KPK

Zakres kolokwium:

Zasady procesu karnego

Przesłanki procesowe

Uczestnicy procesu

Postępowanie przygotowawcze

3 opisowe pytania po 5 pkt

Definicja procesu karnego- działalnośc przewidziana przez przepisy prawa, działalność organów procesowych i innych uczestników które zmierza do – ustalenia tego czy w ogóle przestępstwo miało miejsce, kto jest sprawcą, określenia sankcji dla sprawcy, w razie braku czynu/ sprawstwa/ albo zaistnienia okoliczności wyłaczającą odpowiedzialność karną proces będzie działalnością zmierzajaca do uniewinnienia oskarżonego

Model normatywny procesu ( wirtualny)- wzorzec zapisany w przepisach prawa

Proces konkretny- konkretna działalność procesowa rozgrywająca się w konkretnych sprawach z konkretnymi osobami o konkretny czyn

Proces konkretny opiera się tylko i wyłącznie na modelu

Model wirtualny można wskazywać na aspekt

- formalny- tylko obowiązujące przepisy prawa

- praktyczny- orzecznictwo/ interpretacja przepisów prawa- zwłaszcza wyroki SN

Cel procesu karnego

- cząstkowy- na poszczególnych stadiach

- ogólny- cel do którego zmierza cały przebieg procesu

Cele cząstkowe prowadzą do ogólnego celu ( możliwości jego osiągnięcia)

Art. 297.  § 1. Celem postępowania przygotowawczego jest:

1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214,

4) wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu tak, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

§ 2. W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.

Celem procesu karnego jest rozstrzygnięcie o odpowiedzialności karnej oskarżonego

Czy był czyn

Kto popełnił

Rodzaj sankcji

Przedmiotem procesu może być postępowanie cywilne( postępowanie adhezyjne)

Odpowiedzialność karna- podstawa

- materialna- opis czynu, procesowe wyobrażenie o czynie

- Faktyczna- zastosowanie normy prawa karnego do ustalonego opisu czynu

Opis czynu może się zmieniać w toku postępowania, granicą zmian jest zachowanie tożsamości czynu ( musi być zachowana)

Podstawa prawna musi być skorelowana do opisu czynu, zmiana podstawy prawnej może być:

- pierwotna- powstaje bez zmian w opisie czynu,

- wtórna- polega na tym, że dokonuje się w następstwie zmian w opisie czynu

Art. 455. Nie zmieniając ustaleń faktycznych, sąd odwoławczy poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść.

Zmiana o charakterze pierwotnym

Kinetyka ruchu procesowego:

- fakty procesowe ( podział dychotomiczny- albo fakty albo zdarzenia)

• Czynności- zachowanie uczestnika procesu karnego, wywołujące skutki przewidziane w prawie karnym procesowym

• Zdarzenia- okoliczność nie będąca zachowaniem uczestnika, wywołujące skutki przewidziane w prawie karnym procesowym

- tok procesu- wycinek przestrzeni czasowej mający swój wyraźny początek i koniec, wypełniony kolejno po sobie następującymi faktami procesowymi. Tok można podzielić na mniejsze fragmenty, stadia dzielą się na fazy, fazy na podfazy , a podfazy na etapy

3 stadia procesowe

-postępowanie przygotowawcze- śledztwo/ dochodzenie ( sensu stricte), sporządzenie skargi ( sensu largo); ściganie in rem ( postępowanie w sprawie, jeszcze nie toczy się przeciwko komuś), in personam ( toczy się już przeciwko konkretnej osobie, której postawiono zarzuty)

- postępowanie jurysdykcyjne

- wykonawczo- likwidacyjne

- nurty:

• W przedmiocie odpowiedzialności karnej- działalność procesowa której celem jest rozstrzygnięcie o odpowiedzialności karnej oskarżonego

-proces prosty- rozstrzygnięcie odpowiedzialności karnej jednego oskarżonego i jednego czynu karnego

-proces złożony- 3 rodzaje procesu:

1. złożoność przedmiotowa ( łączny podmiotowo)- odpowiedzialność jednej osoby ale za kilka czynów popełnionych przez ta osobę

2. złożoność podmiotowa ( łączność przedmiotowa)- odpowiedzialność kilku osób ( co najmniej 2) za popełniony wspólnie w porozumieniu jeden czyn, ale również inne czyny dwóch osób ale czyny te pozostają ze sobą powiązane

3. złożoność przedmiotowo- podmiotowa- proces przynajmniej 2 sprawców, każdy z nich popełnia jakieś przestępstwa tylko przynajmniej jedno z tych przestępstw pozostaje z związku z czynem popełnionym przez drugiego sprawcę

• Cywilny- działalność procesowa zmierzająca do rozstrzygnięcia w odpowiedzialności cywilnej

- typy postępowań karnych:

• Samoistne- toczące się w toku odpowiedzialności karnej

• Pomocnicze- służy wyłącznie do realizacji celów postępowania samoistnego, nie podejmuje się tutaj decyzji

• Właściwe- służy rozstrzygnięciu o odpowiedzialności karne

• Incydentalne- rozstrzygnięcie kwestii ubocznych, tzn. kwestii nie będącej odpowiedzialnością karną

• Pierwotne- to samo co samoistne/ właściwe

• Uzupełniające- rozstrzyga kwestie których nie rozstrzygnięto w postępowaniu pierwotnym albo kwestia ta nie możliwa była do rozstrzygnięcia w postępowaniu pierwotnym bo pojawiła się po jego zakończeniu

• Zwyczajne- model dla postępowania samoistnego/ pierwotnego/ właściwego

• Szczególne- modyfikacja formalizmu postępowania

Funkcje postępowania karnego

Rodzaje procesowej działalności/ aktywności, typowa działalność procesowa:

• Nurt odpowiedzialności karnej

1. ściganie karne- wnoszenie i popieranie aktu oskarżenia, nadzór nad wykonaniem kary, organy ścigania i oskarżyciele wszyscy

2. obrona karna- przeciwdziałanie ścigania karnego, wyłączenie odpowiedzialności karnej sprawcy lub przynajmniej złagodzenie jej, działalność obrońcy- oskarżonego- oskarżyciela publicznego

3. rozstrzyganie- podejmowanie decyzji w przedmiocie odpowiedzialności karnej oraz kwestiach bocznych

4. wykonanie kary- rzeczywista realizacja sankcji nałożonych przez sąd, podmioty określone w kodeksie karnym wykonawczym

• Nurt odpowiedzialności cywilnej

1. Dochodzenie roszczeń cywilnych- powód cywilny, oskarżyciel publiczny ( może), sąd działając z urzędu mimo braku pozwu

2. Obrona cywilna- przeciwdziałanie ścigania cywilnego, wyłączenie odpowiedzialności cywilnej sprawcy lub przynajmniej złagodzenie jej, działalność - oskarżonego- oskarżyciel publiczny

3. Rozpoznanie i rozstrzyganie w przedmiocie odpowiedzialności cywilnej- decyzja tylko i wyłącznie sądu

Przepisy prawa karnego procesowego Wnioskowanie przez analogię opiera się na twierdzeniu że fakty podobne w pewnym zakresie powinny pociągać za sobą te same lub podobne skutki. Zastosowanie analogii w rzeczywistości oznacza rozszerzenie normy prawnej na sytuacje, fakty wyraźnie w niej przewidziane lecz podobne pod istotnym względem.

W prawie karnym materialnym analogia jest niedopuszczalna.

W prawie karnym procesowym analogia jest dopuszczalna.

Są możliwe w tym zakresie II rozwiązania:

Po I - należy wstrzymać proces i zwrócić się do ustawodawcy o wydanie stosownego przepisu

Po II - należy w razie stwierdzenia luki w prawie procesowym zapełnić ją poprzez analogiczne stosowanie przepisu podobnego.

Stosując analogię należy mieć na uwadze pewne ograniczenia:

• Nie należy rozciągać przepisów na sytuacje w nich wyraźnie nie przewidziane gdyż pociągałoby to za sobą rozbudowanie wyjątków kosztem reguł

• Nie należy stosować analogii jeśli miałoby to prowadzić do ograniczenia lub pomniejszenia uprawnień stanowiących gwarancje procesowe jej uczestników

• Nie należy za pomocą analogii rozszerzać zakresu przepisów określających stosowanie środków przymusu w procesie karnym

• Nie należy stosować analogii na niekorzyść oskarżonego w odniesieniu do przepisów które są niekorzystne

Zasady procesu karnego, wszczęcie postępowania

Zasada procesu karnego- kryterium wyodrębnienia -przedmiot unormowania ( to co zasada reguluje),zasadnicze, zasady prawa karnego tworząc model procesu karnego

Zasada abstrakcyjna- idee, postulaty kierowane do ustawodawcy dotyczące sposobu unormowania

Zasada konkretna- dyrektywa już obowiązująca, lub dająca się wyinterpretować

Wybór idealny- wybierana jest tylko jedna zasada

Wybór nieidealny- dwa systemy zasad – dominująca i uzupełniająca

Sposób wszczęcia postępowania jurysdykcyjnego

- z urzędu

- na wniosek

- na wskutek skargi uprawnionego podmiotu

Proces wszczyna się na wskutek wniosku uprawnionego podmiotu

Tryby ścigania przestępstw

- ściganie z urzędu

• Bezwarunkowo- wystarczy uzasadnione podejrzenie popełnienie przestępstwa

• Warunkowo- do ścigania potrzebne jest pozwolenie lub wniosek o ściganie

-pokrzywdzony

-względnie wnioskowe- wymagają sprawdzanie relacji pomiędzy sprawcą, a ofiarą danego czyny ( relacja najbliższości)

- bezwzględnie wnioskowe- gdy każdy sposób zachowania sprawcy wyczerpujący znamiona danego przestępstwa musi być potraktowany jak przestępstwo ścigane na wniosek

-instytucja

-dowódca jednostki wojskowej

- z oskarżenia prywatnego- państwo rezygnuje z monopolu ścigania przestępstw na rzecz pokrzywdzonego, państwo niema interesu w ściganiu tych przestępstw,

Wniosek o ściganie niepodzielny podmiotowo ale podzielny przedmiotowo

- niepodzielny podmiotowo-

- podzielny przedmiotowo-pokrzywdzony może wybrać przestępstwa za które będzie ścigany oskarżony

Do ścigania osób najbliższych zawsze potrzebny jest wniosek imienny

Termin złożenia wniosku

-Bezwzględnie wnioskowe- jeżeli niema wniosku to nie ma możliwości wszczęcia postępowania (zakaz)

-Względnie wnioskowe- niema przeszkód żeby prowadzić postępowanie stadium przygotowawczym ( in rem), ale jeżeli nie ma wniosku imiennego oznacza to zakaz dalszego prowadzenia postępowania (In personam)

Art. 12 KPK

Wniosek może być cofnięty:

- zgoda organu prowadzącego

- dochowanie terminu- do momentu odczytania aktu oskarżenia na pierwszej rozprawie głównej

Termin prekluzyjny- czynność wywołana po przekroczeniu tego terminu jest nieskuteczna, a terminu tego nie da się przywrócić

Oportunizm

- właściwy- proces jest prawnie dopuszczalny ale nie jest ponieważ organ uznaje go za nieopłacalny, niecelowy

-niewłaściwy- organ rezygnuje ze ścigania ze względu na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu, przeszkoda procesowa

Gwarancje legalizmu:

- zażalenie do prokuratora na bezczynność organu ścigania

Art. 306 $3 Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie…

- instytucja skargi subsydiarnej ( tylko wtedy kiedy nie ścigano przestępstwa ściganego z urzędu)

Art. 55 $ 1 W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcie postępowania…

Art. 330.  § 1. Uchylając postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia, sąd wskazuje powody uchylenia, a w miarę potrzeby także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić. Wskazania te są dla prokuratora wiążące.

§ 2. Jeżeli prokurator nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia. W takim wypadku pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 306 § 1, może wnieść akt oskarżenia określony w art. 55 § 1 -- o czym należy go pouczyć.

§ 3. W razie wniesienia przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia prezes sądu przesyła jego odpis prokuratorowi, wzywając go do nadesłania w terminie 14 dni akt postępowania przygotowawczego.

- odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia, które nie wiąże sądu- sąd będzie prowadził postępowanie nadal aż do momentu zebrania dowodów uniewinniających oskarżonego, ale nie jest to regułą

- obowiązek doniesienie o popełnieniu przestępstwa z wyjątkiem przestępstw z art. 240

Zasada skargowości

Wyłącznie w postępowaniu jurysdykcyjne !

- sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek uprawnionego podmiotu, można jednak wyodrębnić wyjątki ( bardzo wąskie) tzn. tylko przy wznowieniu z urzędu na podstawie art. 439

Rodzaje skarg

- zasadnicze- inaugurują postępowanie sądowe, to postępowanie jeszcze się nie toczyło przed sądem

- etapowe- przesuwa proces już trwający do kolejnego etapu

- incydentalne- inicjuje postępowanie w przedmiocie, skarga na decyzję uboczną która zapada w nurcie decyzji zasadniczej

Art. 398. § 1.Jeżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy, oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz objętego aktem oskarżenia, sąd może za zgodą oskarżonego rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie, chyba że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu.

§ 2.W razie odroczenia rozprawy oskarżyciel wnosi nowy lub dodatkowy akt oskarżenia.- zasadnicza

Art. 22. § 1.Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności jeżeli nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody.

§ 2.Na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania przysługuje zażalenie.

§ 3.W czasie zawieszenia postępowania należy jednak dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem.- incydentalna

Art. 542. § 1. Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek strony lub z urzędu.- etapowe

Art. 180

§ 2. Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Incydentalna

Art. 552. § 1. Oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.- etapowa

Reguła niezmienności przedmiotu procesu- w toku nie może ulegać zmianie, podstawa faktyczna może jednak się zmienić ( opis czynu może się zmienić), granicą jest tożsamość czynu- wykluczą ją np. zmiana sprawcy czynu, odmienność dobra podlegającego ochronie, muszą zajść jednocześnie przynajmniej dwie zmiany tzn. pokrzywdzony oraz czas lub miejsce, przedmiot czynności wykonawczej, ustawowe znamię, innym przypadkiem jest kiedy przynajmniej trzy elementy się zmieniają oprócz osoby pokrzywdzonego

Reguła niepodzielności przedmiotu procesu- nie można dzielić przedmiotu procesu na fragmenty i orzekać o tych fragmentach różnych postępowaniach, osądzenie fragmentu przedmiotu procesu powoduje stan rzeczy osądzonej co do całego przedmiotu procesu a stan rzeczy osądzonej wyklucza możliwość prowadzenia procesu o rzecz osądzoną

Zasada prawdy

Dyrektywa nakazująca organom procesowym zgodnie z która decyzje wydawane przez te organy mają opierać się na ustaleniach prawdziwych

Aby dany fakt był udowodniony muszą zostać spełnione 2 warunki

- obiektywny

-subiektywny

Dotyczy tylko decyzji niekorzystnych dla oskarżonego,

-organ procesowy- na każdym etapie postępowania karnego- jest zobowiązany do aktywnego poszukiwania, wprowadzania i przeprowadzania dowodów, w celu poczynienia ustaleń faktycznych zgodnych z prawdą

Zasada bezpośredniości

przybiera postać trzech wytycznych :

• Opieranie ustaleń na dowodach przeprowadzonych na rozprawie

Art. 410

• Sąd powinien stykać się z dowodami bezpośrednio

• Korzystać należy przede wszystkim z dowodów pierwotnych, nie odrzucając jednak pochodnych ( pierwotne- czyli w przypadku naocznego udziału w danej sytuacji, pochodne np. usłyszenie od kogoś czegoś