Temat: Obowiązki pracodawcy, osoby kierującej pracownikami i pracownika w zakresie BHP

Kodeks pracy , ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. z 1988 r., Nr 21, poz. 94) jest aktem normatywnym, będącym zbiorem przepisów dotyczących szeroko pojętych praw i obowiązków związanych ze stosunkiem pracy. Dotyczy zarówno pracowników jak i pracodawców. Został podzielony na 15 działów, w tym Bezpieczeństwo i Higiena Pracy (Dział 10).

Według art. 207 § 1 to pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie pracy, przy czym na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy.

Pracodawca jest zobowiązany do ochrony zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w oparciu o odpowiednie wykorzystanie osiągnięć nauki i techniki ( art. 207 § 2). W szczególności zobowiązuje go do:

- organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;

- zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawania poleceń związanych z usunięciem uchybień w tym zakresie oraz kontrolowaniu wykonanie tych poleceń;

- reagowania na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywania środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, również biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;

- zapewnienia rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;

- uwzględnienia ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;

- zapewnienia wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;

7) zapewnienia wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

W zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca nie ma prawa obciążać kosztami tych działań swoich pracowników.

Zgodnie z art. 207 § 3 Kodeksu pracy, osoba kierująca pracownikami jest obowiązana znać w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążącej na niej obowiązków, przepisy o ochronie pracy w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Znaczy to, że osoby sprawujące tą funkcję powinny cechować się znajomością aktów prawnych obowiązujących w danej branży, a także wewnątrzzakładowych normalizacji, instrukcji bhp oraz zarządzeń regulujących zagadnienia bhp w obszarze, w którym odbywa się kierowanie zespołem pracowników.

W zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca ma obowiązek informowania pracowników o:

- zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, również o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;

- działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń.

W przypadku, kiedy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców (art. 208), pracodawcy są obowiązani do: współpracy, wyznaczenia koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników, ustalenia zasad współdziałania w przypadku wystąpienia zagrożeń zdrowia i życia pracowników, informowaniu siebie, pracowników, czy ich przedstawicieli o występujących działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywania przez nich pracy.

Art. 209 ¹ mówi o tym, iż w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca jest zobowiązany do: zapewnienia niezbędnych środków do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczaniu pożarów, czy ewakuacji pracowników; powinien wyznaczyć pracowników do: udzielania pierwszej pomocy, wykonywaniu działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników; zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi, np. ratownictwo medyczne, ochrona przeciwpożarowa.

Wszystkie te działania powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby pracowników oraz innych osób przebywających na terenie zakładu pracy, rodzaju i poziomu zagrożeń.

W przypadku kiedy występuje możliwość zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest zobowiązany do natychmiastowego poinformowania pracowników i zapewnienia im odpowiedniej ochrony, dostarczenia instrukcji, które umożliwią przerwanie pracy, oddalenia się w miejsce bezpieczne. Jeżeli występuje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracodawca jest zobowiązany do wstrzymania pracy i polecenia oddalenia się w miejsce bezpieczne. Do czasu usunięcia zaistniałego zagrożenia nie powinien wznawiać pracy.

W celu uniknięcia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia, pracodawca jest zobowiązany do umożliwienia uniknięcia niebezpieczeństwa nawet bez jego wiedzy.

Kodeks pracy nie określa pojęcia "osoby kierującej pracownikami". Mogą to być: kierownik zakładu pracy, jego zastępcy, kierownicy jednostek organizacyjnych w zakładzie, kierownicy zespołów pracowniczych, pracownicy zatrudnieni na stanowiskach liniowych, którym przydano do pomocy w wykonaniu zleconych zadań innych pracowników i uczyniono ich odpowiedzialnymi za wykonanie zleconych prac i nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zasad bhp.

Osobą kierującą pracownikami jest się niezależnie od liczby pracowników poddanych kierownictwu. Zakres powinności takiej osoby jest jednak zróżnicowany w zależności od wagi i zakresu kompetencji, jakie ona ma w strukturze zakładu pracy (hierarchii stanowisk u danego pracodawcy), o czym na ogół rozstrzygają regulacje wewnątrzzakładowe lub bezpośrednie decyzje pracodawcy.

Obowiązki osoby kierującej pracownikami wynikające z art. 212 Kodeksu pracy to:

- organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy (zasady bezpieczeństwa i higieny pracy ujmowane są w instrukcjach obsługi, instrukcjach i procedurach technologicznych oraz w instrukcjach stanowiskowych bezpieczeństwa i higieny pracy);

- dbanie o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem (osoba kierująca pracownikami pełni nadzór nad pracownikami, aby pracownicy użytkowali przydzielone im środki ochrony indywidualnej zgodnie z opracowanymi przez pracodawcę zasadami oraz załączoną instrukcją użytkowania. Osoba kierująca pracownikami jest zobowiązana do zapewnienia sprawnych środków indywidualnych oraz środków ochrony zbiorowej);

- organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie prac, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy (stworzenie takiej organizacji pracy, która by zapewniała pracownikowi bezpieczne i higieniczne warunki pracy - obejmuje ona w szczególności określanie możliwie dokładnie sposobu i czasu wykonywania zleconej pracownikowi czynności);

- dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem (utrzymania stanu pomieszczeń i wyposażenia technicznego na poziomie umożliwiającym nie tylko zapobieganie mechanicznym urazom w zetknięciu z maszynami oraz urządzeniami technicznymi, ale także zabezpieczającym pracowników przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi w procesie pracy);

- egzekwowanie i przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (osoba kierująca pracownikami ma prawo wnioskowania o zastosowanie wobec pracownika kar porządkowych; upomnienia i nagany, a za nieprzestrzeganie przepisów bhp - kary pieniężnej);

- zapewnianie wykonania zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami (zastosowanie się do zaleceń, jakie lekarz profilaktyk zwarł w zaświadczeniu lekarskim wydawanym do celów przewidzianych w Kodeksie pracy).

Wszyscy pracownicy, niezależnie od branży i zajmowanego stanowiska, muszą wypełniać obowiązki wypływające z przepisów i zasad BHP.

Wedle art. 210 §1 w przypadku kiedy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania jakiejkolwiek pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

Ponadto pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego oraz nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Art. 210 § 4 kodeksu prawa mówi o tym, iż pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określa, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika (Art. 211). W szczególności pracownik jest obowiązany:

- znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

- wykonywać prace w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

- dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

- niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

- współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.