ZATRUCIA DROGĄ ODDECHOWĄ
Do najczęstszych zatruć drogą oddechową należą zatrucia tlenkiem i dwutlenkiem węgla. Tlenek węgla (CO) jest gazem bezbarwnym, bezwonnym, bez smaku oraz wybuchowym. Powstaje przy niezupełnym spalaniu węgla lub gazu ziemnego w warunkach niedostatecznego dopływu tlenu. Zatrucia występują przypadkowo wskutek wdychania gazów spalinowych (w przemyśle, gazowniach itd.), albo mają charakter samobójczy przez wdychanie spalin samochodowych (często równocześnie ze spożyciem alkoholu lub leków nasennych). CO może być również produktem spalania gazu ziemnego. Tlenek węgla charakteryzuje się 250 krotnym powinowactwem do hemoglobiny w wyniku czego dochodzi do zablokowania transportu tlenu z płuc do tkanek co powoduje niedotlenienie, kwasicę metaboliczną z bezpośrednim uszkodzeniem mięśnia sercowego, zmniejszeniem pojemności minutowej serca oraz niekiedy z upośledzeniem czynności oddechowej (zastój w płucach) i uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego objawiające się obrzękiem mózgu. Na stopień zatrucia wpływają: czas ekspozycji na tlenek węgla, stężenie tlenku węgla we wdychanym powietrzu, wielkość wentylacji minutowej (objętość powietrza którą wdychamy w ciągu każdej minuty). Nasilenie objawów zależy od ilości wchłoniętego tlenku węgla, wieku, masy ciała. Najczęściej występuje: przymglenie świadomości, zaburzenia wzrokowe, uczucie odurzenia, nudności, jasnoczerwone zabarwienie skóry, hiperwentylacja, czasami napady drgawek, sinica i wstrząs. Udzielanie pierwszej pomocy osobie u której doszło do zatrucia tlenkiem węgla polega na:
· wyniesieniu osoby ratowanej z pomieszczenia, w którym występuje CO, z zapewnieniem własnego bezpieczeństwa (w razie potrzeby akcję ratowniczą przeprowadzi straż pożarna z zastosowaniem sprzętu ochrony układu oddechowego),
· umożliwieniu dopływu dopływ świeżego powietrza,
· unikaniu obciążenia wysiłkiem fizycznym,
· w razie utraty przytomności ułożenie w pozycji stabilnej na boku,
· ochronie ratowanego przed wyziębieniem,
· przewiezieniu pod opieka lekarza na oddział intensywnej terapii.
Aby uniknąć zatrucia CO należy regularnie sprawdzać stan techniczny aparatury gazowej w mieszkaniu. Podczas pożaru należy trzymać głowę nisko i jak najszybciej opuścić skażone pomieszczenie.
Dwutlenek węgla (C02) jest gazem bezbarwnym, bezwonnym i bez smaku co uniemożliwia jego wykrycie bez specjalnych przyrządów. Gaz ten powstaje w procesie spalania i fermentacji przebiegających z dostateczną ilością tlenu i gromadzi się w pobliżu ziemi (jest cięższy od powietrza), zwłaszcza w silosach, komorach fermentacyjnych, gnojownikach, studniach, wypierając z nich tlen. U człowieka przebywającego w pomieszczeniu w którym stężenie CO2 jest podwyższone dochodzi do niedotlenienia tkanek organizmu co prowadzi w krótkim czasie do utraty przytomności i bezdechu zagrażającego obrzękiem mózgu, a ponadto metaboliczną kwasicą oddechową. Do najczęstszych objawów należą: bóle głowy, nudności, zawroty głowy, zaburzenia wzrokowe, szum w uszach, niepokój ruchowy, zaburzenia świadomości aż do utraty przytomności, drgawki, rozszerzone źrenice, duszność, sinica, kołatanie serca, tachykardia, początkowo wzrost ciśnienia krwi, hipotonia, czasem arytmia, zwłaszcza u ludzi ze schorzeniami sercowo-naczyniowymi. Pierwsza pomoc polega na:
· wyniesieniu osobny zatrutej z pomieszczenia o dużym stężeniu C02 bez narażania się na niebezpieczeństwo (akcję ratowniczą często prowadzi straż pożarna zaopatrzona w sprzęt ochrony układu oddechowego),
· ułożeniu ratowanego z uniesionym tułowiem lub (u nieprzytomnego) w pozycji stabilnej na boku,
· przewiezieniu chorego do szpitala celem dalszego nadzoru i leczenia pod opieką lekarza.
Zatrucie żrącym kwasem
Spożyty doustnie silny kwas może spowodować ciężkie uszkodzenie jamy ustnej, gardła, przełyku i żołądka. Jest to potencjalny stan zagrożenie życia. Dawką śmiertelną dla dorosłego człowieka jest już 8 g kwasu siarkowego i 15 g kwasu solnego.
Najczęściej przyczyną zatrucia jest przypadkowe spożycie kwasów nieorganicznych (solny, siarkowy, azotowy), lub organicznych (octowy, mrówkowy, szczawiowy, mlekowy). Zwykle są to substancje przechowywane w domu, ale nieodpowiednio zabezpieczone, co powoduje ryzyko przypadkowego spożycia przez dziecko. Silne kwasy są też obecne w płynach używanych w gospodarstwie domowym do mycia urządzeń sanitarnych. Szczęśliwie w wielu przypadkach silne działanie żrące, powodujące bardzo szybkie uszkodzenie śluzówek jamy ustnej, sprawia, że dziecko nie połyka kwasu, ale wypluwa przypadkowo spożyty płyn i uszkodzenia dotyczą tylko jamy ustnej. Znacznie groźniejsze jest połknięcie nawet małej ilości żrącego kwasu, bowiem powoduje on martwicę skrzepową ścian przełyku i żołądka z tendencją do powstawania głębokich owrzodzeń, mogących doprowadzić do przedziurawienia przełyku lub żołądka. Bardzo groźne jest też przypadkowe dostanie się cząstek kwasu do dróg oddechowych, grozi to bowiem gwałtownym skurczem krtani. Objawy spożycia kwasu to silny ból w jamie ustnej, przełyku i nadbrzuszu. Pacjent nie może łykać, krztusi się śliną, wymiotuje treścią fusowatą ze strzępkami uszkodzonej błony śluzowej. W jamie ustnej widać zaczerwienienia lub owrzodzenia. Przy zatruciu silnymi kwasami nieorganicznymi zmiany w jamie ustnej przybierają barwę żółtawą (kwas azotowy), białawą (kwas solny), lub są sczerniałe (kwas siarkowy). Przy braku odpowiedniego leczenia rozwija się wstrząs i niewydolność krążeniowo-oddechowa. Jeżeli pacjent przeżyje, grozi mu powstawanie blizn w przełyku powodujących zwężenie i niedrożność górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Każde podejrzenie spożycia przez dziecko silnego kwasu, nawet jeżeli wydaje się, że dziecko nie połknęło substancji żrącej, wymaga wezwania pilnej pomocy lekarskiej i hospitalizacji. Konieczna jest obserwacja szpitalna z kontrolą stanu krtani, przełyku i żołądka (badanie laryngologiczne, gastroskopia), a niekiedy także bronchoskopia. Zmiany w układzie oddechowym, widoczne na zdjęciu rentgenowskim mogą rozwinąć się dopiero po paru dniach.
Bezpośrednio po zatruciu należy podać do wypicia mleko z dodatkiem białka jaj kurzych (ok. 250 ml). Idealnie jest zrobić to natychmiast - w ciągu paru minut po zatruciu, najpóźniej do 30 minut po spożyciu kwasu. Jeżeli nie ma dostępnego mleka ani jajek można podać czystą wodę, aby rozcieńczyć substancję żrącą i zmniejszyć jej działanie. Nawet jeżeli wiemy na pewno, że substancją spożytą przez dziecko był kwas, nie wolno podawać substancji zasadowych, w celu zneutralizowania kwasu, ponieważ reakcja kwasu z zasadą wytwarza dużą ilość gazu i podwyższa temperaturę otoczenia, co może jeszcze pogorszyć sytuację (ryzyko przedziurawienia przełyku lub żołądka). Po 1 godzinie od spożycia substancji żrącej nie wolno podawać już niczego doustnie. Zdarza się, że dziecko wymiotuje - należy wówczas zabezpieczyć je przed zachłyśnięciem (nigdy nie kłaść na plecach - tylko na boku lub w pozycji siedzącej, pochylonej do przodu). Absolutnie nie wolno jednak samemu prowokować wymiotów - grozi to pogłębieniem uszkodzenia przełyku, lub skurczem krtani, powstającym gdy żrąca substancja jeszcze raz będzie przechodzić przez przełyk i gardło. Nigdy nie przechowuj żrących substancji w nieoznakowanych butelkach, ani w miejscach dostępnych dla dzieci.
Najczęstszymi zasadami powodującymi zatrucia na skutek przypadkowego spożycia doustnego są wodorotlenek sodowy (NaOH) i wodorotlenek potasowy (KOH). Podobne działanie mają podchloryny. Silne zasady i podchloryny są składnikiem wielu płynów czyszczących i wybielających, stosowanych powszechnie w gospodarstwie domowym. Szczególnie często spotykamy się z ciężkimi uszkodzeniami jamy ustnej i przełyku spowodowanymi przez silnie zasadowy płyn lub granulat do czyszczenia rur kanalizacyjnych - KRET. Doustne spożycie ługu jest bardziej niebezpieczne od spożycia kwasu, bowiem zasady powodują martwicę rozpływną i bardzo łatwo doprowadzają do przedziurawienia ścian przełyku i żołądka. Śmiertelność w zatruciu żrącymi zasadami wynosi około 20%, a spośród chorych, którzy przeżyli praktycznie wszyscy mają ciężkie powikłania pod postacią blizn i zwężeń przewodu pokarmowego. Oparzenie zasadą powoduje silne zaczerwienienie i rozpulchnienie śluzówki jamy ustnej. Często występuje duszność spowodowana oparzeniem nagłośni i krtani. Oparzenie przełyku i żołądka powoduje silny ból za mostkiem i w nadbrzuszu oraz nudności i wymioty. Objawy początkowo mogą być stosunkowo niewielkie, co bywa zwodnicze.
Każde podejrzenie spożycia przez dziecko silnej zasady, nawet jeżeli wydaje się, że dziecko nie połknęło substancji żrącej, wymaga wezwania pilnej pomocy lekarskiej i hospitalizacji. Konieczna jest obserwacja szpitalna z kontrolą stanu krtani, przełyku i żołądka (badanie laryngologiczne, gastroskopia), a niekiedy także bronchoskopia. W przypadku powstania zmian w przełyku dziecko wymaga wielotygodniowego leczenia w specjalistycznym ośrodku.
Bezpośrednio po zatruciu należy podać do wypicia mleko z dodatkiem białka jaj kurzych (ok. 250 ml). Idealnie jest zrobić to natychmiast - w ciągu paru minut po zatruciu, najpóźniej do 30 minut po spożyciu ługu. Jeżeli nie ma dostępnego mleka ani jajek można podać czystą wodę, aby rozcieńczyć substancję żrącą i zmniejszyć jej działanie. Nawet jeżeli wiemy na pewno, że substancją spożytą przez dziecko była zasada, nie wolno podawać substancji kwaśnych, w celu zneutralizowania zasady, ponieważ reakcja kwasu z zasadą wytwarza dużą ilość gazu i podwyższa temperaturę otoczenia, co może jeszcze pogorszyć sytuację (ryzyko przedziurawienia przełyku lub żołądka). Po 1 godzinie od spożycia substancji żrącej nie wolno podawać już niczego doustnie. Zdarza się, że dziecko wymiotuje - należy wówczas zabezpieczyć je przed zachłyśnięciem (nigdy nie kłaść na plecach - tylko na boku lub w pozycji siedzącej, pochylonej do przodu). Absolutnie nie wolno jednak samemu prowokować wymiotów - grozi to pogłębieniem uszkodzenia przełyku, lub skurczem krtani, powstającym gdy żrąca substancja jeszcze raz będzie przechodzić przez przełyk i gardło. Nigdy nie przechowuj żrących substancji w nieoznakowanych butelkach, ani w miejscach dostępnych dla dzieci.