MODELE BADAWCZE W PSYCHOLOGII: 1-M.MECHANIZTYCZNY:Czł.jest jak bierny mechanizm identyfikowany z maszyną,kształtowany przez doświadczenie np.koncepcje behawioralne-podejście behawiorystyczno-klasyczne i wg społ.teorii uczenia się;rozwój na skutek zmian wywołanych działaniem czynników zewn.względem zmieniającego się układu;zmiana właściowosci poszczególnych elementów pod wpływem zewn.czynników pociąga za sobą zmianę właściwości całości;poznanie i zrozumienie sposobu funkcjonowania człjest możliwe przez obserwację i analizę podst.jednostek aktywności(zachowań).2-M.ORGANIZMICZNY-czł.jest jak organizm,adaptuje się do nowych warunków,w których funkcjonuje;aktywny organizm;nadaje formę swemu doświadczeniu-zmiana generatywna, „od środka”;posiada cele;czł.jest aktywny,dynamiczny inicjuje własny rozwój;rozwój jako zmiany w formie lub organizacji wewnętrznej całego układu. ROZWÓJ-ciąg zmian zachodzących w określonym kierunku niezależnie czy jest on pozyt.czy negat.TEMPO ROZWOJU-szybkość z jaką dokonują się w organizmie i psychice różnorodne zmiany.RYTM ROZWOJU-stopień zachowania rozwojowych zmian w czasie,ich względna równomierność lub nierównomierność.AKCELERACJA (trend sekularny)-przyspieszanie rozwoju fizycznego i umysłowego dzieci i młodzieży w każdym następnym pokoleniu w porównaniu z poprzednim.WŁAŚCIWOŚCI WIEKU-rozwój przebiega(mimo różnic indyw.)w podobny sposób u dzieci w tym samym wieku w rozwoju występują cechy typowe i charakterystyczne dla poszczególnych okresów życia dziecka.KRYZYS-Wywołane jakościowymi zmianami rozwoju zachwianie równowagi wewn.rzutujące na zachowanie i stosunek do świata zewn.(otoczenia społ.);wynikające stąd wahania,trudniości związane z przemianami fizjologicznymi organizmu,zmieniającymi się warunkami życia,działania różnymi wymaganiami społ.wobec których staje jednostka wpływają na przekształcanie się jej stosunku do innych ludzi,ewentualnie wzrost samowiedzy,przemiany w obrazie świata i własnej osoby.PODEJŚCIE BIOLOG.(NATYWISTYCZNE): Zwracano uwagę na wrodzony charakter:*czł.przychodzi na świat z gotowym wyposażeniem psychicznym*dziedziczone dyspozycje,właściwości i zadania psychiczne.Rozwój psychiczny:trwa przez okres dzieciństwa,kończy się w okresie młodzieńczym*stopniowe ujawnianie się kolejnych właściwości i dyspozycji w miarę ich spontanicznego(naturalnego)dojrzewania w poszczególnych okresach życia wg”wewn.”założonej kolejności np.teorii Freuda.PODEJŚCIE ŚRODOWISKOWE(EMPIRYZM):John broadus Watson → np.eksperyment „mały Albert”-reakcja pojawia się pod wpływem określonych bodźców+sygnał dźwiękowy; *negował rolę wrodzonych czynników w rozwoju czł.*rozwój jako efekt wyłącznie uczenia się odpowiednich reakcji w opow..sytuacjach*środowisko jest gł.czynnikiem decydującym o rozwoju.PODEJŚCIE KONWENCJONALNE:William Stern→ zabieganie się i współdziałanie czynników zewn.z czynnikami wewn.jako warunek podst.rozwoju właściwości i zdolności psychicz.Wrodzone właściwości aktywizuje się pod wpływem czynników zewn.środowiskowych.MODELE PRZEBIEGU ZMIAN ROZWOJOWYCH: *M.ZM.FAZOWYCH:zmiany ukierunkowane*rozwój jest procesem długotrwałym*każde stadium późniejsze wyrasta ze st.wczesniejszego* zmiany ukierunkowane na określone stany końcowe/cele pozyt.wartościowane9progresywne)*stała i wspólna dla wszystkich sekwencja następ.po sobie fazowo przemian(np.stadia rozwojowe przez który musi przejść każdy rozwijający się czł.)Teorie:# t.poznaczo-rozwojowa Piageta # t.psychoanalityczna Eriksona# t.rozwoju moralnego Lawrence’a Kolberga. *M.ZM.CYKLICZNYCH:*rozwój nie jest ukierunkowany na osiąganie coraz wyzszych stadiów*rozwój jest cyklem równowartościowych zmian stadialnych.Teorie: #koncepcja sezonów życia Daniela Levinsona#K.życia rodzinnego Evelyn Duvall#t.zadań rozwojowych R.Havigusta. *M.ZM.SEKWENCYJNYCH:*brak stadiów*zmiany ukierunkowane*zmiany rozwojowe stanowią sekwencję przekształceń zw.z doświadczeniem czł.*nie wszyscy ludzie w tym samym czasie muszą osiągnąć te same zdolności,umiejętności i zachowania.Teorie:#T.neopiagetowska przetważania inf.R.Sieglera,#T.humanistyczne Carla Rogersa. *M.Zm.LINIOWYCH:*rozwój jako ciągly proces nabywania,kumulowania doświadczeń i/lub radzenia sobie z nimi*rozwój-proces,który biegnie prosto jak linia*brak zmian ukierunkowanych*podporządkowany prawon uczenia się i reułom przystosowania*brak stadiów.Teorie:#T.społ.uczenia się Bandury#t.warunkowania(I.Pawłow)#Koncepcja zmian wielokierunkowych M.Tyszkowej i Lwa Wygotskiego.* M.Zm.WIELOKIERUNKOWYCH:*rozwój-proces wielokierunkowy,wielowymiarowy,plastyczność procesu rozwoju(a nawet „nieokreśloność”przebiegu rozwoju)niejednorodna grupa teorii*zwraca się uwagę na stadia i na to gdzie nie są one ukazane.Teorie:#T.społ-kulturowa L.Wygotskiego #Neofunkcjonalizm P.I M.Baltesów. POJĘCIA W TEORII PIAGETA ISTOTA ROZWOJU-dążenie systemu poznawczego do zrównoważenia.SCHEMATY POZNAWCZE-działania umysłowe i fiz.;działania kategoryzujące.ASYMILACJA-uzewnętrznianie struktur zewn.w istniejące już struktury wewn.AKOMODACJA-dostosowanie struktur istniejących do struktur asymilowanych z zewn. RÓWNOWAGA STRUKTURALNA(odwracalność operacji)-współwystepowanie z każdą operacją umysłową operacji odwrotnej do niej,likwidującej skutki działania pierwszej.RÓWNOWAŻENIE-w procesie adaptacji dziecko dąży do spójności do zachowania równowagi koniecznej dla racjonalnego rozumienia świata.

MODELE BADAWCZE W PSYCHOLOGII: 1-M.MECHANIZTYCZNY:Czł.jest jak bierny mechanizm identyfikowany z maszyną,kształtowany przez doświadczenie np.koncepcje behawioralne-podejście behawiorystyczno-klasyczne i wg społ.teorii uczenia się;rozwój na skutek zmian wywołanych działaniem czynników zewn.względem zmieniającego się układu;zmiana właściowosci poszczególnych elementów pod wpływem zewn.czynników pociąga za sobą zmianę właściwości całości;poznanie i zrozumienie sposobu funkcjonowania człjest możliwe przez obserwację i analizę podst.jednostek aktywności(zachowań).2-M.ORGANIZMICZNY-czł.jest jak organizm,adaptuje się do nowych warunków,w których funkcjonuje;aktywny organizm;nadaje formę swemu doświadczeniu-zmiana generatywna, „od środka”;posiada cele;czł.jest aktywny,dynamiczny inicjuje własny rozwój;rozwój jako zmiany w formie lub organizacji wewnętrznej całego układu. ROZWÓJ-ciąg zmian zachodzących w określonym kierunku niezależnie czy jest on pozyt.czy negat.TEMPO ROZWOJU-szybkość z jaką dokonują się w organizmie i psychice różnorodne zmiany.RYTM ROZWOJU-stopień zachowania rozwojowych zmian w czasie,ich względna równomierność lub nierównomierność.AKCELERACJA (trend sekularny)-przyspieszanie rozwoju fizycznego i umysłowego dzieci i młodzieży w każdym następnym pokoleniu w porównaniu z poprzednim.WŁAŚCIWOŚCI WIEKU-rozwój przebiega(mimo różnic indyw.)w podobny sposób u dzieci w tym samym wieku w rozwoju występują cechy typowe i charakterystyczne dla poszczególnych okresów życia dziecka.KRYZYS-Wywołane jakościowymi zmianami rozwoju zachwianie równowagi wewn.rzutujące na zachowanie i stosunek do świata zewn.(otoczenia społ.);wynikające stąd wahania,trudniości związane z przemianami fizjologicznymi organizmu,zmieniającymi się warunkami życia,działania różnymi wymaganiami społ.wobec których staje jednostka wpływają na przekształcanie się jej stosunku do innych ludzi,ewentualnie wzrost samowiedzy,przemiany w obrazie świata i własnej osoby. PODEJŚCIE BIOLOG.(NATYWISTYCZNE): Zwracano uwagę na wrodzony charakter:*czł.przychodzi na świat z gotowym wyposażeniem psychicznym*dziedziczone dyspozycje,właściwości i zadania psychiczne.Rozwój psychiczny:trwa przez okres dzieciństwa,kończy się w okresie młodzieńczym. *stopniowe ujawnianie się kolejnych właściwości i dyspozycji w miarę ich spontanicznego(naturalnego)dojrzewania w poszczególnych okresach życia wg”wewn.”założonej kolejności np.teorii Freuda.PODEJŚCIE ŚRODOWISKOWE(EMPIRYZM):John broadus Watson → np.eksperyment „mały Albert”-reakcja pojawia się pod wpływem określonych bodźców+sygnał dźwiękowy; *negował rolę wrodzonych czynników w rozwoju czł.*rozwój jako efekt wyłącznie uczenia się odpowiednich reakcji w opow..sytuacjach*środowisko jest gł.czynnikiem decydującym o rozwoju.PODEJŚCIE KONWENCJONALNE:William Stern→ zabieganie się i współdziałanie czynników zewn.z czynnikami wewn.jako warunek podst.rozwoju właściwości i zdolności psychicz.Wrodzone właściwości aktywizuje się pod wpływem czynników zewn.środowiskowych. MODELE PRZEBIEGU ZMIAN ROZWOJOWYCH: *M.ZM.FAZOWYCH:zmiany ukierunkowane*rozwój jest procesem długotrwałym*każde stadium późniejsze wyrasta ze st.wczesniejszego* zmiany ukierunkowane na określone stany końcowe/cele pozyt.wartościowane9progresywne)*stała i wspólna dla wszystkich sekwencja następ.po sobie fazowo przemian(np.stadia rozwojowe przez który musi przejść każdy rozwijający się czł.)Teorie:# t.poznaczo-rozwojowa Piageta # t.psychoanalityczna Eriksona# t.rozwoju moralnego Lawrence’a Kolberga. *M.ZM.CYKLICZNYCH:*rozwój nie jest ukierunkowany na osiąganie coraz wyzszych stadiów*rozwój jest cyklem równowartościowych zmian stadialnych.Teorie: #koncepcja sezonów życia Daniela Levinsona#K.życia rodzinnego Evelyn Duvall#t.zadań rozwojowych R.Havigusta. *M.ZM.SEKWENCYJNYCH:*brak stadiów*zmiany ukierunkowane*zmiany rozwojowe stanowią sekwencję przekształceń zw.z doświadczeniem czł.*nie wszyscy ludzie w tym samym czasie muszą osiągnąć te same zdolności,umiejętności i zachowania.Teorie:#T.neopiagetowska przetważania inf.R.Sieglera,#T.humanistyczne Carla Rogersa. *M.Zm.LINIOWYCH:*rozwój jako ciągly proces nabywania,kumulowania doświadczeń i/lub radzenia sobie z nimi*rozwój-proces,który biegnie prosto jak linia*brak zmian ukierunkowanych*podporządkowany prawon uczenia się i reułom przystosowania*brak stadiów.Teorie:#T.społ.uczenia się Bandury#t.warunkowania(I.Pawłow)#Koncepcja zmian wielokierunkowych M.Tyszkowej i Lwa Wygotskiego.* M.Zm.WIELOKIERUNKOWYCH:*rozwój-proces wielokierunkowy,wielowymiarowy,plastyczność procesu rozwoju(a nawet „nieokreśloność”przebiegu rozwoju)niejednorodna grupa teorii*zwraca się uwagę na stadia i na to gdzie nie są one ukazane.Teorie:#T.społ-kulturowa L.Wygotskiego #Neofunkcjonalizm P.I M.Baltesów. POJĘCIA W TEORII PIAGETA ISTOTA ROZWOJU-dążenie systemu poznawczego do zrównoważenia.SCHEMATY POZNAWCZE-działania umysłowe i fiz.;działania kategoryzujące.ASYMILACJA-uzewnętrznianie struktur zewn.w istniejące już struktury wewn.AKOMODACJA-dostosowanie struktur istniejących do struktur asymilowanych z zewn. RÓWNOWAGA STRUKTURALNA(odwracalność operacji)-współwystepowanie z każdą operacją umysłową operacji odwrotnej do niej,likwidującej skutki działania pierwszej.RÓWNOWAŻENIE-w procesie adaptacji dziecko dąży do spójności do zachowania równowagi koniecznej dla racjonalnego rozumienia świata.