Studenci a używki
Gdańsk
2011
Spis treści:
1. Założenie leżące u podstaw projektu – problem badawczy
2. Odniesienie postawionego problemu do istniejącego stanu wiedzy
3. Określenie celu badania
4. Hipoteza badawcza
5. Zakres badania
6. Dobór próby
7. Metoda pomiaru
8. Metoda badania
9. Ankieta
10. Wyniki ankiety
11. Wnioski
12. Bibliografia
1. Założenie leżące u podstaw projektu – problem badawczy.
Dlaczego studenci sięgają po używki?
2. Odniesienie postawionego problemu do istniejącego stanu wiedzy.
Używka
Używka jest to substancja, która z powodu swego składu chemicznego działa na centralny układ nerwowy: cukier rafinowany, kawa, tytoń, herbata, afrodyzjaki itp. Mogą być nimi również napoje alkoholowe, narkotyki, "dopalacze" i inne substancje psychoaktywne, zmieniające (w mniejszym lub większym stopniu) stan świadomości człowieka. Po pewnym czasie większość używek uzależnia osobę zażywającą.
Motywy zażywania używek
Na pewno każdy człowiek jest jednostkę indywidualną i z różnych powodów zaczyna zażywać substancję psychoaktywne. Jednak można znaleźć wiele podobieństwa u ludzi uzależnionych, bo te powody decydują, czy dana osoba się uzależni czy nie. Rozwój nałogu jest bardziej prawdopodobny, jeżeli ludzie sięgają po dana substancję, by uciec od przykrych stanów emocjonalnych, niż wtedy, gdy sięgają po nią w celu spotęgowania doznań pozytywnych (Kolba, 1962). Jednakże również ludzie zażywają substancję zmieniające świadomość, aby spotęgować emocje pozytywne, a nie tylko z pragnienia ucieczki od emocji negatywnych.
3. Określenie celu badania.
Celem badania jest sprawdzenie, jaki jest stosunek studentów uczelni wyższych do używek. Wyniki ankiet pozwolą podjąć właściwą decyzję w zakresie profilaktyki i leczenia uzależnień wśród osób wykształconych, jakimi są studenci.
4. Hipoteza badawcza.
Weryfikowana była następująca hipoteza główna: Studenci sięgają po substancję psychoaktywne.
Weryfikowana była następująca hipoteza cząstkowa: Studenci częściej zażywają substancję psychoaktywne, aby uciec od negatywnych emocji niż pozytywne spotęgować.
5. Zakres badania.
Zakres przedmiotowy:
Badamy postawy studentów do substancji psychoaktywnych.
Zakres podmiotowy:
Dobór studentów był przypadkowy.
Zakres czasowy:
Badanie zostało przeprowadzone od 21 kwietnia-6 maj 2011r
Zakres przestrzenny:
Badanie zostało przeprowadzone przy użyciu ankiety, która była umieszczona w Internecie. Ankieta dostępna była dla studentów z całej Polski.
6. Dobór próby.
Próba jaka została poddana badaniu liczyła 134 osób, w wieku 18-26 lat oraz o różnej płci. Metodą doboru próby była metoda losowa.
7. Metoda pomiaru.
W badaniu wykorzystywaliśmy własną ankietę, jakometodę kwestionariuszową. W ankiecie znajdują się pytania zamknięte o charakterze wyboru jednokrotnego lub wielokrotnego, rozstrzygające, filtrujące oraz jedno otwarte. Badani uzyskali informacje, że badanie służy sprawdzeniu, jaki jest stosunek studentów uczelni wyższych do używek. Każdy z pacjentów uzupełniał ankietę samodzielnie, anonimowo. Badanie nie było ograniczone czasowo.
8. Metoda badania.
Nasze badanie jest badaniem ilościowym, w którym określamy dokładną ilość studentów i ich różne stosunki do używek.
9. Ankieta.
Studenci a używki
Cześć! Jesteśmy studentkami 2 roku Zarządzania na Uniwersytecie Gdańskim. W ankiecie, którą masz przed sobą chciałybyśmy sprawdzić, jaki jest stosunek studentów uczelni wyższych do używek. Ankieta jest anonimowa, więc prosimy o jej rzetelne wypełnienie.
1. Jaki masz przeważanie nastrój?
1 2 3 4 5
Smutny Różnie Radosny
2. Czy uważasz że nastrój wpływa na częstotliwość zażywana przez Ciebie używek?
1 2 3 4 5
Nie biorę W małym stopniu W dużym stopniu
3. Jakie masz stosunek do substancji psychoaktywnych/używek?
1 2 3 4 5
Przeszkadzają mi Trudno powiedzieć Nie przeszkadzają mi
4. Czy stosujesz używki?
TAK
NIE
5. Jeśli tak to, jakie?
Papierosy
Alkohol
Środki odurzające
Kofeina
Inne
Nie biorę
6. Jak często?
Codziennie
Raz w tygodniu
Kilka razy w tygodniu
Raz w miesiącu
Kilka razy w miesiącu
Nigdy
7. W jakich sytuacjach?
Imprezy
Uczelnia
Dom
Spacer
Nie mam z tym problemu
8. Co skłoniło Cię do spróbowania?
Ciekawość
Znajomi
Prestiż
Sam/Sama chciałem/chciałam
Nie spróbowałem
9. Czy uważasz, że masz problem z którąś z używek?
Nie
Powiedzmy, że tak
Tak, ale próbuje coś z tym zrobić
Tak, ale mi to nie przeszkadza
10. Czy według siebie jesteś uzależniony/uzależniona?
Tak
Nie
11. Czy Twoi rodzice wiedzą o Twoim nałogu?
Tak
Domyślają się
Nie
Nie muszą, bo go nie mam
Nie o wszystkich
12. Czy ktoś z Twoich najbliższych ma problem z używkami?
Znajomi
Rodzic/Rodzice
Rodzeństwo
Dalsza rodzina
Nikt
13. Czy uważasz alkohol za nieodłączny element życia studenckiego?
Tak
Nie
Nie mam zdania
14. W jakim celu stosujesz używki?
Dla dobrej zabawy
Dla poprawienia humoru
Aby poprawić sprawność swojego umysłu w trakcie sesji
Z przyzwyczajenia
Uciekam od problemów
Dla towarzystwa
Nie stosuję
15. Czy stres związany z uczelnią ma wpływ na częstotliwość stosowanych używek?
W niewielkim stopniu
Ma znaczący wpływ
Jest główną przyczyną stosowania
16. Czy stosując używki dbasz o swoje zdrowie w inny sposób? W jaki…
Uprawiam sport
Regularnie odwiedzam lekarza
Racjonalnie się odżywiam
Wysypiam się
Spędzam dużo czasu na świeżym powietrzu
Relax – w celu zmniejszenia stresu
Żadne z powyższych
Mnie nie dotyczy
17. Czy przerażają cię myśli o chorobach związanych z długotrwałym stosowaniem używek?
Tak
Nie
Nie myślę o tym
18. W jakim wieku zacząłeś/zaczęłaś zażywać używki?
Nigdy
Poniżej 13
13 – 16
16 – 19
Powyżej 19
19. Czy nałóg przeszkadza ci w życiu? (pytanie dla osób uzależnionych)
1 2 3 4 5
Nie Trochę Tak
20. Starałeś się/starałaś się kiedyś rzucić nałóg?
TAK
NIE
Nie mam takiego problemu, bo nie mam nałogu
21. Ile wydajesz na używki? (miesięcznie)
Nic
Do 50 zł
50 zł – 100zł
Ponad 100 zł
Metryczka
Płeć
Kobieta
Mężczyzna
Wiek…
Rok studiów:
I
II
III
IV
V
Uczelnia, na której studiujesz:
UG
PG
AWFiS
UM
AM
AMW
Inna
Wielkie, dzięki, że poświęciłeś/poświęciłaś swój cenny czas na wypełnienie naszej ankiety jak również za uczestnictwo w naszym badaniu
10. Wyniki ankiety
Jaki masz przeważanie nastrój?
Większość respondentów, bo aż 63% jest często w radosnym nastroju. 31% osób przebadanych jest w różnym nastroju. Natomiast znaczna mniejszość to osoby, które mają często smutny nastrój (3%), przeważnie radosny(2%) i przeważnie smutny(1%).
Czy uważasz, że nastrój wpływa na częstotliwość zażywana przez Ciebie używek?
Większość studentów (57%) uważa, że nastrój w umiarkowany stopniu ma wpływ na zażywanie przez nich używek. Natomiast 15% osób spośród badanych uważa, że nastrój ma w małym stopniu wpływ na zażywanie przez nich używki. Jednakże taka sama ilość osób (15%) uważa, że nastrój w znacznym stopniu wpływa na zażywanie przez ich samych używek. 9% osób spośród badanych deklaruje się, że nie bierze w ogóle używek. Natomiast niewielka część osób spośród studentów (4%) uważa, że nastrój w dużym stopniu wpływa na zażywanie przez nich używek.
Jakie masz stosunek do substancji psychoaktywnych/używek?
44% osób spośród badanych nie umie odnieś się, jaki ma stosunek do substancji psychoaktywnych. Co drugiej na dziesięć osób raczej nie przeszkadzają używki Natomiast 13% studentów spośród respondentów deklaruje, że używki raczej jej przeszkadzają. Prawie taka sama ilość osób (12%) twierdzi, że używki wcale jej nie
Przeszkadzają. Natomiast jeden na dziesięciu studentów (10%) deklaruje się, że używki mu przeszkadzają.
Czy stosujesz używki?
Większość studentów (87%) odpowiedziało, że stosuje używki. Natomiast mniejszość są osoby, które nie stosują używek (13%).
Jeśli tak, to, jakie?
Znacząca większość studentów pije alkohol (79%). Prawie połowa osób zażywa kofeinę (49%) oraz czterech na dziesięciu studentów pali papierosy (41%). Inny rodzaj używek niż wymienione zażywa 22% respondentów. Natomiast środki odurzające zażywa 16% osób badanych. Jeden na dziesięciu (9%) studentów nie zażywa w ogóle używek.
Jak często?
Prawie 1/3 studentów (30%) zażywa używki codziennie. 22% respondentów zażywa używki kilka razy w miesiąc, tyle samo studentów (22%) zażywa je kilka razy w tygodniu. Raz w tygodniu zażywa 13% osób spośród badanych. Zdecydowana mniejszością są osoby, które nigdy nie zażywają (9%) oraz osoby, które biorą używki raz w miesiącu(4%).
W jakich sytuacjach?
Największa liczba ankietowanych, 35%, odpowiedziała, że po używki sięga na imprezach. Trochę mniej, bo 25% w domu. 18% respondentów zażywa je na uczelni, 15% na spacerze, a 23% odpowiedziało, że nie ma problemu z używkami.
Co skłoniło Cię do spróbowania?
Na pytanie, ‘ Co skłoniło cię do spróbowania?’, 60% ankietowanych studentów odpowiedziało, że chcieli sami. 18% zaznaczyło, iż wygrała ich ciekawość, dla 12% wpływ mieli znajomi, 3% zrobiło to ze względu na prestiż, a 8% odpowiedziało, że w ogóle nie próbowali
Czy uważasz, że masz problem z którąś z używek?
Dużo, bo 74% ankietowanych twierdzi, iż nie ma problemu z żadną z używek. 15% odpowiedziało, że raczej ma. 7% przyznaje, że ma z tym problem, jednak próbuje coś z tym zrobić, natomiast 4% respondentów to nie przeszkadza.
10.Czy według siebie jesteś uzależniony/uzależniona?
76,5% ankietowanych studentów nie uważa siebie za uzależnionych od używek, natomiast 23,5% twierdzi odwrotnie.
Czy Twoi rodzice wiedzą o Twoim nałogu?
Trochę ponad połowa, bo 52% ankietowanych odpowiedziała, że ich rodzice nie muszą wiedzieć o ich nałogu, bo takiego nie ma. 26% badanych studentów deklaruje, iż ich rodzice wiedzą o uzależnieniu, 11% odpowiedziało, że nie wiedzą, 9% twierdzi, że się domyślają, a tylko 3% twierdzi, iż tak, wiedzą, ale nie o wszystkich.
Czy ktoś z Twoich najbliższych ma problem z używkami?
Na pytanie ‘Czy ktoś z Twoich najbliższych ma problem z użykami?’, 24% respondentów odpowiedziało przecząco. Ponad połowa (57%) twierdzi, iż problem mają ich znajomi. 32% deklaruje problemy wśród dalszej rodziny, 28% wśród rodziców, natomiast 11% ankietowanych uznało, iż to ich rodzeństwo boryka się z problemem używek.
13. Czy uważasz alkohol za nieodłączny element życia studenckiego?
Dla 44% studentów alkohol jest nieodłącznym elementem życia studenckiego. Tyle samo osób zaznaczyło odpowiedź negatywną. Tylko 12% ankietowanych nie miało na ten temat zdania.
14. W jakim celu stosujesz używki?
| A | Dla dobrej zabawy |
|---|---|
| B | Dla poprawienia humoru |
| C | Aby poprawić sprawność swojego umysłu w trakcie sesji |
| D | Z przyzwyczajenia |
| E | Uciekam od problemów |
| F | Dla towarzystwa |
| G | Nie stosuję |
28% badanych stosuje używki dla towarzystwa, 27% dla dobrej zabawy. Aż 20% studentów stosuje używki w celu poprawienia sobie humoru. Z przyzwyczajenia używki zażywa 10% osób. Aby poprawić sprawność swojego umysły w trakcie sesji do używek sięga 6% studentów. 5% w ogóle nie stosuje używek, a 4% w ten sposób ucieka od problemów.
15. Czy stres związany z uczelnią ma wpływ na częstotliwość stosowanych używek?
73% ankietowanych odpowiedziało, że stres związany z uczelnią ma niewielki wpływ na częstotliwość stosowania przez nich używek. Dla 23% studentów stres ma znaczący wpływ na ich używanie. Natomiast dla 4% osób stres na uczelni jest główną przyczyną stosowania używek.
16. Czy stosując używki dbasz o swoje zdrowie w inny sposób? W jaki…
| A | Uprawiam sport |
|---|---|
| B | Regularnie odwiedzam lekarza |
| C | Racjonalnie się odżywiam |
| D | Wysypiam się |
| E | Spędzam dużo czasu na świeżym powietrzu |
| F | Relax – w celu zmniejszenia stresu |
| G | Żadne z powyższych |
| H | Mnie nie dotyczy |
Większość respondentów (23%) dbając o swoje zdrowie uprawia sport. Aż 20% wysypia się, a 17% studentów stosuje szeroko pojęty relaks w celu zmniejszenia stresu. 16% z nas racjonalnie się odżywia, 13% osób spędza dużo czasu na świeżym powietrzu. Te pytanie nie dotyczy 5% badanych, 4% regularnie odwiedza lekarza, a 2% studentów nie stosuje żadnej w powyższych metod.
17. Czy przerażają cię myśli o chorobach związanych z długotrwałym stosowaniem używek?
Dla 32% studentów myśli o chorobach związanych z długotrwałym stosowaniem używek jest przerażająca. 28% respondetów myśl o chorobach nie przeraża. Aż 40% nie myśli o chorobach związanych z długotrwałym stosowaniem używek.
18. W jakim wieku zacząłeś/zaczęłaś zażywać używki?
Tylko 6% ankietowanych nigdy nie zażyło używek. 4% studentów zaczęło stosować używki poniżej 13 roku życia. Między 13, a 16 rokiem życia używki zaczęło zażywać 36% respondentów. 48% studentów miało styczność z używkami pomiędzy 16, a 19 rokiem życia, a 6% zaczęło zażywać używki powyżej 19 roku.
19. Czy nałóg przeszkadza ci w życiu? (pytanie dla osób uzależnionych)
20. Starałeś się/starałaś się kiedyś rzucić nałóg
Ponad połowa (55%) pośród 134 przebadanych studentów na to pytanie odpowiedziało, że nie mają problemu z rzuceniem nałogu gdyż oni ich nie mają. Pozytywnie odpowiedziało 24%, negatywnie natomiast 21% ankietowanych.
21. Ile wydajesz na używki? (Miesięcznie)
37% ankietowanych studentów odpowiedziało, że miesięcznie nie wydają więcej niż 50 złotych na używki, natomiast 16% deklaruje, że nie wydaje nic. Aż 19% przyznało się, że wydaje ponad 100 złotych na swoje złe nawyki, 28% przeznacza na nie od 50 do 100 złotych.
22 Płeć:
94 (70%) osoby, którzy uczestniczyli w naszym badaniu są to studentki, 30% czyli 40 osób stanowi płeć przeciwna.
23. Wiek:
Większość ankietowanych studentów (56%) urodziło się po 1990 roku, co znaczy, że są to osoby w wieku do 21 lat. 6% stanowią studenci urodzeni do 1985 roku, mający obecnie do 26 lat. Studenci w wieku od 22 do 25 stanowią tylko 38% przebadanych.
24. Rok studiów:
47%, czyli 62 przebadanych studentów studiuje na II roku, tylko 8%, czyli 10 osób ze 134 deklaruje, że uczęszcza na IV rok. W granicy 15% znajdują się studenci pozostałych lat, odpowiednio 17% na I roku, 14% na III roku i 15% na V roku.
25. Uczelnia, na której studiujesz:
Prawie połowa (47%) przebadanych osób są to studenci Uniwersytetu Gdańskiego, 37% stanowią studenci Innych uczelni, np. Szkół Wyższych. Inne Państwowe Trójmiejskie Uczelnie takie jak Politechnika Gdańska (6%), Akademia Morska (5%), Uniwersytet Medyczny (2%), Akademia Marynarki Wojennej (2%) czy Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu (1%) znajdują się na granicy 5%, czyli przebadanych studentów z tych uczelni było 21 osób pośród 134.
11. Wnioski:
Ankieta przeprowadzona była poprzez Internet w terminie 21 kwietnia-6 maj 2011r. na potrzeby zaliczenia przedmiotu Badania Marketingowe. Miała ona na celu sprawdzić, jaki jest stosunek studentów uczelni wyższych do używek.
W badaniu większość ankietowanych stanowiły studentki. Respondenci uczęszczali przede wszystkim na Uniwersytet Gdański. Najczęstszym wiekiem przebadanych był wiek 21 lat, a najczęstsze wydatki na używki wynosiły do 50 złotych.
Po przeprowadzonej analizie wszystkich 134 ankiet można stwierdzić, iż zdecydowana większość respondentów stosuje używki (86,8% badanych studentów). Najpopularniejszą używką jest alkohol, który stosuje 77,9% respondentów, na następnym miejscu znajduję się kofeina. Kofeinę stosuje 49,3% osób przebadanych. Używki przez studentów są brane z dużą częstotliwością. Prawie co trzecia osoba stosuje używki codziennie (29,4%), a dwie na dziesięć (22,8%) stosują kilka razy w tygodniu. Najpopularniejszym miejscem stosowania używek są imprezy, gdzie 79,4% przebadanych studentów zażywa używki. Większość studentów uważa, że nie ma problemów z używkami (73,5%) i uważa się za nieuzależnionych (76,5%). Większości osób uzależnionym nałóg nie przeszkadza. Nałóg przeszkadza w życiu tylko 27% osobom spośród badanych. Prawie połowa respondentów uważa, że alkohol jest nieodłącznym elementem życia studenckiego 43,4% i prawie taka sama ilość osób przebadanych uważa, że używki nie są nieodłącznym elementem życia studenckiego (44,9%).
Wyniki ankiety mogą pozwolić na działanie profilaktyczne uczelni wyższych, ponieważ w ostatnich latach zwiększa się ilość osób uzależnionych. Szacuję się, że w Polsce jest ok. 600 000 do 800 000 uzależnionych od alkoholu i podobna jest liczba osób pijących szkodliwie (Bilikiewicz).
Alkohol jest najczęstszą substancją spożywaną przez studentów (77,9%). Ten fakt jest niepokojący, ponieważ alkohol jest substancją mocną uzależniającą i niesie ze sobą duże skutki na zdrowiu psychicznym i fizycznym oraz problemy na tle finansowych, zawodowych i małżeńskich. Często efektem nadmiernego spożycia alkoholu jest większa liczba zaburzeń zachowania (zachowania agresywne, autoagresywne, przestępstwa, burzliwie przebiegające psychozy alkoholowe). Uzależnienia są również często przyczyną zachowań o charakterze kryminogennym, np. z powodu nadużycia alkoholu popełniono w Polsce w 1994 r. na sto takich zanotowanych przypadków 77 zabójstw, 58 umyślnych podpaleń, 79 pobić i zranień i aż 82 przestępstwa o podłożu seksualnym (Sillamy).
Środowisko jest też ważnym czynnikiem w kształtowaniu uzależnienia. Ważnym czynnikiem środowiskowym jest w jakiej rodzinie osoba się wychowuje, również wsparcie społeczne, czynniki kulturowe i w jaki sposób została wychowana.
Jedna czwarta (26,4%) badanych podaje, że w najbliżej rodzinie występuje problem z używkami. Jest to liczba bardzo duża, ponieważ czynniki środowiskowe są 50% odpowiednie za uzależnienie, a 50% odpowiedni jest temperament osoby („Temperament to podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania i starzenia się oraz niektórych czynników środowiskowych”(Strelau, 2008, s.780). Wynika z tego, że osoby z rodzin alkoholowych są bardzo mocno narażone na tą chorobę.
Z tych badań wynika, że wiele z tych osób jest zagrożonych uzależnieniem, ponieważ częstość picia jest u nich bardzo duża (29,4% osób stosuję używki codziennie), co jest dużym ryzykiem. Uzależnienie od alkoholu nie powstaje z dnia na dzień. Początek problemu stanowi picie ryzykowne. Przyjęto, że przez picie ryzykowne rozumiemy spożywanie przez co najmniej 5 dni w tygodniu średnio 4-5 standardowych dawek alkoholu dziennie w przypadku mężczyzn i co najmniej dwóch dawek alkoholu w przypadku kobiet. Przez pojęcie dawki standardowej rozumiemy równoważnik 10mg czystego etanolu. Taka dawka alkoholu jest dla przykładu zawarta w 200 ml szklance piwa 5%, lampce 100 ml wina 10% i kieliszku 25 ml wódki 40%. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że popularne piwa „strong” 0.5 l zawierają aż 5 porcji standardowych alkoholu. Mężczyzna wypijający jedno i kobieta wypijająca dziennie pół takiego piwa według definicji piją więc już w sposób ryzykowny. Można z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że jeśli nic nie zmieni się w ich sposobie picia, pojawią się konsekwencje zdrowotne, a picie przybierze rozmiar uzależnienia od alkoholu. Statystycznie bowiem 20% spośród tych, którzy piją alkohol, staje się alkoholikami.
Wyniki ankiety są niepokojące, dlatego warto skupić się na profilaktyce. Ważne jest, aby uczelnie wyższe zainteresowały się danym problemem, ponieważ stres związany z uczelnią sprzyja uzależnieniu. Szkoły powinny być przyjazne uczniom. Powinny starać się niwelować problem poprzez dbanie o miłą, przyjazną atmosferę na uczelni. Prowadzić zajęcia fakultatywne w jaki sposób konstruktywny radzić sobie ze stresem. Naszym zdaniem w szkołach przydałoby się miejsce, do którego uczniowie mogliby zgłosić się z problemami. Uczniowie czuliby się bezpieczniej, a poprzez to wzrosłaby efektywność uczniów w nauce. Studenci mogliby się nauczyć w konstruktywny czas spędzać czas poprzez wyjazdy studenckie, na których aktywnie spędzali by czas bez alkoholu. Myślimy, że uczelnie wyższe wiele mogą jeszcze zrobić dla studentów. Mogą jeszcze odpowiednio wysocjalizować młode osoby.
12. Bibliografia:
1. Bilikiewicz, A. (2009). Psychiatria – podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa: Wydawnictwo Warszawskie PZWL, str. 238-250.
2. Franken, R. (2006). Psychologia motywacji, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 232-272.
3. Kolb, L. (1962). Drug addiction: A medical problem. Springfield, IL: Charles C Thomas.
4. Sillamy, N. (1994). Słownik Psychologii. Wydawnictwo Książnica, str. 17
5. Streau, J. i Doliński D. (2008). Psychologia – podręcznik akademicki, tom I, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 767-799.