1. Cechy charakterystyczne czasów, w których kształtowała się gnoza.
Tłem dla powstania gnozy jest epoka hellenizmu (323-31p.n.e.). W epoce tej doszło do spotkania między kulturą i społeczeństwami Wschodu i Zachodu. To ona w dużej mierze ukształtowała Cesarstwo Bizantyjskie i Cesarstwo Rzymskie. Cywilizacja hellenistyczna przez całą swoją długą historię była oparta na jedności (synergii) i przeciwieństwach, które łączyły i dzieliły jej oba bieguny społeczne, czyli panów i niewolników. Dzielące je przeciwieństwa z czasem rosły przybierając formę sprzeczności klasowej i walki klas. Na kulturę hellenistyczną w dużej mierze składała się kultura grecka i język grecki (!), podstawą zaś tej były misteria ( ważne dla powstania gnozy).
2. Znaczenie słowa gnosis
- z greckiego „poznanie”, „wiedza”; gnostycyzm- dotyczący wiedzy, służący poznaniu
-wiedza przynosząca zbawienie
3. Gnosis a pistis.
- „pistis” z gr. Wiara
-dla gnostyków poznanie (gnosis) było zdecydowanie ważniejsze niż wiara (pistis) i to poznanie, a nie wiara prowadziło do zbawienia.
4. Droga do osiągnięcia prawdy.
-W życiu doczesnym pneumatycy (posiadacze gnozy) są od wielkiej masy ludzkiej oddzieleni. Bezpośrednia iluminacja nie tylko sprawia, że jednostka jest w sferze wiedzy niezależna (stąd bierze się nieograniczone bogactwo doktryn gnostyckich), lecz determinuje ona również sferę działania. Moralność pneumatyczna zdeterminowana jest przez wrogość wobec świata i pogardę dla wszelkich światowych więzi. Z zasady tej można wyciągnąć dwa przeciwne wnioski i faktycznie oba znalazły skrajne przykłady: ascetyczny i libertyński. W pierwszym przypadku z faktu posiadania gnozy wnioskuje się o zobowiązaniu do unikania dalszego skalania sprawami tego świata, a więc do zredukowania kontaktów z nim do minimum. W drugim, z tego samego faktu wyprowadza się przywilej absolutnej wolności. Prawo mówiące: „Będziesz” i „Nie będziesz” czynił tego a tego, obwieszczone przez Stwórcę, jest po prostu jedną więcej formą „kosmicznej” tyranii. Sankcje związane z jego naruszeniem dotyczyć mogą jedynie ciała i duszy. Jak pneumatyk wolny jest od heimarmene, tak też wolny jest od jarzma moralnego prawa. Wszystko jest dla niego dozwolone, ponieważ pneuma „z natury swej jest zbawiona” i nie może splamić się żadnym działaniem ani przerazić groźbą kary za strony Archontów. Ale wolność pneumatyków to sprawa czegoś więcej niż jedynie obojętnego przyzwolenia: poprzez celowe naruszenie norm demiurgicznych pneumatyk udaremnia zamysł Archontów i w ten sposób przyczynia się do dzieła zbawienia.
5. Korzenie gnostycyzmu.
-Korzeni gnostycyzmu szuka się w Iranie, Mezopotamii, Egipcie, Judei. Uważa się go za synkretyczną mieszaninę elementów orientalnych i greckich.
-czasami uważa się ją za chrześcijańską „herezję”
-ale najważniejszy pogląd to ten, który korzenie gnostycyzmu widzi w tradycji misteriów i religii misteryjnych epoki hellenistycznej
6. Rodzaje prądów gnostyckich.
Bez względu na to, jakie wyżyny konceptualizacji gnostyckiej teorii osiągnęli indywidualni myśliciele, istnieje nierozpuszczalne jądro w gnostyckiej myśli jako takiej. Daleka od rozrzedzonej atmosfery rozumowania filozoficznego, porusza się ona w gęstszym środowisku obrazów i personifikacji
-dwa główne nurty: gnoza monistyczna (syryjsko-egipską), której szczytowe osiągnięcie stanowi chrześcijański walentynianizm oraz dualistyczną gnozę typu irańskiego - manicheizm.
- W gnozie monistycznej świat - rozumiany jako byt materialny, padół zła i cierpienia, w którym przyszło nam żyć - jest ostatnią, najniższą emanacją Boga (bytu doskonałego). Zło, rozpad i śmierć zaistniały w wyniku pierwotnego boskiego upadku. Człowiek, istota obdarzona iskrą ducha, obarczony jest odpowiedzialnością naprawy tego błędu. Zadaniem oświeconego na ścieżce gnozy jest uwalnianie iskier Ducha i oddawanie ich Bogu.
-W przeciwieństwie do gnozy monistycznej, gdzie za zło i niedoskonały świat odpowiedzialny jest Jedyny Bóg, w dualistycznej gnozie Maniego (manicheizm) świat jest polem walki dwóch niestworzonych antagonistycznych wobec siebie sił światła i ciemności (irański Ahura Mazda i Aryman).
-inne nurty gnostyckie:
-Hermetyzm - powstały w Egipcie na przełomie er- zawierał obok elementów gnostyckich także niegnostyckie (panteistyczne). W nim przynoszącym ludziom gnozę był hellenistyczno-egipski bóg Hermes-Thot.
-Przez „samarytanizm” rozumie się tu szkołę pochodzących z Samaru żydowskich gnostyków: Szymona z Gittai, zwanego Magiem, jego konkurenta, a potem wyznawcę Dozyteusza, jak też Menandra z Kapparetaia, działającego w Antiochii ucznia Szymona
-Mandaizm jest gnostycką i „baptystyczną” religią - wywodzi się, być może, z żydowskiej sekty esseńczyków (Qumran) lub od tych uczniów Jana Chrzciciela, którzy nie uznali Jezusa z Nazaretu za Mesjasza i wyemigrowali do Mezopotamii po zniszczeniu Jerozolimy w 70 r.
-Gnostycyzm synkretyczny, łączący w sobie wątki zarówno pogańskie, jak żydowskie, a niekiedy też chrześcijańskie, skupia się wokół kultu kosmicznego czy pozakosmicznego Węża jako Mądrości lub Zbawiciela.
7. Skrajne ruchy w obrębie gnostycyzmu.
?
8. Twórcy systemów gnostyckich.
-Bazylides, działający w Aleksandrii w początkach i w połowie II wieku n.e., twórca pierwszego wszechobejmującego systemu gnostyckiego.
-Współcześni mu: Kerdon i Satornil.
-Walentyn (połowa II wieku n.e.), również (początkowo) działający w Aleksandrii. Zapewne najwybitniejszy gnostyk chrześcijański, około 140 r. przebywający w Rzymie. Twórca wielkiego systemu i całej szkoły.
-Markion z Synopy, dualista i na pół gnostyk z II wieku n.e., biskup chrześcijański, który stworzył własny Kościół. Wielbiciel Pawła z Tarsu, oczyścił Ewangelie z wszelkich wtrętów starotestamentowych. Twórca koncepcji dwóch Bogów: dobrego Boga Ojca i sprawiedliwego Jahwe.
-„Ostatni gnostyk starożytności”, Bardesanes (Bar-Daisan), żyjący w latach 155-233, działał w Edessie i w Armenii.
-Szymon Mag (tak, ten od św. Piotra)
-Karpokrates (II wiek n.e.) - teolog gnostycki żyjący w Aleksandrii, przywódca sekty gnostyckiej nazwanej od jego imienia.
9. Źródła pierwotne i wtórne gnostycyzmu.
-Gnostycy uznawali za natchnione różne pisma późnochrześcijańskie (poza Ewangelią Jana), które teologia katolicka zalicza do apokryfów, dokonując ich alegorycznej interpretacji, na podstawie których powstawały utwory o przekazie typowo gnostyckim, jak np.: Ewangelia Judasza, Tomasza, Filipa, Marii Magdaleny, Egipcjan, Prawdy, Dzieciństwa Jezusa, Jezusa Chrystusa, Dzieje Tomasza, Apokalipsa Pawła, Apokalipsa Piotra. Trzy pierwsze ewangelie łączą się bardziej ściśle z tradycją synoptyków, m.in. poprzez nawiązanie do wydarzeń z życia Chrystusa, co jest tłem dla treści gnostyckich.
-Jeszcze do niedawna niemal jedynymi źródłami do historii gnostycyzmu były teksty jego „ortodoksyjne”— chrześcijańskich przeciwników, przede wszystkim Ojców Kościoła. Wraz z odkryciem zbioru tekstów z Nag-Hammadi (Egipt) w 1945 r. możemy „wysłuchać i drugiej strony”. Wśród tekstów tych znajdują się m.in.: Allogenes, Apokryfon Jakuba, Apokryfon Jana, Authentikos Logos (Pierwotna Nauka), Dialog Zbawiciela, Drugi Logos Wielkiego Setha, Ewangelia Prawdy, Hipostaza Archontów, Interpretacja Gnozy, Księga Tomasza Atlety, Jeu I i II, List Piotra do Filipa, Nauki Sylwana, Nebront czyli Piorun, Rozum Doskonały, O Ogdoadzie i Enneadzie, Ody Salomona, Parafraza Seema, Początek Świata, Pistis Sofia, Prawda Zostrianosa, Rozprawa o Zmartwychwstaniu (List do Reginusa), Sofia Jezusa Chrystusa, Świadectwo Prawdy, Traktat Trójdzielny, Trójkształtna Protennoia, Wniebowstąpienie Izajasza i Wykładnia Walentyna.
10. Na czym opiera się teologia gnostycka?
-Najważniejszą cechą myśli gnostyckiej jest radykalny dualizm, który rządzi relacją Boga i świata. Odpowiednio- człowieka i świata.
-Bóstwo jest absolutnie pozaświatowe, jego natura obca naturze wszechświata, nie będącego jego dziełem ani nie podlegającego jego kierownictwu i stanowiącego jego zupełną antytezę: wobec boskiego królestwa światłości, doskonałego i dalekiego, kosmos zostaje przeciwstawiony jako królestwo ciemności.
-Świat doczesny jest dziełem sił niższych, które nie znają prawdziwego Boga, chociaż pośrednio mogą od niego pochodzić, a w świecie, nad którym dzierżą władzę, utrudniają zdobycie o Nim wiedzy.
-Pochodzenie tych niższych sił, Archontów, jak i w ogóle wszystkich rodzajów bytu poza Bogiem, włączając w to sam świat, to główny temat gnostyckich dociekań.
-Sam transcendentny Bóg ukryty jest przed oczyma wszelkich stworzeń i nie sposób Go poznać przy pomocy naturalnych pojęć. Wiedza o Nim wymaga nadprzyrodzonego objawienia i iluminacji i nawet wówczas z trudem można ją wyrazić inaczej niż przy pomocy terminów negatywnych.
11.Kosmologia (heimrimene)
-Wszechświat, domena Archontów, przypomina ogromne więzienie, którego najgłębszy loch stanowi Ziemia, widownia ludzkiego życia Wokół i ponad nią rozciągają się, jak koncentryczne powłoki, kosmiczne sfery. Najczęściej jest to siedem sfer planetarnych otoczonych przez ósmą, na której utwierdzone są gwiazdy. Istniała wszakże tendencja do mnożenia struktur i tworzenia coraz bardziej rozbudowanego układu: Bazylides doliczył się nie mniej niż 365 „niebios”.
-Religijna doniosłość tej kosmicznej architektury zasadza się na idei, że wszystko, co wkracza pomiędzy to, co tutaj a to, co ponad, służy oddzieleniu człowieka od Boga, nie tylko w sensie przestrzennym, ale w sensie działania aktywnej siły demonicznej. Tak więc ogrom i złożoność kosmicznego systemu wyraża stopień oddalenia człowieka od Boga.
-Sfery są siedzibami Archontów, szczególnie „Siedmiu”, to znaczy bogów planetarnych zapożyczonych z panteonu babilońskiego. Znaczące jest, że często nadaje się im teraz imiona, które w Starym Testamencie odnosiły się do Boga. Z synonimów jednego i najwyższego Boga przekształciły się one teraz w nazwy własne niższych istot demonicznych – przykład negatywnego przewartościowania, którym gnostycyzm poddał starożytne tradycje, szczególnie żydowską. Archonci rządzą światem pospołu, a indywidualnie każdy jest w swojej sferze strażnikiem kosmicznego więzienia. Ich tyrańskie panowanie nad światem zwane jest heimarmene, powszechny Los; pojęcie przejęte z astrologii, lecz zabarwione teraz antykosmicznym duchem gnostycyzmu. Każdy Archont, jako strażnik swojej sfery, zagradza drogę duszom próbującym po śmierci wznieść się ku górze, aby zapobiec ich ucieczce ze świata i powrotowi do Boga. Archonci są również stwórcami świata, wyjąwszy te koncepcje, gdzie rolę tę spełnia ich przywódca, noszący wówczas miano demiurga i przedstawiany często przy pomocy zniekształconych cech Boga Starego Testamentu.
12. Antropologia (rodzaje ludzi).
-Człowiek, główny obiekt ogromnych układów panowania, złożony jest z ciała, duszy i ducha. Lecz pod względem zasad ostatecznych jego pochodzenie jest dwojakie: światowe i pozaświatowe. Nie tylko ciało, ale również „dusza” jest tworem kosmicznych mocy, które ukształtowały ciało na wzór boskiego Praczłowieka (czy Człowieka Idealnego) i ożywiły go używając własnych sił psychicznych: są nimi żądze i namiętności człowieka naturalnego, z których każda wyrasta i pozostaje w łączności z jedną ze sfer kosmicznych, zaś wszystkie razem tworzą astralną duszę człowieka, jego „psyche”. Poprzez swoje ciało i duszę człowiek jest częścią świata i podlega heimarmene. W głębi duszy ukryty jest duch, albo „pneuma” (zwana też „iskrą”), drobina duchowej substancji spoza świata, która pogrążyła się w świecie; Archonci stworzyli człowieka wyraźnie w tym celu, by tam ją uwięzić. Tak więc, jak w makrokosmosie człowiek otoczony jest przez siedem sfer, tak w mikrokosmosie, którym jest człowiek, pneuma zamknięta jest z kolei przez siedem pochodzących od nich szat duszy. Pogrążona w ten sposób w duszy i w ciele pneuma, będąc w stanie wymagającym odkupienia, jest nieświadoma siebie, odrętwiała, pogrążona we śnie lub odurzona trucizną świata- jest ona „nieświadoma”. Jej przebudzenie i wyzwolenie dokonuje się dzięki „wiedzy”.
-Ludzkość jako taka nie dostąpi zbawienia i bynajmniej nie jest ”bracią” równą w oczach Boga. Ludzie, choć wyglądają dość podobnie, różnią się od siebie w sposób zasadniczy. Większość przedstawicieli naszego gatunku nie jest tak naprawdę ludźmi, lecz tylko dwunożnymi istotami obdarzonymi mową i pewną doza intelektu. Są to jednak kreatury powołane do życia przez Demiurga z brudnej materii i należące całkowicie do upadłej sfery materialnej. Część systemów gnostyckich określa ich mianem „hylików” od greckiego „hyle” – materia.
-Następną grupą istot są psychicy, choć nie występują oni każdym systemie. Ich nazwa pochodzi od greckiego słowa oznaczającego duszę – psyche. To najogólniej ujmując osoby zaangażowane w oficjalne religie, mające jakieś potrzeby duchowe, ale ich dusze są jednak ograniczone do sfery materii.
-trzecia grupa to pneumatycy (o których wyżej)
13. Pojęcie zbawienia w gnozie, rodzaje zbawieni.
-Radykalny charakter dualizmu rozstrzyga o charakterze doktryny zbawienia. Pneumatyczna jaźń znajdująca się w środku „tego świata” jest wobec niego równie obca jak transcendentny Bóg. Gnostycy dążyli do uwolnienia „wewnętrznego człowieka” z więzów tego świata i jego powrotu do ojczystego królestwa światłości. Warunkiem koniecznym do tego jest posiadanie przez człowieka wiedzy o transcendentnym Bogu i o sobie samym, to znaczy o swoim boskim pochodzeniu, jak też o swym położeniu obecnym, a zatem także o naturze świata, które położenie to określa.Tym, co, daje wyzwolenie, jest wiedza co do tego, kim byliśmy, czym się staliśmy; gdzie byliśmy i gdzie zostaliśmy wrzuceni; dokąd zmierzamy, od czego jesteśmy wybawieni; czym są narodziny a czym odrodzenie.
-z natury samej sytuacji człowieka wiedza ta jest przed nim ukryta, gdyż „nieświadomość” jest istotą światowego istnienia, tak samo jak była ona zasadą, przez którą świat mógł zaistnieć. W szczególności nieznany w świecie jest transcendentny Bóg i pozostając w jego granicach nie sposób jest Go odkryć: dlatego potrzebne jest objawienie. Jego konieczność opiera się na naturze kosmicznej sytuacji, gdy zaś do objawienia dochodzi, zmienia to zasadniczo ową sytuację, to znaczy w odniesieniu do „nieświadomości”, a przeto samo jest już częścią zbawienia. Jego zwiastunem jest posłaniec ze świata światłości, który przenika przez granice sfer, przechytrza Archontów, budzi ducha z jego ziemskiej drzemki i udziela mu zbawczej wiedzy z „tamtej strony”. Misja zbawcy rozpoczyna się jeszcze przed stworzeniem świata (bo upadek boskiego pierwiastka poprzedził stworzenie) i przebiega równolegle do jego historii. Tak objawiona wiedza, choć zwana po prostu „wiedzą o Bogu” obejmuje całą treść gnostyckiego mitu, ze wszystkim, czego ma on nauczyć na temat Boga, człowieka i świata; to znaczy zawiera ona elementy systemu teoretycznego. Od strony praktycznej, jest to szczególnie „wiedza o drodze”, mianowicie o drodze wyjścia duszy ze świata zawierająca sakramentalne i magiczne przygotowania do jej przyszłej drogi ku górze oraz tajemne nazwy i formuły, które utorują przejście przez każdą ze sfer. Wyposażona w taką gnozę, dusza wędruje po śmierci w górę, pozostawiając za sobą w każdej sferze pochodzącą z niej psychiczną „szatę”: pozbywszy się w ten sposób wszelkich obcych narośli, duch dociera do transcendentnego Boga i jednoczy się na nowo z boską substancją. W skali całego boskiego dramatu proces ten stanowi część odbudowy boskiej pełni, która w czasach przedkosmicznych została umniejszona przez utratę cząstek boskiej substancji. Właśnie ze względu na nie bóstwo wmieszało się w przeznaczenie świata i dla ich odzyskania jego posłaniec wkracza w kosmiczną historię. Wraz z ukończeniem tego procesu zbierania utraconych cząstek, kosmos, pozbawiony elementów światłości, dojdzie (według niektórych systemów) do kresu swojej historii.
14. Pochodzenie „Hymnu o Perle”
-Hymn o Perle jest to fragment apokryficznych "Dziejów Tomasza" noszący tam nazwę "Pieśń Apostoła Judy Tomasza w krainie Hindusów", znany w wersji syryjskiej i późniejszej greckiej. Syryjska wersja, być może pierwotna została zmieniona tak, by pasowała do reszty "Dziejów", a następnie przetłumaczona na język grecki. Jest to dzieło w symboliczny sposób przedstawiające doktrynę gnostycką o wędrówce ducha w ludzkim ciele. Tomasz Apostoł śpiewa je będąc w więzieniu u króla Mizdajosa oczekując na swoją śmierć.
- Autor hymnu jest nieznany. Podejrzewa się, że mógł nim być Bardesanes, z powodu typowego dla niego połączenia doktryny gnostyckiej z chrześcijańską wizją Boga jako stwórcy i zarządcy świata, według której można interpretować pewne problematyczne z punktu widzenia gnostycyzmu fragmenty tekstu..Za jego autorstwem opowiada się również świadectwo Efrema Syryjczyka, który twierdził iż jedynym wielkim poetą syryjskim działającym w Edessie przed nim był właśnie Bardesanes. Nie ma jednak pewności, czy Hymn o Perle powstał właśnie na tym terenie. Zwracają uwagę elementy irańskiego zoroastryzmu, widoczne zwłaszcza w przebiegu walki ze smokiem w wersji syryjskiej. Grecka wersja podaje też geograficzne położenie Królestwa, wskazujące na Iran, ojczyznę Zaratustry. Tam według niego powstać miałaby pierwotna wersja hymnu.
15. Treść „Hymnu o Perle”.
-Hymn w wersji greckiej opowiada o losach dziecka, syna Króla Wschodu, które zostaje za młodu wysłane przez rodziców do Egiptu z misją zdobycia perły, będącej w posiadaniu Smoka. Opuszczając królestwo musiał zdjąć swą szatę świetlistą i płaszcz płomiennozłoty, a następnie został odprowadzony do granic Egiptu przez dwóch przewodników, którzy nie mogli mu dalej towarzyszyć. Niedługo potem udało mu się jednak spotkać "krewnego ze Wschodu", którego mógł traktować jako swego powiernika. Będąc w Egipcie musiał syn królewski przybrać egipskie szaty i spożywać ich pokarm, by nie zostać rozpoznanym i uznanym za wroga. Smak jednak jedzenia sprawił, że zapomniał o swej misji i zasnął. Ze snu rozbudził go dopiero list wysłany przez jego rodziców, przypominając mu skąd pochodzi i dlaczego przybył do Egiptu. Wyrwany ze snu natychmiast ruszył po perłę i uśpił Smoka wypowiadając imię swego ojca, a następnie udał się w drogę powrotną do domu, wiedziony przez ów list, oraz miłość do szaty świetlistej, która wydawała się teraz, jakby była nim samym. Oddał perłę swemu ojcu - Królowi spełniając swą misję.
- wersja syryjska jest bardziej konkretna, podaje więcej szczegółów dotyczących życia pneumy, która jest głównym bohaterem hymnu, w Krainie Światłości. Porównywana jest do iskry tańczącej w wielkim Świetle. Jej misja nie jest związana z podróżą do innego kraju, lecz w nieznany świat (świat cielesny, ziemski), do którego wstępuje rodząc się jako dziecko pewnych rodziców. Wraz z procesem dorastania zatraca ona pamięć o swoim dawnym pochodzeniu, którą przywraca, jak w wersji greckiej, list Ojca i Matki. Również bardziej szczegółowa jest walka ze Smokiem mieszkającym w grocie morskiej. Gdy ten patrzył się na nią, ciało jej stawało się słabe, sam zaś usypiał, gdy odczuł w niej gorące myśli o liście i Światłości. Gniew pneumy rozbudził jednak Smoka natychmiast. Ostatecznie udało się go uśpić wykrzykując słowa: "W imię Króla Światłości!". Powrót do domu odbył się podobnie jak w tekście greckim
16. Symbole w „Hymnie o Perle i ich znaczenie”.
-Królestwo na Wschodzie albo Królestwo Światła jest to doskonały eon, Bóg transcendentny.
-Perła w dziełach gnostyckich zwykle oznacza pneumę, jedyną część człowieka która może dostąpić zjednoczenia z transcendentnym Bogiem, bo jest jego cząstką. Tutaj jednak perła to gnoza, której zdobycie jest celem życia ludzkiego na ziemi.
-Przewodnicy- Istoty Świetliste, powołane do służby pneumie w Krainie Światłości. Ich posłannictwo nie dotyczy świata materialnego.
-Egipt to symbol świata materialnego, w który musi się zanurzyć pneuma.
-Smok jest symbolem władcy świata materialnego, czyli Demiurga, lub jednego z Archontów
-Szaty mają dwojakie znaczenie. Ubiór ziemski oznacza ciało i duszę, które oblekają pneumę i przytwierdzają ją do świata materialnego. Dlatego też są odrzucane wraz z wyjściem z Egiptu. Szaty świetliste oznaczają niebiańskie alter ego pneumy, które pozostaje w Krainie Światłości, gdy ta schodzi na ziemię, po jej powrocie zaś następuje ich ponowne zjednoczenie.
-Krewny ze wschodu to osoba będąca gnostykiem, podobnie jak bohater hymnu.
-Sen i zapomnienie oznaczają stan niewiedzy, w jakiej tkwi człowiek nieświadomy swego boskiego pochodzenia, oraz swej misji na ziemi.
-List jest symbolem objawienia prawdy o Bogu i Człowieku, którego doznaje osoba nieświadoma. Po objawieniu następuje obudzenie.
Hymn może być jednak interpretowany na wiele sposobów i wielu poziomach, które się nie wykluczają. Przychodzący ze Wschodu syn Króla Królów może być rozumiany jako zbawiciel, który przybywa na świat, by uratować symbolizowaną przez perłę pneumę, boską iskrę. Wskazują na to fragmenty wspominające o tym, że Syn Królewski ma po powrocie objąć władzę nad Wschodem, oraz tradycyjne gnostyckie rozumienie symbolu perły. Autor Dziejów Tomasza mógł utożsamiać Królewicza z Apostołem Tomaszem, bratem bliźniakiem Jezusa, dlatego, być może zdecydował się na zawarcie tego tekstu w swoim dziele.
17. Jak należy rozumieć „zbawcę zbawionego”?
-Chrystus????- nie jestem pewna :/
-tak na marginesie- Saturninus uważał, że Chrystus Zbawca przyszedł na ziemię po to, by pokonać Boga Starego Testamentu.
Obrazy, symbole gnostyckie i ich znaczenie
-Patrz- pytanie 16. Symbolika odnosi się głównie do snu i przebudzenia, czyli do życia ziemskiego i zdobycia gnozy.
Ciekawostka- czasami mówi się, że z symbolikę gnostycko widać w „Matrix’ie”- dwa światy, jeden pogrążony w śnie, drugi po przebudzeniu.
- Fundamentalnym doznaniem gnostyka w świecie jest doznanie obcości. Doznanie to w micie i religii gnostyckiej znajduje wyraz w licznych symbolach i określeniach: „Obce Życie”, „Obcy Bóg”, „Nieznany Ojciec”, czy po prostu „Obcy”, „Nieznany”, „Bezimienny”, „Ukryty”.
Z jakich elementów składa się człowiek wg orfików i czego jest to rezultatem.
-człowiek składa się z nieśmiertelnej (dobrej) duszy i śmiertelnego (złego) ciała
-konsekwencja mitu o Zagreusie (Dionizosie, ale pierwszym, bo było dwóch).
Są różne wersje tego mitu, ogólnie chodzi o to, że:
Zeus miał syna Zagreusa z Persefoną (zanim Hades zabrał ją do podziemi). Zeus uczynił go panem świata, co nie spodobało się Tytanom, a już na pewno nie Herze. Tytani ubieleni kredą, kiedy kureci (synowie Rei, którzy opiekowali się Zagreusem) zasnęli zwabili małego dając mu zabawki, np. szyszkę, złote jabłka, lustro. Kiedy rzucili się na Zagreusa, żeby go zabić, on nie tchórzył, tylko zaczął zmieniać postać, aby im uciec. Wcielał się w zeusa, Kronosa, lwa, konia, rogatego węża, tygrysa. Kiedy wcielił się w byka, tytani dopadli go, rozszarpali i zjedli. Ucztę przerwała Atena i ocaliła serce Zagreusa (włożyła je w figurkę woskową, tchnęła w nią życie i Zagreus stał się nieśmiertelny; wg innego mitu wykopała serce z ziemi i dała Zeusowi, który je zjadł, a z tego powstał Dionizos drugi). Zeus zniszczył Tytanów uderzeniem pioruna. Z ziemi wymieszanej z ich szczątkami powstali ludzie, dlatego mają w sobie pierwiastek boski- duszę, po Zagreusie i element tytaniczny- ciało.
Znaczenie tabliczek orfickich.
-tabliczki (mogły być ze złota lub kości słoniowej, jak kogoś było stać oczywiście) wkładano do grobu, były czymś w rodzaju przewodnika po zaświatach, który miał pomóc duszy ludzkiej uniknąć czyhających na nią pułapek. Dowodzi to, że samo przestrzeganie reguł orfickich za życia nie zapewniało zbawienia, a jedynie otwierało drogę do jego szukania przez połączenie się z bóstwem. Zależało to od tego ile dusza zapamiętała z tego, co było wcześniej. Większość tekstów na tabliczkach jest schematyczna i powtarzająca się, np. zalecenie, żeby dusza wybrała drogę w prawo, by dotrzeć do jeziora pamięci.
-najstarsze tabliczki są datowane na koniec Vw.p.n.e. (Hiponion w płd. Italii), najmłodsze- IIw.n.e. (w okolicach Rzymu).
Poglądy eschatologiczno- soteriologiczne orfików i pitagorejczyków.
-pitagorejczycy nie przejęli od orfików eschatologii wprost, a na swój sposób „przetrawili” ją, tak, że ich życie było „pitagorejskie” a nie „orfickie”. Pitagoras popierał eschatologiczne wierzenia orfików (jako pożyteczne) , ale wątpliwe, czy uważał je za bezwzględnie prawdziwe.
-wg orfików po śmierci dusza idzie do podziemia, tam odbywają się sądy. Zbrodniarz trzymuje karę, ale nie jest ona wieczna. Po okresie oczyszczenia dusza wraca na ziemię i wchodzi w nowe ciało, aby pokutować za winy poprzedniego żywota. Ten, kto zna misteria orfickie uzyskuje łagodniejszy wyrok i może się nie odradzać, ale tylko ten kto dobrze i cnotliwie żyje połączy się z Dionizosem na zawsze. Misteria orfickie są prywatne, a nie państwowe.
-wg pitagorejczyków eschatologia opiera się na człowieku, który podpada pod zmysły. Człowiek z natury jest skłonny do czynów dobrych i złych i ma dużą skalę rozrzutu w obydwa kierunki, ponieważ brak mu „moralnego pionu”, który mógłby zabezpieczyć go przed występkami. Pion można zdobyć tylko poprzez pracę nad sobą. Człowiek musi sobie uświadomić piękno i dobro światowego ładu, światem rządzi wszechpotężna, dobra, sprawiedliwa, mądra Siła, Jej szczery kult stanowi trzon „pionu” oraz najważniejszej cnoty- roztropności. Największym złem jest anarchia.
Zasady życia orfików i pitagorejczyków.
-Orficy: wierzyli w metempsychozę (reinkarnację) istot, które mają duszę (czyli roślin nie), w związku z tym byli wegetarianami (często spychało ich to poza ramy społeczeństwa, bo nie składali krwawych ofiar, choć mogli jednorazowo spożyć byka), nie jedli roślin strączkowych (bo przepołowione przypominały bramy Hadesu), nie nosili ubrań z wełny owczej, przyjmowali do swego grona kobiety
-Pitagorejczycy różnili się podejściem do ciała, uważali, że jest ważne i dbali o nie, stąd wśród nich rozwój medycyny; dla orfików ciało to grób duszy (gra słów „soma” „sema”)
Zbieżności w poglądach orfików, pitagorejczyków i gnostyków.
-metempsychoza
-antysomatyzm (negatywny stosunek do ciała)- raczej bez pitagorejczyków
-antyseksualizm- rozkosz jako źródło osłabienia ciała i ducha
-ciało więzieniem dla duszy
-podział człowieka na duszę i ciało (u gnostyków jeszcze duch)
-obowiązek życzliwości wobec istot żywych
-nagrody i kary po śmierci