Kiedy mówić „nie”?
Cele: uświadomienie sobie prawa do odmawiania innym osobom. Stworzenie okazji do analizy sytuacji, w których należy mówić „nie”.
Pomoce: kartki A4, długopisy
Przebieg
Uczniowie przypominają sobie 5 sytuacji, w jakich ostatnio ktoś poprosił ich o przysługę, a oni zgodzili się, choć nie mieli na to ochoty.
Każdy uczeń dzieli kartę na 4 części. W pierwszej rubryce krótko opisuje sytuacje, w drugiej – co zyskał dzięki temu, że nie odmówił prośbie, w trzeciej – co stracił, w czwartej – co by się stało, gdyby w poszczególnych sytuacjach odmówił spełnienia prośby.
Uczniowie najpierw indywidualnie, a potem w parach lub grupkach analizuja swoje bilanse „zysków i strat”, zastanawiają się, czy słusznie postąpili, jak zachowaliby się teraz, gdyby te sytuacje się powtórzyły.
Rozróżnianie asertywności, agresywności i uległości.
Asertywność jest czasami mylona z agresją. W przypadku zachowań agresywnych sytuacje postrzegane są w kategoriach "ja wygrywam", "ty przegrywasz". Ton głosu w zachowaniu agresywnym często bywa hałaśliwy, pobrzmiewa w nim pogróżka. Towarzyszy mu odpowiednie zachowanie niewerbalne: wrogie spojrzenie, grożenie palcem.
- "Burza mózgów"
- Sformułowanie wniosków:
Uległość -
respektowanie praw innych lekceważenie własnych praw
Agresja -
respektowanie własnych praw lekceważenie praw innych.
Asertywność -
respektowanie własnych praw respektowanie praw innych.
Agresywność:
-Bronimy własnych praw lekceważąc innych.
-Dominujemy nad innymi, czasami ich upokarzamy.
-Przyjmujemy postawy wrogie lub obronne
-Nie słuchamy innych
Mówimy wówczas:
-Jesteś głupi, jak tak myślisz.
-Nie obchodzi mnie, jak to widzisz.
-Myślę tak, bo zawsze mam rację.
-Twoje odczucia się nie lic
Uległość:
-Myślę tak, bo większość tak myśli.
-Pozwalamy , by ktoś naruszał nasze prawa.
-Nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów i odczuć.
Mówimy wtedy:
-Większość ma zawsze rację, rób po swojemu, ja się na wszystko zgadzam.
-Nie mam zdania.
-Zadecyduj za mnie.
-Liczą się twoje odczucia, nie moje.
Asertywność:
-Wyrażamy swoje potrzeby, poglądy, odczucia.
-Bronimy własnych praw, uznając prawa innych.
-Nasze stosunki z innymi cechuje wiara w siebie.
Mówimy wtedy:
-Takie jest moje zdanie.
-Chciałabym usłyszeć, jak się z tym czujesz.
-Tak ja to widzę, tak to odczuwam.
-Może pójdźmy na kompromis.
| AGRESYWNOŚĆ | ULEGŁOŚĆ | ASERTYWNOŚĆ |
|---|---|---|
| Zachowania: 1. Bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych. 2. Dominujemy nad innymi, czasami ich upokarzając. 3. Nie słuchamy innych. 4. Podejmujemy decyzje, nie uwzględniając praw innych. 5. Przyjmujemy postawy wrogie lub obronne. |
Zachowania: 1. Lekceważymy własne prawa, pozwalając innym je naruszać. 2. Nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów i odczuć. 3. Zachowujemy się nieuczciwie - nasze działania nie pokrywają się ze słowami, co powoduje nagromadzenie się złości i urazów. |
Zachowania: 1. Bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych. 2. Wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia. 3. Nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie. |
| Przekaz brzmi: 1. Jak tak uważam - a ty jesteś głupi, skoro myślisz inaczej. 2. Takie są moje odczucia - twoje się nie liczą. 3. Tak oto wygląda ta sytuacja. Nie obchodzi mnie, jak ty ją widzisz. |
Przekaz brzmi: 1. Liczy się to, co ty myślisz, nie to, co ja myślę. 2. Liczą się twoje odczucia, nie moje. 3. Ważne jest, jak ty widzisz tę sytuację. |
Przekaz brzmi: 1. Takie jest moje zdanie. 2. Tak to odczuwam. 3. Tak oto widzę tę sytuację. 4. Chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz. może uda się nam znaleźć rozwiązanie zadowalające nas oboje. |
| DLACZEGO ZACHOWUJEMY SIĘ AGRESYWNIE? | CO RYZYKUJEMY? |
|---|---|
|
|
| DLACZEGO ZACHOWUJEMY SIĘ ULEGLE? | CO RYZYKUJEMY? |
|---|---|
|
|
| DLACZEGO ZACHOWUJEMY SIĘ ASERTYWNIE? | CO RYZYKUJEMY? |
|---|---|
|
|
Dlaczego warto być asertywnym?
aby nikt nie właził człowiekowi na głowę i także aby samemu nie włazić nikomu na głowę,
mniej się stresować, umieć bronić swoich granic i nie dać się wykorzystywać,
żeby żyło nam się lepiej z innymi, a innym lepiej z nami,
żeby lepiej komunikować się z innymi ludźmi,
aby mieć spokój ducha i dobre samopoczucie,
aby umieć podejmować decyzje własne, na własną rękę,
żeby mieć więcej czasu dla siebie,
żeby robić rzeczy na które ma się naprawdę ochotę,
żeby umieć stawiać czoło problemom i odważnie je rozwiązywać,
żeby być bliżej siebie,
żeby być pewnym siebie w sposób dojrzały,
żeby się nie oszukiwać i bardziej się lubić,
żeby żyć w prawdziwych relacjach z innymi ludźmi,
żeby mieć szacunek dla samego siebie,
żeby nasze życie miało wyższą jakość.
2 A. Wyobrażona historia
1. Uczestnicy siadają wygodnie i zamykają oczy. Mają wyobrazić siebie w następującej sytuacji:
Kolega poprosił cię, żebyś pomógł mu znaleźć różne rzeczy w bibliotece. Właściwie chciałeś w tym czasie potrenować w sali gimnastycznej, ale w końcu postanowiłeś mu pomóc. Kiedy przychodzisz do biblioteki, kolegi jeszcze tam nie ma. Czekasz, pamiętając, że do następnej lekcji została tylko godzina.
Kolega pojawia się po 20 minutach.
Uczestnicy zastanawiają się, jak zareagowaliby w takiej sytuacji i odbywa się dyskusja na ten temat.
Nauczyciel może zadać następujące pytania:
Jak czuliście się, kiedy kolega pojawił się?
Co w takiej sytuacji powiedzielibyście do niego?
Jak on by się z kolei poczuł?
b) Następnie w parach odgrywają powyższą sytuację, stosując wobec kolegi stwierdzenia agresywne, uległe, asertywne.
2 B. Rozpoznawanie swoich zachowań
Prowadzący prosi, aby uczniowie wyobrazili sobie taką sytuację:
Na podwórku szkolnym spotykasz dwóch kolegów, którzy palą papierosy. Wiesz, że gdy podejdą do Ciebie to Cię poczęstują. Jeżeli nie zapalisz, to będą Cię uważać za małolata i tchórza. Ale Ty nie masz ochoty na zapalenie papierosa.
Prowadzący prosi, aby uczniowie napisali na kartkach jak zachowaliby się i co powiedzieliby w takiej sytuacji. Następnie prosi 3 – 4 ochotników o przeczytanie tego co napisali. Po każdej wypowiedzi klasyfikuje odpowiedź do kategorii zachowań uległych, agresywnych lub asertywnych. Później każdy z uczniów klasyfikuje swoją odpowiedź do odpowiedniej kategorii zachowań. Prowadzący zlicza osoby, które dały odpowiedź uległą, potem agresywną i na koniec asertywną, oraz komentuje rodzaj zachowań przeważających w całej grupie. Na koniec tego ćwiczenia ustala z uczniami odpowiedź najtrafniej oddającą zachowanie asertywne i zapisuje ją na tablicy.
2 Χ. Uczenie się zachowań asertywnych.
Prowadzący prosi, aby uczniowie dobrali się w 3 – 4 osobowe grupy i ustalili, w jakich sytuacjach mają trudności z zachowaniami asertywnymi. Następnie grupy prezentują wyniki swojej pracy.
Prowadzący prosi, aby uczniowie wybrali jedną z sytuacji wypracowanych przed chwilą, która jest trudna dla większości uczniów. Wspólnie omawiają jak można się w takiej sytuacji zachować asertywnie. Następnie ochotnicy odgrywają tę scenkę.
2 Δ. Obrona swoich praw w sposób asertywny
Prowadzący prosi, aby uczniowie dobrali się w pary i ustalili kto jest osobą A, a kto osobą B. Następnie czyta opis następującej sytuacji:
Sytuacja I – „Odmowa pożyczenia roweru”.
Osoby: Tomek i Adam
Opis sytuacji: Adam jest kolegą Tomka. Bardzo lubi jeździć na rowerze. Kilka razy pożyczał rower od Adama gdy jego był zepsuty. Ostatnio oddał rower z przebitą dętką. Dzisiaj po szkole znów przyszedł do Adama i po krótkiej rozmowie o szkole poprosił o ponowne pożyczenie roweru.
Scenariusz do odegrania:
Adam: Pożycz mi dzisiaj rower na godzinkę.
Tomek: Nie, nie pożyczę Ci dzisiaj roweru. Ostatnio oddałeś go z przebitą dętką.
Prowadzący prosi, aby każda para odegrała tę asertywną sytuację. Osoba A odegra pożyczającego rower, osoba B odmawiającego asertywnie.
Sytuacja II – „Upomnienie się o zwrot pieniędzy”.
Osoby: Marek i Janek
Opis sytuacji: Marek pożyczył od Janka 15 zł. Obiecał, że odda za dwa dni. Jednak od tego czasu upłynął już tydzień, a Marek nawet nie wspomina o zwrocie pieniędzy. Janek chce odzyskać pożyczone pieniądze, są mu teraz bardzo potrzebne.
Scenariusz do odegrania:
Janek: Tydzień temu pożyczyłeś ode mnie 15 zł. Chciałbym, abyś mi oddał jutro te pieniądze.
Prowadzący prosi, aby tym razem osoba A ćwiczyła zachowanie asertywne i grała rolę Janka, a osoba B była Markiem i tłumaczyła się z pożyczonych pieniędzy. Na koniec następuje omówienie ćwiczenia. Uczniowie mówią, jak się czuli w trakcie asertywnej odmowy pożyczenia czegoś koledze / koleżance.
3. Ćwiczenie odmawiania – metoda III kroków – (15 minut).
Prowadzący omawia ww. metodę, opisując kolejno krok po kroku:
I krok – Sprawdź, czy to co proponuje kolega jest dla Ciebie dobre. Czy to jest bezpieczne, co z tego wyniknie, jak się będziesz czuł gdy to zrobisz?...
II krok – Jeśli pomysł jest zły, powiedz sobie w duchu: Nie, nie będę tego robić.
III krok – Powiedz głośno „ Nie” i ewentualnie zaproponuj coś innego.
Prowadzący prosi dwóch ochotników do odegrania następującej scenki.
Sytuacja – „Kolega namawia mnie na wagary”.
Osoby: Maciek i Piotr
Opis sytuacji: Maciek ma duże problemy z chemią. Dostał kolejną „jedynkę” z klasówki. Grozi mu na semestr ocena niedostateczna. Umówił się z panią od chemii, że dzisiaj będzie się poprawiał. Przed szkołą spotyka Piotra, który proponuje mu wspólne pójście na wagary.
Ochotnicy odgrywają scenkę na forum klasy. Prowadzący pilnuje, aby przestrzegali metody III kroków. Następuje podsumowanie ćwiczenia.
4. Mówienie i myślenie o sobie dobrze
a.Wyobraź sobie… że za chwilę masz stanąć przed audytorium Zespołu ds. Oceny …. i przez 10 minut zaprezentować się od najlepszej strony, czyli po prostu masz w ciągu 10 minut przedstawić wszystkie swoje zalety, umiejętności, talenty, osiągnięcia, dokonania i sukcesy.
Co czujesz? Czego doświadczasz?
Na jednej stronie kartki wypisz uczucia pozytywne, a na drugiej negatywne które towarzyszą twojemu zachowaniu, którą stronę kartki masz bardziej zapisaną? To zadanie uświadomi Ci na co powinieneś zwrócić uwagę, co wyeliminować itd.
Poszerzmy teraz obszar sytuacji zachowań .mówienia i myślenia o sobie dobrze… wyobraź sobie siebie w różnych sytuacjach: jak mówisz o sobie do innych (kolegów, przyjaciół, partnerów życiowych, rodziców i do siebie samego w wewnętrznym dialogu).
Czy mówisz o sobie raczej dobrze?
Czy łatwo sam siebie krytykujesz?
Czy masz dobrze rozpoznane swoje talenty, pozytywne cechy, umiejętności?
b. Narysuj sobie kółko z 20 kreskami (jak promienie słońca), pokoloruj go na żółto. Pośrodku żółtego kółka wpisz własne imię. Możesz także wkleić swoje zdjęcie lub narysować autoportret. Wzdłuż każdego promyka napisz z czego jesteś w sobie zadowolony, z czego jesteś dumny, wypisz swoje talenty, umiejętności, pozytywne strony… Zastanów się: czym promieniuje Twoje słońce?
Jeśli chcesz – możesz wypisać więcej niż 20 pozytywnych rzeczy o samym sobie! Jeśli mimo wszystko – trudno jest Ci skompletować nawet podstawową listę 20 cech, musisz sporo popracować nad własną asertywnością! Być może uwierzyłeś, że:
porządny człowiek się nie chwali
człowiek powinien być skromny (?)
to głupio (itp.) dobrze mówić o samym sobie
to inni są mądrzy, ważni, utalentowani, a ja . pył, szara myszka…
Zastanów się:
Kto to mówi lub mówił?
Kiedy?
W jakich okolicznościach?
5.Ćwiczenie do wykonania w domu
Usiądź sobie spokojnie w swoim pokoju, odpręż się, zrób tak aby Ci nikt nie przeszkadzał i przemyśl sobie następujące pytania:
Zastanów się co by się zmieniło w Twoim życiu, gdybyś nauczył się mówić i myśleć o sobie dobrze od rana do wieczora?
Co by się stało najlepszego dla Ciebie?
Jak ewentualnie zareagowałoby Twoje otoczenie? Jakie to mogłoby wywołać konsekwencje?
Czego się obawiasz najbardziej?
Ile Cię kosztuje utrzymanie takie stanu rzeczy jaki jest obecnie?
Kilka rad które pomogą Ci w lepszy sposób ćwiczyć zachowanie asertywne
1. Nowe zachowania trenuj spokojnie i rozważnie: nie staraj się wszystkiego zmienić od razu. Zacznij od rozgrzewek, przećwicz jakieś jedno nowe zachowanie, ale nie wybieraj od razu sytuacji najtrudniejszych! Na początku możesz sobie wybrać hasło dnia, codziennie inne jakieś małe asertywne postanowienie; np. dzisiaj:
powiem kilku osobom, które lubię, że je lubię,
wejdę do kilku sklepów i będę przymierzać trochę ubrań, po czym je spokojnie oddam,
na krytyczne uwagi innych uśmiechnę się i podziękuję za udzielanie mi zainteresowanie,
spróbuję się nie wtrącać i nie doradzać jak coś ma być wykonane.
2. Jeśli Ci się uda zachować się w nowy lepszy sposób . pogratuluj sobie! Jeśli zaś w .ogniu walki. wygrał stary nawyk . daj sobie nową szansę. Porządnie wizualizuj całą sytuację tak, jak powinna przebiegać w tej lepszej wersji. Taśmę pamięci przewiń kilka razy, tak aby się porządnie utrwaliła. Za drugim razem uda Ci się na pewno!
3. Ćwicz mowę ciała i zasady działania tak zwanej komunikacji niewerbalnej. Lepiej będziesz rozumiał nie tylko innych, ale i siebie!
4. Możesz się bać, przeżywać lęki… ale próbuj, próbuj, próbuj. Zmiana jednego nawyku trwa około 14 dni (ćwiczona!)
5. Nowe, lepsze zachowania można ćwiczyć w wyobraźni, przed lustrem lub w konkretnych sytuacjach życiowych. Najlepiej w tej kolejności. Pamiętaj, że z każdej sytuacji jest wyjście oraz każdego zachowania można się nauczyć tylko musisz niestety troszkę popracować nad samym sobą
6.JA I GRUPA
Duże arkusze papieru np. karty flipchartu lub A3 – po jednym dla każdego uczestnika. Taśma klejąca (najlepiej malarska).
Instrukcje
1. Poproś uczestników, aby narysowali siebie na środku dużego arkusza papieru (ułożonego w poziomie). Niech koniecznie nie podpisują rysunków i nie wpisują tam swego imienia.
2. W górnym lewym rogu niech napiszą nagłówek „JAKO OSOBA”, a w prawym górnym rogu ja JAKO UCZEŃ, lub ja JAKO CZŁONEK GRUPY.
3. Następnie powiedz, że ich obrazy będą miały tytuł „Moje najlepsze ja”. Poproś, aby uczestnicy pod każdym z nagłówków napisali po 5 stwierdzeń, które najlepiej ich określają – jako osobę, a później jako pracownika. Po wypisaniu tych stwierdzeń, zadaniem uczestników będzie wypisanie czynności lub rzeczy, które lubią lub dobrze im wychodzą.
4. Po wykonaniu rysunków przyklej je taśmą na ścianie.
5. Poproś uczestników, aby chodzili i w ciszy obejrzeli rysunki pozostałych osób.
6. Następnie zapytaj uczestników, czy domyślają się kto jest autorem poszczególnych rysunków. Wpisz na nich imiona autorów, gdy zostaną prawidłowo odgadnięte.
7. Podsumuj ćwiczenie.
Omówienie
W zależności od potrzeb możesz omówić ćwiczenie na różne sposoby.
Jeśli poruszasz temat umiejętności, kompetencji lub kwalifikacji możesz wraz z uczestnikami podzielić wypisane stwierdzenia na umiejętności interpersonalne, techniczne, itp..
Możesz poruszyć także kwestię postrzegania siebie i wpływu tego na relacje z innymi, problematykę samooceny lub samoakceptacji.
Możesz także posłużyć się poniższymi pytaniami:
- Czy łatwo było wykonać ćwiczenie, czy trudno?
- Od czego zależy postrzeganie siebie, akceptowanie siebie?
- Jak postrzeganie siebie wpływa na sposób w jaki prezentujemy się innym?
- Czego dowiedziałeś się o sobie lub o innych?
7.Ćwiczenie postaw asertywnych
Grupa I (4 osoby)
Zosia jest pilną uczennicą. Zależy jej na wynikach w nauce i wywiązuje się ze swoich szkolnych obowiązków. Koleguje się i siedzi w ławce z Magdą, która specjalnie nie przejmuje się systematycznym odrabianiem prac domowych. Zwykle tuż przed lekcją pożycza od Zosi zeszyty lub ćwiczenia i odpisuje zadania.
Podzielcie się na dwie grupy. Przedstawcie rozmowę dwóch koleżanek. Jedna para wymyśla dialog, który ilustruje postawę nieasertywną (np. zachowanie uległe lub agresywne), a druga – postawę asertywną. Wchodząc w swoje role, postarajcie się zapamiętać, co czułyście w tej sytuacji.
Grupa II (4 osoby)
Jesteście na imprezie w domu kolegi, którego rodzice wyjechali na jeden dzień. Dobrze się bawicie. Nagle ktoś proponuje, aby spróbować alkohol przyniesiony na prywatkę.Podzielcie się na dwie grupy – namawiający (2 osoby) i namawiani (2 osoby). Przedstawcie rozmowę, która ilustruje postawę nieasertywną. Namawiający sporządzają listę „argumentów”, aby jak najskuteczniej przekonać namawianych, którzy po pewnym czasie ulegają. Wchodząc w swoje role, postarajcie się zapamiętać, co czuliście w tej sytuacji.
Grupa III (4 osoby)
Jesteście na imprezie w domu kolegi, którego rodzice wyjechali na jeden dzień. Dobrze się bawicie. Nagle ktoś proponuje, aby spróbować alkohol przyniesiony na prywatkę.
Podzielcie się na dwie grupy – namawiający (2 osoby) i namawiani (2 osoby). Przedstawcie rozmowę, która ilustruje postawę asertywną. Namawiający sporządzają listę „argumentów”, aby jak najskuteczniej przekonać namawianych, którzy w trakcie przygotowań do inscenizacji mogą spróbować przewidzieć sposób przekonywania do wypicia alkoholu i wymyślić możliwe odpowiedzi. Namawiani powinni łagodnie, ale stanowczo i bez lęku odpowiedzieć „nie”. Wchodząc w swoje role, postarajcie się zapamiętać, co czuliście w tej sytuacji.
Grupa IV (4 osoby)
Jesteście na imprezie w domu kolegi, którego rodzice wyjechali na jeden dzień. Dobrze się bawicie. Nagle ktoś proponuje, aby zapalić spróbować marihuanę przyniesioną na prywatkę.
Podzielcie się na dwie grupy – namawiający (2 osoby) i namawiani (2 osoby). Przedstawcie rozmowę, która ilustruje postawę nieasertywną. Namawiający sporządzają listę „argumentów”, aby jak najskuteczniej przekonać namawianych, którzy po pewnym czasie ulegają. Wchodząc w swoje role, postarajcie się zapamiętać, co czuliście w tej sytuacji.
Grupa V (4 osoby)
Jesteście na imprezie w domu kolegi, którego rodzice wyjechali na jeden dzień. Dobrze się bawicie. Nagle ktoś proponuje, aby spróbować marihuanę przyniesioną na prywatkę.
Podzielcie się na dwie grupy – namawiający (2 osoby) i namawiani (2 osoby). Przedstawcie rozmowę, która ilustruje postawę asertywną.
Namawiający sporządzają listę „argumentów”, aby jak najskuteczniej przekonać namawianych, którzy w trakcie przygotowań do inscenizacji mogą spróbować przewidzieć sposób przekonywania do spróbowania narkotyku i wymyślić możliwe odpowiedzi. Namawiani powinni łagodnie, ale stanowczo i bez lęku odpowiedzieć „nie”. Wchodząc w swoje role, postarajcie się zapamiętać, co czuliście w tej sytuacji.
Prezentacja inscenizacji – analiza emocji towarzyszących wejściu w określoną rolę.
• Faza podsumowująca
Asertywność nie jest wrodzona. Można się jej zacząć w każdym momencie życia uczyć. Z pewnością wzmacnia poczucie własnej wartości i ułatwia właściwe kontaktowanie się z otoczeniem. Pozwala odpowiednio przeżywać i reagować w różnych sytuacjach. Masz prawo do obrony własnych praw.
Pamiętaj:
Jeżeli człowiek, kontaktując się z innymi, nie zdecyduje się na samodzielne określenie swoich praw, inni – z konieczności – określą za niego jego rolę. A wówczas przestanie on być sobą.
8.Prawa człowieka
1.Prowadzący wyjaśniają uczestnikom, że prawa są tym, co im przysługuje, a nie tym, na co muszą zasłużyć i zapracować. Każdy posiada prawa, których powinien być świadomy, i z których powinien korzystać.
2.Prowadzący proszą uczestników o dokończenie następującego zdania: „Jako człowiek mam prawo...................................
3.Na tablicy prowadzący wpisują niektóre prawa z wymienionych przez uczestników i pytają ich, dlaczego uznają je za prawa.
4.Uczestnicy otrzymują karty ćwiczeń „TWOJE PRAWA ASERTYWNE” i wyliczone tam prawa, porównują z prawami wypisanymi na tablicy.
Np.: „PRAWA ASERTYWNE”
MASZ PRAWO:
1. Sam ustalać swoje cele i samodzielnie podejmować decyzje.
2. Posiadać i wyrażać własne opinie i odczucia.
3. Odpowiadać „nie” na prośby.
4. Prosić o różne rzeczy.
5. Popełniać błędy.
6. Zachowywać się asertywnie.
7. NIE zachowywać się asertywnie.
8. Zmieniać zdanie.
9. Zastanawiać się.
10. Odczuwać i wyrażać ból.
11. Być samemu.
12. Prosić o informacje osoby, które posiadają większą wiedzę.
13. Mówić „nie wiem” i „nie rozumiem”.
14. Protestować przeciw nieuczciwości i niesprawiedliwości.
15. Nie brać odpowiedzialności za problemy innych ludzi.
16. Być „innym” i akceptować siebie
SPOSOBY ODMAWIANIA
Po prostu powiedz „nie”.
Odejdź.
Rób dalej to, co robiłeś dotychczas.
Zmień temat.
Daj inna propozycję.
Powiedz coś śmiesznego.
9. Scenki asertywności
Jesteś u koleżanki. Jest późno i musisz szybko wrócić do domu. Brat koleżanki proponuje, że cię zawiezie. Ty jednak wyczuwasz od niego zapach alkoholu. Odmów w sposób asertywny.
Scenka 2
Na dyskotece chłopak, który ci się od dawna bardzo podoba, wreszcie zwrócił na ciebie uwagę. Proponuje ci wyjście na papierosa, ale ty nie znosisz dymu papierosowego i nie palisz. Chciałabyś być miła. Co zrobisz, chcąc się asertywnie zachować?
Scenka 3
Twoja klasa idzie na wagary. Jesteś wśród osób, które chcą zostać w szkole. Spróbuj się zachować w sposób asertywny.
Scenka 4
Jesteś z grupą przyjaciół. Zbliża się do was dziewczyna z twojej klasy. Jeden z kolegów zaczyna ją niegrzecznie zaczepiać. Przekonaj go w sposób asertywny, by przestał.
Uczenie się zachowań asertywnych – (15 minut).
Prowadzący prosi, aby uczniowie dobrali się w 3 – 4 osobowe grupy i ustalili, w jakich sytuacjach mają trudności z zachowaniami asertywnymi. Następnie grupy prezentują wyniki swojej pracy.
Prowadzący prosi, aby uczniowie wybrali jedną z sytuacji wypracowanych przed chwilą, która jest trudna dla większości uczniów. Wspólnie omawiają jak można się w takiej sytuacji zachować asertywnie. Następnie ochotnicy odgrywają tę scenkę.
Prowadzący prosi, aby uczniowie dobrali się w pary i ustalili kto jest osobą A, a kto osobą B. Następnie czyta opis następującej sytuacji:
Sytuacja I – „Odmowa pożyczenia roweru”.
Osoby: Tomek i Adam
Opis sytuacji: Adam jest kolegą Tomka. Bardzo lubi jeździć na rowerze. Kilka razy pożyczał rower od Adama gdy jego był zepsuty. Ostatnio oddał rower z przebitą dętką. Dzisiaj po szkole znów przyszedł do Adama i po krótkiej rozmowie o szkole poprosił o ponowne pożyczenie roweru.
Scenariusz do odegrania:
Adam: Pożycz mi dzisiaj rower na godzinkę.
Tomek: Nie, nie pożyczę Ci dzisiaj roweru. Ostatnio oddałeś go z przebitą dętką.
Prowadzący prosi, aby każda para odegrała tę asertywną sytuację. Osoba A odegra pożyczającego rower, osoba B odmawiającego asertywnie.
Sytuacja II – „Upomnienie się o zwrot pieniędzy”.
Osoby: Marek i Janek
Opis sytuacji: Marek pożyczył od Janka 15 zł. Obiecał, że odda za dwa dni. Jednak od tego czasu upłynął już tydzień, a Marek nawet nie wspomina o zwrocie pieniędzy. Janek chce odzyskać pożyczone pieniądze, są mu teraz bardzo potrzebne.
Scenariusz do odegrania:
Janek: Tydzień temu pożyczyłeś ode mnie 15 zł. Chciałbym, abyś mi oddał jutro te pieniądze.
Prowadzący prosi, aby tym razem osoba A ćwiczyła zachowanie asertywne i grała rolę Janka, a osoba B była Markiem i tłumaczyła się z pożyczonych pieniędzy. Na koniec następuje omówienie ćwiczenia. Uczniowie mówią, jak się czuli w trakcie asertywnej odmowy pożyczenia czegoś koledze / koleżance.
Ćwiczenie odmawiania – metoda III kroków – (15 minut).
Prowadzący omawia ww. metodę, opisując kolejno krok po kroku:
I krok – Sprawdź, czy to co proponuje kolega jest dla Ciebie dobre. Czy to jest bezpieczne, co z tego wyniknie, jak się będziesz czuł gdy to zrobisz?...
II krok – Jeśli pomysł jest zły, powiedz sobie w duchu: Nie, nie będę tego robić.
III krok – Powiedz głośno „ Nie” i ewentualnie zaproponuj coś innego.
Prowadzący prosi dwóch ochotników do odegrania następującej scenki.
Sytuacja – „Kolega namawia mnie na wagary”.
Osoby: Maciek i Piotr
Opis sytuacji: Maciek ma duże problemy z chemią. Dostał kolejną „jedynkę” z klasówki. Grozi mu na semestr ocena niedostateczna. Umówił się z panią od chemii, że dzisiaj będzie się poprawiał. Przed szkołą spotyka Piotra, który proponuje mu wspólne pójście na wagary.
Ochotnicy odgrywają scenkę na forum klasy. Prowadzący pilnuje, aby przestrzegali metody III kroków. Następuje podsumowanie ćwiczenia
10. Rozpoznawanie zachowań asertywnych
- dzielę klasę na grupy
- prezentuję listę różnych zachowań, zaś uczniowie w grupach próbują przyporządkować je do trzech przygotowanych wcześniej plansz z "buźkami"
a) Wejśćie brata do pokoju
Odp: "Wynoś się stąd!"
b) Prośba mamy o pomoc
Odp: "No już dobrze jeśli muszę to pójdę, ale...."
c) Kolega zaprasza do kina
Odp.: "Nie mogę wyjść ponieważ odrabiam lekcje"
d) Prośba kolegi o pożyczenie zeszytu
Odp: "Odczep się"
e) Prośba koleżanki o pożyczenie książki
Odp: "No cóż, ja będę nieprzygotowana, ale weź tę książkę"
f) Propozycja zapalenia papierosa
Odp: "Nie chcę, nie palę"
g) Propozycja wyjścia na spacer wieczorem
Odp: "Zostanę w domu, ponieważ jestem bardzo zmęczona"
- Proszę uczniów, aby spróbowali nazwać poszczególne postawy:
* AGRESYWNE - atakujące innych
* ULEGŁE - poddające się, pozbawione własnego zdania
* ASERTYWNE - stanowcze, zdecydowane, broniące własnego zdania
Scenka I:
Marta: Co to za bałagan, znowu nie posprzątałaś!
Ola: Nie miałam czasu!
Marta: Jak to nie miałaś czasu? Przecież wiesz, że w tym tygodniu jest twoja kolei!
Ola: To co z tego, że moja, ty i tak bardziej bałaganisz!
Marta: Co, ja bałaganię?!
Ola: Tak ty i te twoje przemądrzałe koleżanki!
Marta: Mam tego dość! Mamoooooo!
Scenka II:
Marta: Co to za bałagan, znowu nie posprzątałaś!
Ola: Przepraszam cię, ale miałam dziś trudną klasówkę i nie miałam czasu.
Marta: Jak to nie miałaś czasu? Przecież wiesz, że w tym tygodniu jest twoja kolei!
Ola: Wiem, ale musisz przyznać, że tobie też zdarza się bałaganić.
Marta: Ja bałaganię?
Ola: Tak. Pamiętasz, wczoraj były u ciebie koleżanki. Byłaś zmęczona wieczorem i nie posprzątałaś po waszej „sałatkowej uczcie”.
Marta: No tak, masz rację. Zostawiłam talerzyki na biurku. Zaraz je stąd zabiorę.
Ola: A ja w tym czasie pozbieram ubrania i odkurzę.
Uczniowie wypowiadają się na temat obejrzanych scenek, starają się odróżnić rodzaje zachowań i ocenić postępowanie bohaterek. Wspólnie z N. wyróżniają cechy asertywności.
Np.:
- rzeczowe argumenty
- zachować spokój
- nie dać się sprowokować
- wytłumaczyć
- wyrazić swoją opinię w grzeczny sposób
- pokazać swój punkt widzenia
- starać się być obiektywnym
Kartoniki zawieszane są na planszy.
N. proponuje uczniom, by sami odegrali scenki, w których jeden z U. mimo trudnej sytuacji, w jakiej się znajdzie, postara się być asertywnym. Propozycje scenek:
Scenka 1:
Konrad:
Arek prosi cię o pożyczenie do jutra 10 zł. Nie chcesz tego zrobić, bo wiesz, że Arek jest osobą niesłowną i już nie raz pożyczałeś mu pieniądze, na których zwrot musiałeś potem długo czekać. Poza tym zbierasz na płytę, którą chciałbyś kupić sobie jeszcze w tym tygodniu.
Arek:
Chcesz pożyczyć od Konrada 10 zł. Wiesz, że ma pieniądze, ale nie chce ci pożyczyć. Zachowujesz się dość nieelegancko, krzyczysz na kolegę i nazywasz go skąpcem. Jesteś natarczywy, bo zależy ci na pożyczce.
Scenka 2:
Iwona:
Dzwoni do ciebie Paulina, która chce pożyczyć zeszyt od przyrody. Nie chcesz jej pożyczyć zeszytu, bo masz jutro klasówkę, a jeszcze wszystkiego się nie nauczyłaś. Wiesz, że Paulina nie odda ci zeszytu tak, jak obiecuje, bo już nie raz się na niej zawiodłaś.
Paulina:
Dzwonisz do Iwony, bo chcesz, żeby pożyczyła ci zeszyt od przyrody. Obiecujesz przynieść wieczorem, ale w głębi duszy wiesz, że tego nie zrobisz, bo nie będzie ci się chciało drugi raz wychodzić. Poza tym na nowym kanale telewizyjnym grają dziś świetną komedię, którą chcesz obejrzeć. Marudzisz długo, bo wiesz, że Iwona jest uległa i jeśli ją będziesz przekonywać, że tym razem na pewno zwrócisz zeszyt na czas, to się zgodzi. Poza tym uważasz, że Iwona i tak poradzi sobie na klasówce, bo dużo się uczy, w przeciwieństwie do ciebie...
Scenka
Na ulicy 2 studentki zaczepia uliczny sprzedawca “darmowych” kart wstępu do teatru. Trzymając je, przedstawia świetlane korzyści płynące z posiadania takiej karty i jednocześnie umiejętnie opisuje straty jakie poniesie kiedy jej nie zakupi (bo w końcu chodzi tu przecież o wydanie pieniędzy). Obu dziewczynom nie są potrzebne te karty, w dodatku nieco się spieszą na spotkanie.
Zachowanie studentki 1: Dziewczyna stanowczo ale grzecznie mówi: “.. Niech Pan nas nie zatrzymuje, nie interesuje nas kupno tych kart, a poza tym bardzo się śpieszymy”
Zachowanie studentki 2: W głowie kotłują jej się myśli “Niech on się ode mnie odczepi. Dlaczego zawsze to mnie spotyka? Nie mam już siły tego słuchać..”, ale słucha dalej z życzliwym uśmiechem, bo obawia się urazić tego człowieka.
Scenka
Robert zaprasza Anię na imprezę. Ania bardzo chce się z tej propozycji “wykręcić”. Postanawia nie obiecywać nic koledze, wiedząc że nie jest w stanie dotrzymać słowa:,, Dziękuje na zaproszenie, ale niestety ten wieczór mam już zajęty, może innym razem.
Scenka
Jacek i Mirka wpadli na siebie przypadkiem na schodach firmy. Jacek pomagał jej zebrać rozsypane papiery, śmiał się i żartował, że scena jak z filmu i zaproponował wspólną kawę po pracy. Mirka zawstydzona swoją niezdarnością, udając obojętność, rzuciła jakąś złośliwą uwagę pod adresem Jacka i odmówiła.
Scenka
Lucyna zamierzała poprosić szefa o podwyżkę. Pracowała już dłuższy czas i uważała, że pracę swą wykonuje bardzo dobrze. Gdy weszła do gabinetu szefa poczuła się zakłopotana i wszystkie przygotowane słowa wyparowały jej z głowy… Poczuła się niezręcznie i głupio, że przyszła prosić o pieniądze.
Scenka
Helena w sklepie ogląda różne sukienki, kilka bierze do przymierzalni. Żadna z nich nie jest taką jakiej potrzebuje. Kiedy wychodzi z naręczem przymierzanych rzeczy sprzedawczyni z życzliwym uśmiechem i profesjonalnym akcentem pyta: “To którą pakujemy?!”. Helena wpada w lekką panikę, robi jej się głupio, że zaabsorbowała tyle czasu sprzedawczyni, spuszcza wzrok i w efekcie
kupuje coś, czego nie planowała.
Scenka
Koleżanka Asi niesłusznie zarzuca Ci nielojalność. Asia pewnie i ze spokojem odpowiada: “Nie oceniaj mnie po pozorach. Wysłuchaj mnie – być może zmienisz zdanie” Po krótkiej chwili koleżanka przeprasza Asię o nie słuszne oskarżenia z jej strony.
Scenka
Tomek rozmawia z kolegą w pracy, nagle niespodziewanie do pokoju wpada Waldek. Zaczyna szybko i ze wściekłością w głosie opowiadać co wydążyło mu się na ulicy. Tomek po chwili dodaje: “Przepraszam, ale chciałbym skończyć swoją wypowiedź.”
Po odegraniu kolejnych scenek U. omawiają je wraz z N. Starają się ocenić, czy U. dobrze opanowali umiejętność zachowania asertywnego, czy dobrze sobie poradzili w trudnych sytuacjach.
11. Ćwiczenia integracyjne na początek
Kurtyna
Materiały: duża materiałowa płachta , może być zasłonka lub rozłożony śpiwór
Dzielimy graczy na dwie równe grupy. Pomiędzy nimi dwie osoby rozpościerają materiał tak by członkowie przeciwnych grup się nie widzieli. Wszyscy kucają i każda grupa wybiera spośród siebie jedną osobę, która staje tuż przed płachtą (pozostali nieco się cofają). Jej zadaniem jest jak najszybciej powiedzieć imię osoby z przeciwnej drużyny, którą zobaczy po opuszczeni materiału, (w razie potrzeby pozostali członkowie grupy mogą jej podpowiadać). Wygrywa ten gracz, który zrobi to szybciej. Osoba przegrana przechodzi do przeciwnej drużyny. Jest to bardzo sympatyczna zabawa, ćwicząca refleks.
Na dużych arkuszach papieru pakowego uczestnicy nawzajem obrysowują kontury swojego ciała, każdy na własnym konturze wypisuje
Myślimy o sobie pozytywnie
Ćwiczenie
Zastanówmy się co by się stało gdybyśmy zaczęli mówić i myślec o sobie pozytywnie – praca w 4 grupach:
1 gr. opracowuje co zmieniłoby się w moim życiu
2 gr. Jak wpłynęłoby to na moje otoczenie
3 gr. Czego obawiam się najbardziej
4gr. Ile kosztuje mnie utrzymanie takiego stanu rzeczy jak obecnie
Przekształcanie myśli negatywnych w pozytywne
Propozycje od grupy kilku negatywnych myśli na swój temat…..
Oraz próby przekształcenia ich na mysli pozytywne (koncentrujemy się na konkretnych faktach, staramy się unikać uogólnień, wyjaśnienie na czym polega dialog sokratejski z własnymi myślami
Omówienie korzyści płynących z pozytywnego myślenia