NAUKA O POLITYCE 14.12.2009r
Wykład IX

ZACHOWANIA POLITYCZNE, DECYZJE A DZIAŁANIA POLITYCZNE
Zachowania polityczne to szczególny rodzaj zachowań.
Zachowaniami w nauce zajmują się behawioraliści – zajmują się tym co myśli człowiek i wnioskują to na podstawie jego zachowania.
Behawioralizm jest pewnym podejściem psychologicznym, ale możliwym również do zastosowania w innych naukach społecznych
Ten sam bodziec wywołuje zawsze tą samą reakcję S(bodziec)-> R(reakcja) ; S->O(organizm)->R
Możemy sterować zachowaniami ludzkimi, jeśli potrafimy zastosować bodźce.

Mechanizm behawioralny ma swoje ograniczenia
1) nie ma reakcji jeśli nie ma bodźca – człowiek sam nie jest w stanie to i tego zrealizować; człowiek jest uważany jako istota bierna, nieautokreatywna
2) behawioraliści nie widzą bytów społecznych o charakterze zbiorowym
3) zachowania są ujmowane w kategoriach psychologicznych, a tym czasem można je rozpatrywać pod wieloma różnymi sposobami nie tylko pod kątem psychologicznym
4) mamy do czynienia z ilościowym ujmowaniem zachowań, a tym czasem te zachowania można ujmować też jakościowo

Inne metody badania zachowań
*szkoła funkcjonalna – jakie funkcje spełniają dane zachowania
*instytucjonalna szkoła – instytucja w naukach społecznych to zespół powtarzalnych czynności
*systemowe podejście – czy mamy do czynienia z równowagą czy z nierównowagą, z integrowaniem czy entropią(rozpadem)

Każde zachowanie można podzielić na mniejsze jednostki, składniki. Takim elementarnym składnikiem jest czynność. Czynność składa się z kilku podstawowych elementów, które zawsze w każdej czynności występują
1) aktor – podmiot czynności, ten który wykonuje daną rolę polityczną
2) obiekty świata zewnętrznego wobec aktora – to co nas otacza wtedy kiedy wykonujemy daną czynność, są to obiekty fizyczne, społeczne
3) symbole – coś co ma wartość zawartą w sobie, wartość której nie widać, a którą rozpoznajemy, bo jest symbolicznie zaznaczona
4) relacja między aktorami i obiektami – mogą być różnorodne
5) zmiany zachodzące w otoczeniu – mogą mieć rozmaity charakter, mogą mieć różny kierunek i wektor, mogą mieć charakter oscylacyjny czy fluktuacyjny
6) bodźce – są formą wpływu otoczenia na aktora, tylko niektóre z docierających bodźców są traktowane jako bodźce
7) reakcja – my coś robimy
8) rezultaty – nie zawsze są zgodne z oczekiwaniami, rezultaty niekiedy są całkowicie odmienne od naszych oczekiwań, jest różnie
Te składniki zawsze występują razem, a całe nasze życie składa się z czynności, z czynności będących elementami zachowań – mamy do czynienia z zachowaniami, które mają rozmaity charakter. Zachowania ludzkie są bardzo różne i o bardzo różnym charakterze.

Zachowania ludzkie można podzielić na zachowania nieracjonalne i racjonalne, nieświadome i świadome, bezcelowe i teleologiczne(nastawione na cel, działania)
nieracjonalne: nieświadome, bezcelowe
racjonalne: świadome, teleologiczne
Nie ma widocznej granicy między tymi zachowaniami. Pojawiają się one w różnych proporcjach u człowieka.
Zachowania teleologiczne nazywane są działaniami, pozostałe są zachowaniami niebędącymi działaniami.
Mamy do czynienia z różnymi sytuacjami, które są konsekwencją istnienia samych zachowań, niebędących działaniami. Mamy do czynienia z zachowaniami będącymi poniżej progu świadomości
->instynktowne – nam ktoś coś mówi(„nie rób tego…”)
->nawykowe – takie, które po długim okresie powtarzania się przyjmują postać automatyczną
->rutynowe – takie, które kształtują się w stabilnych, powtarzających się sytuacjach. My te sytuacje rozpoznajemy i definiujemy i wchodzimy w daną sytuację
->afektywne – uczuciowe, emocjonalne, a więc takie, których mamy do czynienia z krótkotrwałością, gwałtownym pojawianiem i zakończeniem, niestabilnością, samo stymulacją; są na pograniczu świadomości – człowiek wie, że coś się dzieje, ale reaguje na progu świadomości. Tego typu zachowania są typowe dla wszystkich.

W latach 30. Karol Lasswell przeprowadził badania na temat zachowań psychopatologicznych – w świecie politycznym zachowania psychopatologiczne występują częściej. Mamy do czynienia z nadnaturalną skłonnością osób z tymi zachowaniami do pojawiania się w świecie polityki. Najczęstsze zachowania psychopatologiczne
1) uprzedzenia polityczne na podłożu maniakalnym – np. w Polsce traktowanie Rosji
2) stany paniki – panika to może być gwałtowna bezmyślna ucieczka, ale innym rodzajem paniki jest stupor - niemożność wykonania jakiegokolwiek ruchu
3) chorobliwe ataki strachu
4) redukcja wymiarów rzeczywistości polityczne najczęściej do dwóch płaszczyzn, która jest typowa dla wielu społeczności – nasi i obcy. W innych światach rzeczywistość jest dwudzielna
5) obniżona wrażliwość zmysłowa – empatia (zdolność odczuwania innych ludzi, współodczuwanie) i asertywność (antymona, zdolność ochrony własnego bytu , pozwala nam przetrwać)
6) urazy lub paraliż pamięci
7) utrata lub brak zdolności do myślenia abstrakcyjnego
8) paranoja – psychopatologia nienawiści. Jest 7 elementów paranoi
a) podejrzliwość, skrajna podejrzliwość – patrzenie na wszystko pod kątem tego czy coś nam zagraża. Każdy niewinny fakt świadczy o tym, że coś się dzieje. Mamy tu do czynienia z paleologią, albo z logią dziecięcą
b) ksobność – czyli ku sobie. Ksobność nie można mylić z egoizmem. Ksobność jest przekonaniem, że świat zaludniają wrogowie, a ja sam stanowię ośrodek uwagi wszystkich wrogów, którzy mnie otaczają, oni chcą mnie zniszczyć, wokół mnie są tylko sami wrogowie
c) mania wielkości – przekonanie o tym, iż ja jestem kimś wyjątkowym
d) wrogość – wobec całego świata, bo przecież wszyscy chcą mnie zniszczyć. Jest rezultatem najczęściej tego, że w okresie dzieciństwa nie było miłości i wtedy młody człowiek przestaje się czuć bezpieczny i widzi wszędzie wroga
e) lęk przed utratą niezależności – jeśli świat zamieszkują wrogowie to ja nie mogę się nikomu podporządkować, bo jest on moim wrogiem
f) projekcja – przenoszenie moich uczuć, wyobrażeń na świat zewnętrzny, ja projektuję, jest to dewiacja wstydu, jest substytutem wstydu. Mają charakter
*osobowościowy – kiedy można żyć jeszcze w otoczeniu i wykonywać dane funkcje
*chorobowy – nie można funkcjonować z tą osobą i nie można wykonywać swoich funkcji
g) myślenie urojeniowe – urojenia, a więc wyobrażenia sobie, że inni o mnie jakoś tam myślą, chociaż wcale to nie musi być prawdą. Mają charakter
*prześladowczy – oni mnie nie chcą, nie lubią, nienawidzą
*wielkościowy – wystarczy, że się pojawię, a wszyscy zobaczą jaki jestem wielki

Paranoja może być
*jednoosobowa
*zbiorowa – tworzy zwarty zespół, który może skutecznie działać

Paranoicy potrafią podporządkowywać sobie ludzi w różnoraki sposób. Jeśli kilku paranoików się zbierze to tworzy się paranoja zbiorowa. Można wyróżnić 3 rodzaje paranoi
1) fight-flight group – grupa walcz-uciekaj – taka grupa walczy tak długo, dopóki nie spotka się chociaż z drobnym niepowodzeniem, jeśli się przytrafi to ona od razu znika
2) dependence gropu – grupa zależnościowa – taka, która całkowicie się podporządkowuje wodzowi, wódz decyduje o wszystkim, nie tylko co robić, ale również jak oceniać świat, co jest dobre i co złe, wódz staje się ludzkim wrogiem, my mu się całkowicie podporządkujemy i zyskujemy poczucie bezpieczeństwa
3) pairing group – grupy się zbierają i decydują co będzie w przyszłości, ludzie przestają się zajmować rzeczywistością, przestają w niej uczestniczyć, marzą tylko o spokojnej przyszłości, nie przyjmują do świadomości, że istnieje rzeczywistość

Mamy do czynienia z zachowaniami patologicznymi typowymi dla świata politycznego i zachowań ekstremalnych, w których mamy do czynienia z różnymi zagrożeniami, nad którymi nie możemy zapanować.

Działania to te, które są podłożem, przebiegiem i rezultatem decyzji.
Decyzja – nielosowy wybór działania, a więc musi być jakieś kryterium według którego dokonujemy wybór jakiegoś działania, ale nie musi być kryterium najbardziej racjonalnym. Możemy także dokonać zaniechania działania. Decyzje mogą być podejmowane w rozmaity sposób i tym samym możemy wyróżnić różne rodzaje decyzji:

Podział decyzji według kryterium rangi i charakteru podejmowania decyzji
a) strategiczne – czyli perspektywiczne; wyznaczamy cele o dużej perspektywie czasowej
b) faktyczne, bieżące – realizacje celów w sposób względy, powtarzalny
c) operatywne, doraźne – dotyczące bieżącej regulacji spraw drobnych

Podział decyzji według wielkości wiedzy która jest nam dostępna
a) decyzje podejmowane w warunkach pewności – wiemy wszystko co jest możliwe i wiemy jakie będą konsekwencje danej decyzji
b) decyzje podejmowane w warunkach niepewności – kiedy nie mamy niepełne informacje o skutkach podjętej decyzji

c) decyzje podejmowane w warunkach ryzyka, gdy informacje są szczątkowe i wtedy to ryzyku jest niesłychanie duże

Podział decyzji według adresata, do kogo są kierowane decyzje
a) ogólne – kierowane do wszystkich
b) partykularne – skierowane do niektórych grup zawodowych
c) indywidualne – odnoszące się do jednego człowieka, awans, zwolnienie z pracy, odznaczenie

Podział decyzji według stopnia doskonałości
a) całościowo zoptymalizowane – najlepsze z wszystkich możliwych punktów widzenia
b) częściowo zoptymalizowane – najlepsze z niektórych punktów widzenia
c) zadowalające, chociaż nie optymalne – takie, które ujdą, mogą być
d) niezadowalające, ale utrzymujące się w kulturowym przedziale tolerancji
c) nietrafne – znajdują się poza przedziałem tolerancji, można je traktować jako błędy polityczne

Te decyzje podejmujemy szybko, sprawnie i bez namysłu.

Proces decyzyjny – zwykle bardzo skomplikowany. Zespół powiązań przyczynowo-skutkowych występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego.
Ośrodek decyzyjny – taka sytuacja, w której przygotowuje się i podejmuje się decyzje

Mamy do czynienia z różnymi fazami procesu decyzyjnego
Fazy procesu decyzyjnego według Ziemowita Jacka Pietrasia
1) powstanie problemu decyzyjnego i uświadomienie sobie tego problemu przez ośrodek decyzyjny, to jest sytuacja decyzyjna
2) ogólna decyzja proceduralna – czy w ogóle należy podjąć decyzję w danej sprawie
3) konkretna decyzja proceduralna – kiedy należy o tym zadecydować. Termin podjęcia decyzji jest niesłychanie ważny, bo my wtedy określamy ile mamy czasu na podjęcie decyzji, co możemy w tym czasie zrobić
4) decyzja merytoryczna o charakterze teleologicznym – taka, w której określamy cele działania, to co my chcemy osiągnąć
5) decyzja merytoryczna o charakterze metodologicznym – określamy środki, metody osiągnięcia celu. Co jest nam potrzebne, żeby osiągnąć cel ?
6) implementacja – realizacja decyzji, wprowadzenie jej w życie, przekształcenie rzeczywistości w porządnie

Inne typologie procesu decyzyjnego
Kazimierza Opałka
1) sytuacja decyzyjna
2) dostrzeżenie problemu przez ośrodek decyzyjny
3) zbieranie informacji
4) selekcja informacji
5) przygotowywanie alternatyw
6) konsultacja wariantów decyzji i ich analiza – konsultacja zainteresowanymi grupami, analiza – eksperci zastanawiają się jakie są możliwe konsekwencje społecznych decyzji
7) wybór jednego z możliwych wariantów
8) realizacja decyzji połączona z kontrolą wykonania poprzedniej decyzji i tym samym sprawdzenie czy ta decyzja może być zrealizowana

Decyzje polityczne są esencją polityki. Tak jak decyzje ogólnie są esencją działania.