Podstawowe pojęcia – higiena i epidemiologia

Epidemiologia - nauka badająca wpływ czynników środowiskowych oraz warunków występowania epidemii spowodowanych chorobami w określonej populacji, wpływających na stan jej zdrowia.

Zapadalność (zachorowalność) - liczba nowo zarejestrowanych przypadków konkretnej choroby w przedziale czasu (roku) na 100 tys. osób badanej populacji.

Chorobowość - liczba chorych w danej chwili na konkretną chorobę w określonej grupie mieszkańców (np. na 100 tys. mieszkańców). Współczynnik ten obejmuje zarówno osoby chorujące już wcześniej, jak i nowo stwierdzone przypadki.

Śmiertelność - liczba należących do określonej populacji, które giną w określonej jednostce czasu z różnych powodów.

Umieralność - liczba zgonów w stosunku do liczby urodzeń.

Średnia długość życia mężczyzn – 72 lata, kobiet - 80 lat.

Rodzaje szczepień profilaktycznych : HPV, Neisseria meningitidis gr. C, Streptococcus pneumoniae, Borrelia burgdorferi, zapalenie wątroby typu B, zapalenie wątroby typu A, wirus grypy, wirus odry, świnki i różyczki.

Antygen - każda substancja, która wykazuje jedną z dwóch cech: zdolność wzbudzenia przeciwko sobie odpowiedzi odpornościowej swoistej, albo zdolność do reagowania z przeciwciałami.

Przeciwciała - białka wydzielane przez komórki plazmatyczne, które mają zdolność do swoistego rozpoznawania antygenów.

Seropozytywny - taki, w którego organizmie występują przeciwciała wytwarzane przez organizm w odpowiedzi na zakażenie, zwłaszcza HIV.

Choroba zakaźna - grupa chorób, będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych organizmu lub obecności w organizmie bioaktywnych toksyn drobnoustrojów.

Choroby cywilizacyjne - globalnie szerzące się, powszechnie znane choroby, spowodowane rozwojem cywilizacji.

Zakażenie - wtargnięcie do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych:

• Kropelkowe – infekcja wywołane przez zarazki znajdujące się we wdychanym powietrzu.

• Pokarmowe – zakażenie wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze znajdujące się w pokarmie i wodzie, które dostały się przez układ trawienny.

• Kontaktowe - drobnoustroje mogą przenosić się ze źródła zakażenia na człowieka zdrowego drogą kontaktu bezpośredniego.

• Mieszane – jednocześnie wywołane przez kilka różnych patogenów.

• Bezobjawowe - zakażenie przebiegające bez objawów choroby.

• Poronne – o łagodnym i krótkotrwałym przebiegu.

Zjadliwość patogenów - zdolność wniknięcia, rozmnożenia/namnożenia się oraz uszkodzenia tkanek zainfekowanego organizmu.

Nosiciel – osobnik zarażony chorobą zakaźną lub posiadający nieprawidłową wersję genu recesywnie dziedziczonej choroby genetycznej, lecz nie wykazujący objawów chorobowych.

Ognisko epidemiczne - epidemie o niewielkiej liczbie przypadków zachorowań ograniczone do określonego obszaru i czasu.

Okres wylęgania - czas od momentu zakażenia do wystąpienia objawów chorobowych.

Dezynfekcja – postępowanie mające na celu niszczenie drobnoustrojów i ich przetrwalników.

Dezynsekcja - tępienie szkodliwych owadów, ich jaj i larw, ze względów sanitarnych i gospodarczych.

Deratyzacja - zwalczanie za pomocą środków chemicznych, fizycznych lub biologicznych wszelkich szkodliwych gryzoni, najczęściej szczurów i myszy

Epidemia – występowanie w określonym czasie i na określonym terenie przypadków zachorowań lub innych zjawisk związanych ze zdrowiem w liczbie większej niż oczekiwana.

Endemia - stałe występowanie zachorowań na określoną chorobę na danym obszarze w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie.

Pandemia - epidemia choroby zakaźnej w różnych środowiskach, na dużym obszarze - różnych kontynentach w tym samym czasie. Cechy: niska śmiertelność zarażonych osób, wysoka zaraźliwość, długi okres zaraźliwości, brak naturalnej odporności populacji.

Badania prospektywne (kohortowe) - selekcjonujące obiekty badań w zależności od stanu ich ekspozycji i zazwyczaj osoby są zdrowe na początku badań.

Badania retrospektywne (kliniczno – kontrolne) - w których wybiera się odpowiednią grupę przypadków o określonym statusie choroby.

Czułość testu skrinningowego - zdolność do wykrycia nowotworu – im jest wyższa, tym mniej nowotworów pozostaje niewykrytych.

Swoistość testu skrinningowego - cecha mówiąca o zdolności wykrycia osób zdrowych – im jest wyższa, tym mniej osób zdrowych jest identyfikowanych jako chore.