Organizacyjne formy procesu wychowawczo – dydaktycznego i ich cele
W wychowaniu przedszkolnym praca pedagogiczna zawiera się w różnych formach działania, którymi nazywa się odpowiednio rozłożone w czasie i miejscu wzajemne czynności wychowawcy i wychowanków. W procesie dydaktycznym wyróżnia się różnorakie formy pracy z dzieckiem, mające na celu socjalizowanie młodej osoby i wprowadzanie jej w świat norm obowiązujących na co dzień w społeczeństwie. Jako podstawowe formy wymienia się takie jak:
działania dowolne;
zajęcia obowiązkowe;
wycieczki;
sytuacje okolicznościowe.1
Dziecku należy uświadomić, że panują pewne określone zasady, których należy przestrzegać. Trzeba je przygotować do nauki szkolnej, a później pracy zawodowej. Przede wszystkim niezbędne jest jednak wyuczenie w człowieku czynności samoobsługowych, tak by stawał się samodzielny i niezależny. By wspomagać ten zakres rozwoju dziecka stosuje się metody zadań i ćwiczeń. Niezwykle istotne jest, by dziecko mogło się rozwijać indywidualnie i aby miało swobodę ekspresji. Tylko w ten sposób zbuduje swą samoświadomość i spontaniczność. Aby ten rozwój także był płynny, stosuje się metodę samodzielnych doświadczeń dziecka i kierowania jego własną działalnością.2 W metodzie tej dziecko przede wszystkim ucieka się do zabawy i innych działań, będących wytworem jego wyobraźni. I to właśnie zabawa jest podstawową formą budującą rozwój dziecka.
Działania dowolne
Do działań dowolnych jako formy organizacyjnej w procesie nauczania zaliczamy przede wszystkim zabawę. To ona jest nieodzownym elementem procesu rozwojowego. Dziecko podejmuje tu samodzielnie aktywność. Doświadczenia związane z zabawą dają ogromne wsparcie dla rozwoju umysłowego, pobudzają twórcze myślenie, pomagają w zdobywaniu nowej wiedzy. Dziecięca zabawa to nie tylko sposób na spędzenie wolnego czasu i rekreacja. Młody człowiek chłonie całym sobą otaczający go świat, a więc poprzez zabawę także się uczy. Zabawy prowadzone przez dzieci dzieli się na różne rodzaje. Mówiąc o zabawie w kategorii
Jako pierwsze najważniejsze wskazuje się zabawy spontaniczne. I nie bez powodu tak jest, ponieważ wtedy to dziecko decyduje czym będzie się bawić i w jaki sposób, a zatem staje się ono twórcą i zarazem podmiotem działania. Człowiek dorosły nie jest w stanie zrozumieć dziecięcego świata zabaw i dlatego nie powinien w niego wkraczać, ale pozwolić dziecku na samodzielne działanie. Przedszkolak jest wówczas zdolny do pełnego przeżywania emocji i bez zahamowań uczy się poprzez obserwację, badanie, naśladownictwo i wszelkie inne ćwiczenia.3 Powtarzanie czynności zaobserwowanych u dorosłych lub odtwarzanie za pomocą różnych przedmiotów miejsc, które widziało czy o których słyszało daje szansę na tworzenie się nowych połączeń mózgowych i sprawne budowanie neuronów.
Następnie wyróżnia się zabawy spontaniczne z udziałem nauczyciela, który w nieuporządkowanym działaniu dziecka ma pomóc ukierunkować jego aktywność i doprowadzić do osiągnięcia zamierzonych celów. Najczęściej zadaniem nauczyciela jest dostarczanie dzieciom środków niezbędnych do realizacji zabawy i wykonywanie czynności, z którymi przedszkolaki nie radzą sobie, czynności ponad ich wiek. Wychowawca wspiera również dziecko w jego ekspresji i przeżywaniu doświadczanej rzeczywistości. Kolejnym zadaniem jest budowanie strefy bezpieczeństwa do zabawy, gdyż 3,4-letnie dziecko nie jest świadome zagrożeń płynących z jego zachowania, a także pozornie dobrze znanego środowiska.4 Najważniejszym pozostaje jednak, by forma zabawy pozostała nią do końca, ponieważ czas wolny dziecka nie może być mu odbierany, a w zabawie nauczyciel ma pełnić rolę partnera, a nie zwierzchnikiem.
Zabawy według określonych reguł dobrowolnie podejmowane przez dzieci. Do tej formy zabawy zalicza się wszelkiego rodzaju gry, zabawy dydaktyczne i ruchowe posiadające określone reguły i zasady wykonywania. Inicjacja zabawy musi wyjść od dziecka i realizowana może być indywidualnie lub w grupie, która w pełni wykazuje zainteresowanie daną formą aktywności. Udział w grach zespołowych wpływa na proces socjalizacji, pomaga kształtować system wartości i kreuje potrzebę rywalizacji. Opieka nad młodszymi członkami grupy pozwala budzić w człowieku odpowiedzialność i opiekuńczość. Ta sama zabawa zrealizowana w czasie zajęć dydaktycznych i w czasie wolnym ma odmienny charakter i realizuje inne założenia wychowawcze.5