Kajetan Koźmian herbu Nałęcz (ur. 31 grudnia 1771 w Gałęzowie, zm. 7 marca 1856 w Piotrowicach) – polski prawnik i poeta, reprezentant klasycyzmu, krytyk literacki i teatralny, publicysta, pamiętnikarz; członek Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. Pełnił wiele stanowisk urzędniczych i politycznych: sekretarz Lubelskiej Komisji Wojewódzkiej w czasie powstania kościuszkowskiego, administrator rządowy w Księstwie Warszawskim, w 1812 powołany jako sekretarz Rady Generalnej Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. Administrator rządowy w Królestwie Polskim, senator-kasztelan Królestwa Polskiego.
Związany był również z masońską lożą Świątynia Izis i towarzystwem Iksów. Przyjaźnił się z wieloma wybitnymi osobistościami, m.in. Zygmuntem Krasińskim, Cyprianem Kamilem Norwidem, Stanisławem Staszicem, Julianem Ursynem Niemcewiczem i Fryderykiem Chopinem. Należał do największych przeciwników romantyzmu, uznając Mickiewicza za wichrzyciela. Był również przeciwnikiem powstania listopadowego. Odznaczony Orderem Świętego Stanisława I klasy z nadania Aleksandra I Romanowa[1]. W 1811 roku został członkiem rzeczywistym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk
Jako poeta Koźmian zadebiutował bajką Sosna i małe drzewka, którą napisał w 1800 roku, a trzy lata później opublikował w różnych czasopismach. Po raz pierwszy zbiór jego wierszy wydano w Krakowie w 1881 (Różne wiersze). 7 lat później, również w Krakowie wydano Pisma prozą. Koźmian pracował również jako tłumacz i publicysta, zajmował się krytyka literacką. Pisał ponadto pamiętnik (został wydany we Wrocławiu w 1972 roku z komentarzem M. Kaczmarka).
ODA, gatunek poetycki wywodzący się z liryki starożytnej Grecji, nazwa, której odpowiednikami są łacińskie carmen i polska pieśń, oznaczała pierwotnie utwór liryczny wogóle, przeznaczony zarówno do śpiewu solowego, jak chóralnego. Związek słowa z muzyką narzucał tym utworom pewne rygory formalne, jak np. układ stroficzny. Typ ody solowej - bardziej osobistej, kameralnej - wykształcał się głównie w twórczości liryków eolskich: Safony, Anakreonta, wzór ody chóralnej wiąże się z imionami Simonidesa i Pindara. Oda chóralna była pieśnią okolicznościową wykonywaną podczas ważnych uroczystości oficjalnych - ku czci bogów i ludzi. Wyróżniano wiele jej odmian, m. in. hymn, dytyramb, pean, epinicjum, epitalamium, epicedium, tren. Treści ogniskowały się wokół 4 podstawowych motywów: pochwała bogów lub modlitwa, przypomnienie stosownego do sytuacji mitu, sentencje moralne, aluzje do okoliczności towarzyszących. Lirycy rzymscy (Owidiusz, Katullus, Horacy) rozwinęli odę solową; jej kształt horacjański wpłynął szczególnie silnie na tworzoną przez J. Kochanowskiego polską formę pieśni, dla której, obok nazwy rodzimej, funkcjonowała w staropolszczyźnie równorzędnie nazwa oda, częściej stosowana w poezji łacińskiej i poetykach (np. u M. K. Sarbiewskiego). Natomiast oda chóralna weszła do liryki europejskiej przede wszystkim dzięki odkryciu i wydaniu w XVI w. zbioru Pindara - w wersji oryginalnej (1513) i w przekładzie łacińskim Ph. Melanchtona (1556). Nowożytna oda pindaryczna (P. Ronsard) prezentowała utwory w nastroju podniosłym, o wyszukanych układach metrycznych i stroficznych, opartych na schemacie triady: strofa, antystrofa, epoda.
W Polsce pierwszy naśladował Pindara J. Kochanowski w swej poezji okolicznościowej. Za najwybitniejszego pindarystę uchodzi wszakże Sz. Szymonowic, zwłaszcza jako autor Aelinopeanu, sławiącego mądrość, patriotyzm i bohaterstwo J. Zamoyskiego. Wierny schematom treściowym i wersyfikacyjnym ody greckiej, tworzył on własne bogate struktury stroficzne, a podmiot wypowiedzi kreował na wieszcza i moralistę swej epoki. Zdobył sławę i miano: „Pindarus Polonus”. Sporadycznie tworzyli łacińskie ody pindaryczne pomniejsi poeci jak S. Niegoszewski, J. Witeliusz, J. Retyk (Encomium Prussiae).
Ballada romantyczna – gatunek literacki, który czerpie tematy z kultury ludowej. Ballady ukazują świat rzeczywisty z elementami fantastycznymi i zagadkową fabułą. Jej cechą jest także synkretyzm rodzajowy. Narrator jest często niepewny i zdziwiony światem przedstawionym. Posługuje się ogólnikami, pytaniami i wykrzyknieniami, a nawet przyznaje się do niewiedzy. Ballada romantyczna wykazuje pewne związki z sielanką, poprzez typowe dla tego gatunku rekwizyty, scenerię oraz temat, jednak w przeciwieństwie do niej, zawiera elementy grozy. Związek ten jest uzasadniony, gdyż romantyzm we wczesnej fazie rozwoju nawiązywał do sentymentalnej koncepcji świata. Cechy ballady romantycznej: geneza ludowa; zawiera akcję; gatunek synkretyczny – epicki (z elementami liryki i dramatu); bohater – często ludowy; połączenie realizmu z fantastyką; natura: (jest tłem wydarzeń; jest równoprawnym bohaterem; tworzy nastrój (tajemniczy i groźny); wymierza sprawiedliwość;) przesłanie moralne: nie ma zbrodni bez kary; rytmiczność i melodyjność; prosty język: elementy stylizacji potocznej i gwarowej.