Przemiany rodziny - Tyszka - stadia przemian powiązane z formami społeczeństw; wyznaczane poziomem rozwoju społecznego, ekonomicznego i kulturowego:

Rodzina preindustrialna

- tradycyjna;

- XVI-XVII wiek;

- patriarchalna;

- podporządkowana władzy ojca;

- posiadała warsztat produkcyjny;

- role rodzinne i produkcyjne ściśle powiązane;

- duża spójność;

- praca w domu nie dała się oddzielić od produkcyjnej;

- dzieci pracują na rzecz rodziny;

- opieka nad dziećmi powierzana najstarszym córkom;

- opieka nad dziećmi wyłącznie dla kobiet;

- wydzielona rola żywiciela rodziny

Rodzina epoki industrialnej

- model rodziny współczesnej;

- dwa pokolenia;

- prowadzone własne gospodarstwo domowe;

- nieprodukcyjna;

- zawodowo pracuje poza domem też żona;

- znaczenia nabierają więzi osobowe;

- grupa bardziej zamknięta wewnętrznie;

- mniej stabilna, podatna na rozpad;

- wiek XIX-XX to wzrost zainteresowania opieka nad dzieckiem; dziecko urasta do podmiotu;

- udział mężów w domu - prace wymagające siły fizycznej i wymagające stosowania dyscypliny wśród dzieci;

- poprawa sytuacji kobiet; nadanie kobietom praw wyborczych, możliwość osiągania wyższego wykształcenia i zawodu;

- równość opieki prawnej nad dzieckiem;

Rodzina epoki postindustrialnej

- osłabienie spójności rodzin;

- kobiety praca zawodowa poza domem ze wzgl. na samorealizację;

- współudział męża w opiece nad dziećmi i obowiązkach rodzinnych;

- zmiana roli mężczyzny w rodzinie;

- szybki powrót do pracy po urodzeniu dziecka przez kobietę;

- problem opieki zastępczej;

- mniejsza liczba dzieci w rodzinie;

- macierzyństwo to faza w życiu kobiety a nie styl życia;

- macierzyństwo o charakterze świadomym;

- rodzina bazą przygotowującą pokolenie do samodzielnego życia, wspiera;

Podstawowe przemiany - kierunki przemian rodziny - Tyszka:

Od rodziny dużej wielopokoleniowej do rodziny małej podstawowej

Od rodziny biologicznie zdeterminowanej do rodziny planowanej

Od rodziny produkcyjnej do rodziny nieprodukcyjnej

Od rodziny patriarchalnej do rodziny egalitarnej

PODEJŚCIE GENETYCZNE – spojrzenia wstecz, prześledzenia uwarunkowań i logiki jej przeistoczeń w dłuższym okresie, z wyróżnieniem naturalnie wyodrębniających się etapów społecznych przemian makro-mikrostrukturalnych.

FAZY PRZEMIANY W RODZINIE – preindustrialna , industrialna, postindustrialna.
FAZA PREINDUSTRIALNA – społeczeństwo europejskie to społeczeństwo feudalne, funkcjonowało do momentu wynalezienie maszyny parowej
Rodzina w epoce preindustrialnej. Społeczeństwo preindustrialne,funkcjonujące bezpośrednio przed pojawieniem się maszyny parowej, możemy w Europie utożsamiać ze społeczeństwem feudalnym, posiadającymznane z historii cechy. Feudalna, w miarę stabilna, spetryfikowana isztywna struktura społeczeństwa, jego wolne tempo przemian w sferze obiektywnej, zobiektywizowanej (kultura behawioralna, idee) oraz subiektywno-świadomościowej, przesłanki religijne, ustabilizowana i dość ujednolicona mentalność jednostek (pominąwszy mentalność nowatorów),

proste i pracochłonne techniki produkcyjne - wszystko to leżało u podstaw uformowania się i funkcjonowania pewnego, specyficznego dla tego okresu typu rodziny, jakim była klasyczna, tradycyjna rodzina patriarchalna podporządkowana w znacznej mierze woli i władzy ojca. Charaktery-

styczne były dla tego okresu niewielkie warsztaty produkcyjne i usługowe będące własnością rodziny (lub własnością jej „głowy") i obsługiwane przez członków rodziny pod kierunkiem „głowy rodziny", czyli w jednej osobie męża i ojca. Role rodzinne i produkcyjne były ze sobą ściśle powiązane i trzeba było rygorystycznie je wypełniać, interes rodziny górował nad interesem jednostek. Rodzina była przede wszystkim instytucją ekonomiczną i opiekuńczo-socjalizującą, a także w sposób deterministyczny nadawała status społeczny swoim członkom. Powyższe cechy rodziny pre-

industrialnej uwarunkowały jej dużą spójność, brak indywidualistycznych tendencji jej członków, przewagę stosunków materialno-rzeczowych nad emocjonalno-osobistymi. To wszystko sprzyjało utrzymywaniu się rodziny wielopokoleniowej (dużej) w pełnej lub choćby zredukowanej posta-

ci. Rodzina silnie była oparta na ekonomicznych podstawach, była wielodzietna i poddana religijnej kontroli; miała zdecydowanie instytucjonalny charakter. Istniała ścisła więź rodziny z zewnętrznymi mikrostrukturami społecznymi i całą społecznością lokalną, zamieszkiwała przeważnie

w niewielkiej miejscowości, na którą rodzina była otwarta. Obyczaje i religia silnie sankcjonowały rodzinę.

FAZA INDUSTRIALNA -w XIX i XX w. Rodziny znalazły się pod silnym wpływem industrializacji, wywołanej przez  nią urbanizacji i wzmożonej ruchliwości ludnościowej oraz szybkiego rozwoju nauki i oświaty.Powstające na masową skalę przedsiębiorstwa przemysłowego wypierały preindustrialną rodzinną, przydomową produkcję, zmieniając całkowicie ekonomiczne podstawy funkcjonowania rodziny. Całokształt procesów industrialnych i pochodnych osłabiał więź w ramach szerszej familii, a później również w ramach rodziny małej. Rozwój techniki, nauki oraz upowszechnienie oświaty uracjonalniły funkcjonowanie rodziny i gospodarstwa domowego, poszerzyły pośrednio zakres wewnątrzrodzinnej swobody i pole zewnątrzrodzinnej aktywności. Nastąpiło też zredukowanie regulatorów zachowań rodzinnych i pozarodzinnych, nieobojętnych z rodzinnego punktu widzenia. Wystąpiła również znaczna ewolucja treści wielu regulatorów. Nie bez znaczenia były antyfeudalne idee wolności, demokracji i równości. Wszystko to razem wzięte oddaliło radykalnie rodzinę epoki przemysłowej od rodziny czasów preindustrialnych. Stopniowo nie bez konfliktów kształtował się nowy model rodziny, który w połowie XX w. uzyskał w krajach najbardziej oraz średnio rozwiniętych stan określany terminem „ model rodziny współczesnej ”. Model ten występuje w dwóch wariantach. Wariant pierwszy odpowiada fazie społeczeństwa przemysłowego i obserwuje go w krajach średnio rozwiniętych, a w krajach obecnie postindustrialnych występował w swej najpełniejszej postaci w połowie XX w. W wariant drugi modelu rodziny współczesnej odzwierciedla jego przemiany zaszłe w drugiej połowie XX w. w społeczeństwach  postindustrialnych. Wariant pierwszy „zlokalizowany” w okresie zaawansowanego społeczeństwa przemysłowego można na podstawie badań i literatury określić w sposób następujący: Podstawową i preferowaną formą egzystencji rodziny jest rodzina mała, posiadająca oddzielne mieszkanie i prowadząca odrębne gospodarstwo domowe. Oprócz męża nierzadko i żona pracuje zawodowo poza domem, jakkolwiek nie jest to zasada bezwzględnie obowiązująca. Dominuje rodzina nieprodukcyjna i oparta  gównie na nieekonomicznych postawach, kontrolująca urodziny. Główna aktywność rodziny skupia się na wybranych funkcjach, które jednak wykonywane są w sposób bardziej „pogłębiony”. Powiązania rodziny małej z mikrostrukturami wspólnotowymi słabną. Rodzina staje się grupą coraz bardziej intymną. Wzrasta wewnątrzrodzinna tolerancja i akceptacja wewnątrzrodzinnego egalitaryzmu przy coraz większej wyrozumiałości dla ideologicznych różnic między pokoleniami. Instytucjonalny aspekt życia rodzinnego został zredukowany w stosunku do rodziny okresu preindustrialnego. Większego znaczenia nabiera interakcja oraz ekspresja osobowości członków rodziny niż dostosowanie się do wymogów norm i ról rodzinnych. Role i normy są już mniej szczegółowo i sztywnie wyznaczone niż w tradycyjnej rodzinie instytucjonalnej. Występuje zupełny brak dystansu między mężem i żoną oraz znacznemu zmniejszeniu ulega dystans między dziećmi i rodzicami. Dzieci, zwłaszcza starsze, traktowane są po koleżeńsku. Maleje specjalizacja ról męża i żony. „Światy” męski i żeński ulegają w rodzinie scaleniu, unifikacji. Rośnie w rodzinie ranga czynności nieinstrumentalnych, szczególnego znaczeniu nabiera jej funkcja emocjonalna. Więź osobista zyskuje na znaczeniu w zestawieniu z więzią rzeczową. Rodziny są bardziej konfliktowe niż dawniej i znacznie bardziej podatne pod rozpad.

Rodziny w epoce postindustrialnej. Dla społeczeństw postindustrialnych charakterystyczne są następujące zjawiska będące zarazem ich cechami konstytutywnymi: (1) spadek udziału sektora produkcyjnego w gospodarce; (2) znaczny rozrost sektora usług materialnych i niematerialnych; (3) stopniowy zanik pracy fizycznej i powiększanie się obszarów pracy umysłowej - w tym także wysoko kwalifikowanej; (4) szerokie upowszechnienie wiedzy na wyższym poziomie; (5) dynamiczny wzrost liczby uczonych oraz instytucji naukowych - uczeni zaczęli odgrywać rolę wiodącą w rozwoju najważniejszych cech cywilizacji współczesnej (technika, organizacja pracy i działalności ekonomicznej, coraz bardziej nowoczesnakomputeryzacja, postępy informatyki, kształcenie wysokiej klasy profesjonalistów - w tym w dziedzinach ważnych i rozwojowych); (6) dalsza automatyzacja - a szczególnie robotyzacja produkcji; (7^wielokrotne spotęgowanie przepływu informacji w skali społeczeństw globalnych, także ich makrostruktur i mezostruktur oraz w skali całego świata („globalna—wioska"); (8) masowy rozwój ponadpaństwowych instytucji produkcyjnych i wielorakich usługowych torujących drogę międzynarodowej integracji; (9) ogromne nasilenie ludnościowej ruchliwości przestrzennej stanowiące podstawę intensywnego zderzenia kultur; (10) dalsze szybkie

postępy atomizacji społecznej; (11) radykalna zmiana struktury społeczeństw; (12) dalsza liberalizacja w wielu strefach regulatorów życia społecznego oraz zmniejszenie stopnia ich egzekwowania w dziedzinie obyczajowości i moralności; zmniejszyła się również w skali masowej skuteczność oddziaływania w Europie norm religijnych; (13) bardzo postąpił naprzód proces autonomizacji jednostek - zarówno w sferze makrostruktur, jak i mezo- oraz mikrostruktur społecznych, któremu towarzyszy rozwój idei wolności jednostki i jej samorealizacji - także poza pracą,w innych sferach. Cechą charakterystyczną epoki postindustrialnej jest to, że autonomizacja i tendencje wolnościowe (do swobody) są obecne nie tylko w sferze życia publicznego, ale że szczególną siłą zaznaczają się w

sferze prywatnej, manifestując się w stylu życia indywidualnego i rodzinnego.W rodzinach epoki postindustrialnej obserwujemy następujące typowe procesy i zjawiska: (1) znaczny wzrost zatrudnienia kobiet nie tylko z pobudek ekonomicznych (dążność do ciekawszego życia, samorealizacja);(2) egalitaryzacja w małżeństwie i rodzinie; (3) relatywne zmniejszenie się wartości dzieci dla rodziców (dobra konkurencyjne); (4) dyferencjacja norm i wartości u poszczególnych członków rodziny - nawzajem w stosunku do siebie; (5) wypieranie przez cywilizację współczesną wartości tradycyjnych - w tym także tradycyjnych wartości rodzinnych; (6) indywidualizacja form aktywności w rodzinie i zainteresowań; (7) autonomizacja członków rodziny; (8) osłabienie spójności i dezintegracja znacznej części rodzin; (9) wzrost liczby konfliktów małżeńskich i gwałtowny, lawi-

nowy wzrost liczby rozwodów prowadzący do ich masowości; (10) zmniejszenie się procentu osób pozostających w sformalizowanych związkach małżeńskich, wzrost procentu osób pozostających w konkubinacie lub wstanie wolnym (żyjących pojedynczo); (11) patologizacja społeczna i psychospołeczna części jednostek, występująca na dość szeroką skalę - mająca istotne reperkusje w życiu rodzinnym oraz mająca w znacznej mierze swe źródła w nieprawidłowo ukształtowanych rodzinach.

SKUTKI PRZEMIAN PO 90 ROKU –

BEZROBOCIE – niskie dochody, spadek konsumpcji, zaniedbane potrzeby wyższe, niepokój o jutro, napięcie wśród członków rodziny, zaburzony jest proces socjalizacji, zakłócone współżycie między małżonkami, osłabione poczucie bezpieczeństwa –najważniejsza podstawowa potrzeba.

Skutkuje to: osobowością neurotyczną – osoba chwiejna, zaburzenia emocjonalne, duże poczucie lęku., postawą aspołeczną, rozpadem rodziny – rozwód lub separacja – niezgodność charakteru, uzależnieniem- alkohol, obniżeniem w samoocenie – długotrwałe bezrobocie , skupienie się jedynie na zaspokojeniu potrzeb biologicznych powoduje, że dzieci staja się bardzo uzależnione od czynników zewnętrznych, zdolności samorealizacji i samosterownicze są mocno ograniczone.
UBÓSTWO – stan niezaspokojenia podstawowych potrzeb (minimum egzystencji)
Minimum socjalne – zjawisko charakteryzujące się niemożnością osiągnięcia poziomu życia dominującego w danej społeczności pomimo posiadania środków pozwalających zaspokoić podstawowe potrzeby. Przyczyny ubóstwa – indywidualne sytuacje życiowe, wielodzietność, uzależnienie, niepełnosprawność, samotność – relacje z rodziną (emeryt), niski status wykształcenia, przewlekła choroba, różne przeżycia traumatyczne. Skutki ubóstwa – śmierć, uzależnienie np. alkohol, żebractwo, drobna przestępczość, wykluczenie społeczne, ograniczona komunikacja z iinnymi, bezdomność, głęboka samotność.

Skutki życia na granicy minimum socjalnego: uzależnienie od instytucji pomocowych, syndrom szczurzego gniazda – kurczowe trzymanie się własnej grupy społecznej, się się ona grupą odniesienia, każda inna staje inna staje się bardziej ekskluzywna, bezradna, ludzie są nieśmiali w funkcjonowaniu poza swoją grupą, a pojawienie się kogoś z innej grupy gdy są we własnej stają się agresywni, zawistny egalitaryzm w skali makrospołecznej

PRZEMOC W RODZINIE – zmienia się wraz ze zmianą sytuacji społecznej, to działanie lub zaniechanie dokonane w ramach rodziny przez jednego z jej członków wobec pozostałych, ale przy wykorzystywaniu istniejącej lub stanowiącej przez okoliczności przewagi siły lub władzy, to działanie lub zaniechanie godzi w prawo osobiste pozostałych członków rodziny (życie i zdrowie), i jednocześnie powoduje szkody i cierpienie. HISTORIA PRZEMOCY – XVIII w – początek zainteresowania się okrucieństwem, wobec najbliższych, do tego czasu ojciec był panem i władcą życia i śmierci, pierwszym ruchem społecznym stworzonym dla ochrony praw jednostki w rodzinie, było Stowarzyszenie Zapobiegania Okrucieństwu Wobec Dziecka z 1871 r. w Nowym Jorku, w Polsce Warszawa 1920r.. Polski komitet Pomocy Dzieciom., w rzeczywistości dopiero lata 70-te i 80-te to rozwój intensywnego rozwoju instytucji zajmujących się przemocą domową.

Rozmiary zjawiska- rzeczywiste rozmiary są nieznane, ale faktem jest , że przemoc domowa nie jest zjawiskiem rzadkim, ponad ¼ polskich małżeństw przynajmniej raz w życiu doświadczyła przemocy, co najmniej 1/5 kobiet padła ofiarą przemocy ze strony męża, 80-90% dzieci jest bitych, popychanych przez opiekunów, ok 40% osób starszych doświadcza przemocy przez swoje dzieci, przemoc wobec mężczyzn ¼. Rodzaje przemocy – fizyczna, psychiczna, wykorzystywanie seksualne, zaniedbywanie – czynne i bierne np. podanie złego leku. Podział przemocy: gorąca – furia, dynamiczne i naładowane gniewem zjawisko pękania emocjonalnej tamy uruchamiające agresywne zachowanie chcące wyrządzić szkodę. Występuje najczęściej w środowisku o niższym statusie społecznym. Chłodna – realizowana przez sprawcę poprzez realizowanie jakiegoś scenariusza specyficznie zapisanego w jego świadomości ,specyfika środowiska który jest realizowany długoterminowo. Występuje najczęściej w środowiskach o wyższym statusie społeczeństwa.

Przemoc prospołeczna – np. oborna własna, przemoc antyspołeczna – powszechnie potępiana.

ŹRÓDŁĄ PRZEMOCY – przemoc rodzinna ma źródła we wciąż pokutującym w wielu przekonaniu o słusznośći stosowania przemocy wobec innych członków rodziny, źródło tkwi w samej istocie rodziny: różny system wartośći, płci, przekonania, wychowanie, doświadczenia,; 3 sfery życia rodzinnego wokół których ogniskują się stresy sytuacyjne: małżeństwo, rodzielstwo, problemy ekonomiczne., dominacja w związkach jednego z partnerów: wzory i normy społeczne wyniesione z domu i ich internalizacji, cechy osobowościowe partnera, trening socjalizacyjny,, sprawcy przemocy pochodzą z rodzin, w któ®ych przemoc była normą, stosowanie środków odurzających.

SKUTKI PRZEMOCY BEZPOŚREDNIE/ POSPISZYL - Bezpośrednimi sutkami przemocy, które I. Pospiszyl nazywa objawami przemocy, są skutki najszybciej zauważalne, choć niekoniecznie łatwe do zauważenia. Każdy rodzaj przemocy pozostawia po sobie inny rodzaj objawów.Objawy fizyczne to m.in.: „sińce i obrzęki na twarzy, ramionach, klatce piersiowej, plecach, pod pachami, po wewnętrznej stronie ud i ramion; otarcia naskórka po wewnętrznych stronach kończyn, pod pachami, na żebrach i plecach; krwawe pręgi i regularne przebarwienia skóry na plecach, pośladkach, nogach, stopach, dłoniach, krwawe plamy na bieliźnie; nietypowe ślady po oparzeniach; rany cięte i kłute szczególnie w okolicach innych niż stopy i dłonie; blizny na ciele; widoczna trudność w chodzeniu lub siadaniu; otwarte rany w nietypowych miejscach; częste złamania kości; ospałość, apatia, brak koncentracji; reakcje regresyjne; reakcje kompulsywne; skarżenie się na częste bóle głowy lub brzucha; konieczność częstego korzystania z ubikacji.
Do objawów emocjonalnych zaliczane są: „wzrost napięcia emocjonalnego; wzmożona czujność, niezdolność do rozluźnienia; wzrost lęku, niepokoju; brak żywej reakcji w sytuacjach emotogennych (skaleczenie, bolesny zabieg medyczny); niska samoocena; poczucie odrzucenia; wycofanie, skłonność do izolacji; chroniczny smutek, depresja; wzrost natręctw, tików, przyruchów, itp.; zmienność nastroju; problemy w rozwoju poczucia własnej tożsamości.
Objawy społeczne według I. Pospiszyl są następujące: „nieufność wobec innych; nieumiejętność nawiązywania kontaktu, podtrzymania więzi, pozyskania przyjaciół; wrogość; wzrost irytacji w przypadku różnych trudności, niekontrolowane wybuchy złości; wyuczona bezradność, nieumiejętność radzenia sobie z codziennymi zadaniami; spadek poczucia kompetencji…W przypadku dzieci objawami takimi są m.in.: bójki z innymi dziećmi; zobojętnienie na karę; brak dystansu wobec dorosłych; uzależnienie od agresora; ucieczki z domu; bezinteresowne niszczenie przedmiotów, itp.”¹ I. Pospiszyl dodaje także, że krzywdzone dziecko bardzo często, kiedy zacznie dorastać, sięga po alkohol lub dokonuje kradzieży.Przedstawiła ona również objawy sugerujące wykorzystywanie seksualne, należą do nich, m.in.: „częste lub szczegółowe poruszanie spraw seksu w rozmowie lub zabawie; seksualizacja kontaktów międzyludzkich; przesadne unikanie mężczyzn; nadmierna masturbacja; dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnicę; ucieczki z domu; próby samobójcze, itp. O skutkach przemocy seksualnej mówi także Z. Lew-Starowicz. Przedstawił on w swej książce, opracowany przez wielu badaczy, rejestr możliwych zachowań dziecka wiążących się z przemocą seksualną. „Należą do nich: zaburzenia snu, koszmary i lęki nocne; niezrozumiałe pojawianie się dolegliwości somatycznych; lęki, strach, fobie; izolowanie się dziecka; zachowania regresywne; problemy z nauką; konflikty w szkole; depresja, przygnębienie, smutek; nieoczekiwane, nagłe zainteresowanie się seksem. Przemoc seksualna w późniejszym życiu ofiar może według Z. Lew-Starowicza wiązać się patologią rodzinną, problemami w życiu uczuciowym, seksualnym, rodzinnym i społecznym. DŁUGOTRWAŁE SKUTKI PRZEMOCY POSPISZYL - Wśród skutków przemocy I. Pospiszyl wymienia także skutki długotrwałe, które są o wiele trudniejsze do zaleczenia, czasami pozostając ` e na bardzo długo w psychice ofiary. Należą do nich: mechanizm błędnego koła, uraz psychiczny, psychologiczna reakcja na uraz, stres pourazowy, bezradność wyuczona, efekt „psychologicznej pułapki”, i tzw. „syndrom sztokholmski.
Instytucje i organizacje wspierające rodziny i dziecko : rządowe, pozarządowe, kościelne.
Instytucje rządowe: 1) dział zdrowia – Poradnia Zdrowia Psychicznego, Poradnie Leczenia Osób Uzależnionych, Punkt wczesnej interwencji i poradnie laktacyjne - ??
2) dział pomocy społecznej – specjalistyczne poradnie rodzinne, powiatowe centrum pomocy rodzinie - , ośrodki interwencji kryzysowej
ośrodki wsparcia, ośrodki adopcyjno – opiekuńcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, pracownicy socjalni. 3) dział sprawiedliwości: sądy rodzinne, kuratorzy sądowi, rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne.specjaliści w zakładach poprawczych.
Organizacje pozarządowe po 1990r. To organizacje niezależne od państwa i nieprowadzące działalności nastawionej na zysk. Różnego rodzaju fundacje i stowarzyszenia. Kierowane przez członków tych instytucji. Fundacja Dzieci Niczyje, Fundacja na rzecz ochrony dzieci przed okrucieństwem, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Towarzystwo Rozwoju Rodziny, Polskie Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii. Organizacje kościelne – Rada Ruchów Katolickich – działa od 06.1990, koordynuje działania wszystkich ruchów katolickich np. Rodzina Rodzin, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Caritas, Karen – Katolicki Ruch Narkotyczny, Życie i Światło.
OPIS OŚRODKÓW - rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne - Ośrodki te, podobnie jak pogotowia opiekuńcze, poradnie wychowawczo – zawodowe należą do grupy instytucji, u których podstaw leży diagnozowanie. Organizacyjnie należą do resortu sprawiedliwości i podejmują głównie działania na zlecenie sądów rodzinnych. Podstawą ich działania jak wspomniano powyżej jest rozpoznanie sytuacji wychowawczej i osobowości dziecka dla celów optymalizacji oddziaływań profilaktyczno – resocjalizacyjnych., Rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne powołane na podstawie art. 84 § 2 ustawy z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich, są specjalistycznymi placówkami resortu sprawiedliwości, działającymi na zlecenie sądów rodzinnych, ale także prokuratury, policji i sądów, jeśli te rozstrzygają sprawy nieletnich . Ponadto są to instytucje prowadzące diagnozę, opiekę specjalistyczną i poradnictwo głównie w sprawach nieletnich, opiekuńczych, małoletnich oraz rodzinnych. Ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne są bazą wyjściową dla zapewnienia sądom rodzinnym takiej współpracy z innymi resortami i organizacjami społecznymi, która umożliwiałaby kompleksowe ujęcie problemów małoletnich i nieletnich na tle całokształtu negatywnych zjawisk zachodzących wewnątrz rodziny, ujednolicenie oraz spójność orzecznictwa w sprawach dotyczących różnych zagadnień prawnych, rozpoznawanych w odrębnych trybach postępowania, a dotyczących tej samej rodziny, wprowadzenie terytorialnego podziału pracy powodującego, iż wszystkie sprawy dotyczące tej samej rodziny załatwiałby jeden sędzia, rozszerzenie mediacyjnej roli sądu zgodnie z zasadą utrzymania trwałości małżeństwa oraz rozwinięcie działalności profilaktycznej, wychowawczej i resocjalizacyjnej [2].
Obecnie na terenie naszego kraju funkcjonuje 65 rodzinnych ośrodków i 2 ich filie w okręgach wszystkich sądów  wojewódzkich. ośrodki wsparcia, -ośrodek całodobowy, świadczy uługi na rzecz ofiar przemocy w rodzinie. W zakresie interwencyjnym , bytowym, i terapeutyczno – wspomagającym. Zapewnienie schronienia na okres do 3 miesiecy, ochornę ofiar przed sprawcami przemocy, udzielenie natychmiastowej pomoy psychologicznej,medycznej, i wsparcia, rozpoznanie problemu i opracowanie planu pomocy, konsultacje wychowawcze, udzielnie poradnictwa psychologicznego, pedagogicznego, socjalnego,prawnego i medycznego, opracowanie diagnozy rodzinu i indywidualnego planu pomoc. ośrodki adopcyjno – opiekuńcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, pracownicy socjalni. -Ośrodek Interwencji Kryzysowej jest wielofunkcyjnym ośrodkiem wsparcia. Placówka świadczy pomoc osobom, dzieciom, rodzinom, które znalazły się w trudnej sytuacji kryzysowej w wyniku zdarzenia losowego, sytuacji rodzinnej lub trudnych przeżyć osobistych.Cele:Podstawowym celem Ośrodka jest prowadzenie interdyscyplinarnych działań w zakresie interwencji kryzysowej, podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu.Ośrodek realizuje zadania powiatu w zakresie poradnictwa specjalistycznego oraz interwencji kryzysowej nałożone przepisami oraz wykonywane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej.Zadania:Ustalenie źródeł kryzysu klienta.Określenie stanu psychicznego i społecznych skutków kryzysu.Przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej.Zapewnienie ochrony w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia osób i rodzin, które zostały dotknięte kryzysem, poprzez usunięcie zagrożenia lub izolację.Diagnoza sytuacji kryzysowej i w zależności od rozpoznania podjęcie dalszych działań na rzecz osób w kryzysie, by zapewnić im kompleksową pomoc.Stała współpraca z instytucjami w zakresie rozwiązywania problemu przemocy i realizacji procedury „Niebieskiej Karty”.Zapewnienie schronienia dla matek lub ojców samotnie wychowujących dzieci, kobiet w ciąży, osób doznających przemocy oraz osób bezdomnych – mieszkańców Jaworzna, którzy przeszli już etap socjalizacji w ośrodkach wsparcia – noclegowniach miejskich i rokują nadzieję na usamodzielnienie.Diagnoza osób zagrożonych uzależnieniem lub będących uzależnionych od narkotyków, motywowanie do podjęcia leczenia. powiatowe centrum pomocy rodzinie - I. Podstawowym celem działalności PCPR jest udzielanie pomocy społecznej o zasięgu ponad gminnym: dzieciom, rodzinom, osobom starym, chorym i niepełnosprawnym.  II. PCPR realizuje zadania własne oraz zadania zlecone przez administrację rządową w zakresie pomocy społecznej. Do zadań PCPR w szczególności należy: opracowywanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych; organizowanie i prowadzenie usług o określonym standardzie w pomocy domach pomocy społecznej o zasięgu ponad gminnym, organizowanie mieszkań chronionych oraz kierowanie osób ubiegających się o przyjęcie do domów pomocy społecznej;  udzielanie informacji osobom ubiegającym się o pomoc, o przysługujących im prawach i uprawnieniach;  organizowanie i prowadzenie specjalistycznego poradnictwa, w tym poradnictwa rodzinnego dla rodzin naturalnych i zastępczych orza terapii rodzinnej; prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej; zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców oraz dzieciom niedostosowanym społecznie, w szczególności poprzezs organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno - opiekuńczych, placówek opiekuńczo - wychowawczych, w tym ognisk wychowawczych, świetlic i klubów środowiskowych o zasięgu ponad gminnym dla dzieci i młodzieży;  finansowanie powiatowych ośrodków wsparcia, w tym dla osób z zaburzeniami psychicznymi;  tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie; organizowanie szkolenia i doskonalenia zawodowego kadr pomocy społecznej z terenu powiatu; doradztwo metodyczne dla ośrodków pomocy społecznej i pracowników socjalnych; pomoc w integracji ze środowiskiem dla osób opuszczających zakłady karne oraz niektóre rodzaje placówek opiekuńczo - wychowawczych, resocjalizacyjnych, zakłady dla nieletnich i rodziny zastępcze; przyznawanie pomocy pieniężnej na na usamodzielnienie oraz pokrywanie wydatków związanych z kontynuowaniem nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo - wychowawczych (Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy, Dom Dziecka), schroniska, zakłady poprawcze, domy pomocy społecznej i rodziny zastępcze; organizowanie opieki w rodzinach zastępczych oraz udzielanie pomocy pieniężnejna częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci; pomoc uchodźcom; opracowywanie i realizacja powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej,zawodowej i zatrudnianiu oraz przestrzeganiu praw osób niepełnosprawnych; podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności. Punkt wczesnej interwencji - GŁÓWNE ZASADY PROWADZENIA WCZESNEJ INTERWENCJI:Jak najwcześniejsze rozpoczęcie usprawniania.Włączanie rodziców w proces rehabilitacji.Indywidualne podchodzenie do dziecka i jego rodziny.Wczesne usprawnianie ma za zadanie nie tylko poprawianie aktualnego stanu i funkcjonowania dziecka, ale często także zapobieganie jego pogorszeniu się.
CELE ODDZIAŁYWAŃ W RAMACH WCZESNEJ INTERWENCJI:Stymulacja bądź optymalizacja rozwoju psychoruchowego małego dziecka, u którego stwierdzono niepełnosprawność.Zapobieganie wtórnym zaburzeniom funkcjonalnym i emocjonalnym będących skutkiem błędów wychowawczych lub niewłaściwego "usprawniania" dziecka. Niwelowanie patologicznych symptomów o charakterze obronno – kompenscyjnym i wspomaganie rozwoju "ja" u małych dzieci zagrożonych upośledzeniem umysłowym.Dostarczanie rodzicom wiedzy na temat potrzeb rozwojowych dziecka oraz wskazówek dotyczących sposobów ich zaspokajania.Pomoc rodzicom w wyborze odpowiednich zabawek, sprzętu i pomocy rehabilitacyjnych oraz właściwym aranżowaniu otoczenia.Wspieranie rodziców w sytuacjach trudnych i kryzysowych.ADRESACI PROGRAMU WCZESNEJ INTERWENCJI:Dzieci zagrożone nieprawidłowym rozwojem (z grup wysokiego ryzyka ciążowo – porodowego).Wcześniaki.Noworodki urodzone z niską punktacją Apgar, małą masą ciała, z urazami okołoporodowymi.Dzieci z całościowym zaburzonym rozwojem (autyzm, zespół Aspergera, zespół Retta).Dzieci z wrodzonymi wadami rozwojowymi OUN np. wodogłowiem lub przepukliną oponowo – rdzeniową, z chorobami metabolicznymi, z kręczem szyi i asymetriami, ze środowiskowo uwarunkowanymi objawami zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej.Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym.Dzieci z zespołem Downa i z niepełnosprawnością intelektualną.Dzieci wielorako niepełnosprawne.FUNDACJA DZIECI NICZYJE - polska organizacja typu non-profit, udzielająca pomocy psychologicznej, medycznej i prawnej dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i opiekunom. Jej działalność koncentruje się również wokół edukowania rodziców o zagrożeniach Internetu. Działa ponadto na rzecz dzieci, które uczestniczą w procedurach prawnych w charakterze świadków. Wspiera rodziców, którzy przeżywają trudności w wychowywaniu dzieci. Fundacja organizuje szkolenia specjalistyczne dotyczące problematyki dziecka krzywdzonego dla różnych grup profesjonalnych oraz zespołów interdyscyplinarnych. Prowadzi badania i analizy poszerzające wiedzę o problemie. Stanowią one podstawę projektowanych działań. Jest to największa polska organizacja mająca na celu przeciwdziałanie krzywdzeniu dzieci. Fundacja Dzieci Niczyje powstała w 1991 roku. Inicjatorką była Alina Margolis-Edelman. Podstawowym celem było wypracowanie systemu pomocy dzieciom krzywdzonym, który miał integrować działania różnych instytucji pracujących na danym terenie.Ponieważ krzywdzenie dzieci to bardzo szeroki problem, podjęto się zdiagnozowania sytuacji. Badania potwierdziły występowanie problemów przemocy fizycznej, zaniedbania, krzywdzenia emocjonalnego i wykorzystywania seksualnego. Bardzo ważnym aspektem okazał się brak dostatecznych kompetencji profesjonalistów pracujących z dziećmi w zakresie rozpoznawania krzywdzenia i reagowania na nie.Ustanowiono dwa główne cele działania Fundacji:uwrażliwienie społeczeństwa na problem krzywdzenia dzieci,podniesienie kompetencji osób pracujących z dziećmi w zakresie diagnozy krzywdzenia i interwencji. FUNDACJA PKM DUDA IM. MAKSYMILIANA DUDY - W ramach Fundacji od lat podejmujemy działania służące rozwojowi naszego regionu. Angażujemy się w liczne przedsięwzięcia społeczne, pomagając szpitalom, szkołom oraz domom dziecka. Najbardziej jednak leży nam na sercu dobro uzdolnionych dzieci i młodzieży, którym trudna sytuacja materialna utrudnia - a nawet uniemożliwia - rozwój posiadanych talentów.Wśród projektów zainicjowanych przez Fundację PKM DUDA im. Maksymiliana Duda jest m.in. akcja na rzecz lokalnych szkół, mająca wspomóc kształcenie najzdolniejszych uczniów oraz odkrywanie nowych, obiecujących talentów. Chcemy pomagać w tym by szkoły mogły zaproponować młodzieży wiele atrakcyjnych form aktywności pozalekcyjnej (edukacyjnych, kulturalnych, sportowych lub ogólnorozwojowych), dostępnych dotychczas tylko dla uczniów zamożniejszych placówek.
Nasza Fundacja oferuje szkołom również bardziej prozaiczną - jednak nie mniej istotną! - pomoc np. w zakupie środków dydaktycznych lub w przeprowadzeniu drobnych prac remontowych.
JAK ZDIAGNOZOWAĆ RODZINĘ – profesjonalna praktyka w pracy socjalnej musi zawierać 3 elementy: wiedza, etyka, (zbiór wartości), działania, które wynikają z tych wartości i wiedzy. WIEDZA – pochodzi z własnych obszarów, przeprowadzonych badań, obserwacji oraz spoza dziedziny pracy socjalnej, psychologia, socjologia, nauki medyczne. 2 RODZAJE WIEDZY – proceduralna – jak coś zrobić i teoretyczna – odniesienie do jakiś faktów. DZIAŁANIA – praktyka pracy socjalnej składa się z działań, które są spójne z wyznaczonymi w danej dziedzinie wartościami, są one determinowane także wiedzą naukową. FAZY DZIAŁANIA PRACOWNIKA SOCJALNEGO – rozpoczęcie pracy z klientem, diagnozowanie, planowanie i przygotowanie działań, wprowadzenie zmian, ocena zmiany i zakończenie pracy. DIAGNOZOWANIE RODZIN – Zasadniczym celem diagnozy jest zebranie informacji, danych niezbędnych dla opracowania rzetelnego planu interwencji. Wielu badaczy podaje, że diagnoza jest procesem trwającym w całym okresie pomagania.
METODY ZBIERANIA DANYCH – diagnozowanie bezpośrednie – wywiad o różnym stopniu standaryzacji, obserwacja ( np. w domu klienta). ŹRÓDŁA INFORMACJI – klient, znaczący inni np. rodzina, sąsiedzi, inni pracownicy, którzy byli w kontakcie z klientem, inni specjaliści będący w kontakcie z klientem. CO BRAĆ POD UWAGĘ W CELU ZDIAGNOZOWANIA, - co obserwować, o co pytać, na co zwrócić uwagę, jak analizować – cele i zadania rodziny – cele krótkoterminowe i długoterminowe, mogą integrować i mobilizować rodzinę (spoiwo) plany zamiary, kultura rodziny – zasady, normy, wartości, przekonania, struktura rodziny i procesy zachodzące w tej rodzinie: -a) struktura socjometryczna –( wzajemna relacja i niechęć członków, kto kogo wybiera a kto odrzuca), struktura komunikacyjna – kto z kim się komunikuje a kto kogo unika, struktura władzy – wzajemne wpływy , podział pracy. ROZWÓJ RODZINY – etapy/stadia – wczesny okres małżeństwa, okres niemowlęcy, okres przedszkolny i szkolny, dojrzewanie i początek ich dorosłości, okres pustego gniazda, okres emerytalny. ZASOBY RODZINY , INTERAKCJE Z INNYMI SYSTEMAMI – np-. relacje z rodziną rozszerzoną. EKOGRAM – relacje rodziny z innymi systemami (narzędzia), szkoła, rówieśnicy, praca (rysunek) GENOGRAM – relacje pomiędzy rodziną, z którą pracuję a rodziną rozszerzoną. Zawiera doświadczenia traumatyczne, wartośći itp. GRANICE SYSTEMU ICH UTRZYMANIA – np. akceptacje w rodzinie zona, syna . KLIMAT RODZINNY – jakość kontaków pomiędzy członkami rodziny. INNE WARUNKI RODZINNE - Zjawisko rodzinnego rezonansu – wrażliwość na działania indywidualnych, poszczególnych członków rodziny.
Celem zasadniczym jest przedstawienie naszych badań i przemyśleń, które mają skłonić do refleksji, myślenia, stworzenia kredo – wychowawczego.
MODEL RODZINY WSPÓŁCZESNEJ WARIANT 1 – industrialny – Rodzina duża wielopokoleniowa zredukowana jest do do rodziny dwupokoleniowej, przyczyną jest wzmożona ruchliwość społeczna i przestrzenna wynikająca z industrializacji i iurbanizacji. Rodzina nieprodukcyjna zaczyna funkcjonować oparta na nieekonomicznych podstawach.

---