Gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe

Kontrakty w handlu zagranicznym dotyczą dostaw towarów i usług, które wymieniają szczegółowo obowiązki stron.

Umowa zawiera klauzule podstawowe i dodatkowe w zależności co strony ustalają (kary umowne, wskazują prawo, które reguluje sprawy dotyczące sporów) zabezpieczają w pełni interesy stron

(w rzeczywistości nawet staranne kontrakty nie zabezpieczają tych interesów do końca).

Co wpływa na to, że strony poszukują zabezpieczeń roszczeń którejś ze stron? (Co wpływa w obrocie gospodarczym na gwarancje banku?)

1. Zdarza się, że niektóre płatności dotyczące dostaw uwidaczniają się dopiero w trakcie realizacji kontraktu i trudno na tym etapie negocjacji przewidzieć te okoliczności

2. Dochodzenie pretensji na drodze sądowej jest bardzo przewlekłe, trwa kilka miesięcy lub lat, co pociąga za sobą poważne koszty, tym większe, gdy postępowanie sądowe toczy się na terenie kraju 3-go.

3. Wygranie procesu przed sądem nie przesądza z góry o pozytywnym załatwieniu sprawy, wskutek bankructwa jednej ze stron może nie przynieść rezultatów, a majątek dłużnika może nie zabezpieczać kontraktu (tych roszczeń).

Te 3 przyczyny powodują, że strony poszukują zabezpieczeń lub warunków zabezpieczenia roszczeń.

Gwarancja bankowa występuje w formie :

• poręczeń na wekslach

• listów gwarancyjnych

Różnice między poręczeniami na wekslach a listami gwarancyjnymi:

1. Zakres stosowania :

   • poręczenie na wekslach zabezpieczają ściśle określony przedmiot (jedynie i wyłącznie dokonanie określonej płatności przez osobę fizyczną lub prawną)

   • listy gwarancyjne mogą zabezpieczać zarówno dokonanie płatności różnego typu i wykonanie innych rozmaitych czynności przez sam bank lub przez klienta.

2. Podstawy prawne :

   • poręczenie na wekslach regulowane jest przez prawo wekslowe

   • listy gwarancyjne – regulowane przez prawo bankowe (instytucje prawa bankowego i inne przepisy związane z funkcjonowaniem banku)

Gwarancja bankowa – pisemne zobowiązanie banku do wypłacenia osobie wskazanej w gwarancji jako beneficjentowi określonej kwoty pieniężnej w przypadku gdyby zleceniodawca nie wypełnił świadczenia do wykonania którego był wobec tego beneficjenta zobowiązany.

Gwarancja ubezpieczeniowa – ubezpieczyciel (gwarant) zobowiązuje się w jej treści do zapłaty wymienionej w gwarancji kwoty, gdy np. kredytobiorca zobowiązany do spłaty zaciągniętego kredytu nie wywiązuje się z tego obowiązku wobec banku lub gdy importer zobowiązany do zapłaty należności celnych i podatkowych nie wywiązuje się z tego zobowiązania wobec Urzędu Celnego.

Z tych definicji wynika, że celem gwarancji jest ochrona wierzyciela wobec dłużnika i ich cechą nie jest przejęcie gwarancji, ale przejęcie ryzyka transakcji i służą do wyrównania beneficjentowi szkody.

W sensie pojęciowym się nie różnią, posługują się tymi samymi klauzulami : nieodwołalności, nieodpłatności, płatna na pierwsze wezwanie.

Różnice tkwią przede wszystkim w :

1. Podstawa prawna –

   • Gwarancje bankowe – instytucje Prawa bankowego – rozdziały od 80 – 87. Do trybów stosowania gwarancji odnosi się interpretacja Sądu Najwyższego - Uchwala z 1995 r. jak tez uchwala prawa bankowego. Tryb i forma regulują zarządzenia prezesa NBP.

   • Gwarancja ubezpieczeniowa - instytucja prawa ubezpieczeniowego. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z 01.01.2004

2. Zapłata składki a wystawienie gwarancji:

   • Gwarancja ubezpieczeniowa - Zakład Ubezpieczeń zawierając umowę z klientem pobiera składkę ubezpieczeniową, a później jest wystawiona gwarancja

   • Gwarancje bankowe - bank pobiera prowizję za udzielenie gwarancji.

Regulacje wydane przez Międzynarodową Izbę w Paryżu – ta Izba przygotowuje wykładnię terminów handlowych.

Inne reguły dotyczące gwarancji bankowych:

• Jednolite reguły dot. gwarancji kontraktowych

• Jednolite reguły dot. gwarancji płatnych na żądanie

Budowa treści gwarancji – główne elementy

Każda gwarancja powinna być tak skonstruowana, żeby z jej treści wynikało :

1. Na czyje zlecenie i na czyją rzecz została wystawiona

2. Jakiego rodzaju umowy oraz jakich zobowiązań wynikającej z tej umowy ona dotyczy

3. Jakiego rodzaju wierzytelności i w jakie wysokości bank te gwarancje zabezpiecza

4. Jakie są warunki oraz tryb składania roszczeń w ramach gwarancji i dokonywania wypłat z tego tytułu.

5. Jaki jest termin wygaśnięcia gwarancji

Są ujęte w formie preambuły, która wyjaśnia cel gwarancji, są to klauzule podstawowe i dodatkowe.

Klauzule podstawowe :

1. Dane informacyjne zależą od rodzaju gwarancji, które powinny zawierać informacje dotyczące zleceniodawcy oraz beneficjenta gwaranci oraz wielkość i rodzaj zobowiązania. W przypadku gwarancji przetargowej (nazwa i adres przedsiębiorstwa, data, numer i przedmiot przetargu, termin składania ofert, wysokości przetargu, termin jego zamknięcia)

2. Przedmiot gwarancji i zakres zobowiązania gwarantów określa co dana zabezpiecza, jakiego rodzaju zobowiązania reprezentuje, jaki jest zakres zobowiązań banku gwaranta (terminy wypłat gwarancji).

Przebieg gwarancji zmienia się w zależności od rodzaju, np. w gwarancji płatniczej (terminowa splata kredytu) a w gwarancji celnej (zapłata cła).

1. Podstawa i warunki realizacji gwarancji :

   1. bezwarunkowa (roszczenia te płatne są na pierwsze żądanie beneficjenta bez możliwości sprawdzenia słuszności czy zasadności zgłoszonych roszczeń – podstawą wypłaty tych roszczeń może być przedstawienie niezapłaconej w terminie faktury)

   2. warunkowa (realizacja roszczeń i wypłat) w jej ramach zapłata uzależniona jest od spełnienia warunków np. będzie występować, gdy z tekstu będzie wynikać ze roszczenie to jest udokumentowane i pochodzące od osoby trzeciej (orzeczenie sadu, przedstawienie certyfikatu).

Klauzule dodatkowe :

1. Klauzula operatywności gwarancji – uzależnia jej operatywność od spełnienia określonych warunków (zaistnienie określonych faktur, przygotowanie placu pod budowę, upływ okresu od daty spełnienia określonych warunków, podpisanie protokołu zdawczo – odbiorczego. Gwarancja staje się operatywna od daty otwarcia przetargu.

2. Klauzula zmniejszania się zobowiązań gwarancyjnych – kwota określona w gwarancji na która ona opiewa z chwilą wystawienia może się zmniejszać (np. wykonanie dostaw na określoną ilość transz, otwarcie akredytywy)

3. Klauzula dotycząca cesji praw z gwarancji – jeśli strony uzgodnią miedzy sobą przeniesienie wierzytelności na osobę trzecią.

Termin wygaśnięcia gwarancji – przyczyny :

1. Upływ terminu ważności – wygasa z terminem tej daty

2. Po zaistnieniu konkretnego faktu lub w określonym czasie po tym fakcie (po dacie dostawy, po podpisaniu protokołu zdawczo-odbiorczego)

3. Po całkowitym wykorzystaniu kwoty gwarancji (po dokonaniu wypłat)

4. Po zwrocie dokumentu gwarancyjnego przez beneficjenta lub po złożeniu przez beneficjenta oświadczenia przed upływem terminu ważności gwarancji, że zwalnia on bank gwaranta z wszelkich zobowiązań z tytułu gwarancji.

Kryteria klasyfikacji gwarancji bankowych i gwarancji ubezpieczeniowych

Gwarancje występujące w praktyce obrotu międzynarodowego przybierają rożne formy.

Wg miejsca wystawienia i osoby na które zostały wystawione :

• gwarancje loro – wystawione przez gwarantów zagranicznych na rzecz beneficjentów w Polsce lub gwarancje banku zagranicznego potwierdzone przez Bank Polski.

• gwarancje nostro – wystawione przez gwarantów polskich na rzecz beneficjentów zagranicznych.

Wg osoby gwaranta :

• gwarancje bankowe

• gwarancje ubezpieczeniowe

• gwarancje Skarbu Państwa

• gwarancje innych osób prawnych

Formy gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych:

Wg trwałości zobowiązania wystawcy gwarancji:

• gwarancje nieodwołane – gdy z treści nie wynika ze są odwołalne tzn. że są nieodwołalne. Należy dążyć do tego, aby gwarancja zawierała stwierdzenie, że jest nieodwołalna.

• gwarancje odwołalne

Wg sposobu wystawienia gwarancji:

• Bezpośrednie – gdy zleceniodawca wnioskuje o wystawienie gwarancji bezpośrednio na beneficjenta.

• Pośrednie – gdy jeden bank na wniosek swego zleceniodawcy zwraca się do innego banku zazwyczaj zagranicznego o wystawienie gwarancji na rzecz beneficjenta mającego siedzibę w kraju, na którego terytorium działa ten 2 bank.

Stosowanie gwarancji wynika z regulacji prawnych.

Ze względu na charakter zobowiązań gwaranta (dotyczy gwarancji bezpośrednich i pośrednich)

• Gwarancja własna

• Regwarancja – dodatkowe potwierdzenie zobowiązań wynikających z gwarancji innych banków. Prowadzi do odpowiedzialności tego banku który tą gwarancję przyjmuje.

• Kontrgwarancja – instrument wyłącznie międzybankowy : relacja bank – zleceniodawca a bank -wystawca gwarancji własnych.

Pełni funkcje zabezpieczenia w przypadku gwarancji pośredniej, gdyż bank zlecający musi zapewnić pełną ochronę drugiemu bankowi przed ewentualnymi stratami.

Osobna klasyfikacja

Wg charakteru zobowiązania gwaranta:

• bezwarunkowe

• warunkowe

Wg roli odgrywanej w procedurze realizacji gwarancji przez stronę pośredniczącą – tzn. bank zagraniczny udzielający potwierdzenia gwarancji:

• potwierdzone

• niepotwierdzone

Wg uprawnień beneficjenta:

• przenośne

• nieprzenośne

Wg możliwości odnawialności gwarancji:

• odnawialne – każda dokonana splata sumy powoduje odnowienie gwarancji o tę sumę aż do wygaśnięcia gwarancji

• nieodnawialne

Wszystkie gwarancje można podzielić na 3 grupy:

1. Płatnicze:

   • gwarancja wpłaty zaliczki (jest jednym z warunków wejścia w życie kontraktów o dłuższym cyklu produkcyjnym czy wysokiej wartości (np. zakup statku)

   • gwarancja zabezpieczająca otwarcie akredytywy (zakup dóbr inwestycyjnych produkowanych na specjalne zamówienie, o długim okresie oczekiwania)

   • gwarancja zabezpieczająca za dokumenty płatne a Vista

   • gwarancja zabezpieczająca spłatę kredytu kupieckiego

   • gwarancja zabezpieczająca terminową spłatę kredytu bankowego (wzór)

   • gwarancja spłaty rat leasingowych (wzór gwarancji zabezpieczającej zapłatę za dokumenty płatne a Vista typu standy)

2. Kontraktowe:

   • gwarancja przetargowa – zastępuje wadium gotówkowe, które powinno być płacone przez przedsiębiorstwa przystępujące do przetargu, stanowi zabezpieczenie dla ogłaszającego przetarg, że wygrywający zapłaci cenę ustaloną w przetargu w przeciwnym razie zapłaci karę.

   • gwarancja dobrego (właściwego) wykonania kontraktu – pokrywa ryzyka dot. :

     • niewłaściwe lub nieterminowe wykonanie kontraktu,

     • nieregulowanie kar konwencjonalnych przewidzianych w kontrakcie,

     • niewywiązywanie się ze zobowiązań wynikających z gwarancji technicznych (określa się wartość ryzyka od 5-15% wartości kontraktu)

   • gwarancja zwrotu zaliczki (kupujący musi być pewny ze ta zaliczka nie przepadnie)

3. Celne: (wystawiane na rzecz urzędów celnych i podatkowych

   • Gwarancja spłaty długu celnego - gwarancja bankowa za importera zabezpieczająca należności zapłaty na rzecz urzędów celnych i podatkowych

   • gwarancja celna za firmy zagraniczne realizujące kontrakty inwestycyjne

   • gwarancje zapłaty zależności celnych za towary - związane z odprawa warunkową od towarów zagranicznych składanych w depozyt

   • gwarancje zabezpieczające należności od towarów przewożonych w tranzycie przez terytorium danego kraju

Cechą charakterystyczną transakcji handlowych jest to, że dotyczą osób: eksportera, importera, płatnika, dostawcy

Pytanie :

Wymień przykłady gwarancji zabezpieczających interesy importera:

• gwarancje dobrego wykonania kontraktu

• gwarancje przetargowa

• gwarancje zwrotu zaliczki

Kredyty w obrotach z zagranicą

Kiedy rozwija się kredyt zagraniczny? – z chwilą, gdy akumulacja wewnętrzna nie pozwala na rozwój gospodarczy danego kraju.

1. Definicja kredytu wg Leksykonu finansowo-bankowego

Kredyt – przekazanie kontrahentowi zagranicznemu środków pieniężnych w zamian za obietnice zwrotu ekwiwalentu otrzymanej wartości. (Wynagrodzeniem kredytodawcy jest oprocentowanie kredytu). Jest to kredyt finansowy (pieniężny)

1. Definicja kredytu wg rozliczeń w handlu zagranicznym

Kredyt – przez transakcje kredytowe rozumie się dostarczenie kontrahentowi zagranicznemu towarów lub usług w zamian za obietnicę zapłaty w terminie późniejszym. Jest to inaczej kredytu kupiecki (towarowy, handlowy)

1. Definicja kredytu wg Wrońskiego

Kredyt – stosunek ekonomiczny jako wynikający z odstąpienia przez jedną ze stron (wierzyciela) drugiej stronie (dłużnikowi) określonej wartości w pieniądzu lub w towarze na warunkach zwrotu równowartości w ustalonym terminie.

Kredyty w obrocie zagranicznym dzielimy wg kryteriów:

1. Podmiotowe – wg podmiotu udzielającego kredytu – czyli źródła pochodzenia środków:

   • handlowy (kupiecki): przedsiębiorstwo, które kredytuje zagranicznego kontrahenta, (kredyt udzielany jest najczęściej przez eksportera, a przez importera występuje rzadko)

   • bankowy: udzielane przez banki krajowe bankom lub przedsiębiorstwom zagranicznym

   • rządowy: rząd pierwszego państwa udziela kredytu rządowi drugiego państwa

   • instytucji i organizacji międzynarodowych (Międzynarodowy Fundusz Finansowy, Bank Centralny)

2. Przedmiotowe – wg przedmiotu kredytowania – cel przeznaczenia kredytu.

   • towarowe i transakcyjne przeznaczone na finansowanie zakupów w kraju wierzyciela.

   • Finansowe – gdy kredytodawca stawia do dyspozycji kredytobiorcy środki pieniężne na dowolne cele

   • mieszane (mają cechy kredytów towarowych i finansowych)

3. Termin spłaty – czyli okres kredytowania :

   • krótkoterminowe do 1 roku

   • średnioterminowe od 1-5 lat

   • długoterminowe pow. 5 lat

4. Wg formy technicznej :

   • kredyt przez sprzedaż obligacji na rynkach zagranicznych

   • w dyskoncie weksli lub trat (dyskonto weksli)

   • kredyt w rachunku bieżącym

   • kredyt na rachunkach specjalnych

5. Wg sposobu spłaty:

   • jednorazowo

   • ratalnie,

   • bez karencji

   • z karencją

6. Ze względu na kierunek transakcji:

   • eksportowe

   • importowe

7. Wg rodzaju towaru będącego przedmiotem kredytowania:

   • na towary, materiały eksploatacyjne (biegowe)

   • na artykuły konsumpcyjne

   • na zakup dóbr inwestycyjnych

   • mieszane

8. Wg sposobu zabezpieczenia:

   • zabezpieczone z wykorzystaniem rożnych zabezpieczeń

   • bez zabezpieczeń

   • ubezpieczone

   • nieubezpieczone

9. Wg sposobu pokrywania kosztów kredytowania:

   • z zapłatą kosztów z góry

   • z zapłatą kosztów z dołu