Kontrakty służące do korzystania z cudzego kapitału lub cudzych dóbr
pożyczka (mutuum)
użyczenie (commodatum)
najem, dzierżawa (locatio conductio)
ryzyko uszkodzenia lub utrata przekazanej rzeczy
problem „realności” pożyczki
kwestie faktycznej odpłatności pożyczki
Pożyczka ma charakter nieodpłatny- należy żądać tyle, ile się pożyczyło, wynika to z relacji sąsiedzkich, klienckich (geneza), sprzyjanie sąsiadowi
Dochodzi do rozbieżności między tradycją, konserwatyzmem prawnym, który zaleca nieodpłatność, a ekonomicznymi korzyściami, w ten sposób dochodzi do powstania kredytu
Kredyt- kontrakt pożyczki zostaje powiązany z innym zobowiązaniem umownym- stypulacją (stypulacja procentowa), causa: zawarcie kontraktu pożyczki, oczekiwanie wynagrodzenia, nie można się umówić w sposób dorozumiany
Neum- archaiczna pożyczka
W prawie przedklasycznym panował zakaz pobierania odsetek od pożyczek, druga droga- lichwa, aby jej zapobiec ustanowiono maksymalny poziom odsetek, w prawie klasycznym było to 12% w stosunku rocznym, wyjątek: pożyczka morska- wiążę się to bowiem z pewnym ubezpieczeniem i ryzykiem; zakaz kapitalizacji odsetek i poboru od nich odsetek, ustalenie, że nie można uzyskać powyżej 100% kapitału
Locatio conductio operis- wzorzec dla umowy o dzieło
Locatio conductio operarum- wzorzec dla umowy o świadczenie usług, z modyfikacjami: umowy o pracę
Locatio conductio- jednaa strona- lokator coś komuś oddaje, przekazuje: swoje dobra majątkowe, swoją osobę, pracę, druga strona- konduktor- bierze cudzą rzecz do używania, lub dzierżawy, lub pracownika
Locatio conductio rei- ustalenie co do czynszu i do rzeczy, podobieństwo do empatio venditio
Ad.1 Jeżeli najemca nie może przez to korzystać z rzeczy to odpada obowiązek płacenia czynszu, dalej idące szkody- może domagać się odszkodowania, jest to zależne od tego, czy wynajmujący wiedział o wadzie, jeśli nie to nie można żądać odszkodowania np. naczynia, beczki z wadą, która powoduje utratę wlanej do nich substancji- odpowiedzialność obiektywna, wynajmujący musi zapłacić odszykowanie na skutek poniesionych strat
Ad.2
o przekazanie rzeczy do używania- najem- czynsz oznaczony w pieniądzach- zmiany losowe po stronie najemcy nie mogą wpłynąć na zmianę czynszu
czerpanie pożytków- dzierżawa- dopuszcza się możliwość określenia czynszu, jako ułamkowej wartości plonów, w wypadku suszy, szarańczy- możliwość obniżenia czynszu z powodu zmniejszenia ekonomicznej wartości dzierżawy, w kolejnych latach doby urodzajnej dzierżawca musi wyrównać wcześniejsze lata nieurodzajne
Ad.3
Ad. A Osoba trzecia pozbawia najemcę, lub dzierżawcę rzeczy, są oni tylko posiadaczami naturalnymi, nie posiadają ochrony posesoryjnej, nie mogą sami odzyskać od osoby trzeciej, może prosić o to najmującego;
Dzierżawy wieczyste: emfiteuza i superficies, w ius commune- action spoli- pozwala przeciwstawić się każdej osobie, która narusza każdego, kto posiada faktycznie
Ad. B Umowa na czas nieokreślony- może rozwiązać umowę z każdym czasie; umowa na czas określony- najemca może domagać się odszkodowania, ma odpowiadać jego interesowi, łącznie z utraconymi korzyściami, praktyka: umowy 5-letnie, zwyczaj: jeśli wydzierżawiający nie złożył oświadczenia, że rezygnuje z umowy to w sposób milczący przedłuża się ona na kolejne 5 lat
Ad. C Sprzedaż prowadzi do konfliktu między kupującym, a najemcą, emptio tolit locatum, środki ochrony najemcy- zawieranie umowy na czas określony, bo wtedy można żądać chociaż odszkodowania
Kontrakty służące korzystaniu z cudzych usług
mandatum- zlecenie, nieodpłatny, konsensualny, dwustronny nierównoczesny, bonae fidei: actio mandati directa i contraria
depositum- przechowanie, realny, dwustronny nierównoczesny, nieodpłatny, boane fidei: action depositi directa i contraria
locatio conductio operis- umowa o dzieło, locatio conductio operarum, usługi o charakterze faktycznym, odpłatny, konsensualny, dwustronny równoczesny, bonae fidei: actio locati i action conducti
Nieodpłatność mandatu
officium et amicitia, ale i zapłata ex gratia, jeśli w kontrakcie strony wprowadzą wynagrodzenie to jest to możliwe, w ramach procedury cesarskiej w ramach sporu zleceniobiorca mógł domagać się zapłaty
proces kognicyjny- można domagać się ustalonego w umowie zlecenia honorarium: lekarze, adwokaci, nauczyciele, geodeci, ale nie filozofowie, profesorowie prawa, rzemieślnicy
art. 1986 CC- nieodpłatne, o ile nie umówiono się inaczej
par. 662 BGB- nieodpłatne
art. 735 par. 1 KC- zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie, jeśli z umowy lub okoliczności nie wynika nic innego
Nieodpłatność przechowania
Konsekwencja racjonalności ekonomicznej, najczęściej stosowane wobec klientów term, nieodpłatne wykonywanie to i mniejsza odpowiedzialność, właściciel term odpowiada tylko na przypadki dolus
Kompetencja dłużnika i swoboda jego działania
kompetencja dłużnika do wykonania usługi, pojęcie imperitia- brak kompetencji, jakikolwiek by się starał uruchamia odpowiedzialność odszkodowawczą
udział podwykonawców w wykonaniu zobowiązania- w przypadku zlecenia- brak podwykonawców, to samo w przechowaniu i locatio conductio operarum, jeżeli szkoda jest wynikiem działania podwykonawców to wykonawca odpowiada za tę szkodę
swoboda dłużnika przy wykonywaniu zobowiązania
zlecenia- ograniczenie- wyznaczenie granic, w przypadku ich przekroczenia zleceniobiorcy to traci wszelkie uprawnienia wobec zleceniodawcy- zwrot kosztów, zwolnienie z zaciągniętych w ten sposób zobowiązań, bonus Vir- bez granic, adekwatność
loatio conductio
operis- wolny w toku wykonywania dzieła, chodzi tylko o to, aby został osiągnięty określony efekt
operarum- zamawiający ma pełny wpływ na zachowanie dłużnika
określona gotowość, nie liczą się efekty- locatio conductio operarum, XX w.- zobowiązania staranności
locatio conductio operis- XX w.- zobowiązania rezultatu
Umowa służąca organizacji współdziałania I koncentracji kapitału
Efekt prawa spadkowego- każdy z 3 synów ma 1/3 spadku, ale mimo to wciąż działają wspólnie, wspólnota- consortium, spółki prawa handlowego- brak, rozwiną się dopiero później
Ad. A Zbieranie podatków, wydzierżawienie poboru podatków, umowa ze spółką, określona kwota, co nadmierne to ich, miały swój własny majątek, samodzielny podmiot prawa
Umowa służąca organizacji współdziałania i koncentracji kapitału
od wspólników oczekuje się relacji jak braterskich, niedopuszczalność nawet podchodzenia się w granicach prawa, tożsame interesy wspólników,
w wypadku śmierci jednego ze wspólników spółka jest rozwiązania, tak samo, gdy jeden straci zdolność majątkową, nie wchodzi do spadków, Justynian- strony mogą się umówić, że w miejsce wspólnika wstąpi kto inny,
w czasie trwania spółki konflikty miały być rozwiązywane w sposób polubowny- bez procesu
Relacje między udziałem w zysku i stracie (lwia spółka)- udział inny w zyskach, a inny w stratach- jest to dopuszczane do konkretnej granicy; lwia spółka- jeden ze wspólników ma tylko udział w zyskach, a nie ma udziału w stratach- jest to wykluczone, bo będzie to podobne do darowizny, musi temu towarzyszyć założenie ryzyka
Wielkość udziałów w zyskach i stratach- początkowo wielkości muszą być takie same
Konieczne elementy porozumienia wspólników (wkład i cel umowy), elementy te mają wymiar ekonomiczny i strony muszą ustalić po co to robią, czasem spółki zawierane były tylko dla jednej transakcji, porozumienie co do wielkości udziałów