A. Diestenweg w 1834 roku pierwszy raz posłużył się pojęciem pedagogiki społecznej. Był niemieckim pedagogiem i właśnie dla nich napisał swój przewodnik. Zwracał on uwagę na to że oświata powinna być upowszechniona. Tylko edukacja może pomóc ludziom w polepszaniu życia. Uważał że należy przygotować nauczycieli do tego aby potrafili pomagać swoim uczniom w ich środowisku życia. Szkoła powinna podnosić poziom ekonomiczny i kulturalny środowiska. To na inteligencji spoczywa obowiązek troszczenia się o niższe klasy społeczne. Właśnie ten zakres przygotowania nauczycieli do pomocy dziecku w jego środowisku życia nazwał pedagogiką społeczną. Ważne było wyjście poza mury szkoły, aby poznać warunki życia dzieci. Pomocą mogą być domy ludowe, biblioteki, świetlice.
P. Barth
Motorem rozwoju człowieka jest idea, która łączy ludzi,
Idea tworzy organizm społeczny i kształtuje wolę
Wola jest istotą społeczeństwa
Najważniejsza jest dyscyplina i wola działania- proces wychowania nastawiony na kształcenie woli i umysłu.
P. Natorp
Zadaniem wychowania jest idealna wspólnota
Wspólnota oparta na wewnętrznym i moralnym związku jednostek
P. Bergeman
Wprowadził do filozofii empirium(badania) i ewolucjonizm przyrodniczy
Społeczeństwo to organizm społeczny(związany z przyrodą), w którym każdy element jest ważny
Wychowanie to proces społeczny
Kształcenie w wieku poszkolnym jest dla każdego autonomiczne(zależy od każdego osobno)
Kształcenie dzieje się też przez uczestnictwo ludzi w życiu społecznym i politycznym, kulturalnym
Dlatego postulował edukację wśród ludzi w wieku poszkolnym, pracę oświatową i wychowawczą
Pedagogika społeczna rozwijała się w Ameryce dzięki Mary Richmond- twórczyni jednej z metod pracy socjalnej,
Amerykańska działaczka społeczna
Dała podstawy do opracowania metody indywidualnego przypadku w pracy socjalnej.
Zapoczątkowała na zachodzie nowa teorie opieki publicznej.
Według niej nędza, niezdolność do samodzielnego życia i różnego rodzaju wykolejenia, z którymi ludzie zgłaszają się do instytucji dobroczynnych – maja z reguły swe źródła w ich sytuacji środowiskowej, toteż punktem wyjścia dla poczynań opiekuńczych powinno być rozpoznanie środowiskowych przyczyn ludzkich kłopotów i wykolejeń.
Wg niej należy docierać do przyczyn- upatrując je w sytuacji środowiskowej, jak i w charakterologicznych cechach pacjenta.
Wypracowała diagnozę społeczną, która jest i była przeprowadzana przez pracowników socjalnych.
W Polsce to Helena Radlińska.
Polski pedagog i działacz oświatowy.
Po ukończeniu w 1911 studiów historycznych w UJ brała udział w ruchu niepodległościowym.
1922-1939 profesor historii i organizacji oświaty pozaszkolnej w Wolnej Wszechnicy Polskiej,
1945-1954 profesor pedagogiki w Uniwersytecie Łódzkim.
Zajmowała się głównie pedagogiką społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad uwarunkowaniami procesów oświaty, a także historią oświaty oraz zagadnieniami książki, czytelnictwa i bibliotekarstwa.
Główne prace: Początki pracy oświatowej w Polsce, Książka wśród ludzi , Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych , Pedagogika społeczna , Z dziejów pracy społecznej i oświatowej w Polsce .
W nauce najważniejszy jest cel, metoda i przedmiot badań.
Przedmiotem badań pedagogiki społecznej jest środowisko i uwarunkowania środowiskowe, jednostka- człowiek i rozwój człowieka, wartości, działanie społeczne.
Pedagogika społeczna, jako nauka społeczna –czerpie idee z filozofii, historii, ekonomii, socjologii. Mówi ona o dzieciach i młodzieży, o instytucjach, nauka praktyczna, zajmuje się badaniem rzeczywistości społecznej, poszukuje prawidłowości życia społecznego. Odnosi się do wartości, które owe życie regulują, odwołuje się do teorii dobra wspólnego, do teorii działania.
Odpowiada na pytanie, „dlaczego?” „po co?”- Pytanie o cel
Odpowiada na pytanie, „co?”- Pytanie o przedmiot badań
Odpowiada na pytanie, „w jaki sposób?”- Pytanie o metodę badawczą
Każda nauka ma swój język
Jest to uporządkowana struktura
Ze względu na rodzaj bodźców środowiskowych:
Naturalne-przyrodnicze, nie ingeruje w nie człowiek, to fauna i flora, wpływa na nasze życie przez wytwarzaną żywność, przemysł, gospodarkę, wiąża się z tym miejsca pracy. Ważną rolę odgrywa ukształtowanie terenu-warunkuje przemysł turystyczny, gospodarkę. Innymi czynnikami są: klimat, surowce, komunikacja
Społeczne- to ludzie i relacje między nimi. Decyduje w dużej mierze demografia( śmiertelność i liczba narodzin, wiek, płeć, poziom wykształcenia, migracje, gęstość zaludnienia)
Kulturowe- dobra kultury materialnej (np. budowle, urządzenia komunikacyjne itp.) i duchowej (np. normy społeczne i zasady postępowania, wierzenia religijne, obyczaje i zwyczaje, urządzenia służące zaspokajaniu potrzeb kulturalnych itp.), które kształtują podstawowe dyspozycje psychiczne jednostki i stanowią podstawę dla celowego jej wychowania.
Środowisko subiektywne- moje środowisko indywidualne
Srodowisko obiektywne- rodzina, szkoła
Środowisko wychowawcze- rodzina, szkoła, zakład pracy
Środowisko lokalne- Definicja: „To gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję, wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa”
Środowisko lokalne to małe miasto, wieś, osiedle, ulica.
Nasze środowisko lokalne daje nam poczucie bezpieczeństwa ( stałość, więzi, jest to środowisko, które znamy) i poczucie przynależności( znamy swoje miejsce i należymy do niego)
Wyróżniki środowiska lokalnego:
Tożsamość etniczna, religijna i kulturowa
Zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków
Jednolitość ekonomiczna i zawodowa
Wieś i miasto to najbardziej typowe w Polsce obszary przestrzeni życiowej.
Z biegiem czasu na wieś przenosiły się poprzez urbanizację elementy życia miejskiego, które są raczej związane z marginesem kultury np. Młodzieżowych subkultur, niektórych wzorów konsumpcji.
Od lat 70. Obserwuje się degradację kulturową i oświatową wsi, zanika system oświaty dorosłych, biblioteki, placówki rekreacyjne i kulturalne, a także placówki wychowania przedszkolnego.
Charakterystyka miasta:
Uczestnictwo mieszkańców w wielkiej liczbie grup celowych
Dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym
Powierzchowny charakter więzi międzyludzkich
Obniżenie społecznego znaczenia rodziny, zanik tradycyjnych autorytetów, brak społecznych autorytetów
Bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna
Anonimowość życia i działania
Nikłe postawy patriotyzmu lokalnego
Zanik instytucji sąsiedztwa
Tolerancja wobec różnic, racjonalizacja myślenia
Przestrzenna segregacja warstw i klas społecznych
Charakterystyka wsi:
Społeczność wiejska jest mała, odizolowana i jednostronna, o silnym zmyśle grupowej solidarności.
Pomimo przemian negatywnych, wieś zachowuje pozytywny potencjał wychowawczy
Zachowanie cechuje tradycyjność, spontaniczność i bezkrytyczne działanie
Dominacja rolniczego charakteru pracy
Przyrodniczy rytm życia zawodowego
Kultura ludowa i folklor są ważne
Silna więź rodzinna i sąsiedzka
Brak aspiracji oświatowych, wiedza przekazywana „z ojca na syna”
Patriarchalny typ stosunków w rodzinie
Podział ról i obowiązków na wszystkich członków rodziny
Zbiorowość- ludzie zamieszkujący niewielki, względnie zamknięty obszar.
Stowarzyszenie(celowe)
Przynależność jest dobrowolna
Jest grupą zorganizowaną wedle reguł formalnych
Posiada określone cele
Posiada strukturę, organizację wewnętrzną i członków
Kieruje się ustalonymi wzorami zachowań
Posługuje się ustalonymi sankcjami wobec członków
Wspólnota(spontaniczne)
Przynależność zdeterminowana urodzeniem
Organizacja jest wynikiem aprobaty społecznej i jest nieformalna
Cele są nieartykułowane i nie mają postaci pisanej
Struktura, organizacja i członkowie są określani zasadami tradycji i poczuciem przynależności
Rządzą w niej uznane za właściwe wzory zachowań, grupowy konformizm
Istnieje system kontroli społecznej
Więź społeczna- zorganizowany system stosunków, instytucji, kontroli społecznej skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.
Więź tworzy się spontanicznie, w toku życia, nawarstwia się przez pokolenia, do tworzenia więzi potrzebny jest czas.
Warunki tworzenia więzi:
Styczność przestrzenna- to postrzeganie obecności drugiego człowieka jako pewnej stałej, to świadomość potencjalnego, ustawicznego kontaktu drugim, konkretnym człowiekiem, to wreszcie postrzeganie jego „przypisania” do naszej przestrzeni życia.
(Jest to rodzaj konieczności mechanicznej, spowodowanej urbanizacją, ruchliwością przestrzenną ludzi)
Łączność psychiczna- rodzi się gdy zaczynamy utożsamiać się z innymi na płaszczyźnie tożsamości etnicznej, zawodowej, religijnej. Na płaszczyźnie stałych kontaktów z ludźmi, w wyniku poszukiwania wspólnych celów lub realizacji podobnych zadań. Wtedy, gdy postrzegamy drugiego człowieka jako towarzysza, wspólnika, pomocnika…
Za Heleną Radlińską to zespół określonych czynników i wartości funkcjonujących w środowisku, w postaci jednostkowych lub zbiorowych, jawnych lub ukrytych uzdolnień, wyrażających się w pozytywnym działaniu
To wartości jednostek, grup społecznych, instytucji (ujawniające się lub ukryte), które aktywizują inna jednostkę, mają im przewodzić, mają być siłą napędową pedagoga.
Siły społeczne potrafią przewodzić, pociągać za sobą innych do działań np. nauczyciele, papież, Radio Maryja, partie polityczne, Jurek Owsiak i WOŚP
Rodzaje sił:
Siły jednostek- to taka siła społeczna, która drzemie w każdym człowieku, to potencjał
Siły zbiorowe-
Siły jawne- to taka instytucja, człowiek czy grupa społeczna, o której wiadomo, że potrafi wprowadzać nowe wartości w środowisku, są one w środowisku znane
Siły ukryte- nie mają świadomości własnego potencjału, potrzeba pewnych warunków i okoliczności, aby się ujawniły
Czynniki kształtujące siły:
Komponenty wychowawcze- instytucje wychowania naturalnego, bezpośredniego i pośredniego: szkoła, rodzina, środki masowego przekazu czy zakład pracy
Czynniki wchodzące w skład komponentów wychowawczych:
Czynnik osobowościowy, środowiskowy, demograficzny, materialny, pedagogiczny, społeczny, funkcjonalno-teologiczny, organizacyjny - one wpływają na nasz potencjał i wiarę w siebie
Zmiana społeczna- dynamizm, który zmienia strukturę komponentów wychowawczych, wpływa na kwestie czynników środowiskowych, demograficznych, materialnych (np. 89’ zmiana społeczna w Polsce, zmieniła strukturę komponentów wychowawczych)
metoda która to co jednostkowe, indywidualne w człowieku, jego losie i najbliższym środowisku, podejmuje i rozwija w celu usprawnienia, wzmocnienia i poprawy jego sytuacji życiowej, bądź traktuje to jako źródło wiedzy o zjawiskach szerszych, ogólniejszych, bardziej uniwersalnych
Wyrosła z praktycznej działalności socjalnej
Pracujemy z:
Ludźmi, przy których zostały wyczerpane indywidualne zasoby sił i możliwości rozwiązania problemu i niezbędna jest pomoc pracownika socjalnego
Osobami o ograniczonych możliwościach umysłowych lub fizycznych nie potrafiących samodzielnie skożystać z oferty socjalnej
Osobami pozostającymi w długotrwałym stresie
Warunkiem, aby być skutecznym w tej metodzie jest znalezienie tego co wyróżnia daną jednostkę od innych, odkrycie tego co właśnie jednostkowe. (dziecko z ADHD- jest jedno w klasie, znajdujemy to co wyróżnia je od innych-zbytnia aktywność psychoruchowa- i mamy indywidualny przypadek)
Zasady metody indywidualnego przypadku:
Akceptacja
Musimy umieć zaakceptować daną jednostkę taką, jaką jest, akceptujemy jej problemy, decyzje, traktujemy ją jak normalną osobę.( Jedyne, czego nie musimy akceptować to jej zachowania- możemy jej zwrócić uwagę)
Komunikacja
Musimy być otwarci i zrozumiali dla drugiej strony, mamy prawo nie zgadzać się z zdaniem strony, ale musimy rozumieć nawzajem swoje intencje i wypowiedzi. Możemy parafrazować
Indywidualizacja
Ważne jest podejście jednostkowe i indywidualne, skupić się całkowicie na osobie prowadzonej
Zasada uczestnictwa
Wymagane jest zaangażowanie i świadome uczestnictwo w pracy z osobą
Zasada zaufania i poszanowania prywatności
Nie opowiadamy prywatnie o konkretnych osobach, obowiązuje nas tajemnica zawodowa,, to co osoba mówi pracownikowi nie może być nigdy przedmiotem dyskusji poza kręgiem zawodowym. Rozmawiamy z superwizorem- ma on wgląd do planu pracy z osobą, jest to osoba, która obserwuje naszą pracę, pomaga, w pewien sposób kontroluje.
Zasada samoświadomości
Dotyczy pracownika socjalnego, ważne jest to czy potrafi wyzbyć się uprzedzeń i osobistych skłonności w prowadzeniu przypadku
Etapy:
Diagnoza środowiskowa
Musimy zdobyć informacje o biografii pacjenta/klienta, losy z jej udziałem, co to daje nam informację na temat tego przypadku, przeprowadzamy diagnozę w środowisku rodzinnym, społecznym
Opracowanie planu postępowania
Układanie planu działania, pracownik socjalny może jedynie sugerować co będzie się działo a osoba prowadzona wyraża na to zgodę lub też nie, plan układany jest wspólnie, nieraz obowiązuje na zasadzie kontraktu
Właściwe prowadzenie przypadku
Ważne jest to czy plan jest realizowany właściwie, czy przynosi efekty, czy osoba prowadzona właściwie realizuje plan, kontrolujemy tą osobę.
Metoda grupowa w pracy socjalnej
To metoda pracy socjalnej, która pomaga jednostkom wzbogacić ich funkcjonowanie społeczne przez celowe doświadczenia grupowe i radzić sobie bardziej efektywnie z ich osobistymi grupowymi czy społecznymi problemami
Istnieją 3 odmiany metody grupowej: ( typologia A. Kamińskiego)
Grupy rozwojowo wychowawcze- służą ludziom normalnie funkcjonującym społecznie w takich placówkach jak dom kultury, instytucje edukacyjne i rekreacyjne. Grupy te mają wspierać rozwój osobowości jednostek
Grupy rewalidacyjne- stosują pracę rozwojowo-wychowawczą do oddziaływań na jednostki społecznie lub fizycznie niedostosowane, celem usprawnienia ich społecznego funkcjonowania, przykład: placówki opiekuńczo-wychowawcze, kulturalno-edukacyjne
Grupy psychoterapeutyczne- służyć mają usprawnieniu społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostek w oparciu o psychologię kliniczną w odniesieniu do lżejszych przypadków, przykład: poradnie specjalistyczne, placówki opiekuńczo-wychowawcze.
Zasady pracy grupowej
Prowadzący grupę musi skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w systemie wzajemnej pomocy
Wykorzystywanie procesu grupowego- pojawianiu się różnych zdarzeń w grupie, wspólne rozwiązywanie problemów, kształtowanie wzorów stosunków interpersonalnych, oddziaływanie na innych. Należy dążyć do maksymalizacji czynników korzystnych i minimalizacji niekorzystnych
Dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników do samodzielnego i autonomicznego funkcjonowania, jako jednostki i jako grupy.
Nauczenie uczestników grupy do wykorzystywania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach w życiu realnym
Etapy:
Tworzenie grupy
Nowi uczestnicy szukają jednostek, do których czują sympatię i z którymi mogliby się „trzymać”. Pojawiają się też antypatie-tworzenie podgrup lub klik utrudnia integrację.
Przez prowadzącego jeszcze przed pierwszym spotkaniem ważne jest poznanie środowiska, z którego będzie rekrutowana grupa. Musi ustalić prawa obowiązujące w grupie, ułatwiać poznawanie się ludzi, dbać o to, aby wszyscy mogli zaistnieć w grupie
Stabilizacja jej struktury i norm
Uczestnicy podejmują działania mające zapewnić określoną pozycję w grupie, może ujawniać się obawa o utratę własnej indywidualności, następują reakcje na zachowania w grupie i kształtują się normy faktycznie przestrzegane w grupie. Prowadzący musi zareagować ponieważ spontaniczny przebieg tych zjawisk może zagrażać realizacji celów. Ważne jest pismo w życiu grupy- hasła, plakaty, ogłoszenia z postanowieniami.
Realizacja jej celu
W tym momencie grupa jest już w pełni zdolna do wytworzenia środków i ustalenia granic swoich własnych zmian, staje się demokratycznym mikroświatem
Ocena efektów i decyzja o jej dalszym istnieniu lub rozwiązaniu
Oceniamy wciąż, aby móc korygować błędy. Ocenę efektów przeprowadzamy poprzez ankiety, kwestionariusze, dyskusje grupy. Pozytywna ocena działalności daje efekt rozwiązania grupy lub opuszczenia jej przez obecnych członków na rzecz innych „potrzebujących”. Praca grupowa dzięki temu też uczy radzenia sobie z negatywnymi emocjonalnymi skutkami rozstań.
W wąskim znaczeniu:
*na użytek pomocy socjalnej uruchamiamy jakąś akcję cykliczną lub stałą,
*mamy z nią do czynienia, gdy przedmiotem zainteresowań lub działania jest jedna grupa społeczna (np. ludzie starzy, wybrane zjawisko- czas wolny młodzieży),
* występuje, gdy działania i przedsięwzięcia środowiskowe prowadzone są przez jedną grupę osób lub jedną instytucje, (praca zespołu charytatywnego przy parafii lub drużyna harcerska),
-działania te nie usuwają problemów w sposób trwały lub rozwiązują tylko cześć problemu.
W szerokim znaczeniu:
*całościowe rozumienie środowiska lokalnego,
*pełna rejestracja problemu,
*kompleksowy i komplementarny system działań,
* trwałe usuwanie zagrożeń niepożądanych zjawisk,
*dominacja pozytywnego sensu działalności społecznej nad negatywnym sensem, (pozytywny- rozwój ku celom pożądanym, idealnym, negatywne- ratownictwo i usuwanie zagrożeń).
Cele:
wspomaganie rozwoju
opieka
wyrównywanie braków – kompensacja
tworzenie wspólnoty.
Warunki powodzenia: ·rozbudzenie sił społecznych – ochotniczych organizatorów życia zbiorowego.
Scenariusz działań (etapy):
Rozpoznanie, diagnoza potrzeb, braków zagrożeń.
Organizowanie zespołu i pracy.
Planowanie i koordynacja działań opiekuńczo – wspomagająco – rozwojowych.
Wtórne pobudzenia –inspiracja umacnianie zespołu
Systematyczne ulepszanie, poprawienie warunków życia.
Kontrola i doskonalenie działań.