Agnieszka Kwiatkowska, gr. FBU35
„Udowodnij, że kwestia społeczna istniała w każdej epoce historycznej”
Jedna z definicji kwestii społecznej mówi, że jest ona wyrazem bólów i cierpień rzesz ludzkich. Opierając się na tym pojęciu można zauważyć, że w historii ludzkości przewija się ona od starożytności, aż po dzień dzisiejszy. Mimo ciągłego rozwoju naszej cywilizacji nadal ludzkość dręczą bóle i cierpienia na wielką skalę.
W starożytności w skutek wielu różnych wydarzeń zwłaszcza ruchów migracyjnych ludności powstania pierwszych miast a tym samym zalążków dzisiejszych cywilizacji a także wojen i konfliktów między starożytnymi nacjami zaistniał po raz pierwszy problem kwestii społecznej. Ówczesną ludność dręczyły problemy społeczne, do których należy zaliczyć problem niewolnictwa i często powiązane z nim migracje ludności, ubóstwo plebsu, trudna sytuacja rolników, kwestia utrzymania ludzi starych po zakończeniu przez nich służby bądź też pracy, prostytucja, kwestie rodziny, siły roboczej a zwłaszcza klęski wojen, chorób zakaźnych i głodu. Niewolnictwo - pierwsza europejska kwestia społeczna o charakterze strukturalnym- narodziło się wskutek konfliktów prowadzonych przez ludy starożytne. Ludy zwycięskie często brały w niewolę ludność pokonanych nacji. Dziś sytuacja gdzie jeden człowiek jest prawnym właścicielem drugiego człowieka jest nie do pomyślenia, ale przez wiele setek lat sytuacja taka miała miejsce i była istotnym problemem społecznym, który jak zauważamy pojawił się już u początków cywilizacji. Dla niewolnika jego sytuacja polegała na utracie wolności oraz swojej godności, był całkowicie uzależniony od swego właściciela, który decydował o jego życiu, które zwykle w porównaniu wolnych ludzi było znacznie krótsze i zwykle oznaczone cierpieniem. Dlatego nie dziwnym wydaje się fakt, że ludzie w takiej sytuacji podejmują kroki mające na celu odzyskanie wolności przejawiające się w starożytności licznymi ruchami wyzwoleńczymi jak znane wszystkim powstanie Spartakusa. Trudne w czasach najdawniejszych były losy rolników, które związane były z ówczesną kwestią agrarną. Wskutek podbojów powstawały liczne oraz rozległe posiadłości ziemskie, które spowodowały rozpad małych gospodarstw rolnych a tym samym ubóstwo ludności wiejskiej, a więc pojawienie się nowej kwestii społecznej. Powstanie pierwszych cywilizacji, które zrzeszały masy ludności doprowadziły również do rozwarstwienia społecznego – podziału klasowego. Tym samym ludzie przestali być sobie równi i mieć równe prawa. Przynależność klasowa często determinowała dalsze życie człowieka, któremu było również ciężko o awans społeczny pomimo głoszonych w tej epoce haseł społecznych takich jak wolność, równość, braterstwo.
W kolejnym okresie historii człowieka – średniowieczu codzienność związana była z religią w jednego Boga, która doprowadziła do zintegrowania ludności europy. Problemami społecznymi, z jakimi borykali się ludzie w tej epoce to wciąż niewolnictwo, choć na mniejszą stronę i dotyczyło wyłącznie tych ludzi, którzy nie byli katolikami, gdyż niewolnictwo tych ostatnich zostało zniesione. Okres to również czas powstawania i rozwoju uniwersytetów, jednak dostęp do nich był ograniczony, ponieważ studiować mogły tylko elity w tym duchowni. W okresie tym rozwijała się także kwestia pomocy społecznej. Nadal problemem tamtego okresu było ubóstwo, a ciężar opieki nad ludźmi nim dotkniętymi spadł na kościół. Ponadto osoby świeckie zakładały opieki dla chorych i słabych, schronisk dla pielgrzymów, wędrowców i migrantów, przytułków dla ubogich, szpitali dla umysłowo chorych a także leprozoriów dla trędowatych. Powstawały również fundacje dobroczynne. Powszechny dla tej epoki był wyzysk feudalny ukazujący nierówności ekonomiczne i społeczne tego okresu. Powszechne była, że praca w przemyśle trwała od 12 do 15 godzin. Problemy społeczne dla rzeszy ludzi powodowały również wyprawy krzyżowe, które niosły za sobą spustoszenie, grabieże śmierć i zniszczenie a w konsekwencji dezintegracji ludności. Wielkie zarazy w tamtym okresie spowodowały gwałtowny spadek liczby ludności i doprowadziły do zwiększenia zapotrzebowania na siłę roboczą. Spowodowało to uznanie jałmużny za nielegalną oraz wprowadziło przymus pracy. Przymus ekonomiczny pracy z kolei dotyczył kobiet i dzieci, co tworzy kolejny problem społeczny, jakim jest praca najmłodszych. Nie był on kontrolowany przez państwo, przez co przybierał często drastyczne formy. Ponadto w okresie tym rozwijały się również inne formy kapitalistycznego wyzysku zwłaszcza w przemyśle, który dotykał szeroką grupę ludności europy. Średniowiecze charakteryzowała również feudalna własność ziemi, przejawiając się tym, że ludność, która ją uprawiała nie była jej właścicielami, a tylko użytkownikami. W zamian za korzystanie z niej byli zobowiązani płacić rentę feudalną najczęściej w formie pańszczyzny. Chłopi byli całkowicie uzależnieni od panów feudalnych, co tworzyło nowe problemy społeczne. Rozwój gospodarczy miast europejskim w tym okresie spowodował utworzenie nowej warstwy społecznej nędzarzy a także zaostrzenie różnić w już istniejącym podziale społecznym.
Renesans i barok to czasy pierwszych prób kontroli społecznej poprzez państwo i prawodawstwo. Okres ten charakteryzowała dożywotnia klasyfikacja jednostki do określonej zbiorowości według zasad, której musiał funkcjonować. Pogłębiały się wskutek tego dysproporcje pomiędzy ludnością. Ważnymi kwestiami społecznymi tego okresu były ubóstwo, głód, wzrost liczny ludności, ekspansja gospodarki pieniężnej, rozwój miast i wzmożony napływ do nich ludności wiejskiej, żebractwo oraz lichwiarstwo. Okres ten charakteryzował się wyzyskiem robotników m.in. poprzez wydłużenie czasu pracy, długoletnie kontrakty oraz zakaz oddalania się od miejsca zamieszkania i pracy czyniąc tym samym z człowieka posłuszne narzędzie. Doprowadziło to zaostrzenia się konfliktów społecznych oraz rozwoju związków zawodowych broniących interesów pracujących. W tym okresie w Anglii wprowadzono pierwsze regulacje rozwiązań socjalnych w ustawie o prawie ubogich zwanej Aktem Elżbietańskim, który formalizował domy pracy przymusowej. Walczono również z kwestią demoralizacji dzieci tworząc domy poprawy. Ponadto okres ten to czas wielkich odkryć geograficznych i początku okresy kapitalizmu. W wieku XVII panował głód, wojny i zarazy, który pogłębiły nędze ludności. To czas, w którym pracować mogli nieliczni, bo dla pozostałych nie było miejsc pracy, choć pracujący musieli liczyć się z przymusem do pracy. W kolejnym wieku toczyły się walki ludności o godne warunki życia, o własność prywatną i zniesienie stosunków feudalnych. W ciąż ważną kwestią społeczną był wyzysk kobiet i dzieci w manufakturach, które musiały pracować po 14-18 godzin dziennie, co spowodowane było faktem, że ta grupa społeczna traktowana była, jako tania siła robocza.
Czas oświecenie to czas skrajnych nierówności socjalnych – bogactwa arystokracji i nędzy chłopów. To czas rozwoju techniki i nauki, ale pomimo tego dzieci wciąż w XVII wieku postrzegane są, jako dodatkowe ręce do pracy w rodzinie. Rozwój produkcji fabrycznej doprowadził do dalszego wyzysku najbardziej bezbronnej części społeczeństwa a więc kobiet i dzieci, które były przy tym narażone na wypadki przy pracy i kalectwa. Rozwój doprowadził również do zagęszczenia ludzi wokół centrów przemysłu oraz miast. W Norwegii zapoczątkowano publiczny system ochrony zdrowia organizowany przez państwo oraz administrację lokalną. Z kolei Fryderyk Wielki zapoczątkował reformę sądów, kodyfikację prawa oraz zniósł tortury, które były wcześniejszym okresie na porządku dziennym. W europie XVII nastąpił okres przemian społecznych zapoczątkowanych przez Rewolucję Francuską, której główne hasło to wolność i równość warstw najuboższych. W jej wyniku powstał niezwykle ważny dokument Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, która uznawał ludzi za równych sobie. Niedługo potem w 1794r. zniesiono niewolnictwo uznając je za sprzeczne z prawem. Dalszy postęp techniczny doprowadził do zwolnień z pracy gdyż ludzie zostawali zastępowani przez maszyny. Doprowadziło to do bezrobocia znacznej grupy ludności i zmusiło je do przekwalifikowania i poszukiwania pracy w innych zawodach. Rozwój demograficzny w tym okresie uwidocznił również istotny problem braków w zakresie higieny i medycyny. Nastąpił również nowy podział społeczny na klasy średnie i pracujące, jak również rozwój nowych kierunków politycznych – zwłaszcza demokracji. Uprzemysłowienie w tym okresie niosło za sobą wiele problemów społecznych, jak te już wcześniej wspomniane jak również złe warunki w fabrykach i warsztatach, czas pracy do 16 godzin dziennie, kwestia zdrowia ( liczne choroby jak tyfus, cholera), edukacja dzieci, opieka nad ludźmi starymi, kwestia mieszkaniowa (bezdomność), wynagrodzenia pracowników, czyli niskie płace niewystarczające na wyżywienie siebie oraz rodziny. Kolejny problem wynikający z rozwoju w tym okresie była bezrobotność prowadząca ludność do migracji nie tylko w obrębie europy, ale także poza kontynent. To z kolei doprowadziło do przeludnienia miast, włóczęgostwa, żebractwa, bezdomności, nędzy. W wyniku, czego z kolei wzrastała zorganizowana przestępczość i patologie społeczne jak alkoholizm, prostytucja czy przemoc w rodzinie.
W XIX wieku doszło do wystąpień klas robotniczych, które walczyły o poprawę bytu a także bezpieczeństwa pracy. Rozwijały się również instytucje charytatywne, zaczęto budować przytułki dla weteranów, szpitale dla umysłowo chorych, domy poprawcze, więzienia, domy prace, kolonie i szkółki. Wiek XIX to okres ochrony pracy dzieci kobiet, ubezpieczenia na starość i nieszczęśliwego wypadku, skrócenia dnia pracy, czy też ustalenia minimalnego wynagrodzenia. W okresie tym państwo było zainteresowane rozwiązywaniem kwestii społecznych, co było związane z ich chęcią powstrzymania tych problemów społecznych. Powstały również organizacja Czerwonego Krzyża niosąca pomoc medyczno sanitarnej i humanitarnej, Liga Pokoju i Wolności. Okres ten to czas tworzenia narodowych systemów ubezpieczeń oraz rent i emerytur będących zabezpieczeniem na starość obywateli danych państw, wprowadzania robót publicznych w celu walki z bezrobociem oraz rozwoju oświaty na szeroką skalę. W wieku XX powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy mająca na celu ograniczania czasu pracy, poprawić warunki pracy, ograniczyć pracę dzieci, młodzieży i chronić kobiety pracujące. XX wiek to również okres dwóch wojen światowych, które spowodowały w samej europie ogromne straty, zniszczenia, śmierć tysięcy ludzi. Jest to również czas dwóch kryzysów ekonomicznych, które doprowadziły do zamykania nierentownych przedsiębiorstw a tym samym spowodowało wzrost bezrobocia i związane z tym ubóstwo dużej liczby ludności. Kryzysy ekonomiczne pociągnęły za sobą kryzysy agrarne, które z kolei doprowadził do nędzy, bezrobocia i pogłębienia się ruiny chłopstwa. Okres ten to również rozwój ustawodawstwa związanego z tematyką socjalną a tym samy poprawą życia ludności.
Z powyższego wynika wyraźnie, że kwestia społeczna pojawiała się w każdej epoce historycznej, towarzysząc rozwojowi społecznemu, ekonomicznemu, politycznemu, itp. życia ludności europy. W konsekwencji doprowadziła do poprawy sytuacji socjalnej ludzi.
„Prekursorzy socjalnego wymiaru europy, których uważam, za istotnych dla rozwoju polityki społecznej”
Dla mnie, jako kobiety niezwykłe ważne były osoby w historii Europy, które walczyły o prawa kobiet. Dzięki nim współcześnie kobiety mogą uważać się za równe mężczyzną, podczas gdy dawniej uważane były za własność mężczyzny, oraz za Istok niezdolną do nauki. Dziś kobiety żyją i pracują ramię w ramię z mężczyznami. Ale by mogło do tego dojść potrzeba było wiele czasy oraz osób zwłaszcza kobiet, które walczyły o te prawa. Jednymi z najważniejszych postaci ruchu równouprawnienia kobiet w europie są niewątpliwie Olimpia de Gouges, Mary Wollstonecraft oraz Emmeline Pankhurst.
Moim zdaniem Olimpia de Gouges jest niezwykle ważną postacią, ponieważ to ona po raz pierwszy uświadomiła kobietom, że mogą i powinny walczyć o swoje prawa. W swojej Deklaracji Praw Kobiety i Obywatelki domagała się m.in. przyznania kobietom prawa do edukacji i do rozporządzania własnością prywatną, honorów i funkcji równych tym posiadanym przez mężczyzn, uczestnictwa kobiet w siłach zbrojnych oraz równości płci w rodzinie i w kościele. Gouges uważała kobiety i mężczyzn za równych we wszystkich dziedzinach życia publicznego i prywatnego. Dziś prawa, których żądała dla kobiet Olimpia są dla nas czymś naturalnym i powszechnym, jednak w jej czasach kobiety nie miały praktycznie żadnych praw, były własnością mężczyzn, których jedynym celem życiowym była opieka nad ogniskiem domowym oraz rodzenie dzieci. Za swoje przekonania Olimpia de Gouges została stracona w 1793 i choć nie osiągnęła wiele to obudziła w kobietach swojego czasu pierwsze wątpliwości, co do wielowiekowej tradycji kultywowanej przez mężczyzn, że kobieta jest istotą od nich niższą, słabszą a przede wszystkim mniej inteligentną. Myślę, że to dzięki niej pojawiły się kolejne kobiety, które za jej przykładem podjęły walkę o przyznanie nam kobietom praw równych mężczyzną. Jednak prawa kobiet to nie jedyne kwestie społeczne podnoszone przez Olimpię. Podejmowała ona również kwestię nieślubnych dzieci, które w tamtych czasach również były pozbawione praw i często zepchnięte na margines życia. Była również zagorzałą przeciwniczką kary śmierci. Dlatego też jest ona według mnie wzorem kobiety walczącej o prawa słabszych, która w imię głoszonych przez siebie gotowała była ponieść najwyższą ofiarę swoje życie.
Kolejną ważną postacią walczącą o prawa kobiet była Mary Wollstonecraft. W swoim słynnym dziele „Wołanie o prawa kobiet” podnosiła problemy edukacji dziewcząt, nierównego statusu kobiet, konieczności zrównania praw kobiet i mężczyzn jak również prawa kobiet do pracy. Ponadto jej zdaniem kobiety winny odbierać wykształcenie stosowne do ich pozycji w społeczeństwie. Według niej - co jest dla mnie niezwykle istotne - kobiety powinny być postrzegane, jako towarzyski życia mężczyzn a nie, jako ich własność. Ponadto zamiast być postrzegane, jako własność przekazywana w drodze małżeństwa należy w kobietach widzieć istoty ludzkie wyposażone w te same fundamentalne prawa jak mężczyźni. Niezwykle istotną była dla niej zwłaszcza kwestia edukacji kobiet, dziś już nikogo nie dziwi kobieta ucząca się i studiująca, jednak w jej czasach kobiety nie miały takiego prawa. Dlatego też jestem wdzięczna takim kobietom jak Wollstonecraft, które podjęły walkę z powszechnymi przekonaniami, że kobiety są słabe, mało inteligentne i frywolne tym samym niezdolne do nauki, ponieważ to dzięki nim mam dzisiaj możliwość studiować, pogłębiać swoją wiedzę i dzięki temu w przyszłości pracować na równi z mężczyznami. Bez prawa do edukacji wiele kobiet nie dokonałoby tak znaczących odkryć dla nauki, dzięki którym m.in. funkcjonuje współczesny świat. Wollstonecraft poruszała także inne moim zdaniem równie ważne kwestie jak sytuacja kobiet w małżeństwie, w którym były one w pełni zależne od swego męża, stanowiąc jego własność i nie mając prawo do swoich dzieci ani majątku. To dzięki takim osobą jak Mary współczesna kobieta osiągnęła niezależność intelektualną, moralną i finansową. Nawet dziś możemy uznać, że głos Wollestonecraft jest w wielu kwestiach wciąż aktualny m.in. w kwestiach kultu piękna, poniżenia kobiet, nierówności na rynku pracy, braku kobiet w życiu politycznym. Choć wiele się zmieniło od czasów, w których żyła, a kobiety uzyskały prawo de edukacji, własnego majątku czy też prawo wyborcze to wciąż nie są pod pewnymi względami traktowane na równi z mężczyznami.
Ostatnią przedstawioną przeze mnie postacią walki o prawa socjalne jest Emmeline Pankhurst. Walczyła ona o równe prawa wyborcze dla kobiet, które za jej życia nie mogły uczestniczyć w życiu politycznym swojego kraju. Uważam ją za niezwykle ważną postać, ponieważ to dzięki działaniom takich osób jak Emmeline udało się w europie uzyskać równe prawa wyborcze dla kobiet i mężczyzn. Był to proces długoletni zapoczątkowany właśnie w Anglii dzięki działaniom Pankhurst i innych sufrażystek. Dla dzisiejszych kobiet prawo do uczestniczenia w życiu politycznym swojego kraju jest czymś oczywistym to należy pamiętać, że dopiero w 1928 roku udało się kobietom po raz pierwszy uzyskać pełne prawo wyborcze. Na uwagę zasługuje również fakt, że dopiero w 1990 roku w Europie wszystkie kobiety posiadały prawo do głosowania. Gdyby nie było takich osób jak Emmeline, które gotowe byłe na wiele by osiągnąć swój cel to do dziś kobiety nie miałyby takich samych praw jak mężczyźni. Swoją walkę Pankhurst przypłaciła swoim zdrowiem i wskutek choroby zmarła w tym samym roku, w którym udało się jej odnieść pełny sukces a więc kiedy kobiety otrzymały takie samo prawo wyborcze jak mężczyźni. Wycierpiała wiele dla sprawy w imię, której walczyła, co czyni ją wzorem również dzisiaj. Powinniśmy naśladować jej determinację w dążeniu do wyznaczonego celu pomimo wszystkich przeciwności losu. Jeśli uważamy, że cel, za który walczymy jest tego wart powinniśmy zrobić wszystko, aby nasz zamiar przeprowadzić do końca. Bez Pankhurst i osób jej podobnych dziś kobiety nie uczestniczyłyby w życiu publicznym nie tylko, jako obywatelki posiadające głos wyborczy, ale również, jako osoby mogące sprawować władzę nad swoim krajem. Jej działania przyczyniły się do tego, że kobieta może być premierem, prezydentem czy ministrem reprezentującym swój kraj.
Niewątpliwe były też i inne osoby, które przyczyniły się do rozwoju polityki społecznej w Europie, ale dla mnie te trzy kobiety, które nie bały zerwać z obowiązującymi wówczas konwenansami uważam za niezwykle ważne. Miały one duży wpływ na kształt współczesnego świata, którym według prawa kobieta jest równa mężczyźnie we wszystkich aspektach życia.