TEORIA
pewna hipoteza, która oferuje rozstrzygnięcie pewnego problemu
opis nie wyjaśnienie
uniwersalna w przypadku nauk empirycznych, przyrodniczych
jest formą wiedzy i opiera się o nią
spekulatywna, interdyscyplinarna
`Culler: teoria to osobny gatunek literacki, który zwiera osobne słownictwo, strukturę, obejmuje szeroką paletę dziedzin, podważa zdrowo rozsądkowe myślenie
`Zdrowy rozsądek – wiedza potoczna , powszechna i niekwestionowana, zbliża się do stereotypu, jest nastawiony na praktyczny skutek
Złota Gałąź
ewolucjonizm – wraz z upływem czasu każda kultura się rozwija, ważny dla ewolucjonistów jest schemat jej rozwoju, ewolucjonizm przejawiał się od dawna w myśli europejskiej; ludzkość przechodzi od fazy dzikości, przez fazę barbarzyństwa do stadium ucywilizowania
`zakładał racjonalne myślenie ludzi, doświadczenie jego wyniki są uporządkowane, jedność psychiczna naszego gatunku,
`głównym motorem ewolucji jest ludzka wynalazczość, która również bierze się z psychicznych jedności
Ewolucja dokonuje się wszędzie w ten sam sposób i prowadzi do tego samego rezultatu. Różnice między społeczeństwami sprowadzają się do różnic w rozwoju. Klasyczne teorie ewolucji zakładały, że ewolucja to doskonalenie ludzkości.
Frazerowski model ewolucyjny
1.Magia - dzikość (magiczny typ kultury)
2.Religia - barbarzyństwo (religijny typ kultury)
3.Nauka - cywilizacja (naukowy typ kultury, nowożytno-europejski typ kultury)
`Rozważania Frazera należą do nurtu ewolucjonizmu. Frazer wyjaśnia, czym jest magia, dzieli ją na dwa rodzaje, zbiera świadectwa z całego świata, ale nie bada kultur całościowo, tylko niektóre ich aspekty. Wartościuje on magię, która jest dla niego „fałszywym systemem praw przyrody i równocześnie zespołem fałszywych wskazówek postępowania. Uznaje magię za niższe formy kultury od tych, które zna. Magia jest pierwotną próbą radzenia sobie ze światem.
1.MAGIA SYMPATYCZNA
a)prawo podobieństwa – skutek w magii jest podobny do przyczyny
b)prawo kontaktu/przenośności – rzeczy, które kiedyś pozostawały w styczności ze sobą działają na siebie nawet wtedy, gdy kontakt fizyczny przestaje istnieć
-człowiek uprawiający magię zna tylko jej stronę praktyczną, nie analizuje jej; magia jest dla niego bardziej sztuką niż nauką
2. MAGIA I RELIGIA
-podstawą magii jest realna, stanowcza wiara w ład i jednolitość przyrody
-kiedy wszyscy w społeczeństwie są równi stoi ono w miejscu, kiedy wybitną jednostkę osadzi się na wysokim stanowisku jest ona w stanie przyspieszyć postęp cywilizacyjny i wprowadzić zmiany
-magia publiczna – stosowana dla pożytku całej społeczności
-magia pozytywna – „możesz uczynić to, a wówczas tamto się stanie”
-magia negatywna/tabu – „nie czyń tego, bo tamto się stanie”
Zasługa magii: pozwoliła poszerzyć ludzkie horyzonty myślenia, stwarza elity społeczne
Morgan
Rozwój wg Morgana odbywa się drogą powolnego gromadzenia doświadczeń. Dokonuje się dzięki odkryciom i wynalazkom, zapewniających zaspokojenie ludzkich potrzeb.
Najważniejsze są 3 czynniki rozwoju: I – umiejętność mówienia, II – posługiwanie się narzędziami, III – powstanie i rozwój instytucji społecznych.
Postulował śledzenie dwóch linii rozwojowych – wynalazków i instytucji.
Wyróżnił 3 stadia rozwoju ludzkości:
A. Dzikość – zbieranie owoców i orzechów; łapanie ryb i ogień; łuk i strzała
B. Barbarzyństwo – wyroby z gliny; oswojenie zwierząt; narzędzia żelazne;
C. Cywilizacja – alfabet fonetyczny i pismo.
stopień niższy, średni i wyższy.
Okres dzikości: niższy: zaczyna się wraz z dzieciństwem ludzkiego rozwoju, kończy z chwilą wprowadzenia rybołówstwa, używania ognia, średni: kończy się wynalezieniem łuku i strzał, wyższy: wynalezienie sztuki garncarskiej
barbarzyństwo –niższy zaczyna się odrębność geograficzna Starego i Nowego Świata, na półkuli wschodniej kończy się wraz z oswojeniem zwierząt, a na zachodniej z uprawą kukurydzy za pomocą nawadniania oraz wykorzystaniem cegły, średni – od nabycia umiejętności wytopu rudy żelaza- wyższy; zaczyna się wynalezieniem obróbki żelaza, a kończy wynalezieniem alfabetu i pisma
Postęp jest czymś naturalnym, koniecznym, nieuniknionym, uniwersalnym
Dewolucja- proces cofania się, upadek gatunków n. dinozaurów
Neoewolucjonizm- współczesny kierunek w socjologii i antropologii kulturowej powstały na bazie ewolucjonizmu; zachowuje jego podstawowe założenia, ale rezygnuje z prostej tezy o jednokierunkowym rozwoju całej ludzkości od form prymitywnych do społeczeństwa cywilizowanego, zastępując ją badaniami zmian pojedynczych kultur na podstawie szczegółowych badań empirycznych i porównawczych
`podkreślał rolę środowiska przyrodniczego, jest to istotna zmienna w badaniach nad zmianami kulturowymi
` Człowiek to nie tylko zwierzę posługujące się narzędziami oraz symbolami
Zadania: badania nad ewolucją kulturową w określonych etapach czasowych , ewolucja jako proces niejednorodny , jako proces nie podlega dyskusji ale może mieć równe kierunki, poszczególne ludy nie ewoluują w taki sam sposób, człowiek jest zwierzęciem które ma swoje potrzeby (fizjologiczne, reprodukcyjne wszystko ma wymiar materialistyczny)
White –Rozwój kultury-
`Potrzeby człowieka jako zwierzęcia: - pożywienie, bezpieczeństwo w świecie ludzi i zwierząt, porozumienie ze światem zewnętrznym
Kultura
` nie jest zdeterminowana przez człowieka, ale człowiek jest jej nośnikiem i warunkiem istnienia.
`stanowi organizacje przedmiotów( narzędzi, dzieł sztuki), czynności (wzorów zachowania), idei (przekonania ,wiedza), sentymentów (uczucia) uzależnioną od posługiwanie się symbolami.
`jest ciągła, przebiega równolegle z rozwojem człowieka
`Życie zmierza ku coraz to wyższym poziomom organizacji i koncentracji energii
-wyrażenie ‘wyższe formy życia’ -> dążenie do coraz wyższych form organizacji i koncentracji energii
`Źródła energii czerpany przez system kultury : organizm ludzki, hodowla zwierząt i uprawa roslin, paliwa, ropa, węgiel, jądro atomowe
`Kultura rozwija się wraz ze wzrostem energii na jedną osobę, pierwszym istotnym momentem było udomowienie zwierząt przez człowieka.
Postęp- mamy z nim do czynienia wtedy gdy wzrasta ilość zaspokajających ludzkie potrzeby dóbr i usług wytwarzanych w przeliczeniu na jednostkę pracy ludzkiej
Wzrost ten jest możliwy dzięki wzrostowi energii przypadającej na 1 osobę, udoskonaleniu
Steward ` Ewolucja wieloliniowa: ewolucja i proces’
Ewolucja kulturowa a ewolucja biologiczna: biologiczna : przyjmuje, że wszystkie formy są ze sobą genetycznie powiązane ale ich rozwój jest zasadniczo od siebie niezależny, kulturowa: zakłada się, że występujące w rożnych częściach świata wzory kulturo wenie są ze sobą powiązane a jednak przechodzą generalne sekwencje
3 koncepcje ewolucji
1) jednoliniowa- kultury są tytułowane na kolejnych szczeblach uniwersalnego porządku
zakłada jedność świata, jego prawidłowość, genetyczne wywodzenie się form, jednolitość natury ludzkiej, zmienność zjawisk kulturowych;
- ma charakter powszechny, globalny, progresywny, nierównomierny, ciągły i stopniowy;
- zawsze kierunkowa, prowadzi do celu;
- polega na ciągłej kumulacji, wzroście dorobku form kulturowych;
- proces niezależny od człowieka, rozgrywający się zgodnie z wewnętrznymi prawami kultury
2) uniwersalna – ujęcie kultury jako takiej
3) wieloliniowa- zakłada się istnienie sekwencji rozwojowych, poszukiwanie paraleli o ograniczonym zasięgu, zmianę kulturową cechują istotne regularności, zadaniem badaczy jest ustalenie określających ją praw, porównania i podobieństwa badane przez ewolucje wieloliniową cechuje ograniczone występowanie i swoistość z tego powodu zasadniczą kwestią dla jej metodologii jest należyta taksonomia zjawisk kulturowych
Taksonomia- nauka o metodach i zasadach klasyfikowania szczególności o tworzeniu i opisywaniu jednostek semantycznych
Przeżytek- obiekt, który dawniej był centrum użytkowania i zainteresowania lecz obecnie zszedł na margines i może pełnić inna funkcje
M. Mauss `Szkic o darze`
Obszary zainteresowania:
-wymiany
-tematyka śmierci, samobójstwa (zakłada, że człowiek może umrzeć, ze względu na pewne determinanty socjologiczne tj. wartości i normy)
W kategoriach społecznych możemy wyróżnić kilka typów samobójstw:
`Altruistyczne (wynika ze zbyt dużej wagi jaką przywiązuje się do więzi społecznych)
`Egoistyczne (wynika z braku więzi do otaczających ludzi)
`Anomiczne ( Wynikają ze stanu anomii, czyli braku norm bądź standardów)
- ciało i sposoby posługiwania się nim
Fakt społeczny: dotyczy społeczeństwa, cechy:
`powszechność - przekonania i reguły są podzielane przez członków pewnej zbiorowości,
` zewnętrzność - wobec każdego członka tej zbiorowości fakty te są zewnętrzne, nie są wymyślone przez niego, lecz istniały już wcześniej i zostały mu przekazane w procesie socjalizacji,
`przymusowość - każdy członek danej zbiorowości musi zachowywać się zgodnie z jej zasadami, każde przeciwstawienie się tym zasadom spotyka się z uruchomieniem wobec jednostki pewnych sankcji społecznych.
Przykładem faktu społecznego może być religia, prawo, moralność, obyczaje.
Całościowy fakt społeczny- obejmuje kilka społeczeństw, wiele dziedzin życia , wymiana mieści się nie tylko w kontekście ekonomicznym się także religijnym, gospodarczym, psychologicznym, biologicznym itd.,
Szkic o darze: w tym tekście Mauss zajmuje się wymiarem daru. Klany, rodzina , plemiona wymieniają się dobrami ,bogactwem, nieruchomościami, uprzejmościami ( kobiety, dzieci, festyny tance , jarmarki …)
`Potlacz "karmić", "spożywać" – ceremonia przeprowadzana wśród plemion Indian Ameryki Północnej, żyjących na północno-zachodnim wybrzeżu Pacyfiku. Uczestniczący w tym obrzędzie oddawał innym lub niszczył należące do siebie dobra materialne, aby zachować lub podnieść swój status społeczny. Bezpośrednim, uświadomionym celem potlaczu było wywołanie u gości poczucia poniżenia. Ci mogli bronić się, składając gospodarzowi kontr-dary bądź niszcząc je. To z kolei nakręcało spiralę wymiany coraz liczniejszych i cenniejszych dóbr. W skrajnych sytuacjach potlacz kończył się spaleniem chaty gospodarza.
`3 obowiązki : dawać , przyjmować, odwzajemniać Złamanie jednego z tych obowiązków skutkuje utratą twarzy (dobrego imienia), honoru czy też prestiżu społecznego. Wiąże się z to z dużą represją ze strony społeczeństwa.
` Hau – siła duchowa wpisana w przedmiot, nie da się oddzielić właściciela od przedmiotu, łączy ich silna więź duchowa, Hau domaga się powrotu do właściciela , jest niebezpieczne
` ofiarować cos komuś do dawać cos z siebie bo każdy przedmiot ma dusze
Kultura jako źródło cierpień
Poczucie oceaniczności – poczucie bezgraniczności
Życie jest dla nas zbyt ciężkie, przynosi nam zbyt wiele rozczarowań – aby je znieść potrzebujemy szeregu środków uśmierzających. Istnieją trzy rodzaje tych środków:
Potężne sposoby odwracania naszej uwagi, które pozwalają lekceważyć naszą nędzę
Zaspokojenia zastępcze, które ją zmniejszają
Narkotyki, które nas na nią znieczulają
Ludzie dążą do „szczęścia”; dwa aspekty:
Pozytywny -pragnienie przeżycia silnych uczuć przyjemnych
Negatywny-dążenie do braku cierpienia i przykrości
To co określa cel życia, to zasada rozkoszy
Przyczyny cierpienia:
`nasze ciało (ból fizyczny)
`świat zewnętrzny (powoduje u nas lęk)
`drugi człowiek
Zasada rzeczywistości; ludzie uważają się za szczęśliwych gdy uda się im uniknąć nieszczęścia i znieść cierpienie. Osiągnięcie rozkoszy schodzi na drugi plan.
Metody obrony przed cierpieniem:
`zamierzona samotność, izolacja od świata
`podporządkowanie natury przez naukę i technikę
`wpłynięcie na własny organizm; intoksykacja – zatrucie przy pomocy substancji chemicznych dających nam uczucie przyjemności (alkohol, narkotyki)
`zaspokajanie popędów; zmienianie celów popędów, aby ich niezaspokojenie nie godziło w sam popęd – przesunięcie libido
Sublimacja – rozkosz o charakterze czysto psychicznym i intelektualnym. Ma to charakter bardziej „subtelny i wyższy”, ale efektywność znacznie słabszą od doznań cielesnych.
`Miłość – człowiek zdobywa wszelkie zaspokojenie kiedy kocha i jest kochany. Nigdy jednak w życiu nie jesteśmy bardziej nieszczęśliwi i bezradni gdy taki stan utracimy.
`poczucie piękna
Umberto Eco
Model komunikatywny:
Istnieje ŹRÓDŁO wydarzeń różne od NADAWCY, pojętego jako element, który na podstawie kodów wybiera elementy względne dla celów komunikacji, odrzucając inne zjawiska jest nadawcą informacji; Maszyna ani jako przekaźnik ani jako adresat nie podważa kodu. Istnieje KOD WSPÓLNY i dla przekazującego i dla adresata.
PRZEKAŹNIK odbiera informacje od źródła, przetwarza w sygnały fizyczne, które wędrują kanałem do odbiornika; np. mikrofon
ODBIORNIK przetwarza sygnały na komunikat ,który odbierze adresat
URZĄDZENIE-ADRESAT jest to maszyna odpowiadająca w sposób jednoznaczny na odbierane
SZUM jest to zakłócenie powstające w kanale i mogące przeistoczyć fizyczna strukturę sygnału wszystko to co wpływa negatywnie na komunikacje ( np. brak prądu, głód)
REDUNDACJA ("nadmiar") - oznacza to, że możemy przekaz podwoić by go uczynić bardziej niezawodnym, to że rozbudowany kod mógłby nam pozwolić na przesyłanie innych typów informacji; zwiększa przewidywalność, rozumienie
FONEM najmniejsza jednostka strumienia głosowego posiadające wartość różnicującą , krótkie wymówienia, które mogą odpowiadać poszczególnym literom alfabetu i które same w sobie nie maja żadnego znaczenia ,obecność fonemu wyklucza obecność drugiego, który gdyby się pojawił obok pierwszego, zmieniłby znaczenie wyrazu
INFORMACJA- posiadamy ją, kiedy wiemy, które z danych wydarzeń nastąpi, wartość odpowiadająca liczbie będących do wyboru elementów równie prawdopodobnych
Entropia to stan równego prawdopodobieństwa, do którego zmierzają jego elementy
KOD ogranicza liczbę elementów zasobu i ich możliwości, system ustalający Kod to system, który może ustalać: zasób symboli, rozróżnianych dzięki wzajemnym opozycjom, reguły ich kombinacji, wzajemna odpowiedzialność między każdym symbolem a określonym znaczeniem
BIT jednostka wyboru z różnych alternatyw
DENOTACJA - na zasadzie pewnego kodu, oznacznik denotuje pewne znaczenie. Stosunek denotacji jest stosunkiem bezpośrednim i jednoznacznym, ściśle ustalonym przez kod.
KONOTACJA stosunek konotacji powstaje wtedy, gdy para złożona z oznacznika i denotowanego znaczenia staje sie w całości oznacznikiem jakiegoś znaczenia dodatkowego.
Np. denotacja to byłaby definicja świni, jako zwierzęcia, a konotacja to byłoby umowne wulgarne określenie człowieka, który się źle zachował itd.
De Seussure
Język:
`ludzki świat to świat języka
`społeczny wtór zdolności mowy
`jest częścią społeczną mowy, człowiek, który nie może mówić, może znać język
`ma naturę jednorodną
` jest zarówno czymś zmiennym jak i niezmiennym, najszybciej zmianie ulega słownictwo, natomiast poziom gramatyczno-składniowy ulega zmianie w bardzo wolny sposób. Język musi ulegać zmianom, ze względu na zmieniającą się wokół nas rzeczywistość.
Nawet jeśli, ktoś wprowadziłby od górnie narzucone zmiany w języku, to jednak język, jako cecha charakterystyczna dla pewnego społeczeństwa, czy grupy, nie zostanie zmieniony z dnia na dzień
` system znaków w którym istotny jest związek znaczenia i obraz akustyczny
` można utrwalić zapis języka (słownik)
- JĘZYK JEST FAKTEM SPOŁECZNYM
Oddzielenie języka od mówienia:
Oddzielamy to co społeczne od indywidualnego, to co istotne od ubocznego
`mówienie jest indywidualnym aktem, w który jednostka wyraża swoje opinie, posługując się językiem (kodem), tworząc oryginalne wypowiedzi, kombinując ze sobą różne znaki, w ramach zasad określonych w samym języku. Język więc z tego punktu widzenia, jest potencją, natomiast mówienie jest czymś co się aktualizuje.
[Platon postrzega rzeczywistość, jako odbicie tego idei w rzeczywistym świecie. Taki stosunek funkcjonuje również między mową a językiem. Mówienie jest odbiciem języka. Język, który jest logiczny spójny, nie daje się opisać, natomiast mówienie, jest czymś spontanicznym, korzystającym jedynie z zasad oraz kodów języka.]
Znak połączenie pojęcia i obrazu akustycznego. Znak językowy łączy więc nie tyle rzecz i nazwę, ale pojęcie i obraz akustyczny. Ten ostatni nie jest dźwiękiem materialnym, czymś czysto fizycznym, ale psychicznym odbiciem dźwięku, wyobrażeniem
Signifie pojęcie – znaczące [drzewo]
Signifiant obraz akustyczny – znaczone [drzewo jako słowo]
To co znaczące, jest pewnym wyrazem, bądź też słowem, które może coś oznaczać, ma to również formę materialną, jednakże ma wymiar psychiczny. Jest zatem materialnym nośnikiem znaku.
Znaczone to pojęcie realnego przedmiotu, bądź zagadnienia.
STRUKTURALIZM
Proces strukturyzacji – człowiek wytwarza mity, instytucje społeczne, cały świat w miarę jak go poznaje a tym samym wytwarza siebie
`ludzkie społeczeństwo ukształtowane jest wg jakiegoś uprzednio istniejącego wzorca
STRUKTURA ( Pagiet) zbiór elementów powiązanych ze sobą wzajemnymi relacjami
-nie liczy się suma części, każdy element musi być rozpatrywany w ścisłym związku z innymi, świat jest tak skonstruowany, że wszystkie elementy są ze sobą powiązane
-jest zmienna, dynamiczna
- nie odwołuje się do niczego poza sobą
- dotyczy funkcjonalizmu , każdy element ma określoną funkcje
`celem strukturalizmu jest zbadanie sił działających stale i bezwzględnie we wszystkich językach
` arbitralność – coś narzucone , decyzja arbitralna nie musi być umotywowana
` Seussure nie interesuje rzeczywistość zewnętrzna, przedmiot nie ma znaczenia, nie interesują go użytkownicy języka, WAŻNY JEST SYSTEM
Synchronizm- zainteresowanie się systemem relacji między obiektami
Diachronizm- łączy się z upływem czasu, ewolucja, zmiany
` strukturalizm dąży do odcięcia od wymiaru historycznego
` chcę wyjaśnić znaczenie przedmiotu a nie skąd się wywodzi, jakie są przyczyny i skutki
Przeciwności organizujące strukturalizm
Synchronia, diachronia
Znaczące, znaczone
Język, mowa
MAYENOWA
Język – ludzki, nie instynktowny sposób komunikowania myśli, uczuć za pomocą symboli, które są produkowane przez `organ mowy`
Znak językowy – dostrzegalny zmysłowo ciąg dźwięków lub kształtów graficznych odpowiadających określonej treści
Niebiologiczny charakter znaków języka : znaki języka produkowane są przez narządy mowy (np. krtań), ten sam dźwięk wydawany tą samą aktywnością tych narządów przez człowieka może mieć całkiem inne znaczenie
Język jako system stanowi zbiór elementów zorganizowany w taki sposób, że każdy element pozostaje w związku z innymi elementami i z całością, w której spełnia określone funkcje.
Podwójna artykulacja sprawia, że język jest nadzwyczaj ekonomicznym systemem, pozwalającym z bardzo niewielkiej liczby jednostek dźwiękowego budulca tworzyć bardzo wielką liczbę znaków
Morfem to najmniejsza grupa fonemów, która niesie ze sobą określone znaczenie i której nie można podzielić na mniejsze jednostki znaczeniowe.
F. Boas – cele badań antropologicznych
Antropologia – nauka o człowieku , filozofia człowieka.
Boas był zwolennikiem poglądu, że badanie kultury jest niemożliwe bez uwzględnienia kontekstów historycznych
`Przedmiotem badań antropologii jest próba zrozumienia kolejnych kroków biologicznych, psychologicznych, kulturowych człowieka by stał się tym czym jest obecnie
Potrzebne są do tego materiały historyczne które zawierają historię rozwoju człowieka
` ważna jest obserwacja współzależności między zjawiskami kulturowymi
` Boas ewolucję uważał za pewien zbiór dynamicznych, następujących po sobie zmian, który dokonywał się w obrębie danej kultury
Założenia badawcze wg Boasa
Opisowe badania zjawiska – to pierwszy, wstępny etap analizy stadium procesu,
Charakter badań ma być indukcyjny ze względu na ograniczony związek cech kulturowych (kompleksy kulturowe),
Badania powinny przebiegać stopniowo – od badania cech kulturowych w wąskich okręgach do szerszych, aż o zasięgu kontynentalnym, światowym,
Musi być zachowany psychologiczny charakter badań, sięgający do jednostek ludzkich w celu pełnego zrozumienia i ukazania przemiany kulturowej.
` Boas uważał, że wszystkie ludy ewoluowały w tym samym kierunku, choć odmiennymi drogami, a różnice kulturowe muszą mieć uzasadnienie w uniwersalnych prawach przyrody.
relatywizm kulturowy – każda z kultur rozwija się na swój własny sposób, a nie wg jednolitych praw
Relatywizm kulturowy - pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim funkcjonuje. Takie spojrzenie doprowadziło obserwatorów do powstrzymania się od ocen oraz sądów odnośnie wartości
obcych praktyk z punktu widzenia własnej kultury. Relatywizm kulturowy odrzuca możliwość wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości zatem prowadzi do większego obiektywizmu w postrzeganiu "swojej" i "obcej" kultury.