koartykulacja - to wymawianie (artykulacja) głosek w ciągu fonicznym; występowanie w artykulacji jakiejś głoski ruchów lub układów narządów mowy właściwych głosce lub głoskom sąsiednim.
Koartykulacja obejmuje przede wszystkim:
- antycypację – wcześniejsze przygotowanie narządów mowy do wymówienia kolejnej głoski;
- persewerację – dłuższe utrzymywanie pozycji narządów mowy właściwych głosce poprzedniej;
- upodobnienia wewnątrz- i międzywyrazowe,
Procesy koartykulacyjne:
- labializacja – zaokrąglenie warg w obecności niektórych głosek (np. u, o), rodzaj upodobnienia
- palatalizacja – zmiękczanie głoski, wymowa głoski z dodatkową artykulacją środkowopodniebienną
- welaryzacja – utworzenie podczas artykulacji dodatkowego zwężania poprzez wzniesienie tyłu języka w kierunku podniebienia miękkiego (por. wymowa wyrazów panga, dżungla); należy do upodobnień ze względu na miejsce artykulacji
- uwularyzacja
- faryngalizacja – tworzenie podczas artykulacji dodatkowego przewężania pomiędzy korzeniem języka a tylną ścianą gardła; w języku polskim proces ten nie występuje- retrofleks – nie mogę nigdzie znaleźć
- sylaba – jest odcinkiem wypowiedzi charakteryzującej się narastaniem a następnie opadaniem energii artykulacyjnej (napinanie mięśniowe) i akustycznej (intonacja dźwięku).
Budowa: przynajmniej jeden ośrodek (zazwyczaj samogłoska). Osrodek może być poprzedzony spółgłoskami (nagłos); po ośrodku występują samogłoski (wygłos).
- wyrazy atoniczne – nie posiadają sylaby nacechowanej akcentem głównym (klityki). Klityki – proklityki (łączą się z wyrazem, który występuje po nim; np. przyimki, partykuła „nie”), enklityki (po wyrazach samodzielnych akcentowo; zaimek „się”” np. bali się; zaimki osobowe w formie skróconej np. lubi go).
GŁOSKA to zbiór dźwięków homofonicznych (równobrzmiących) dla rodzimych użytkowników polszczyzny