1.FLAWONOIDY

Są to substancje roślinne o szkielecie podstawowym 15C w układzie C6-C3-C6. Podstawą budowy związków flawonoidowych jest szkielet flawonu z ukł heterocyklicznym benzo-gamma- pironu, chromonu.

Zw flawonoidowe mogą się różnić:

-umiejscowieniem grup –OH oraz ich metylacją (OCH3)

-różnym stopniem utlenienia

-typem połączenia glikozydowego z cukrami prostymi (zwykle przy węglu C3), kw cukrowymi i organicznymi

-występowaniem układów dimerycznych.

Flawonoidy są związkami wielofenolowymi- polifenolowymi. Do flawonoidów zalicza się także antocyjanidyny, leukoantycyjanidyny, katechiny.

Część cukrowa zbudowana jest najczęściej z 1-5 cząsteczek cukrów prostych I jest przyłączona wiązaniem O lub C- glikozydowym. W przypadku O-glikozydów cząst cukrów znajdują się przy węglu C-3,7,5,3’,4’, a w C-glikozydach przy C-6,8 np witeksyna (Crataegus).

Podział ze wzg na budowę chemiczną:

* flawonole: kwercetyna, kemferol, mircetyna, moryna i inne.

* flawony: luteolina, apigenina

* flawanony: hesperydyna, naringenina, eryodoctyol

* flawanonole

* izoflawony: daidzeina, genisteina, glicyteina

* katechiny: katechina, galusan epigallokatechiny, tefalwin i pochodne

* antocyjanidyny: cyjanidyna, delfinidyna, malwidyna, pelargonidyna, peonidyna, petunidyna

2. Właściwości farmakologiczne:

Skutek działania flawonoidów na organizm jest zależny od ich rozpuszczalności. Toksyczność zwykle większa dla aglikonów jest na ogół minimalna. Kompleksy flawonoidowe wywierają wyraźniejszy wpływ na organizm niż czyste związki:

1.Antyoksydacyjne- antioxydatum- wymiatanie wolnych rodników i reaktywnych form tlenu (ROS, tlen singletowy, rodnik hydroksylowy, anionorodnik ponadtlenkowy, nadtlenek wodoru). Sylibi mariani fructus- owoc ortopestu plamistego.

Hamują działanie enzymów odpowiedzialnych za powstawanie wolnych rodników; lipo- i cyklooksygenaz (LOX,COX), kinaz białkowych i oksydaz; ksantynowej i as korbowej (zapobiegają utlenianiu Wit C)

Chelatują metale Fe, Cu, które zapoczątkowują reakcje powstawania wolnych rodników

Redukują wolne formy tlenu do form mniej aktywnych chemicznie.

W wyniku tych oddziaływań flawonoidy wykazują efekty terapeutyczne: hepatoprotekcyjny (hepatoprotectivum); naczynioochronny (vasoprotectivum); antyagregacyjny, p/miażdżycowy.

2.P/zapalne- antiphlogisticum- poprzez hamowanie czynników agregacyjnych i pozapalnych: prostaglandyn, leukotrienów, anionów nadtlenkowych, tlenku azotu, izoprostanoidów. Betulae folium- Liść brzozy, Colendulae flos- Kwiat nagietka.

3.Ochronne na nacz krwionośne –vasoprotectivum- poprzez hamowanie hialuronidazy (depolimeryzującej kw hialurowy) i hamowanie elastazy (hydrolizującej elastynę)- wzmacniają przez to tkankę łączną i uszczelniają śródbłonek nacz krwionośnych- przez to działają p/obrzękowo, p/wysiekowo, p/zapalnie i poprawiają przepływ krwi:

Rutozyd- Rutae herba- ziele ruty, Fagopyri herba- ziele gryki), wyciąg z liści miłorzębu Ginkgo bilobae folium, diosminę, hespertynę z owoców cytrusowych.

4.Rozkurczowe (spazmolyticum)- hamują fospodiesterazę cAMP powodując rozkurcz mm gładkich nacz wieńcowych serca (Crataegi inflor et fructus- kwiat i liść głogu), jelit i dr żółciowych (helichrysi inflorescentia- kwiatostan kocanek), oskrzeli i dr moczowych.

5.Moczopędne (diureticum)- w wyniku działania rozkurczającego dr moczowe np. Betulae fol, Orthosiphonis fol, Eqiiseti herba, Virgaruae herba.

6.obniżające ciśnienie krwi- Hipotonicum- Crataegi inflor et fructus- Liść i kwiat głogu.

7.Obniżające poziom cukru i cholesterolu (hipoglikemicum et hipocholesteremicum- luteolina, kwercetyna. Colendulae flos- kwiat nagietka.

3. substancje farmakopealne: Betulae folium- Liśc brzozy; Betulaceae- Brzozowate. Calendulae flos- kwiat nagietka; Astereceae- Astrowate. Carthami flos- kwiat krokosza; Asteraceae- Astrowate. Crataegi folium cum florae- kwiat i liść głogu; Rosaceae- Różowate. Fagopyri herba- ziele gryki; Polygonaceae- Rdestowate. Equiseti herba- ziele skrzypu; Equistaceae- Skrzypowate. Ginkgonis folium- lisc miłorzębu; Glinkgaceae- Miłorzębowate. Leonuri herba- ziele serdecznika; Lamiaceae- Jasnotowate (Wargowe). Matricariae flos- kwiat rumianku; Asteracea- Astrowate. Passiflorae herba- ziele męczennicy; Passifloraceae- Menczennicowate. Polygoni avicularis herba- ziele rdestu ptasiego; Polygonaceae- rdestowate. Sambuci flos- kwiat bzu czarnego; Caprifloriaceae- Przewiertniowate. Solidaginis herba- ziele nawłoci; Asteraceae- Astrowate. Salid virgaureae herba- nawłoć pospolita.. tiliae flos- kwiat lipy; Tiliaceae- Lipowate. Violae herba cum florae- ziele bratka trójbarwnego; Violaceae- Fiołkowate.

4.Ziele skrzypu- Equiseti herba

Equisetum arvense- skrzyp polny

Equistaceae- Skrzypowate

0,3% flawonoidów/ izokwercytrozyd

Skład: 0,3- 1% flawonoidów (izokwercetyna i jej estry), glikozydy kemferolu- ekwizetryna, flawony- genkwanina), 15-20% zw mineralnych (w tym 66% kw krzemowego), kw organiczne (ekwizetolowy i as korbowy), kw fenolowe (kawowy, chlorogenowy), alkaloidy pirydynowe (nikotyna), fitosterole, węglowodany (glukoza, sacharoza, laktoza, mannitol, inozytol).

Dz/Z: diuretyczne, spasmolotyczne, pulmonales(płuc), dermaticum, metaboli cum, haemostaticum.

5.Polygoni avicularis herba- Ziele rdestu ptasiego

Polygonum aviculare- rdest ptasi

Polygonaceae- Rdestowate

Min 0,3% flawonoidów/ hiperozyd

Skład: flawonoidy, flawonole- glikozydy kwercetyny (awikularyna, hiperozyd), kemferolu (astragalina), mirecetyny; flawony- witek syna, izowiteksyna;

Śluz, zw krzemu 1%, kw fenolowe (kawowy, chloro genowy); kumaryny (umbeliferol, skopoletyna), garbniki.

Dz/Z: expectorans- pobudza wydzielanie śluzu w oskrzelach, stosowane w kaszlu i schorzeniach dr oddechowych, antiphlogisticum- w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

6.Liść brzozy- Betulae folium

Betulae gemmae(pączki) et succus betulae recens (świeży sok tzw oskoła)

Betula verrucosa- brzoza brodawkowata

Betulaceae- Brzozowate

Min 1,5% flawonoidów/hiperozyd

Skład: do 2,5% flawonoidów, 9% garbników katechinowych, 3% saponin(młode liście), triterpeny, olejek eteryczny0,05%, żywica.

Dz/Z: akwaretyczne, saluretyczne, pobudzające przesączanie w kłębuszkach nerkowych i zwiększające ilość wydzielanego moczu oraz zawartych w nim onów sodowych, chlorkowych i kw moczowego); odtruwające, napotne, p/zapalne, regulujące przemianę materii(sok)

Wskazania: przewlekłe choroby dr moczowych, obrzęki na tle niewydolności nerkowej, skaza moczanowa, kamica nerkowa, choroba gośćcowa, choroby skórne zw ze złą przemianą materii, łuszczyca, do pielęgnacji włosów.

SOK AMARA, PHYTOPHARM KLĘKA, OSKOŁA.

7.Sambuci flos- kwiat bzu czarnego

Sambucus nigra- dziki bez czarny

Caprifloriaceae- Przewiertniowate

0,8% flawonoidów/ izokwercytrozyd

Skład: flawonoidy, izokwercytyna, hiperozyd, rutozyd, astragalina; tri terpeny- kw ursolowy, oleanowy, amyryna; kw fenolowe- chlorogenowy, p/kumarowy, kawowy, ferulowy. Garbniki, śluz, białka, zw mineralne- sole K, sambunigryna- świeże kw (cyjanogenne).

Dz/Z: antipyreticum- p/gorączowy, expectorans- wyksztuśny, antiphlogisticum- p/zapalny- w chorobach skóry, gardła, j ustnej.

8.Liść i kwiat głogu- crataegi folium cum florae

Crataegus monogyna- Głóg jednoszyjkowy

C.leavigata (oxyacantha- G.dwuszyjkowy

Rosaceae- Różowate.

Min1,5% flawonoidów/hiperozyd

Crataegi eXtraktum sic cum- suchy wyciąg z głogu: -dla ex wodnych min2,5%, dla wodno- alkoholowych6%.

Crataegi ex fluidum quantifficatum- wyciąg płynny z głogu kwantyfikowany

0,8%- 3,0% flawonoidów/ hiperozyd

Skład: Flawonoidy 1-2% (kemferol, rutozyd, witek syna i orientyna i ich glikozydy), leukoantycyjanidyny, katechiny, olejek eteryczny, tri terpeny (kw ursolowy i oleanowy), aminy, kw fenolowe (chloro genowy, kawowy), sole K.

Dz/Z: wzmacniająco na m sercowy- zwiększenie siły i częstotliwości skurczów, rozszerzająco na naczynia krwionośne wieńcowe i obwodowe, poprawia bilans tlenowy m sercowego, obniża ciśnienie krwi, działa uspokajająco, cardiosedativum.

9.Helichrysi inflorescentia- Kwiatostan kocanek

Helihrysum arenarium- Kocanki piaskowe

Asteraceae- Astrowate

0,5% flawonoidów/ kwercetynę

Skład: flawonoidy (chalkon- izosolipurpozyd, flawony- glik apigeniny i luteoliny, flawonole- glikozydy kwercetyny i kemferolu, flawony- glik naryngeniny); ol eteryczny (ftalidy), kw fenolowe (kawowy p-kumarowy, syryngowy), fitosterole, garbniki, kumaryny (umbeliferon, eskuletyna, skopoletyna).

Dz/Z: spazmolityczne w rejonie pęcherz. Żółciowego, dr moczowych i jelit, zwiększa czynności wydzielnicze wątroby i pęch żółciowego, cholereticum, cholagogum.

10.Tilliae folium- Liść lipy

Tilia mordata- Lipa drobnolistna

Tilia platyphyllos- L.szerokolistna

Tiliaceae- Lipowate

FPVI Min 0,5% flawonoidów/ kwercetynę

Skład: flawonoidy 1%, hiperozyd, kwercetyna, izokwercetyna, rutozyd, astragalina, polisacharydy, śluz, ol eteryczny, garbniki katechinowe 2%, kw fenolowe, kawowy, chloro genowy, p-kumaryny.

Dz/Z: napotny, p/gorączkowy, ściągająco, osłaniająco, rozmiękczająco, uspokajająco- olejek; rozkurczowo- flawonoidy.

11.Solidaginis virgaurae herba- ziele nawłoci pospolitej

Solidago virgaurea- nawłoć pospolita

Asteraceae- Astrowate

0,5- 1,5% flawonoidow/ hiperozyd

Skład: 4% flawonoidów (hiperozyd, rutozyd, nikofloryna), saponiny tri terpenowe, di terpeny, kw fenolowe 9kawowy, chloro genowy), garbniki katechinowe 15%, Ol eteryczny, glikozyd fenolowy- lejokarpozyd o wł moczopędnych, fruktany (polisacharydy) o wł immunostymulujących.

Dz/Z: silnie moczopędne, p/zapalne, p/bakteryjne, ściągające na przewód pokarm (garbniki), zmniejszenie przepuszczalności naczyń włosowatych (flawonoidy), odtruwające- tworzenie rozpuszczalnych kompleksów z toksycznymi produktami przem materii co ułatwia ich uwalnianie z moczem (flawonoidy).

Wskazania: stany zapalne dr moczowych, nieżyt żołądka i jelit, skaza moczanowa, kamica nerkowa, odtruwająco w chorobie gośćcowa i niektórych dermatozach, zapalenie j ustnej i gardła

p/wskazania: obrzęki spowodowane chorobami serca i nerek.

DIURECOLI, DIUROFLOS, ziele nawłoci, REUMACOR, DIURONIS.

12.Kwiat nagietka- Colendulae flos

Colendula officinalis- nagietek lekarski

Astereceae- Astrowate

Min0,4% flawonoidów/ hiperozyd

Skład: saponiny tri terpenowe- kolendulozydy, flawonoidy (poch izorammetyny i kwercetyny), olejek eteryczny, karetonoidy, sterole, alkohole tri terpenowe

Dz/Z: p/zapalne, rzęsistkobójcze, żółciopędne, obniża poziom cholesterolu.

AZUCALEN, ARCALEN

13.20.Ziele bratka trójbarwnego- Violae herba cum florae

Viola arvensis- bratek polny

V.tricolor- fiołek, bratek trójbarwny.

Violaceae- Fiołkowate

Min 1,5% flawonoidów/ wiolantynę.

Skład: flawonoidy, rutozyd, glikozydy luteoliny, C-glikozydy, witek syna, izoorientyna, wicenina, saponaryna, wiolantyna;

Antocyjany, wiolutozyd (poch salicylany metylu), umbeliferol, garbniki 5%, karetonoidy, witamina C, tokoferol, Ol eteryczny.

Dz/Z: matabolicum, diureticum- gośćcu i skazie moczanowej, uszczelniająco na nacz krwionośne, w schorzeniach skóry, egzemie- antiphlogisticum, dermaticum.

14.Liść miłorzębu- Glinkgonis folium

Glinkgo biloba- Miłorząb dwuklapowy

Glinkgaceae- Miłorzębowate

0,5% flawonoidów/ glikozydy flawonowe

Skład: flawonoidy (do1,8%), biflawony- ginkgetyna, bilobetyna, amentoflawon, flawonole- kemferol, kwercetyna, izoramnetyna, flawony- luteolina, epigenina; terpeny, diterpeny0 glingolidy A,B,C,J,M; lakon seskwiterpenowy- bilobaid, katechina, epikatechina, pro antocyjanidyny, kw fenolowe, fitosterole.

Dz/Z poprawia przepływ krwi, zmniejszenie przepuszczalności naczyń, ochronnie na osłonki mielinowe wł nerwowych, poprawia wykorzystania tlenu i glukozy przez kom mózgowe, poprawia procesy pamięciowe i kojarzeniowe.

15.Sylibi mariani fructus- owoc ostropestu plamistego

Sylibum marianum- ostropest plamisty

Asteraceae- Astrowate

Skład: flawonoidy, flawonoligany (1,5- 3%), kompleks zw zwany sylimaryną (salibina A i B, izosylibina A i B, sylikrystyna, sylidianina); flawonole- kwercetyna, kemferol; flawony- apigenina, luteolina, chryzoeriol, flawanony, dihydrokemferol, taksyfolina, dihydroflawony- naryngemina, eriodykcjal; olej tłusty 30%, sterole, białko 30%.

Dz/Z: ochronne i regenerująco na kom miąższu i wątroby przez uszczelnianie ich błon i pobudzaniu ich regeneracji poprzez wzmożenie syntezy białek;

Antyoksydacyjne, hipochlesteremiczne- zmniejszanie syntezy cholesterolu; odtruwająco w zatruciach metabolizmami ciężkimi.

16.Lamii albi flos- Kwiat jasnoty białej

Lamiom album- Jasnota biała

Lamiaceae- Jasnotowate

Skład: flawonoidy, glikozydy kwercetyny (izokwercetyny, rutozyd) i kemferolu (tilirozyd), kw fenolowe: rozmarynowy, chloro genowy, irydoidy, lamalbid, sekoirydoidy (albozydy A i B, karioptozyd, triterpeny: kw ursolowy.

Dz/Z: p/zapalne na skórę, jamę ustną i gardła, w upławach z pochwy, wyksztuśne- poprzez rozrzedzenie wydzieliny w oskrzelach.

17.Sojae semen- Nasienie soi

Glycine max- Soa owłosiona (zwyczajna)

Fabaceae- Bobowate

Skład: białko 40%, węglowodany 32%, olej 18%, lecytyna 2%, saponiny, izoflawony: genisteina, daidzeina, błonnik, cholina, witaminy, minerały Fe, Zn, Cr, Mo, Ca, Mn.

Dz/Z: preparatach odżywczych dla dziesi i w dietach obniżających poziom cholesterolu, p/nowotworowo i p/zakrzepowo, w profilaktyce zapadania na raka piersi oraz w okresie menopauzalnym, estrogenne działanie izoflawonów, zwiększenie gęstości tk kostnej, neutralizują wolne rodniki, obniża ciśnienie krwi.

18.Passiflorae herba- ziele męczennicy

Passiflora anarnata- męczennica cielista

Passifloraceae- Menczennicowate

1,5% flawonoidów/ witeksynę.

Skład: flawonoidy do 3% gł C-glikozydy, izoiteksyna, izoorientyna, szaftozyd, wicenina, witek syna, orientyna; alkaloidy indolinowe: harman, harmina, harmalina; poch gamma- pironu, maltol, kw tłuszczowe, fitosterole, aminokwas, olejek eteryczny.

Dz/Z wyciągi: słabo uspokajająco na ON, p/lękowo, spazmolitycznie na mm gł przew pokarm i nacz krwionośnych. Alkaloidy podane w dużych dawkach- pobudzająco, halucynogenne.

KW SISPASMIN

19.Ziele serdecznika- Leonuri herba

Leonurus cordiaca- Serdecznik pospolity

Lamiaceae- Jasnotowate (Wargowe)

Min 0,2% flawonoidów/ hiperozyd

Skład: irydoidy: leouryd, jugol, flawonoidy, grbniki, di terpeny, glikozydy bufadienolidowe.

Dz/Z: uspokajająco poprzez zmniejszenie napięcia mm gładkich naczyń krwionośnych, wzrost przepływu wieńcowego; obniżenie ciśnienia krwi, rem sedativum, hypotonicum, cardiacum, spasmolyticum. W początkowym okresie nadciśnienia tętniczego, w nerwicach sercowo- naczyniowych, w nadmiernej pobudliwości nerwowej, w stanach skurczowych przew pokarmowego.

CARDIOGRAN, CARDIOSAN, CHOLEGRAN

21.ANTOCYJANY (antocyjanozydy)

Są to wielofenolowe barwniki roślinne: czerwone, niebieskie lub fioletowe. Mają charakter związków glikozydowych. Są związane biogenetycznie i zaliczane do nich z flawonoidami. Część aglikonowa zw jest antocyjanonidyną. Część cukrowa złożona z 1-3cz cukrów prostych, zwykle z glukozy, czasem galaktozydy, bardziej rzadko ramnozy, ksylozy lub arabinozy Cukier przyłączony jest zwykle w pozycji C3.

Rozpowszechnienie: wśród roślin kwiatowych, mchów i paproci, jako barwniki kwiatów, owoców, liści, łodyg, rzadziej korzeni czy drewna. Nie występują u grzybów, glonów i bakterii.

Ważniejsze antocyjanidyny: delfinidyna, cyjanidyna, pelargonidyna, peoni dyna, petunidyny, malwidyna.

Właściwości fiz- chem:

-trwałe w postaci glikozydowej w środowisku lekko kwaśnym

-wolne antocyjany są nietrwałe i łatwo się rozkładają lub ulegają polimeryzacji pod wpływem światła i w obecności tlenu

-zabarwienie antocyjanów zależy od pH soku komórkowego, ale też od połączeń z metalami np. Fe3+, Al3+. Barwa roślin zależy ponadto od współwystępowania z antocyjanami innych barwników np. flawony, karoteny.

23.Właściwości farmakol i zastosowanie:

-wpływ ochronny na naczynia krwionośne

-zmniejszenie przepuszczalności naczyń włosowatych (hamowanie aktywności enzymów- kolagenozy i elastazy powodujących degradację kolagenu

-działanie p/zapalne, p/obrzękowe

-poprawia ukrwienie w obrębie gałki ocznej, uszcz nacz kapilarnych

-przyspieszenie regeneracji rodopsyny i wpływ na zwiększenie ostrości widzenia, zwłaszcza przy niedostatku oświetlenia

-antyoksydacyjne i zmieniające wolne rodniki tlenowe

-jako barwniki spożywcze.

Obniżają kruchość naczyń włosowatych i polepszają jakość widzenia wzmagając ukrwienie oka i stymulując produkcję istotnej w procesie widzenia rodopsyny.

Stwierdzono również działanie p/zapalne i p/utleniające antocyjanów. Antocyjanom czerwonego wina przypisuje się niską zapadalność na zawał serca wśród Francuzów. Barwniki te wydatnie zmniejszają utlenianie LDL.

Zastosowanie: Antocyjany są silnymi barwnikami rozpuszczalnymi w wodzie, od dawien dawna stosowanymi do barwienia żywności.

24.Hibisci sabdariffae flos- Kwiat Ketmii szczawiowej

Hibiscus sabdariffa- Ketmia szczawiowa

Malvaceae- Ślazowate

13,5% kwasów/ kw cytrynowy

Skład: antocyjany 1,5% (delfini dyna, hibiscyna, 3- sambubiozyd cyjaniny); flawonoidy (gossypetyna), kw organiczne(15-30%): jabłkowy, cytrynowy, winowy, szczawiwy, hibiskusowy; polasacharydy, śluzy15%, pektyny2%, fitosterole

Dz/Z: łagodnie przeczyszczające, pobudza łaknienie, p/zapalne na skórę i bł śluzową, łagodnie moczopędnie, rem corridens dla mieszanek ziołowych, służy do przygotowania napojów orzeźwiających.

25.Crataegi fructus- Owoc Głogu

Crataegus monogyna- Głóg jednoszyjkowy

C.leavigata (oxyacantha- G.dwuszyjkowy

Rosaceae- Różowate.

Min1% procjanidyn/ chlorekcyjanidyny

Skład: Flawonoidy 0,1% (hiperozyd, rutozyd, witek syna i orientyna i ich glikozydy), leukoantycyjanidyny, katechiny, olejek eteryczny, tri terpeny (kw ursolowy i oleanowy), aminy, kw fenolowe (chloro genowy, kawowy), sole K.

Dz/Z: wzmacniająco na m sercowy- zwiększenie siły i częstotliwości skurczów, rozszerzająco na naczynia krwionośne wieńcowe i obwodowe, poprawia bilans tlenowy m sercowego, obniża ciśnienie krwi, działa uspokajająco, cardiosedativum.

26.Rosae pseudo fructus- Owoc rzekomy Róży (dno kwiatowe i pozostałości działek, kielicha, z których usunięto niełupki) Syn.Cynosbati fructus- owoc szypszyny

Rosa canina- Róża dzika

Rosa pendulina- Róża alpejska

Rosaceae- Różowate

Skład:witamina C, karoteny, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, cukry.

-są klasycznym surowcem witaminowym, mają właściwości ściągające, uszczelnianie naczyń kapilarnych

-pomocniczo profilaktycznie i leczniczo w niedoborach Wit C

-ochraniają Wit C przed utlenieniem

27.Sambuci fructus- Owoc Bzu czarnego

Sambucus nigra- Bez czarny

Caprofoliaceae- Przewiertniowate

Skład: antocyjany 0,2-1% glikozydy cyjaniny (chryzantemina, sambucyjanina, sambucyna); flawonoidy, gł poch kwercetyny- izokwercetyna, hiperozyd, rutozyd; garbniki 3%, Ol eteryczny, węglowodany 20% pektyny, Wit C 0,03%, B2, kw foliowy; kw organiczne: cytrynowy, jabłkowy; glukozydy cyjanogenne

Dz/Z: łagodnie przeczyszczająco, moczopędnie- przez co obniża temp ciała, napotnie

28.Myrtylli fructus recens- świeży lub zamrożony owoc borówki czernicy

Vaccinium myrtillus- Borówka czernica

Ericaceae- Wrzosowate

0,3% antocyjanów/ chryzantyminę

Wyciąg suchy oczyszczony i standaryzowany z owoców borówki czernicy 32,4- 39,6% antocyjanów/ chryzantyminę

Skład:- garbniki głównie skondensowane 5-10%

- antycyjanozydy

-kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, benzoesowy, bursztyn)

- cukry (20% sacharozy), - pektyny, - karotenoidy, - wit. C i B

Dz./Z.

- ściągające (rem. adstringens)

-przeciwrobaczo

- uszczelniające naczynia krwionośne gałki ocznej ( antocyjany).

29.Cyani flos- Kwiat bławatka

Centaurea cyanus- Chaber bławatek

Asteraceae- Astrowate

Skład: flawonoidy: apigenina, antocyjany: cyjanidyna, cyjanina, katechiny, Ol eteryczny, kw fenolowe

Dz/Z: p/zapalne w chor oczu, łagodnie moczopędne.

30.Viccinii corymbosi fructus- Owoc Borówki amerykańskiej

Vaccinum corymbosum- Borówka wysoka

Ericaceae- Wrzosowate

Skład: makro- i mikroelementy Ca, P, K, Wit A, B 1-3, antocyjany, flawonoidy, enzymy obniżające poziom cholesterolu

Dz/Z: zmniejszanie zagrożenia arteriosklerozy i chorób serca przez obnżenie poziomu cholesterolu,, element profilaktyki p/nowotworowej, korzystny wpływ na wzrok- usprawnia mikrokrążenie, uszczelnie nacz krwionośne.

31.34.Podział kumaryn ze wzg na budowe chem:

Kumaryny proste np. kumaryna, umbeliferol (7-OH kumaryna), hemiaryna (7OCH3- kumaryna), skopoletyna, eskuletyna, fraksydyna i ich glikozydy, skopolina, es kulina, frak syna.

Furanokumaryny- benzo-L- piron skondensowane z pierścieniem furano w pozycjach C-6,7 typ psoralenu np. bergapten (5-MOP), ksantotoksyna (8-MOP), C-7,8- typ angelicyny np. angelicyna, pimpinellina.

Piranokumaryny- benzo- L- piron skondensowany z pierścieniem pinanu w pozycjach: C-6,7, typ ksantyletyny np. ksantyletyna (Rutae herba), C-7,8 typ seseliny np. wisnadyna, sami dyna, dihydroamidyna.

Aflatoksyny- gr związków których struktura opiera się na szkielecie kumarynowym w celu ich usystematyzowania podzielono je na serie np. A, B, C. wytwarzane są przez grzyby pleśniowe z rodziny Aspergillus. Zw te należą do kancerogenów. Nawet ich małe ilości prowadzą do nowotworów, szczególnie wątroby.

Rozpowszechnienie kumaryn:

W świecie roślin występują zarówno w postaci wolnej jak i glikozydowej. Często występują hydroksykumaryny i ich glikozydy. Kumaryny najczęściej występują w nasionach, owocach i korzeniach gł w rodz botanicznych tj Apaceae (umbeliferol)- Selerowate (baldaszkowate), Rutaceae- Rutowate, Foabaceae (Papilianaceae)- Bobowate (Motylkowate).

Furanokumaryny: Apiaceae, Rutaceae.

Piranokumaryny Apiaceae.

Właściwości fiz- chem:

-substancje lotne, zapach świeżego siana, różna rozpuszczalna w wodzie (glikozydy dobrze w rozpuszcz organicznych). Niektóre litofilne mogą przechodzić do odpowiednich olejków eterycznych.wodne i alkoholowe roztwory kumaryn, za wyjątkiem niepodstawowej kumaryny charakteryzuje się zdolnością do fluorosceny- świecenie pod wpływem światła UV.

32.Działanie farmakologiczne zw kumarynowych:

-p/skurczowe (antispasticum)- piranokumaryny (wisnadyna) z Ammi visnagae fructus-owoc keli- działa rozszerzająco na nacz wieńcowe, mm gładkie oskrzeli i przewodu moczowego.

-p/obrzękowe- poprzez usprawnienie krążenia żylego i limfatycznego- wyciąg z Meliloti herba i Hippocastani cortex (eskulina), a także kumaryna.

-słabo uspokajająco na OUN i obniżająco na ciśnienie krwi ( sedativumet hypotonicum)- Angelicyna z Archangelicae radix oraz ber genina.

-uszczelniająco na nacz krwionośne- hamując aktywność hialuronidazy uszczelniają ściany nacz włosowatych np. es kulina czy fraksetyna i zapobiegają powstawaniu guzków krwawniczych odbytu. Hippocastani cortex

- światłochronne- eskulina i metoksykumaryny (herniaryna) adsorbują promieniowanie UV w zakresie odpowiadającym za powstawanie poparzeń słonecznych.

- fotouczulające- furanokumaryny typu psoralenu np. bergapten czy ksantotoksyna stosowane są w leczeniu bielactwa (pod wpływem UV od 320- 380nm- pobudzają syntezę melaniny w skórze odblokowując aktywność enzymu tyrozynazy, który odpowiada za syntezę tego barwnika w melanocytach skóry), w łuszczycy (UV 360nm łącząc się z zasadami pirymidynowymi blokują nici DNA i zapobiegają namnażaniu się kom naskórka). Ziele ruty- rutae herba.

-zmniejszają krzepliwość krwi- dikumarol (Meliloti herba), ze wzgl na strukturalne podobieństwa Wit K jest jej antagonistą.

Obecnie stosowane są p/zakrzepowo inne 4- hydroksykumaryny np. warforyna acenokumarol

-blokują kanały wapniowe w mm sercowym (imperatoryna)

- estrogenie- kumestrol (3- fenylokumaryna) z lukrecji

-żółciopędne- faksy dyna i izofakydyna

-wł zapachowe- kumaryna.

KUMARYNY

Są pochodnymi L-pironu aromatycznego zw heterocyklicznego, skondensowanego z pierścieniem benzenu. Można je też traktować jako cykliczne laktony kw cis-o-hedroksycynamowego (kumerynowego). Kw ten ma samoistną tendencję do tworzenia wewn wiązania estrowego w wyniku którego powstaje lakton zw kumaryną.

Działanie przeciwzakrzepowe niektórych kumaryn związane jest z blokowaniem przez nie w wątrobie syntezy niektórych czynników krzepnięcia krwi, a co za tym idzie upośledzenia tego procesu. Chodzi tu w szczególności o protrombinę oraz czynniki VII, IX i X kaskady krzepnięcia krwi. Do powstawania tych białek w wątrobie niezbędna jest obecność witaminy K. Niektóre kumaryny (np. dikumarol) w wyniku swojego strukturalnego podobieństwa do owej witaminy zastępują ją w szlakach syntezy czynników krzepnięcia krwi. Niestety, podobieństwo strukturalne nie idzie w parze z podobieństwem funkcjonalnym, przez co nie dochodzi do syntezy prawidłowych białek kaskady krzepnięcia krwi. Kumaryny pełnią wiec funkcje tak zwanych antymetabolitów witaminy K.

Niektóre z kumaryn znalazły ponadto zastosowanie w dermatologi przy leczeniu bielactwa. Do mniej leczniczych zastosowań kumaryn zaliczyć należy ich wykorzystanie w kosmetyce jako środków zapachowych, czy filtrów przciwsłonecznych. Wiadomo również, że niektóre z poznanych kumaryn są silnymi truciznami i mają udowodnione działanie kancerogenne.

33.Układ benzo- L-pironu (kumaryny) może być podstawiony grupą OH najczęściej w pozycji C-7 rzadziej C-5,6,8. Do gr OH mogą być przyłączone gr metoksylowi- OCH3, łańcuchy alifatyczne lub reszty cukrowe. Układ kumaryny może być też skondensowany z pierścieniami furanu lub piranu.

34. Furanokumaryny- np. bergapten (5-MOP), ksantotoksyna (8-MOP), C-7,8- typ angelicyny np. angelicyna, pimpinellina.

Rutae herba- Ziele Ruty

Skład: furanokumaryny: psoralen (P), bergapten (5-MOP), ksantotoksyna (8-MOP), imperatoryna;

Dz/Z: spazmolityczne, falo uczulająco (P, 5-MOP, 8-MOP), cholagogum et cholereticum- cholesol; rem digestivum- wzrost wydzielania soku żołądkowego.

Korzeń arcydzięgla- Archangelicae radix

-furanokumaryny: angelicyna, ksantotoksyna, bergapten

Dz/Z: Pobudza wydzielanie śliny i soku żołądkowego, trzustkowego i żołci; spazmolityczne, wiatropędne, p/bakteryjne, depresyjnie na OśrUN; uspokajający- sedatywny bóle reumatyczne, znieczulenie miejscowe.

35.Ammi visnagae fructus- owoc Aminka egipskiego (owoc keli)

Ammi vis naga- Aminek egipski

Apiaceae- Selerowate

Skład: furochromony (2-4%); kelina, vis nagina, glikozyd kelolu; piranokumaryny: wisnadyna, samidyna, dihydrosamidyna; flawonoidy: kwercetyna, kemferol, izoramnetyna, olejek eteryczny, kw fenolowe (kawowy, felurowy)

Dz/Z: w niewydolności wieńcowej, spazmolitycznie (krążenie obwodowe, dr moczowe, mm gł oskrzeli).

NEFROL, WIKALINA

36.Meliloti herba- Ziele nostrzyka

Melilotus officinalis- Nostrzyk żółty

M. altissimus- N.wyniosły

Fabaceae (Papilionaceae)- Bobowate (Motylkowate)

Skład: kumaryny: umbeliferol, skopoletyna, melilotyna (3,4- dihydrokumaryna); sapogenina tri terpenowa- melitogenina, dikumarol, ol eteryczny- FPVI 0,1%v/ml.

Dz/Z: rozmiękczające (emmoliens), antiphlodisticum (melitogenina), p/obrzękowy (pobudzający obieg chłonki), hamujący krzepliwość krwi.

37.Ammi majoris fructus- Owoc Aminka większego

Ammi majus- Aminek większy

Apiaceae- Selerowate

Skład: furanokumaryny 5-MOP, 8-MOP, imperatoryna, marmezyna.

Dz/Z: w chorobach skóry- w łuszczycy, w łysieniu plackowatym, atopowym zapaleniu skóry

METOXALEN

38.Korzeń biedrzeńca- Pimpinellae radix

Pimpinellasaxifraga- biedrzeniec mniejszy

P major- B większy

Apiaceae- Selerowate

Skład: olejek eteryczny (0,5%v/ml)- ester metylomasłowy i tyglinowy izoeugenolu; kumaryny: umbeliferol, furanokumaryny: 5-MOP(bergapten), pimpinelina, izopimpinelina; saponiny tri terpenowe, kw chloro genowy, garbniki, flawonidy, poliacetyleny.

Dz/Z: wyksztuśne, diuretyczne.

39.44..Abrotani herba- Ziele Bylicy boże drzewko

Artemisia abrotanum- Bylica boże drzewko

Asteraceae- Astrowate

Skład: hydroksykumaryny: izofraksydyna, umbeliferol, skopoletyna, garbniki, olejek eteryczny.

Dz/Z: cholagogum, cholereticum- izofraksydyna

ARTECHOLIN

40.Hippocastani cortex, flos et fructus- kora, kwiat i owoc kasztanowca

Aesculs hippocastanum- K zwyczajny

Hippocastanaceae- Kasztanowcowate

Skład: owoce: saponozydy tri terpenowe: es cyna (L, B, krypto es cyna). Kwiat: flawonoidy (poch kwercetyny: rutozyd, kemferol), kumaryny 2-3% (es kuliny, frak syna, skopoletyna), garbniki katechinowe.

Dz/Z: światłochronne, p/wysiękowe, p/zapalnie, p/krwotocznie, p/hemoroidalnie.

Mieszanki HERMOFLOS, Czopki HEMROL I AESCULAN, Tabletki: VENACORN, ARCELEN.

41.Rutae herba- Ziele Ruty

Ruta gravealens- Ruta zwyczajna

Rutaceae- Rutowate

Skład: furanokumaryny: psoralen (P), bergapten (5-MOP), ksantotoksyna (8-MOP), imperatoryna; flawonoidy: rutozyd 2%, alkaloidy akrydynowe (p/bakteryjne), furochinolinowe, olejek eteryczny (limonen, pinen, cyneol wanilia).

Dz/Z: spazmolityczne, falo uczulająco (P, 5-MOP, 8-MOP), cholagogum et cholereticum- cholesol; rem digestivum- wzrost wydzielania soku żołądkowego (kumaryny).

42.Korzeń arcydzięgla- Archangelicae radix

Archangelica officinales- Arcydzięgiel lekarski

Apiaceae- Selerowate

Skład: olejek eteryczny 1,5:

felandren L lub B

L- pinen

Dekanoidy

Kumaryny:

-hydroksykumaryny: ostal, uberiferol, ostenol;

-furanokumaryny: angelicyna, ksantotoksyna, bergapten

Kwasy organiczne: angelikowy

Kw fenolowe: chlorogenowy, kawowy

Flawonoidy: poch naryngeryny

Garbniki

B- sitosterol

Dz/Z:

Pobudza wydzielanie śliny i soku żołądkowego, trzustkowego i żołci; spazmolityczne, wiatropędne, p/bakteryjne, depresyjnie na OśrUN; uspokajający- sedatywny bóle reumatyczne, znieczulenie miejscowe.

Titomix, Nervosoluk, krople uspokajające.

43.Herniariae herba- ziele połonicznika

Herniaria gabra- Połonicznik nagi

Caryophylaceae- Goździkowate

Skład: hydroksykumaryny (0,2%): herniaryna, umbeliferol, skopoletyna, saponiny tri terpenowe 3%, flawonoidy: hiperozyd, kwercetyna, rutozyd; fenolokwasy, garbniki, Ol eteryczny.

Dz/Z: rozkurczowe, dezynfekująco na dr moczowe, p/kamicze.

45.Fraxini cortex et folium- Kora i liść Jesionu

Fraxinus Excelsior- Jesion wyniosły

Oleaceae- Oliwkowate

Skład: Kora: kumaryny: skopoletyna, fraksetyna i jej 8-glukozyd frak syna, eskuletyna i jej 6- glukozyd- es kulina, mono- i tri terpeny (kw ursolowy), fitosterole.

Liście: flawonoidy: rutozyd, kw fenolowe, tri terpeny (kw ursolowy), irydoidy monoterpenowe.

Dz/Z: Kora: p/gorączkowe, Liście: p/zapalne, p/wysiękowe, p/bólowe, moczopędne. Wyciągi z kory i liści- antirheumaticum et neuralgicum

MUSCULAVIT, PHYTODOLORN