Pracownik będący:	Ubezpieczenia emerytalne i rentowe	Ubezpieczenie chorobowe	Ubezpieczenie wypadkowe	Ubezpieczenie zdrowotne
uczniem lub studentem	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe
emerytem	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe
rencistą	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe

Zleceniobiorca będący:	Ubezpieczenie emerytalne i rentowe	Ubezpieczenie chorobowe	Ubezpieczenie wypadkowe	Ubezpieczenie zdrowotne
pracownikiem zleceniodawcy	obowiązkowo	obowiązkowo	obowiązkowo	obowiązkowo
uczniem studentem przed 26 rokiem życia	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega
uczniem lub studentem, który ukończył 26 lat	obowiązkowo	dobrowolnie	obowiązkowo	obowiązkowo
uczniem lub studentem, który nie ukończył 26 lat i wykonuje zlecenie na rzecz własnego pracodawcy	obowiązkowo	obowiązkowo	obowiązkowo	obowiązkowo
Umowa o dzieło wykonywana przez:	Ubezpieczenia emerytalne i rentowe	Ubezpieczenie chorobowe	Ubezpieczenie wypadkowe	Ubezpieczenie zdrowotne
pracownika na rzecz własnego pracodawcy	obowiązkowo	obowiązkowo	obowiązkowo	obowiązkowo
pracownika na rzecz innego podmiotu niż własny pracodawca	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega
ucznia lub studenta	nie podlega	nie podlega	nie podlega	nie podlega

Świadczenia z ustawy o emeryturach i rentach

Rodzaje świadczeń:

1. Emerytura,

2. Renty: renta (z tytułu niezdolności do pracy), szkoleniowa, renta rodzinna,

3. Dodatki: pielęgnacyjny i dla sieroty zupełnej,

4. Zasiłek pogrzebowy,

5. Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie: świadczenia specjalne i świadczenia w drodze wyjątku

• Renta z tytułu niezdolności do pracy

Rodzaje rent:

1. renta dla całkowicie niezdolnego do pracy

2. renta dla częściowo niezdolnego do pracy

3. renta stała i renta okresowa

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji (art. 13)

Warunki nabycia renty z tytułu niezdolności (art. 57)

Ubezpieczony spełnia łącznie warunki:

1. jest niezdolny do pracy;

2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (ich ilość różni się zależnie od wieku ubezpieczonego); nie dotyczy poszkodowanego wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy;

3. niezdolność do pracy powstała w okresach ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Nie dotyczy to ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Renta stała i okresowa (art. 59)

1. renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;

2. renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa, przysługuje przez okres wskazany w decyzji ZUS

3. Emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do tej emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 24 a)

Renta szkoleniowa (art. 60)

Dla spełniającego warunki do renty (art. 57), w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie

• Przez 6 miesięcy

• Dłużej - na wniosek starosty, na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 miesięcy,

• Krócej - jeżeli przed upływem 6 mcy starosta zawiadomi ZUS:

  • o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu;

  • o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.

Przywrócenie prawa do renty (art. 61)

Prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Wysokość renty dla całkowicie niezdolnego do pracy (art. 62)

1. 24% kwoty bazowej

2. po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;

3. po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenie społeczne w poprzednim roku kalendarzowym. Jest ona ustalana corocznie i obowiązuje od dnia 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku i podlega ogłoszeniu w Monitorze Polskim przez Prezesa GUS. Od marca 2010 r. do lutego 2011 wynosi ona 2716,71 zł.

Wysokość renty dla częściowo niezdolnego do pracy (art. 62)

1. 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy

Wysokość renty szkoleniowej (art. 64)

1. 75% podstawy wymiaru renty, nie może być niższa niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.

2. nie przysługuje w razie osiągania przychodu z tytułu działalności gospodarczej bez względu na wysokość tego przychodu

Renta rodzinna (art. 65 i 66)

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Uprawnieni do renty rodzinnej (art. 67)

1. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

3. małżonek (wdowa i wdowiec);

4. rodzice. również ojczym i macocha oraz osoby przysposabiające

Wysokość renty rodzinnej (art. 73)

1. dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

2. dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

3. dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

   1. Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

   2. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, z uwzględnieniem ust. 2-4. 2. Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między uprawnionych.

Dodatek pielęgnacyjny (art. 75)

Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Osobie uprawnionej do emerytury lub renty przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym dodatek nie przysługuje, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

Wynosi 106,41 zł miesięcznie Kwotę dodatku podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja. Kwotę ogłasza prezes ZUS. W 2011 r. 153 zł.

Przyznawany jest na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony.

Dodatek dla sierot zupełnych (art. 76)

Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych, 200 zł, waloryzacja, 350, 94 zł.

Zasiłek pogrzebowy (art. 77-79)

Przysługuje w razie śmierci:

1. ubezpieczonego;

2. osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

3. osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

4. członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2 (osoby uprawnione do renty rodzinnej, z tym że od wnuków i rodzeństwa nie wymaga się spełnienia warunku przyjęcia na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności)

5. Przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

6. Przysługuje tylko z jednego tytułu.

Uprawnieni do zasiłku pogrzebowego:

1. Osoba, która pokryła koszty pogrzebu. Także pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

2. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

3. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż członek rodziny, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż 4 000.

4. Jeżeli pogrzeb organizowany był na koszt Państwa, organizacji politycznej lub społecznej, lecz członkowie rodziny ponieśli również część jego kosztów, przysługuje im zasiłek w wysokości 4000.

Świadczenia specjalne (art. 82)

Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie, finansowane z budżetu Państwa. Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku kalendarzowego informację o przyznanych w roku poprzedzającym emeryturach i rentach na podstawie ust. 1.

Świadczenia w drodze wyjątku (art. 83)

Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes ZUS może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie. Prezes ZUS przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku kalendarzowego informację o przyznanych w roku poprzedzającym emeryturach i rentach na podstawie ust. 1.

Wypadek przy pracy - definicja

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wypadek w drodze do pracy i z pracy

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

1. innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;

2. zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;

3. zwykłego spożywania posiłków;

4. odbywania nauki lub studiów.

Choroba zawodowa

Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w art. 235(1) Kodeksu pracy, czyli wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy (tzw. narażenie zawodowe).

Świadczenia z tytułu wypadków i chorób zawodowych

1. "zasiłek chorobowy" - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

2. "świadczenie rehabilitacyjne" - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;

3. "zasiłek wyrównawczy" - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

4. "jednorazowe odszkodowanie" - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

5. "jednorazowe odszkodowanie" - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;

6. "renta z tytułu niezdolności do pracy" - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

7. "renta szkoleniowa" - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

8. "renta rodzinna" - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

9. "dodatek do renty rodzinnej" - dla sieroty zupełnej;

10. dodatek pielęgnacyjny;

11. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Śmierć pracownika

Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć pracownika, pracodawca powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu kto je poniósł. Ponadto osoby, wobec której ciążył na zmarłym pracowniku obowiązek alimentacyjny (np. dzieci i małżonek), mogą żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody (pracodawcy zmarłego) renty obliczonej stosownie do potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas trwania prawdopodobnego obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie (np. krewni, powinowaci, konkubenci), ale w takim przypadku konieczne przez nich wykazanie, że zmarły dobrowolnie i stale, (a zatem nie tylko sporadycznie, co jakiś czas), dostarczał im środków utrzymania, a nadto okoliczności (np. stan majątkowy uprawnionego, relacje jaki łączyły zmarłego i osobę dochodząca roszczeń) wskazują, że przyznania renty wymagają zasady współżycia społecznego (art. 446 k.c.). Zasądzona renta nie może być wyższa od kwoty, którą zmarły byłby zobowiązany świadczyć z tytułu obowiązku alimentacyjnego.

Świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa

1. zasiłek chorobowy

   1. Okres, przez jaki przysługuje zasiłek

      1. 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni

      2. Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy i niemożności

      3. Do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.

   2. Wysokość zasiłku chorobowego

      1. Zasada: 80% podstawy wymiaru zasiłku

      2. za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku

      3. 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy, o której mowa w art. 6 ust. 2:

         1. przypada w okresie ciąży;

         2. powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;

         3. powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Skutki picia wódki

Ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności.

1. świadczenie rehabilitacyjne

   1. Przysługuje:

      1. Przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

      2. Przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

      3. O okolicznościach z pkt 1 i 2 orzeka lekarz orzecznik – odwołanie do komisji lekarskiej

   2. Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego

      1. 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75% tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100% tej podstawy.

      2. Dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia podlega waloryzacji.

2. zasiłek wyrównawczy

   1. Okres przysługiwania

      1. Zasiłek wyrównawczy przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej

   2. Wysokość zasiłku

      1. Stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.

3. zasiłek macierzyński

   1. 100% podstawy wymiaru zasiłku, tak samo dla kobiet, jak i dla mężczyzn

4. zasiłek opiekuńczy

   1. Okres zasiłkowy

      1. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:

         1. 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi,

         2. 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny,

      2. Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.

      3. Okres zasiłkowy liczy się niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

   2. Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Dwa dni na opiekę na dziecko

pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14 przysługuje w roku kalendarzowym zwolnienie od pracy na 2 dni, za wynagrodzeniem. Korzysta tylko jeden z pracowników wspólnie wychowujących dziecko.