Ocean Lodowaty

Kolejność prezentowanych

treści

1.  Pojęcie wychowania
2.  Proces wychowania
3.  Zadania wychowania
4.  Główne zadania

wychowawcze

5.  Zasady wychowania
6.  Metody wychowania
7.  Style wychowania
8.  Cele procesu wychowania
9.  Środowiska wychowawcze
10. Bibliografia

Pojęcie wychowania

Wychowanie jest pojęciem wieloznacznym. W pedagogice
używa  się  pojęcia  wychowanie  w  trzech  znaczeniach,
jednym  z  nich  jest  proces  wychowania  oznaczający  rodzaj
działalności  ludzkiej,  polegającej  na  wywołaniu  zmian  w
osobowości  człowieka.  Proces  wychowania  to  taki  system
czynności  wychowawców  (nauczycieli,  rodziców),  który
umożliwia  wychowankom  zmienianie  się  w  pożądanym
kierunku, czyli:

kształtowanie i przekształcanie wiedzy o świecie,
przekonaniach i postawach społecznych, moralnych,
estetycznych,
kształtowanie woli i charakteru
wszechstronne rozwijanie osobowości

W procesie wychowania wyodrębnia się (wg
Muszyńskiego) następujące etapy:

 wdrażanie wychowanków do pożądanych form
aktywności,
 rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do pożądanej
aktywności,


uświadamianie

wychowankom

znaczenia

aktywności,
 przyswajanie ocen i przekonań,
 zdobywanie przez wychowanków wiedzy o
następstwach działań

Proces wychowania

podejście

subiektywistyczne

które

jest

reprezentowane  przez  Sośnickiego,  mówi,  że  proces
wychowania  to  zmiany  psychiczne  i  fizyczne,  które
zachodzą  w  osobowości  wychowanka.  Te  zmiany
świadczą o skuteczności wychowania.

podejście

obiektywistyczne

–

przyjmują

socjologowie,  reprezentant:  Wroczyński  mówi,  że
proces  wychowania  to  ciąg  działań  wychowawców
wobec  wychowanków,  które  są  ukierunkowane  i
zaplanowane

są

zmiany

porządne

zachowaniach.

Proces wychowania

Romana Miler krytykuje oba podejścia; są

jednostronne. Wprowadza własne, które rozpatruje na
dwóch płaszczyznach:



polityków



nauczycieli

Politycy wpływają na nauczycieli, oświatę i odwrotnie
(uchwalanie ustaw oświatowych, budżet, standardy
wykształcenia nauczycieli, określają pewne warunki,
które są brane pod uwagę przy selekcji nauczycieli).

Zadania wychowania

polega na wspomaganiu dzieci i młodzieży w ich

rozwoju fizycznym i psychicznym. Główną rolę pełni
tutaj  opiekuńcza  funkcja  wychowania.  Głównym
jego  zadaniem  jest  ochrona  wychowanka  przed
wpływami,  które  mogą  zakłócić  jego  normalny
rozwój,  a  także  troska  o  to,  aby  rozwojowi  temu
zapewnić  naturalny  przebieg.  Wychowanek  jest
podatny  na  wpływy  z  zewnątrz  i  zdolny  do
kierowania  własnym  rozwojem.  Należy  chronić
dzieci  i  młodzież  przed  nadmiarem  stresów,
zapewnić  im  poczucie  bezpieczeństwa,  dobre
samopoczucie i zdrowie psychiczne.

1) Wychowanie w aspekcie rozwojowym

(biologicznym)

Zadania wychowania

2) Wychowanie w aspekcie społecznym

polega na przystosowaniu wychowanka do warunków
i sytuacji, w jakich przyjdzie mu żyć i pracować.
Powinien on naśladować konstruktywne wzory
postępowania

swych

wychowawców

oraz

identyfikować się i stale pogłębiać swój emocjonalny
związek

nimi,

czyli

przyswajać

sobie

reprezentowany przez nich system wartości i norm
wysoko cenionych w społeczeństwie.

Zadania wychowania

3) Wychowanie w aspekcie kulturowym

polega  na  umożliwianiu  dzieciom  i  młodzieży
przyswajania  materialnego  i  duchowego  dorobku
ludzkości.  Należy  dążyć  do  tego,  by  wychowankowie
nie  tylko  zdobyli  wiedzę  o  życiu  i  świecie  oraz
nauczyli  się  poprawnie  myśleć,  lecz  również
wzbogacali  wewnętrznie  całą  swoją  osobowość.
Oprócz  bezpośredniego  przekazywania  uczniom
dorobku  kulturowego  pokoleń  należy  dążyć  do
wyzwalania u nich ciekawości i zainteresowania nim,
a tym samym do samodzielnego jego poznawania.

Zadania wychowania

4) Wychowanie w aspekcie religijnym

zakłada,  że  człowiek  wymaga  wsparcia  nie  tylko  ze
strony  natury,  społeczeństwa  i  kultury,  lecz  także  ze
strony religii. Umożliwia ona odpowiedź na problemy
egzystencjalne,  przed  jakimi  staje  człowiek,  a  tym
samych  pomaga  w  chwilach  rozczarowań,  porażek,
samotności,  łagodzi  lęk  przed  śmiercią.  Wychowanie
w

aspekcie

religijnym

jest

szczególności

wprowadzeniem

dzieci

życie

wartościowe,

zapewniające poczucie bezpieczeństwa i znalezienie
sensu własnej egzystencji.

Główne zadania

wychowawcze

1. Rozwijanie postaw zamiłowania do pracy:



dokładne

uświadomienie

uczniom

roli

podejmowanej przez nich pracy,



powierzanie uczniom do wykonania konkretnych

zadań

miarę

ich

rozwoju

fizycznego

intelektualnego,



ciągłe zwracanie uwagi na przebieg pracy uczniów,

troska o przezwyciężanie zmęczenia, znużenia i
monotonii pracy,



budzenie u uczniów silnej motywacji, wiary we

własne możliwości

Główne zadania

wychowawcze

2. Rozwijanie takich cech osobowości jak:

 dokładność w planowaniu pracy i nawyku
wykonywania jej zgodnie z planem,



wyobraźni przestrzennej,

 gotowości do spostrzegania niezbędnych zjawisk
dla regulacji własnej działalności,
 specyficznych właściwości pamięci dla danej pracy,
 operacji myślowych np. porównania, analizy,
syntezy,

Główne zadania

wychowawcze

3. Rozwijanie cech woli i charakteru, w tym:



wytrwałości w dążeniu do celu,



postaw zdyscyplinowania,



poczucia obowiązku za powierzoną pracę i

materiały,



postaw wzajemnego poszanowania w grupie

umiejętności podejmowania i akceptacji wspólnych
decyzji

Zasady wychowania

1) Wspomaganie

wychowanka

konstruktywnych

zachowań  należy  rozpocząć  od  odwoływania  się  do  tych
motywów,  które  on  aktualnie  posiada  lub  też  od
wzbudzania  tych  motywów,  do  których  przeżycia  jest
aktualnie zdolny.

2) Wspomaganie wychowanka do aktywności musi polegać

na równoległym uwarunkowaniu, z punktu widzenia jego
motywów,

zachowań

konstruktywnych,

przy

jednoczesnym czynieniu nieatrakcyjnymi zachowań
destrukcyjnych.

3) W

procesie

wspomagania

wychowanka

konstruktywnych form aktywności należy starać się, aby
zachowania zalecane dla niego były atrakcyjne z punktu
widzenia możliwie najsilniejszych i najatrakcyjniejszych
motywów.

Zasady wychowania

4) Proces wychowania powinien polegać na stopniowym

wdrażaniu  dzieci  i  młodzieży  do  aktywności  w  możliwie
najbardziej  różnorodnych,  coraz  bardziej  złożonych
sytuacjach  ściśle  związanych  z  aktualnymi  problemami
życia społecznego.

5) Wszelkie oddziaływania werbalne w procesie wychowania

muszą dokładnie nawiązywać do poziomu motywacji i
doświadczeń oraz przeżyć, które towarzyszą jego
aktualnej aktywności.

6) Wychowawca

wspomagający

wychowanków

konstruktywnej aktywności musi występować wobec nich
jako osoba życzliwa, powinien unikać wywoływania swoją
osobą trwałych uczuć zagrożenia.

Metody wychowania

Metody

wychowania

–

pomagają

współczesnym osobom zaangażowanym w
proces wychowania odnaleźć się w trudnych
aspektach

dotyczących

wielości

nurtów

wychowania.

Metody wychowania

Zadaniem

teorii

wychowania

jest

tworzenie,

rekonstrukcja, przetwarzanie tak treści, metod, kształtów
wychowania, aby potrafiły się one wpasować w ówczesny
kształt  i  model  świata.  Staje  się  więc  niezbędne  ciągłe
poszukiwanie  najlepszych  i  jak  najbardziej  aktualnych
rozwiązań  dotyczących  wychowania  i  kształtowania
jednostki.  Teoria  wychowania  to  dział,  którego  treścią  i
celem  jest  człowiek  (podmiot),  treścią  jest  wychowanie
(przedmiot), metodą – sposób wytwarzania odpowiednich
postaw,  cech,  nawyków  w  młodym  lub  dorosłym
człowieku.  Możemy  zatem  powiedzieć,  ze  istotą
wychowania  jest  całokształt  związany  z  formowaniem  i
dopasowaniem  nas  samych  do  aktualnych  i  przyszłych
modeli  dobrze  wychowanego  człowieka  (w  pełnym  tego
słowa  znaczeniu  -  moralnie,  fizycznie,  społecznie,
emocjonalnie, umysłowo).

Style wychowania

Autorytarny:
- dominacja wychowawcy,
- podporządkowanie wychowanka,
- wychowanie zazwyczaj jednoznacznie restrykcyjne
- metody bezpośrednie: nagrody, kary

Partnerski:
- samodzielne kształtowanie sytuacji wychowawczych
- pozostawiona swoboda i niezależność dziecku
- interwencja tylko w sytuacjach kryzysowych
- wychowanie poprzez życiowe sytuacje

Style wychowania

Demokratyczny:
- współkreowanie wychowanka
- wychowawca uczestniczy w życiu wychowanka
-

metody

pośrednie:

oddziaływanie

poprzez

naśladownictwo

Cele procesu wychowania

Cel wychowania to taki stan rzeczy, którego

osiągnięcie jest postulowane. Wyróżnia się 2 grupy

zabiegów przy ustalaniu celów:
1)możemy określać tzw. cele ostateczne i etapowe –

będziemy projektować rzeczywistość (jego przyszłą

osobowość) i takie podejście jest charakterystyczne

dla pedagogiki urabiającej.

2) cele rozwojowe - to takie cele, które na danym

etapie

rozwoju

dziecka

możemy

osiągnąć,

charakterystyczne dla pedagogiki, która kładzie

nacisk na swobodny rozwój dziecka.

W praktyce oscylujemy między 1 a 2.

Cele procesu wychowania

Rodzice  i  nauczyciele  powinni  pamiętać,  że
najważniejsze  jest  wspieranie  rozwoju  ucznia,  i
osiąganie takich celów jak: cele moralne, psychiczne,
dobro,  prawda,  miłość,  więc  głównym  celem
wychowania, będzie doprowadzenie do takiego etapu
rozwoju  jednostki,  aby  był  on  szczytem  jego
potencjalnych  możliwości,  z  którymi  się  już  urodził.
Dlatego  też  należy  szczególną  uwagę  zwracać  na
sposób realizacji tych celów, na ustalanie norm i reguł
razem  z  uczniem.  Wychowanie  powinno  opierać  się
na  pozytywnych  interakcjach  ucznia  z  nauczycielem.
Nauczyciel  -  wychowawca  powinien,  więc  umieć
stwarzać  dobrą  sytuację  rozwojową  dla  dziecka,  ale
przede wszystkim samemu świecić przykładem.

Cele procesu wychowania

Proces  wychowania  nie  zależy  tylko  od  samego
nauczyciela czy ucznia. Dziecko przebywa przecież w
świecie  gdzie  początkowo,  każdy  nawet  najmniejszy
bodziec jest dla niego jakimś doświadczeniem. Do nas
należy  zadanie,  aby  nauczył  się  je  rozróżniać  i
przyjmować tylko te, o pozytywnym wpływie. W takiej
sytuacji  potrzebne  jest  równomierne  wychowanie
zarówno  przez  nauczyciela,  ale  też  w  każdym  innym
środowisku, w jakim znajduje się dziecko.

Środowiska wychowawcze

Rodzina  -  jako  podstawowa  naturalna  grupa,  do
której  przynależy  dziecko,  spełnia  też  w  pierwszej
kolejności  zadania,  jakie  stawia  jej  wychowanie.
Realizuje

pierwszoplanową

funkcję,

jaką

jest

niewątpliwie  funkcja  socjalizacyjna:  przekazywanie
języka,  wzorów  kulturowych,  norm  moralnych  i
obyczajowych. Czuwa też nad prawidłowym rozwojem
fizycznym  i  psychicznym  dzieci.  Czasami  jednak,  z
racji  swojej  dysfunkcji  jak  na  przykład:  rodzina
niepełna,  rozbita,  zrekonstruowana  czy  patologiczna,
może wpływać ujemnie, na proces wychowania.

Środowiska wychowawcze

Grupa  rówieśnicza  -  jako  niewielka  grupa,  o
poczuciu  odrębności  i  bliskich,  bezpośrednich
kontaktach. Także tam następuje proces socjalizacji, a
raczej  sprawdzanie  nabytych  już  w  rodzinie  cech,
wartości  i  norm.  Grupy  takie  wpływają  na  swoich
członków pozytywnie, poprzez wspólne realizowanie i
organizowanie

celów,

struktury,

spoistości

przywództwa  w  tej  grupie,  które  są  wynikiem
wzajemnych  oddziaływań  i  kontaktów.  Spełniają  one
potrzeby  psychiczno  -  społeczne  dzieci  i  młodzieży,
poprzez  wspólne  kontakty,  wzajemną  naukę  i
wychowanie, rozmowy i dyskusje.

Bibliografia

Red. B.Suchodolski. Pedagogika, t.1 i 2, wyd.PWN

Pedagogika. pod red.: M. Godlewskiego, ST.

Krawcewicza, T. Wujka, PWN Warszawa 1974.

Pedagogika. pod red.: Bogusława Minerskiego,

Bogusława Śliwerskiego, Leksykon, PWN Warszawa
2000

Document Outline