Dydaktyka ogólna, wykład nr 1

prof. dr hab. Andrzej Ćwikliński

Egzamin

Literatura:
- Czesław Kupisiewicz „Podstawy dydaktyki ogólnej” („Dydaktyka- podręcznik akademicki”- najnowsze wydanie) – biblioteka- do korzystania na miejscu
- Wincenty Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”- do korzystania na miejscu
- red. Krzysztof Kuszewski „Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela.”
- red. Krzysztof Konarzewski „Sztuka nauczania. Szkoła”
- Franciszek Bereźnicki „Dydaktyka ogólna w zarysie” BWSH Koszalin (1994)

Do egzaminu przeczytać:
- Józef Kozielewski „Rozwiązywanie problemów”???
- Andrzej Ćwikliński „Zmiany w polskiej edukacji w okresie globalizacji, integracji i transformacji systemowej” wyd. UAM Poznań (2005) - pierwsze trzy rozdziały (Edukacja a procesy globalne; Edukacja w kontekście integracji społecznej; Reformowanie edukacji w warunkach polskich- wybrać jeden z rozdziałów i przeczytać go, nie na blachę ale zorientować się)
-do korzystania na miejscu lub rezerwacja.
Zagadnienia:

1. Rozwój dydaktyki jako teorii kształcenia:
- związki dydaktyki z innymi naukami
- elementy systemu dydaktycznego
- analiza znaczeniowa podstawowych pojęć dydaktycznych
- charakterystyka rozwoju systemów dydaktycznych
2. Metody badań dydaktycznych:
- procedury badawcze w naukach humanistycznych
- wyznaczniki metodologiczne stosowania metod badawczych
- stosowanie różnych metod w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych
- ilościowe i jakościowe aspekty badań w dydaktyce
3. Treści nauczania w kształtowaniu zmian w wiadomościach, umiejętnościach i wartościach:
- wymagania stawiane treściom kształcenia
- tradycyjne i współczesne teorie doboru i układu treści kształcenia
- metody doboru i układu treści
- przemiany w treściach kształcenia
- plany i programy kształcenia
4. Psychologiczne podstawy procesu kształcenia:
- nauczanie i uczenie się faktów, wydarzeń, procesów i zasad
- proces kształtowania pojęć
- czynności nauczyciela i uczniów w procesie kształcenia
- ogniwa procesu kształcenia w toku podającym i poszukującym
- rola wzmocnień w procesie przyswajania wiedzy
5. Zasady dydaktyczne:

- zasady dotyczące materiału nauczania, czynności nauczania i warunków dydaktycznych
- zasady dotyczące motywacji w nauczaniu
- realizacja zasad w procesie dydaktyczno- wychowawczym
6. Metody i organizacja kształcenia:
- współzależność organizacyjna i metodyczna w procesie dydaktycznym
- charakterystyka form organizacyjnych nauczania
- przegląd tradycyjnych i współczesnych metod kształcenia
7. Przegląd współczesnych koncepcji kształcenia:
- nauczanie problemowe
- nauczanie zespołowe
- nauczanie wielostronne
- nauczanie programowane
8. Rola środków dydaktycznych i nowych technologii informatycznych w procesie zdobywania wiedzy:
- wspomagająca funkcja środków dydaktycznych w procesie myślenia
- warunki organizacyjno- metodyczne stosowania środków dydaktycznych
9. Planowanie pracy dydaktycznej:
- zasady i metody planowania
- rodzaje planów i ich realizacja
- kontrola i ocena stopnia realizacji planów dydaktycznych
10. Osobowość i zawód nauczyciela:
- style pracy nauczyciela z uczniami
- wzór wychowawcy i jego znaczenie dla kształtowania osobowości uczniów
- problemy zawodu nauczycielskiego

________________________________________________________________________________

Dydaktyka jako teoria kształcenia.

Dydaktyka- teoria kształcenia, w zależności od okresu o którym mówimy proces kształcenia traktuje się jako proces nauczania się i kształcenia ( podejście tradycyjne);

Proces uczenia się nauczania.

Podstawowym pojęciem jest uczenie się.

1. Pierwsze pytanie jakie trzeba postawić mówiąc o dydaktyce to pytanie o jej przedmiot. Co jest przedmiotem dydaktyki jako nauki?
Gdyby odpowiedzieć tutaj w sposób najprostszy: Przedmiotem dydaktyki jest działanie na rzecz optymalizacji procesów poznawczych człowieka (czy ucznia) poprzez różnego rodzaju działania edukacyjne realizowane w procesie kształcenia jak i poza tym procesem.

W procesie kształcenia wyróżnia się dwa podstawowe człony:
a) czynności nauczania, które są związane przede wszystkim z aktywnością nauczycielską;
b) czynności uczenia się, które związane są z aktywnością ucznia.
W zależności od okresu historycznego o którym mówimy, w procesie kształcenia, albo przeważały czynności nauczania, albo też czynności uczenia się.

W języku polskim nie mamy ścisłego rozgraniczenia tych dwóch terminów, bowiem często nauczyciele stwierdzają że 'uczę' w szkole. On nie 'uczy', tylko 'naucza'.

Jeden okres to okres dominacji nauczania nad uczeniem- był to więc okres wcześniejszy, związany np. z tradycyjnym systemem herbartowskim, a później np. w koncepcjach nowego wychowania, związanych np. z systemem Johna Dewey'a, a więc przewaga procesu uczenia się nad nauczaniem.
A więc proces kształcenia możemy rozpatrywać jako proces uczenia się i nauczania, albo też jako proces nauczania i uczenia się. Współczesne i nowoczesne podejście do procesu kształcenia to traktowanie tego procesu jako procesu uczenia się i nauczania. Oznacza to, iż nowoczesna dydaktyka bardziej skupia się nad tym, co dzieje się w uczniu, a więc w procesie uczenia się, niż tym, co czyni nauczyciel w procesie nauczania.

Jeżeli mówimy o rozwoju dydaktyki jako teorii kształcenia, to warto wyznaczyć pewne ogólne teorio- poznawcze warunki, jakie muszą być spełnione, aby można było określić dydaktykę jako dyscyplinę naukową. Patrząc historycznie, pedagogika pierwotnie traktowana była jako dyscyplina naukowa składająca się z dwóch subdyscyplin: teorii wychowania i teorii kształcenia. Następnie na skutek dynamizacji procesów społecznych, kolejną dyscypliną która wyłoniła się jako jedna z nauk o edukacji, była pedagogika społeczna. W związku z tym, że istniała również potrzeba ujęcia działań dydaktyczno- wychowawczych w zakresie temporalnym (czasowym), czwartą ważną subdyscypliną okazała się historia wychowania. Dzisiaj doświadczamy w obrębie nauk o edukacji bardzo dużego ich rozproszenia.

Powstaje więc pytanie: Jakie warunki muszą być spełnione, żeby jakiś zakres wiedzy ludzkiej można było traktować jako zakres wiedzy naukowej?
To pytanie nie odnosi się tylko do dydaktyki, ale odnosi się do każdego zakresu wiedzy, który rości sobie prawo nazywania się nauką. Ważne jest więc określenie owych warunków, które muszą być spełnione aby dydaktyka mogła być nazywana dydaktyką naukową, nauką.

Pierwszym warunkiem naukowości jakiegoś zakresu wiedzy ludzkiej jest to, iż posiada ona swój przedmiot badań, a może dokładniej iż posiada ona specyficzne podejście do przedmiotu badań. To dookreślenie ma sens dlatego, iż jeśli spojrzymy np. na nauki humanistyczne, to ogólnie powiedziawszy przedmiotem badań nauk humanistycznych jest człowiek. Natomiast to, co różnicuje poszczególne nauki opisujące człowieka jako przedmiot badań, to swoiste podejście do badań nad człowiekiem. Oznacza to więc, że np. filozofia opisując człowieka zajmuje się kwestiami możliwości poznania, bytu, systemu wartości. Psychologia opisuje człowieka w innym kontekście, socjologia z kolei opisuje człowieka uwikłanego w relacje społeczne, medycyna zaś odwołuje się do aspektów zdrowotnych. Ale wszystkie one badają człowieka, a więc mają wspólny przedmiot.

Drugi warunek naukowości jest taki, iż dana nauka musi dysponować tzw. językiem subiektywnie komunikowalnym, tzn. takim, który jest zrozumiały dla innych posługujących się tym językiem. Oznacza to więc, iż każda dyscyplina naukowa posiada pewną pulę pojęć, które są dla niej pierwotne i które te pojęcia generują tworzenie kolejnych pojęć. Można więc powiedzieć, że dydaktyka jako nauka musi dysponować swoistym aparatem pojęciowym.

Trzecim warunkiem spełnienia naukowości jest to, iż wiedza naukowa opiera się na sądach dowiedzionych empirycznie, a więc takich, które zostały zweryfikowane w badaniach. Jeśli więc stwierdzamy, że nauka wymaga sądów dowiedzionych empirycznie i na takich się opiera, dlatego każda z nich musi posiadać jeszcze jedną ważną cechę, a mianowicie dysponować swoistą metodologią, rozumianą jako metody badań i sposoby ich wykorzystywania.

Reasumując, żeby mówić o naukowości pewnej dziedziny wiedzy, trzeba wyróżnić cztery podstawowe warunki wyżej wymienione.

Jakie funkcje musi spełniać dydaktyka, aby mieć charakter naukowy (funkcje dydaktyki jako nauki)?
Żeby mówić o funkcjach dydaktyki jako nauki, należy odwołać się do funkcji jakie w zasadzie spełnia każda z nauk. Funkcje te związane są przede wszystkim z trzema podstawowymi pytaniami, które ludzkość stawia sobie penetrując pewne obszary rzeczywistości.

Trzy podstawowe pytania w obrębie każdej z nauk to:
1) Jak jest? Jaka jest rzeczywistość?- pytanie, które domaga się opisu tej rzeczywistości, stąd też pierwsza funkcja spełniana przez naukę to funkcja opisowa, nazwana też deskryptywną.
2) Dlaczego tak jest, jak jest?- pytanie związane z funkcją wyjaśniającą, nazywaną też eksplanacyjną.
3) Co zrobić, żeby było lepiej?- funkcja praktyczna, zwana też pragmatyczną; jak ulepszyć proces kształcenia, czyli jak ulepszyć stawianie celów kształcenia, realizację zasad kształcenia, metody nauczania itd.

Reasumując, musimy pamiętać że dydaktyka jako jedna z subdyscyplin pedagogiki pełni te trzy podstawowe funkcje.

Jeżeli mówimy o naukowości dydaktyki, i mówimy o tym, że jednym z warunków jej naukowości jest konstruowanie jej w formie dyscypliny naukowej, powstaje pytanie: Jak skonstruowana jest wiedza naukowa i jakie warunki w tym zakresie muszą być spełnione? Warto zauważyć, że konstruowanie wiedzy naukowej odbywa się przez podobne etapy jak ma to miejsce w konstruowaniu wiedzy człowieka, dziecka w sensie rozwojowym. Najniższym poziomem konstruowania wiedzy naukowej, ale niezwykle ważnym, jest poziom konstruowania pojęć. To samo dotyczy zresztą konstruowania wiedzy człowieka. „Cała ludzka wiedza zawiera się w pojęciach”- Pascal. Nawet jeżeli uznamy że ten pogląd jest przesadzony, to na pewno należy stwierdzić że cała ludzka wiedza rozpoczyna się od pojęć.

Pierwszy etap: tworzenie pojęć
Powstaje więc pytanie: Co rozumiemy pod terminem 'pojęcia'? Czy pojęcia istnieją realnie?
Pojęcia nie istnieją realnie, ale istnieją one w języku, istnieją w mowie. Zatem warunkiem rozwoju aparatu pojęciowego jest rozwój mowy. Z kolei warunkiem rozwoju myślenia człowieka, jest opanowanie przez niego języka. „Mowa jest emanacją duszy” Humboldt- warunkiem rozwoju myślenia jest rozwój mowy. Im lepiej jest rozwinięta mowa, tym lepiej jest rozwinięte myślenie.

Rozumieć pojęcia tzn. że dana osoba potrafi określić dane cechy wspólne dla danej klasy przedmiotów.

Pojęcie jest zbyt szerokie, gdy zawiera cechy konstytutywne i konsekutywne.

Pojęcie jest zbyt wąskie jeśli nie zawiera wszystkich ważnych cech

Drugi etap: sądy

Sąd może być subiektywny lub obiektywny.

Warunkiem przyjęcia sądy jest przyjęcie sądu obiektywnie (ponieważ musi zajść badanie empiryczne)

Sądy różnią się poziomem ogólności. Najwyższym jest prawo naukowe. Prawa naukowe nie mogą ze sobą konkurować w danej dziedzinie.

Teoria a nauka.

Nauka zawiera teorię. Naukę należy sprawdzać empirycznie, a teorii nie można sprawdzić. Teoria przekształca się naukę albo zostaje odrzucona.

Elementy systemu dydaktycznego.

W- wartości

Drogowskazy ludzkiego życia. Aksjologia nauka o wartościach.

C- cele

Konstruowanie każdego systemu dydaktycznego jest namysł nad celami, ważne aby pamiętać iż cele nie mają być stanowione dowolnie, ale muszą być pokłosie refleksji aksjologicznej, co oznacza że cele stanowione są na bazie przyjętych wartości, przy realizacji każdego z systemów dydaktycznych, świadomość celów zarówno nauczyciela jak i ucznia jest kwestią podstawową. Badania pedagogiczne wykazują, że nauczyciele często nie właściwe konstruują cele.

Świadomość celów ucznia jest również ważna iż cele tworzą perspektywę poznawczą tzn. uświadamiają uczniów w jakim kierunku poznawczym zdążają.

Cele również mają charakter wychowawczy, ponieważ uczą ucznia życia celowego. W życiu każdej jednostki pojawiają się sytuacje trudne, wówczas kiedy jednostka celów nie osiąga, bo rodzi się frustracja, ale i wówczas kiedy jednostka cele osiąga, ponieważ taka sytuacja wymaga od niej nowego spojrzenia na cele, wyznaczania nowych celów.

Uogólniając można powiedzieć, że życie bez celów jest skazane na wegetacje, ale o pełni życia można mówić wówczas, gdy oceniamy je przez pryzmat wyznaczonych przez nich celów.

Kolejny element brany pod uwagę w tworzeniu systemy dydaktycznego są zasady.

Zasady nauczania to ogólne normy postępowania dydaktycznego, które odpowiadają na pytanie „dlaczego mamy nauczać tak a nie inaczej?”. Można więc powiedzieć, że zasady są wyjaśnieniem podejmowanych czynności wykonywanych przez nas w czasie wykonywania.

Zasady odnoszą się tylko do wyjaśnień związanych ściśle z …Albo też traktowane są szerzej i dotykają życia np. społecznego.

W polskiej dydaktyce panuje pogląd iż zasady odnoszą się do wyjaśnień, czynności podejmowanych z wyjaśnienia…

Zasady z reguły wykorzystują dla wyjaśnienia…..

T-Treść

Jeśli chodzi o treści kształcenia, to są one najczęściej modyfikowanym elementem dydaktyki.

Historycznie podlegają w czasie daleko idącym zmianą. Bardzo często dzieje się tak, iż nauczyciel realizujący program nauczania zaczynają swoje myślenia od tego elementu, gubiąc refleksje o poprzednich elementach.

Podstawową zasadą realizacji programu jest uświadamianie, że treści kształcenia są wtórne wobec stanowionych celów kształcenia. Ważne jest pytanie na bazie jakich treści mogą osiągnąć wcześniej postawione cele. Treści kształcenia muszą sprzyjać pewne/określone wymogi i poprzez treść musimy przygotować uczniów w procesie przygotowania do ról społecznych.

Muszą spełniać nie tylko kryteria społeczne ale też naukowe, psychologiczne, dydaktyczne. Dobór treści odbywa się poprzez … system teorii doboru wykładu treści. Ważny jest tu również układ treści, materiału.

Zakresie merytorycznym

F-Formy nauczania

W każdym systemie nauczania formy nauczania rozpatruje się względem trzech kryteriach:

- liczba uczniów- mówimy wówczas o takich formach jak nauczanie jednostkowe, grupowe, zbiorowe,

- kryterium czasowe- mówimy o formach lekcyjnych i pozalekcyjnych i poza lekcyjnymi

- kryterium miejsca- szkolne , pozaszkolnej edukacji

Formy nauczania to pomiędzy różnymi systemami nauczania różne daleko idące różnice.

Przygotowanie w zakresie organizacyjnym. Dopiero po refleksji w zakresie form organizacji przychodzi pytanie poprzez jakie metody realizowane będziemy wcześniej przyjęte formy.

Wynika z tego iż formy organizacji wyprzedza nauczania merytoryczne.

W różnych systemach dydaktycznych wyróżniamy różne systemy dydaktyczne np. systemy poszukujące. Systemy poszukujące związane są z aktywnością samodzielnością i metodą, które aktywują prace nauczyciela.

Metody oglądowe, w których wyróżniają się pomiar o pokaz.

Pokaz to wymiar jakościowy, pomiar-ilościowy. W tej grupie wyróżnia się wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką itp.

Dobór metod musi odbywać się zawsze w świadomości realizacji celów, wymieniających umiejętnych metod oraz obowiązkowych zasobów jakie form organizacyjnych nauczania. Ostatni wyróżnia cele dydaktyczne zorganizowanie środków. Środki pomagają w rozwoju procesów myślowych w rozwoju wyobraźni ucznia, często są traktowane jako element świadomy o nowoczesności tego procesu. Są też świadectwem przestrzegania zasady poglądowości. Muszą być jednak stosowane z umiarem, bo jak nazwa wskazuje są tylko środkiem realizacji celów dydaktycznych a nie…

Nie można postawić znaku równości między nowoczesnymi środkami a samą nowoczesnością procesów myślowych. Nawet przy wykorzystywaniu środków cyfrowych możemy mieć kontakt z nienowoczesnym, podającym i niespełniającym norm wyróżnionych norm kształcenia.

Te wszystkie elementy brane pod uwagę pozwalają opisać system dydaktyczne jako pewna całość i zaprezentować niepowtarzalność danego systemu zwracając uwagę iż myślenie o szkole i o edukacji , o procesach kształcenia może mieć niepowtarzalne wymiary.

Charakterystyka związków dydaktycznych z innymi naukami.

Współcześnie każda z nauk opisuje rzeczywistość wykazuje tendencje do odwoływania się do dorobku innych nauk. Również w zakresie wiedzy pedagogicznej, samodzielne nauki o edukacji czerpią nawzajem ze swojego dorobku. Stąd tez dydaktyka odwołuje się do innych nauk takich jak: teoria wychowania, historia, nauki andragogiki i wielu różnych, ale oprócz innych nauk pedagogicznych wykazują ściśle związki z różnymi naukami o charakterze humanistycznym. Należy wskazać także nauki psychologiczne, nauki biomedyczne, filozofie, socjologie, historie organizacji i zarządzania. Można by wskazywać jeszcze inne dyscypliny, ale te należy szczególnie traktować w rozwoju dydaktyki można wyróżnić także okres, w którym próbowano tworzyć tylko w objęciu jej dokonań.

Współcześnie istnieje pogląd, żeby właściwie opisywać, wyjaśniać zjawiska w tym środowiskowe odnoszenie się do dyscyplin jest jako konieczność badawcza. Wśród wymienionych dyscyplin humanistycznych na szczególną uwagę zasługuje filozofia i to nie tylko z tego związku, że filozofia jest matką wszystkich nauk i a zasadzie wszystkie nauki wywodzą się z pnia filozoficznego. Tak samo ważna jest filozofia dla socjologii, medycyny i psychologii bo one również swój rodowód lokalizują w historii filozofii. Dla dydaktyki jako nauki , filozofia jest również ważna poprzez zakres wiedzy jak się zajmuje wiedze, należy też pamiętać że taka dyscyplina wiedzy , która przez wiele badań traktowana jest jako, a chodzi o aksjologię, dziś traktowana jest jako subdyscyplina filozofii.

W akademickich strukturach, zakładach aksjologii zajmuje się w instytutach filozofii.

Analizując … zwróćmy uwagę na aksjologię. Jest punktem wyjścia do konstruowania każdego systemu wynika z tego że tan aspekt filozoficzny jest szczególnie ważny. Ponieważ jego konstruowanie zaczyna się od tych wartości…

W aksjologii podejmowane zostały debaty zgodnie z jakimi wartościami należy kształtować człowieka charakter. Zadane pytania; czy wartości funkcjonują zgodnie z człowiekiem czy są jego wytworem i jak kształtować rozumienie? Wartości ich przyjmowane i organizacji życia zgodnie z nimi.

Z jednej strony można stwierdzić, że wartości są wytworem ludzkiego myślenia, ale przecież mówimy też o wartościach uniwersalnych, co oznacza, że są uniwersalne – funkcjonują bez czasu. To dążenie człowieka do prawdy, piękna i dobra.

Potwierdza to, że owe wartości spotykamy w różnych cywilizacjach i różnych kryteriach, stanowiły i stanowią np. na dalekim wschodzie , Mezopotamii, starożytnym Egipcie, epoce hellenistycznej, greckiej, łacińskiej, chrześcijańskiej. Owa triada wartości uniwersalnych była na tyle ważna, że z nich powstały subdyscypliny opisujące je. Zagadnieniem piękna zajmuje się estetyka. Dobrem – etyka (moralność), prawdą- teoria poznania. Wszelkie dyscypliny filozofii prowadzą do zgodnego przyjęcia triady i zgodnie są co do tego, że:

-prawdziwe jest to w pięknie i dobre,

-piękne zaś jest co dobre i prawdziwe,

-dobre jest to co piękne i prawdziwe.

Dla dydaktyki aksjologia jako subdyscyplina filozoficzna jest kwestią podstawową.

Drugi ścisły związek z dydaktyką wynika z faktu, iż merytorycznie, przedmiotowo filozofia dzieli się na dwie działy:

Zagadnieniami bytu- ontos z łaciny – ontologia.

Dydaktyków bardziej interesuje granice i możliwości ludzkiego poznania. Dydaktyka zajmuje się procesami optymalizowania procesów poznania. To od istniejącego poglądu filozoficznego zmieniało się myślenie o możliwościach poznania człowieka, a więc myślenie o szkole i uczeniu, komu ma służyć i czemu to poznanie ma służyć. Więc zmiany poglądów filozoficznych prowadziły do zmian myślenia o szkole i zmiany celów charakterystycznych tej szkołę .

Drugi dział filozofii – episteme z łaciny- epistemologia lub gnozis – poznanie gnozeologią, te dwie nazwy dla tego samego. Wymiary więc gnozeologii lub epistemologii mają nie zwykle ważne znacznie dla teoretyk (też dla praktyki) rozważań, jakie zatem były główne kierunki w epistemologii, które rzutowały to w co działo się w systemie edukacyjnym. Pierwszy stosunkowo drastyczny pogląd który dla pedagogów, dydaktyków jest trudny, dla myśli człowieka go nie może zrozumieć otaczający go rzeczywistości. (…) taki pogląd konsekwentnie prowadzi do odrzucenia edukacji i do …

Bowiem zakłada niemożność poznania świata – agnostycyzm.

Jeśli zadajemy im pytanie o ich poglądy to wyjaśnienie ma charakter psychologiczny. Zakładają bowiem, że człowiek nie może poznać obiektywnie świata bo w oglądzie każdego z nas, ten świat jest już przez naszą wiedzę, poglądy subiektywny, zależny od emocji, …

Ich zdaniem nie ma więc obiektywnego obrazu świata, ale jest wiec wiele światów poznanych (?)

Inne poglądy epistemologiczne nie są już tak radykalnie, ale zwracały uwagę na elementy, które dominują na życie człowieka.

Kolejny pogląd mówi o tym że poznajemy świat przede wszystkim naszymi zmysłami. Na polu edukacji powstała szkoła wg myślenia Komeńskiego. Był on twórcą też poglądowości, ponieważ jeśli zmysły są takie ważne, to trzeba zmienić warunki w procesach kształcenia. Taki pogląd , który zakłada przede wszystkim ważność zmysłów to sensualizm.

Powstał z goła inny pogląd, który negował znaczenie procesów zmysłowych. Zakładał on, że najważniejsze jest myślenie (?) liczył się rozwój myślenia, ale również wartość kształcąca przedmiotu. w takich dydaktycznych eksponowano przede wszystkim naukę języka ojczystego i obcego, matematykę, logikę. Taki pogląd epistemologiczny zakładał, że poznajemy po przez rozum – racjonalizm.

Kolejnym przykładem epistemologii w ludzkim poznaniu najważniejsze jest działanie, praktyka. Praktyka weryfikuje poznania zmysłowe i umysłowe. Jeśli bowiem że człowiek jest … że poznał otaczającą go rzeczywistość pokłosiem takiego myślenia było … J. Debey i w. James koncepcja filozoficzna zwana pragmatyzmem. Pragmatyzm zakłada poznanie świata przez poznanie. Szkoły amerykańskie były nakierowywane na uczenie przez działanie. To co charakteryzowało … kierunki to swoista ich jednostkowość, która grafitowała z dzisiejszym myśleniem …, że wszystkie poglądy są słuszne i powinny być wykorzystywane proporcjonalnie.

Kolejną niezwykle ważna nauka z których współpracuje jest psychologia. Można stwierdzić, iż ktoś kto realizuje procesy kształcenia musi posiadać szeroką wiedzę psychologiczną. Psychologia bowiem stanowi wyjaśnienie nauczycielskiego postępowania. Psychologia też opisuje naturę procesów psychologicznych charakterystycznych dla człowieka.

Stąd też wyróżnia się psychologię społeczną, kształcenia itp. Jeśli chcemy optymalizować procesy poznawcze najpierw musimy zgłębić ich naturę, aby wspomóc te procesy. Oczywiście w psychologii główny pogląd na naturę procesów, ponieważ wyróżnia się różne koncepcje człowieka.

Jeśli bowiem człowieka będziemy opisywać po przez jego zachowanie, wówczas będzie to odwołanie się do koncepcji behawiorystycznej.

Jeśli zaś przyjmiemy założenia iż cała osobowość kształtuje się w pierwszych latach życia szkolnego i że zachowanie stymulowane jest po przez popędy wówczas mówimy o psychoanalizie. Jeśli zaś przyjmiemy tezę iż psychologia opisuje wyższe czynności nerwowe człowieka to stoimy na gruncie psychologii poznawczej.

Można też wyróżnić inne koncepcje psychologiczne, ale te trzy są podstawowymi.

Psychologia opisuj i pogłębia terminy i pojęcia, które tworzą trzon rozważań dydaktycznych, takie pojęcia jak kształcenie, wychowanie, uczenie się, socjologia, resocjalizacja i wiele innych. Istnieje z punkty widzenia dydaktyki jest odwołaniem się od socjologii nauki. Jedną z nauk o edukacji stanowi taka subdyscyplina jak socjologia wychowanie lub edukacji. Wynika to z faktu, iż w dydaktyce należy docenić znaczenie procesów socjalizacyjnych w szkole. O ile możemy sobie wyobrazić proces zdobywanie wiedzy, jak proces zachodzący w izolacji czy np. dystans lernrnijny, o tyle proces socjalizacji wymaga działania grupy, w grupie i przez grupę, a takie wymagają ćwiczenia związków interpersonalnych.

…

Poprzez funkcjonowanie w grupie uczeń przygotowuje się do pełnienia ról społecznych w dorosłym życiu. Ale szkoła nie może tylko przygotowywać do roli, ale też musi aktywować aktualne życie ucznia. Społeczne umiejętności, które dzieci zdobywają w szkole, np. przez przyjaźnie, przenoszone zostaną później na szerszy grunt życia społecznego, stąd też społeczne aspekty, a zatem aspekty socjologiczne, są dla dydaktyka nie mniej istotne. Jedynym bowiem aspektem rozwoju człowieka obok takich jak rozwój fizyczny, poznawczy emocjonalny jest rozwój kompetencji społecznych.

Kolejnym istotną dyscypliną wspomagania pola dydaktycznego jest … elementem organizacji z urządzania. (?)

Polska nauka w tym zakresie ma bardzo dobry dorobek przez dr. Zielnickiego. Dla dydaktyków zarządzanie i organizacja ma bardzo duże znacznie, aby ……

Każdy bez wyjątku nauczyciel jest kierownikiem procesu kształcenia organizacji form prawd (?) ucznia, kieruje procesami i ocenia, może też kierować różnymi formami edukacyjnymi (np. szkołą) lub formami pozaszkolnymi (radą rodziców) niezwykle ważne jest również łącznie wiedzy pedagogicznej z wiedzą biologiczną i medycyną.

Wiele nieprawości w szkole są przyczyną biopsychicznych lub ….

Na prawidłowe funkcjonowanie ucznia, którego stan zdrowia trzeba rozumieć jako harmonię miedzy „soma” i „psyche” czyli między ciałem a duszą.

Należy dostrzec tą współzależność iż bardzo często chore ciało prowadzi do schorzeń natury psychicznej jak również chora psychika może prowadzić do zmian somatycznych.

W dydaktyce coraz częściej podejmuje się wyznaczniki sukcesów dydaktycznych ucznia.

Istotnym elementem teorii dydaktyki jest odwołanie się do historii nauki w tym przede wszystkim do myśli pedagogicznej, ponieważ wiedza historyczna z jakiej … nam informacje konkretne o tym co miało miejsce i co są zweryfikowane mu doświadczanie i też z weryfikacją tych elementów i rozwiązań , które zostały potwierdzone i które mogą być elementem nowego podejścia.

Analiza podstawowych pojęć .

Uczenie się

Rodzaje uczenia się:

-uczenie się na zasadzie prób i błędów

-uczenie się poprzez rozwiązywanie problemów

-uczenie się poprzez wgląd, wnikanie w stany psychiczne

-warunkowanie klasyczne, instrumentalne

Poziomy zachowania ludzkiego:

-poziom zachowania reaktywnego

-poziom zachowania motywacyjnego

-poziom zachowania nastawionych (?)

-poziom zachowania dążeniowego

Uczenie się jest to zdobywanie przez uczącego się podmiotu określonych umiejętności, nawyków w drodze bezpośredniego bądź pośredniego poznania rzeczywistości – analiza psychologii poznawczej.

Uczenie się jest to względnie trwała zmiana możliwości reagowania zdobyta w ćwiczeniach – behawioryzm.

Nauczanie- jest to organizowanie i kierowanie procesami uczenie się.

Kształcenie- kształcimy się całe życie. Wykształcenie kształtowanie w sferze instrumentalnej jak i kierowane motywy, zdolności, pamięci i myślenie itp.

Pojęcie kształcenia jest szersze, jeśli osoba jest wykształcona ma się ustosunkowywać do napływających do niej informacji; może kształtować wiedzę,

(uczenie się to tylko zdobywanie wiedzy, nie można się ustosunkować)

Różnice między kształceniem a uczniem : Czas, Szersze, Stosunek do wiedzy

Ważne jest samokształcenie.

Wychowanie – nie odłączny składnik kształcenia.

Wychowanie to planowe, celowe świadome kształcenie wychowanka zgodnie z danymi ideałami ważnymi dla danego kręgu kulturowego.

Wychowanie jest również procesem socjalizacji.

Resocjalizacja – wtórna socjalizacja

Poziom poznania umysłowego i zmysłowego- różnica między nimi- proces poznania myśli, oparty jest na słowie , a poznanie zmysłowe nie jest poznaniem słownym.

Procesy psychiczne zmysłowe: wrażenia, spostrzeganie, wyobraźnia.

Wrażenia- są to takie procesy psychiczne, które polegają na odzwierciedlaniu pojedynczych cech przedmiotów. Ważenia są mono sensoryczne, jeden zmysł.

Wrażenie a spostrzeganie

Spostrzeganie – kompleksy wrażeń, zespoły wrażeń, takie procesy psychiczne polegające na wyeksponowaniu zewnętrznych cech przedmiotów całościowo, są poli sensoryczne- czyli wiele zmysłów. Nie kojarzyć tylko z wiedzą !

Wyobrażenie retrospekcja poprzednich spostrzeżeń, wyobraźnia jako procesy psychiczne mają charakter odtwórczy. Są to takie … odzwierciedlania cech przedmiotów, ale nie oddziaływają na nasze zmysły. Wyobraźnia ma charakter twórczy. Budowanie wyobrażeń zależy od poprzednich doświadczeń

Drugi poziom myślowy

myślenie – analizowanie przetwarzanie informacji.

Dane a informacja

Dane są to najmniejsze elementy wiadomości, które nie mają znaczenia dla podmiotu w konstruowaniu rozwiązywanych przez podmiot problemów.

Dane zaś stają się informacjami wówczas jeśli nabierają znaczenia w kontekście rozwiązywanych przez podmiot zadań, oznacza to że każdy … może funkcjonować na poziomie danych lub na poziomie informacji, powstaje pytanie co jest miara informacji?

Miarą informacji jest niwelowanie przez nią naszego poziomy nie wiedzy , czy też poziomy nie pewności, która się z nią łączy.

Można też powiedzieć, iż w miarę w której następuje przyrost informacji, poziom niewiedzy maleje jeśli funkcjonuje duży-wyższy poziom nie wiedzy to związane jest wyższym poziomem nie wiedzy.

Można tez powiedzieć iż między informacją a wiedzą zachodzi proces odwrotnie proporcjonalny.

Dane, informacje, wiadomości

Wiadomości to rodzina informacji, która posiada swoje znaczenie, hierarchie strukturę.

Wiedza są to wiadomości, które zostały włączone do naszych struktur poznawczych w wyniku czego nasze struktury poznawcze zostały rozbudowane, z punktu widzenia dydaktyki relacje między elektami stanowią wiadomości i elementami stanowiącymi wiedzę są niezwykle istotne, powstaje pytanie w jaki sposób wiadomości stają się elementami naszej wiedzy, aby zrozumieć te procesy należy się odwołać do wyjaśnienia teoretycznych sformułowanych przez wszystkim pezrz psychologa gen. Jane Piaze , tez badacz opisał przebieg owych procesów, w kontekście swoistej triady, - asymilacja, akomondacja, mediacja, najważniejsze jest aby pamiętać, że tylko te elementy maja stanowić strukturę naszej wiedzy, które coś znaczą w kontekście tego co wiedzieliśmy już wcześniejm jeśli dany element zostaje włączony do naszej struktury poznawczej i jęsli pogłębia do naszej struktyry poznawczej i jeśli pogłębia lub poszerza i zagłębia jest z tym co poznaliśmy wcześniej nazywamy asymilacją

Asymilacja

O taki proces poznawczy tóry polega na włączeniu nowych elementów w struktyrę poznawczą jeśli te nowe elemnty są zgodnę z naszą powszechną , porzednią wiedzą. DOKOŃCZYĆ Z MOICH

Metoda badawcza

Metody badawcze są to teoretycznie uzasadnione zabiegi koncepcyjne i instrumentalne obejmujące całość postępowania badacza. Każda metoda stosowana jest poprzez wykorzystywanie techniki. Techniki – bliżej określone czynności badawcze realizowane w obrębie metod badań. Każda z technik wyłoniona w obrębie metod stosuje odpowiednie narzędzia badawcze. Metody to sposoby badań. Techniki określają czynności badawcze. W badaniach najczęściej wykorzystujemy metody obserwacji, ankiet, analizy dokumentów.

Metoda obserwacji najczęściej przez obserwacje rozumie się świadome i planowe spostrzeganie. Spostrzeganie jest procesem psychicznym. Obserwacja jest metodą w której wykorzystujemy procesy spostrzeżeniowe.

Według M. Łobockiego- obserwacja- osobliwy sposób spostrzegania, interpretowania danych w naturalny przebieg będący w zasięgu widzenia. W tej definicji występują 3 fazy: spostrzegania, gromadzenia, interpretacji. Nie mogą występować łącznie. Warunkiem prowadzenia metod obserwacji jest ich rozłączność.

Obserwacja przyczyniła się od postępy nauki w rożnych dziedzinach, również w pedagogice. Wyróżnia się wieloma zaletami, które nie przysługują innym metodą. Obserwacja umożliwia poznanie osób w różnych warunkach, umożliwia poznanie hipotezy roboczej, lub wprowadzenie zmian, pozwala na wstępne zweryfikowanie, umożliwia sprawdzanie twierdzeń uzyskanych za pomocą innych metod badań np. eksperymentów, testów. Jest najważniejszą metodą badań dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Umożliwia pracę dydaktyczną nauczyciela. Prowadząc badania tą metodą nie ingerujemy rzeczywistości. Aby spełniła wymogi muszą być spełnione warunki jej poprawności. celowość obserwacji-związana jest z tym, że uświadamia badaczowi co zamierza badać jest możliwe, ściśle określony cel ukazuje badaczowi swoistą perspektywę badawczą. Drugi warunek to planowość. Obserwacja naukowa musi mieć charakter planowy, w przeciwnym razie jest przeprowadzony w sposób chaotyczny. Taką obserwację trzeba robić wg planu: czas trwania i poszczególne etapy, sposoby obserwowania, sposoby rejestrowania wyników obserwacji, wpływ warunków musi określać zagwarantowanie naturalnych warunków, zasady interpretacji, zebranego materiału. Kolejne jest selektywność – łączy się z celowością. Obserwacja całościowa nie jest obserwacją selektywną. Obserwacja selektywna polega na podołaniu obserwacji kategorie zachowań, które wyznaczone są jej celem. Jeśli obserwujemy zachowanie agresywne dzieci to te zachowanie podlegają obserwacji.

Dokładność- kolejny warunek- polega na precyzji postrzegania, interpretowania zgromadzonych danych. Dokładność obserwacji i wierna, wyczerpująca i wnikliwa. Wierna- jeśli oddaje rzeczywistość jaka jest. Wyczerpująca jeśli dokonuje obserwacji wszystkich zachowań wyznaczonych celem obserwacji. Wnikliwa jeśli nie tylko gromadzi materiał obserwacyjny, ale dokonuje właściwej interpretacji. Obserwacja obiektywna- jeśli nie jest skażona subiektywizmem obserwatora. Jej warunkiem jest ścisłe rozłączenie tych faz. Nie można dokonywać interpretacji w momencie gromadzenia i spostrzegania. Charakteryzując tą metodę trzeba zauważyć określenie obserwacji. Przedmiotem obserwacji jest opis zachowań jest opis obserwacji osób lub osoby. Metodolodzy zwracają uwagę, że sam opis zawchowań uniemożliwia ich interpretacje, dlatego opisywane zachowanie muszą być opisane w kontekście sytuacji. W różnych sytuacjach, ludzie różnie zachowają się. Dla właściwej interpretacji ważne są warunki prowadzenia. W tym samych sytuacjach różnych warunkach zachowania są inne. W metodologii obserwacją są zachowania, sytuacje i warunki. Jednak dla przeprowadzenia obserwacji psychologiczna pedagogicznych określenie tych warunków nie wystarcza.

Zachowanie = S A W O

S- sytuacja

A-Antycypacja, podźwięk po wcześniejszych zderzeniach

W- warunki

O- osobowość

Zachowanie : uśrednienie tego co psychiczne i kulturowe

P – psychiczne

K- kultura

Techniki obserwacji:

- uczestniczący ( czynny)

- nieuczestnicząca (bierna)

Są to określone sposoby obserwacji w celach badawczych. Obserwator jest elementem składowym sytuacji, którą obserwuje. Nieuczestniczące – związane z obserwacją obserwatora, który jest poza układam sytuacji obserwowanych. W każdej z grup są trzy techniki.

Uczestnicząca: obserwator jest elementem składowym

1)Technika obserwacji dorywczej (anegdotyczna) najmniej fachowa, brak wyznaczanego celu, ma najmniej naukowy charakter, ponieważ nie posiada ważnego warunku poprawności- celu

2)Technika dzienników obserwacji – badania na przestrzeni dłuższego czasu, zawracanie uwagi na różne zmiany w kontekście upływającego czasu.

3)Technika obserwacji kategorialnej (selektywna) obserwacja podlega tylko pracy kategoria zachowań, ścisłe przestrzeganie celowości i jej selektywności. Technika jest wydajna i precyzyjna. Służy do obserwacji ściśle określonych kategorii zachowań

Nie uczestnicząca

Technika:

- próbek fotograficznych- jest obserwacją całościową, wszystkich elementy obserwacyjne są ważne. Obserwowane są poprzez całe zespoły badawcze, wszystko jest równoważne.

- próbek czasowych: badanie procesów rozwojowych w odstępach czasowych. Zaleta wychwycenia zmian w osobach lub zjawiskach, prowadzona co jakiś czas (obserwacje ciągłe).

- próbek zadań: poszukiwanie etiologii zadania w zdarzeniach wcześniejszych. Służy wychwyceniu związków przyczynowo- skutkowych, źródło miało miejsce w przeszłości.

Błędy obserwacji:

- płeć jednorodna- obserwacja jednej płci

-kulturowa

-wiek- zbliżenie wieku

-nieposiadanie wiedzy

-zbyt odległy i zbyt bliski dystans