101. Zdefiniuj pojęcie integracji, wskaż jej rodzaje i omów pięć etapów integracji w ramach UE.

Barcz J. (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe. Prawo materialne i polityki, Warszawa 2006.

Góralski M. Witold, Unia Europejska. Geneza, system, prawo, Wolters Kluwer Polska 2007.

Integracja jest dynamicznym procesem tworzenia całości z części lub włączania pewnych elementów w całość. Słowo pochodzi od „integratio”, co znaczy odnowienie, scalenie lub uzupełnienie. Nigdy nie osiąga celu, ponieważ jest zawsze w fazie tworzenia. Integracja to proces sinusoidalny – związany ze wzrostami i degresją.

Integracja może zachodzić na wielu płaszczyznach. W literaturze wyróżnia się siedem rodzajów integracji:

• Ekonomiczna

• Polityczna

• Społeczna

• Kulturowa

• Militarna/obronna

• Międzynarodową

• Regionalna – gminy, powiaty, środowisko lokalne

Przedmiotem szczególnego zainteresowania współczesnych państw jest integracja gospodarcza. Jest ona realizowana na kilku etapach: strefy wolnego handlu, unii celnej, wspólnego rynku, unii gospodarczej i pieniężnej oraz pełnej integracji.

Etap I

Strefa wolnego handlu charakteryzuje się zniesieniem ceł i niekiedy ograniczeń pozataryfowych w stosunkach miedzy państwami tworzącymi strefę oraz zachowaniem ich własnych, narodowych taryf w odniesieniu do państw trzecich.

Wspólny rynek powstał na mocy Traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), podpisanego w Rzymie w 1957 r. przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Traktat ten wszedł w życie 1 stycznia 1958 r.

W art. 3 Traktatu o utworzeniu EWG przewidziano m.in. utworzenie unii celnej, zniesienie przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału, prowadzenie wspólnej polityki rolnej, a także ustanowienie Europejskiego Funduszu Socjalnego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

Etap II

Unia celna polega na zlikwidowaniu ceł i ograniczeń w obrotach handlowych wewnątrz unii i wprowadzeniu jednolitych, wspólnych taryf celnych w obrocie zewnętrznym.

Postanowienia Traktatu o EWG okazały się zbyt ogólnikowe i w efekcie niewystarczające do stworzenia realnie funkcjonującego wewnętrznego rynku. W związku z tym Komisja WE, z inicjatywy jej ówczesnego przewodniczącego Jacquesa Delorsa, przedstawiła w 1985 r. tzw. Białą Księgę zawierającą program utworzenia rynku wewnętrznego. Przyjęcie tego programu połączono ze zmianą Traktatów założycielskich Wspólnot Europejskich, co nastąpiło przez podpisanie w 1986 r. Jednolitego Aktu Europejskiego(wszedł w życie w 1987 r.).

Najważniejsze postanowienie Jednolitego Aktu Europejskiego dotyczy utworzenia, do końca 1992 r., jednolitego (wewnętrznego) rynku. Zmieniono procedurę podejmowania decyzji przez Radę z jednomyślności na rzecz kwalifikowanej większości głosów. Jednolity Akt Europejski wzmocnił rolę Parlamentu Europejskiego poprzez wprowadzenie tzw. procedury współpracy, dającej Parlamentowi możliwość wywierania większego wpływu na decyzje Rady. Utworzono także Fundusz Spójności w celu pomocy krajom członkowskim o niższym poziomie rozwoju gospodarczego.  

Etap III

Jednolity bądź wspólny rynek obejmuje unię celną i jest ustanawiany dla urzeczywistnienia swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału.

Ten etap integracji został nakreślony w JAE, natomiast stosowna decyzja zapadła podczas szczytu w Maastricht w roku 1991. W roku 1992 został podpisany Traktat o Unii Europejskiej(wszedł w życie w 1993, po ratyfikacji przez parlamenty narodowe i PE). Zgodnie z TUE Unia Europejska opiera się na trzech filarach. Filar I obejmuje dotychczasową problematykę Wspólnot Europejskich uzupełnioną o nowe dziedziny, jak np. Unia Gospodarcza i Walutowa, sieci transeuropejskie, ochronę konsumentów, obywatelstwo. Filar II stanowi postawienia z zakresu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Filar III to Współpraca w Dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.

Etap IV

Unia gospodarcza i pieniężna zajmuje się ścisłym koordynowaniem polityk gospodarczych państw na rynku wewnętrznym (w zakresie stopy wzrostu gospodarczego, stabilności cen i bilansu płatniczego) oraz polityki budżetowej i fiskalnej. Jej celem jest także centralizacja polityki pieniężnej (dotyczącej emisji pieniądza, ustalenia stałych kursów wymiany walut, aż do wprowadzenia wspólnej waluty), zgodnie z zasadami gospodarki wolnorynkowej i wolnej konkurencji.

W 1998 r. Rada UE uznała, że jedenaście państw członkowskich Wspólnoty (Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Niemcy i Włochy) spełnia warunki przystąpienia do unii walutowej i podjęła decyzję o ustanowieniu z dniem 1 czerwca 1998 r. Europejskiego Banku Centralnego.

Na mocy Traktatu Amsterdamskiego podpisanego w 1997 roku(wszedł w życie w 1999r.), państwa członkowskie Wspólnoty wyraźnie zacieśniają politykę w dziedzinie zwalczania bezrobocia, ochrony środowiska naturalnego oraz ochrony interesów konsumentów i zdrowia publicznego. Zmierza się też do dalszej harmonizacji polityki fiskalnej, szczególnie w sferze podatków pośrednich, podatku dochodowego płaconego przez przedsiębiorstwa oraz podatku od zysków kapitałowych.

Pełna integracja oznacza połączenie się gospodarek państwowych w jeden organizm gospodarczy, kierowany przez przez wspólny ośrodek władzy oraz powiązanie tego procesu z integracją w innych dziedzinach: polityki zagranicznej, obronnej, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Ten etap nie został dotychczas osiągnięty. UE podejmuje jednak kroki w celu intensyfikacji integracji i zacieśnienia współpracy.

Traktat amsterdamski podpisany w 1997r.(wszedł w życie 1999) dokonał rewizji zasad zawartych w Traktacie z Maastricht: nieznacznie wzmocniono WPZiB, zwiększono współdziałanie w zakresie polityki imigracyjnej, azylowej, polityki socjalnej.

Traktat Nicejski podpisany w 2000(wszedł w życie 2003) również reformował UE, by mogła sprawnie działać po przyjęciu 10 nowych krajów z Europy Środkowej i Południowej. Krótko po wejściu w życie TN część państw członkowskich zaczęła domagać się jego rewizji i przyjęcia nowego traktatu. W tym celu został powołany Konwent UE z przewodniczącym Valery Giscard d’Estaing na czele. Podpisanie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy odbyło się w 2004 w Rzymie. Najważniejsza postanowienia to wprowadzenie zapisanej zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed krajowym, nowy podział głosów w RUE. Traktat został odrzucony we Francji i Holandii i rozpoczęto prace nad nowym traktatem.

W 2007 podpisany został Traktat z Lizbony reformujący Unię Europejską i nadający jej osobowość prawną.

Wspólnota Europejska została przekształcona w Unię Europejską. W związku z tym nazwa TWE została zmieniona na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Zniesiony został system filarowy, jednak pewne odrębności dawnego II i III filaru zostały zachowane.

Kompetencje Unii w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zostały poszerzone.

W wyniku przyjęcia traktatu nastąpił podział kompetencji na trzy obszary:

- zarezerwowany wyłącznie dla Unii (unia celna, reguły konkurencji, polityka pieniężna w strefie euro, wspólna polityka handlowa, umowy międzynarodowe zawierane przez Unię),

- obszar współdzielony, gdzie prawo Unii nadal jest nadrzędne nad prawem państw członkowskich, ale obszary nieregulowane prawem unijnym i obszary, z których zrezygnowała Unia, np. poprzez wycofanie dyrektyw, pozostają pod kontrolą prawa krajowego,

- obszar, nad którym wyłączną władzę i pierwszeństwo ma prawo krajów członkowskich

Do traktatu dołączono liczne wyłączenia i uszczegółowienia kompetencji w obszarach polityk współdzielonych, w tym Karty Praw Podstawowych.