CZEKI

1. Pojęcie czeku

Czek jest dokumentem zawierającym skierowane do banku polecenie wypłacenia oznaczonej kwoty pieniężnej ze środków, którymi dysponuje wystawca. Przez ten dokument wystawca rozporządza swoimi środkami pieniężnymi, które znajdują się w banku.

Zastosowanie:

• spełnia funkcje płatniczą tzn. przy jego pomocy można regulować zobowiązania

• aby wystawić czek należy dysponować odpowiednim pokryciem na rachunku bankowym

• w razie niezapłacenia czek podlega protestowi

• wystawienie czeku bez pokrycia na rachunku bankowym może spowodować pociągnięcie do odpowiedzialności karne

• być przenoszony na inne osoby, a więc spełnia funkcje obiegowe, ale w ograniczonym zakresie.

Podmioty w rozliczeniu czekowym:

- wystawca czeku- trasant; dysponujący rachunkiem w banku będący głównym dłużnikiem odpowiedzialnym za realizację czeku

- płatnik bank – trasat; tj. do którego kierowane jest polecenie wypłaty gotówki

- odbiorca – remitent, tj. pierwszy wierzyciel czekowy, który może pozostać bezimienny do czasu inkasa czek, kiedy musi pokwitować odbiór gotówki

1. Dwa systemy regulacji czekowych: konwencyjny oraz anglosaski.

W XIX w. czeki upowszechniły się w obrocie międzynarodowym. W obrocie tym istnieją systemy czekowe:

• konwencyjny (sformułowany w 3 międzynarodowych konwencjach genewskich z 1931, ratyfikowanych przez Polskę); termin ważności jest ściśle określony i wynosi: dla czeków wystawionych i płatnych w tym samym w kraju w Europie — 8 dni (w Polsce 10); dla czeków płatnych na kontynencie — 20 dni; dla czeków płatnych poza kontynentem— 70 dni

• anglosaski (oparty na ustawie o wekslach trasowanych Bills of Exchange Act z 1882, obowiązujący w Wielkiej Brytanii i krajach Wspólnoty Brytyjskiej); nie ma w nim słowa „czek” w treści dokumentu, można zapisać dodatkowe klauzule, czek jest płatny w dniu przedstawienia go do realizacji bankowi, ważność czeku nie podlega odwołaniu, a żądanie zapłaty za nie może następować w tzw. rozsądnym czasie tzn. od 1 do 3 miesięcy, Wyjątek stanowią czeki wystawione przez osoby prawa publicznego, np. brytyjskie czeki skarbowe mają 6-miesięczny termin ważności. W Polsce przepisy dotyczące zobowiązań wynikających z wystawienia czeku reguluje prawo czekowe — ustawa z 1936, oparta na konwencji genewskiej z 1931.

1. Elementy czeku.

Elementy czeku:

• słowo „czek”, w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono

• bezwarunkowe polecenie zapłacenia ściśle określonej kwoty pieniężnej,

• oznaczenie miejsca płatności,

• oznaczenie miejsca i daty wystawienia czeku,

• podpis wystawcy

• nazwisko osoby która ma zapłacić (trasata)

1. Rodzaje czeków —przykłady blankietów czekowych.

W zależności od sposobu określenia remitenta:

• Imienne, tzn. takie, które zawierają imię, nazwisko remitenta(pierwszego wierzyciela uprawnionego do odbioru sumy czekowej). W tym wypadku bank przy wypłacie ma obowiązek sprawdzenia legitymacji czekowej osoby, na rzecz której czek wystawiono

• Na okaziciela - bank jest zwolniony ze sprawdzania czy osoba, która przedkłada czek do zapłaty jest jego prawnym właścicielem z formalnego punktu widzenia

Biorąc pod uwagę formy obrotu czekowego:

• zwykły, zwany również kasowym lub gotówkowym – upoważniające bank do gotówkowej wypłaty posiadaczowi czeku oznaczonej na czeku sumy

• rozrachunkowy – do rozrachunków bezgotówkowych; na podstawie przedłożonego czeku rozrachunkowego bank przelewa oznaczoną na nim sumę z rachunku wystawcy na rachunek posiadacza

• potwierdzony – akceptowane, zawierające stwierdzenie pokrycia przez trasata

• bankierski – wystawiane przez bank, który poleca innemu bankowi zapłacić określoną sumę pieniędzy osobie, na którą czeki są wystawione

• zakreślony – służące zabezpieczeniu wypłaty czeku tylko określonym beneficjentom; na awersie takich czeków są 2 równoległe linie po przekątnej; zakreślenie może być ogólne (między liniami nie ma zapisu, czek może być wypłacony tylko przez bank będący trasatem na rzecz jego stałego klienta lub przez inny bank) lub szczególne (czek może być wypłacony tylko bankowi wymienionemu między zakreślonymi liniami).

• podróżniczy – emitują służące do obsługi finansowej ruchu turystycznego, będące dokumentami rozliczeniowymi w obrotach zagranicznych; zwykle są to czeki imienne

• limitowane, zawierające określenie górnej granicy sumy czekowej

• in blanco, upoważniające odbiorcę do wpisania sumy lub daty, które nie zostały wypełnione przez wystawcę

• kredytowe, których źródłem pokrycia jest kredyt udzielony przez bank

• skarbowe, służące jako instrument zapłaty z tytułu zobowiązań publicznoprawnych danego kraju, np. rent czy emerytur; są wystawiane przez uprawniony do tego organ administracji finansowej

• Euroczeki – stanowią odmianę czeków gwarantowanych, ich obrót jest zunifikowany co pozwala na ich zastosowanie na zasadach zbliżonych do obrotu gotówkowego

W zależności od miejsca wystawienia i płatności:

• Miejscowe – płatne w tej miejscowości, w której zostały wystawione

• Zamiejscowe – można je realizować w innych miejscowościach

• Umiejscowione, płatne w określonym miejscu poza siedzibą wystawcy

• Krajowe – wystawione w Polsce

• Zagraniczne – wystawione w innych krajach

1. Realizacja płatności czekiem w handlu zagranicznym:

1. ze strony eksportera:

• ship czeki

• inkaso czeku

1. ze strony importera:

• wykupienie czeku bankierskiego

W rozliczeniach międzynarodowych najważniejsze zastosowanie ma czek bankierski

Skup czeku jest operacją bankową, w wyniku której podawca czeku przenosi w drodze indosu (oświadczenie woli) na bank skupujący prawa wynikające z czeku w zamian za zapłatę sumy czekowej bądź jej równowartości. Zapłata następuje niezwłocznie, po złożeniu czeku do realizacji; następuje nabycie przez Bank czeku i wypłacenie podawcy sumy czekowej

Inkaso czeku jest operacją bankową, w wyniku której podawca czeku przenosi w drodze indosu na bank inkasujący prawa wynikające z czeku, a wypłata za przyjęty do realizacji czek następuje po otrzymaniu od płatnika czeku sumy czekowej, pomniejszonej o ewentualne prowizje i opłaty bankowe; następuje przejęcie czeku przez Bank (z przekazaniem Podawcy zapłaty po jej otrzymaniu)

1. Protest czeku.

Wystawca czeku powinien posiadać pokrycie czeku, czyli środki znajdujące się u trasata na jego rachunku bankowym, wystarczające na wykupienie czeku. Pokrycie czeku powinno pozostawać na rachunku bankowym trasanta przez 10 dni, będące okresem ważności czeku krajowego w obrocie krajowym. Jeżeli zapłata czeku nie nastąpiła z powodu braku pokrycia, posiadacz czeku może czek oprotestować. Protest czeku sporządza notariusz w formie odpowiedniej adnotacji na odwrotnej stronie czeku albo na osobnej kartce połączonej z czekiem. Połączenie czeku z kartką powinno być przypieczętowane pieczęcią urzędową, albo przepisane treścią protestu. Protestu czeku należy dokonać przed upływem ważności czeku, lub najpóźniej w pierwszy dzień powszedni od upływu ważności czeku. Notarialny protest czeku może być zastąpiony pisemnym oświadczeniem trasata (banku) umieszczonym na czeku, stwierdzającym odmowę realizacji czeku z datą i podpisem firmowym banku. Na podstawie tego oświadczenia posiadacz czeku może dochodzić swej wierzytelności. W razie wystawienia czeku rozrachunkowego bez odpowiedniego pokrycia jego wystawca odpowiada wobec posiadacza czeku za wszelką wynikłą z tego powodu szkodę. Wystawca czeku bez pokrycia odpowiada także karnie za takie działanie - do dwóch lat pozbawienia wolności.

1. 
   Przeciętne koszty operacji czekowych -praktyka bankowa.

	Pekso S.A.	PKO BP	ING Bank Śląski	WBK Bank Zachodni
Skup czeków	1,8% od łącznej wartości czeków, wystawionych w jednej walucie, min zł 25,-	1,5% wartości czeków w tej samej walucie nie mniej niż 10,00 nie więcej niż 1 000,00	Wystawionego za granicą 1 % kwoty skupowanego czeku, min. 50 zł; podróżniczego 0,75% łącznej kwoty skupowanych czeków, min. 20 zł, max 200 zł; płatnego w ING Banku Śląskim 0,15% kwoty skupowanego czeku, min. 20 zł, max 200 zł	ciągnionych na BZ WBK 0,2%; min 20,00 zł, skup warunkowy 1%; min 100,00 zł, skup pozostałych czeków 0,5%; min 30,00 zł
Inkaso czeku	W walucie obcej: 0,7 % min 50,00 zł max 500,00 zł; płatnych w innych bankach krajowych 0,7% min 50,00 zł max 500,00 zł; w walucie polskiej: 20,00 zł plus koszty pocztowo - telekomunikacyjne	1% kwoty czeku nie mniej niż 10,00 zł nie więcej niż 500,00 zł + opłata pocztowa za przesyłkę poleconą + koszty banków trzecich	0,25% kwoty inkasowanego Czeku min. 15 zł, max 300 zł	0,15%; min 150,00 zł; maks 500,00 zł
Sprzedaż czeku bankierskiego	0,7% min 50,00 zł max 300,00 zł	1% kwoty czeku nie mniej niż 20,00 nie więcej niż 300,00 + opłata pocztowa za przesyłkę poleconą + opłata SWIFT		0,2%; min 40,00 zł; maks 200,00 zł
Zwrot sprzedanych i niewykorzystanych czeków podróżnych		10,00	15 zł za czek
Zastrzeżenia czeku	30,00 zł plus koszty telekomunikacyjne	15,00 + opłata SWIFT	wg kosztów naliczonych przez banki zagraniczne + koszty ING
Potwierdzenie czeku	od każdego czeku 15,00 zł
Za wydanie blankietu czeku	1,00 zł