FIZJOLOGIA – wykład 4:

ODPORNOŚĆ:

NIESWOISTE MECHANIZMY OBRONNE

1. MECHANICZNE:

   • Wiązanie międzykomórkowe warstwy nabłonka

   • Proces złuszczania komórek

   • Strumień cieczy/powietrza

   • Ruch rzęsek

2. CHEMICZNE:

• Śluz

• Nieswoiste czynniki bakteriostatyczne, -bójcze

• pH

• enzymy

1. MIKROBIOLOGICZNE:

• Swoista mikroflora

1. FAGOCYTOZA:

NIESWOISTE CZYNNIKI HUMORALNE

- układ dopełniacza

-properdyna

- interferony

- transferryna

- laktoferyna

- lizozym

Białka dopełniacza – uzupełniają działanie przeciwciał (działają głownie na błony komórkowe):

• Opsonizacja mikroorganizmów

• Bakterioliza i cytoliza

• Chemotaksja i aktywacja neutrofili

• Degranulacja bazofilów

• Przetwarzanie kompleksów przeciwciało-antygen

• Zwiększenie aktywności limfocytów B

• Wzmacnianie wiązania antygenów do limfocytów B i komórek prezentujących antygen

LEUKOCYTY

Rozpoznawanie i unieczynianie szkodliwych i obcych dla organizmu czynników, które wnikają do niego lub na skutek nieprawidłowych przemian zostaną w nim wytworzone:

• Drobnoustroje (m.in. wirusy, bakterie)

• Nieprawidłowo zbudowane komórki organizmu (kom nowotworowe, kom zmutowane)

Pierwszą linią obrony organizmu stanowią granulocyty (głównie obojętnochłonne) i monocyty.

Posiadają zdolność do fagocytozy, czyli pochłaniania i trawienia np. fragmentów bakterii czy innych komórek

DIAPEDEZA – (20 µ/min) wychodzenie do tkanek przez drobne pory między komórkami śródbłonka naczyń

CHEMOTAKSJA- ruch ukierunkowany (działania na błonę komórkową związków chemicznych powstających w miejscu, gdzie jest ciało obce i rozwija się proces zapalny)

PINOCYTOZA – pobieranie zawiesin koloidalnych rozpuszczonych w osoczu bądź w płynie międzykomórkowym (cząsteczki białka, tłuszczów, kwasów nukleinowych)

• Neutrofil – obojętnochłonne

• Bazofil – zasadochłonne

• Eozynofil – kwasochłonne

PULA MARGINALNA – granulocyty zatrzymywane w zatokach naczyniowych i rozgałęzieniach naczyń włosowatych w śledzionie, wątrobie i szpiku, uwalnianie np. po wysiłku, po spożyciu pokarmu białkowego (leukocytoza trawienna)

- wniknięcie bakterii powoduje uruchomienie nie tylko puli marginalnej, ale również rezerwy szpikowej intensywniejsze procesy w puli komórek dojrzewających i dzielących się zmniejszenie czasu rozwoju i dojrzewania

REAKCJA ZAPALNA

- miejscowy proces wywołany uszkodzeniem tkanek, który powoduje:

1. Zaczerwienienie

2. Ból (PG, serotonina, bradykykinina)

3. Obrzęk

4. Upośledzenie frekcji

5. Rozszerzenie naczyń mikrokrążenia (histamina, PG, LT)

6. Zwiększenie przepuszczalności dla białek

7. Wzmożenie przesączu płynu do tkanek

8. Przechodzenie granulocytów i monocytów do tkanekfagocytoza

GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE

- neutrofile

- wielkość: 10-14 µm

- 40-60%

- starsze mają jądro segmentowane (segmenty połączone mostkami, liczba (2-5) ich wzrasta z wiekiem krwinki), młode postaci mają jadro kształtu litery C

- ziarnistości różowo-szare, czasem niewidoczne

- w krwi żyją 6-12 h, przechodzą do tkanek- żyją kilka dni, giną na drodze apoptozy lub nekrozy

- Głowna nieswoista linia obrony przed bateriami i grzybami

- Są cytotoksyczne w stosunku do bakterii G+, G-, grzybów i pierwotniaków

• Defensyny- peptydy o działaniu bakteriobójczym

• Lizozym

• Mieloperoksydaza (MPO)

• BPI- nieenzymatyczne, białkobójcze- bakterie G-, gł. E.coli, Salmonella, pałeczka ropy błękitnej

Przesuniecie obrazu w prawo – wzrost liczby młodych postaci granulocytów obojętnochłonnych z jadrem pałeczkowatym (charakter regeneratywnych lub degeneratywny)

• Fizjologicznie u noworodków w okresie poporodowym

• Patologicznie- ostre stany zapalne, stres, po krwotokach, przy zatruciach, przewlekła białaczka szpikowa

Przesuniecie obrazu w prawo – wzrost liczby granulocytów obojętnochłonnych z jadrem segmentowanym

• Charakterystyczna dla przewlekłych stanów zapalnych

GRANULOCYTOZA – wzrost liczby neutrofili

1. fizjologiczna:

   • po wysiłku fizycznym

2. patologiczna:

• zatrucia produkatami przemiany materii (cukrzyca, dna)

• mocznica

• zatrucia Pb, Hg,

• jadem węży,

• przetworami naparstnice,

• infekcje

GRANULOPENIA -zmniejszenie liczby neutrofili

• choroby wirusowe,

• zatrucia benzenem,

• sulfonamidami,

• arsenem

EOZYNFILE

- wielkość: 10-17 µm

- stanowią ok. 1-5% (w wielokrotnie większej ilości w szpiku - rezerwa szpikowa oraz w tkankach (drogi oddechowe, ściana jelita, macica))

- we krwi żyją ok. 2 dni, w szpiku do 6 dni

- jądro przeważnie 2 płatowe (2 gruszkowate płaty połączone nitkowatym mostem (czasem – 3-4 płaty lub pałeczkowate)

- ziarnistości koloru ciemnoczerwonego, mniejsze zdolności fagocytarne niż u neutrofili

EOZYNOFILIA – wzrost liczby eozynofili. Występuje w stanach uczuleniowych, częstszy objaw robaczyc przewodu pokarmowego – stałe i nieznaczne uszkodzenia tkanek i uwalnianie histaminy

• Eozynofilia zwykle powstaje powoli i utrzymuje się przez dłuższy okres czasu

Jeśli wytwarzanie histaminy jest szybki – wstrząs anafilaktyczny (eozynofilia nie występuje)

• Aktywacja układu przysadka-międzymózgowie – kora nadnerczy → obfite wytwarzanie ACTH i kortykoidów, które inaktywują histaminę

EOZYNOPENIA – spadek liczby eozynofilii - powstaje szybko i jest raczek krótkotrwała

Pasożyt → IgG + IgE, aktywacja dopełniacza → opłaszczenie, związanie z IgE na powierzchni mastocytów → de granulacja → histamina → chemotaksja eozynofili

- unieczynnienie histaminy

BAZOFILE

- wielkość: 8-18 µm

- jest ich najmniej – 1-2 %

- ziarnistości zasadochłonne (lekko fioletowa cytoplazma, liczne granatowe ziarnistości)

- jądra niekiedy przewężone, ale nigdy wielopłatowe

GRANULOCYTY ZASADOCHŁONNE

- biorą udział w procesach alergicznych

- posiadają zdolność wiązania na powierzchni IgE wchodzących w reakcje z alergenami

AGRANULOCYTY

a. MONOCYTY

- największe krwinki białe

- średnica: 15-21 µm

- z dużym podkowiastym lub nerkowatym jądrem

- plazma szaro-niebieska

- ilość ich waha się od 5-6%

- mają zdolność do fagocytozy

Uczestniczą w wytwarzaniu:

• Odporności niespoistej (oporność) – głównie dzięki zdolności do fagocytozy

• Odporności swoistej (odpowiedzi immunologicznej) – IL-1, która oddziałuje m.in. na limfocyty wspomagające

b. LIMFOCYTY

- wielkość: 7-12 µm

- mają duże kuliste jądro, które wypełnia prawie całą komórkę

- dookoła jądra jest wąski rąbek niebieskiej cytoplazmy

- nie mają zdolności do fagocytozy

- poruszają się wolniej od granulocytów

- mają duże zdolności do przechodzenia ze stanu biernego w kom efektywnie dzielące się i zmieniające swoje funkcje

- jest ich 25-30% wszystkich krwinek białek

PODZIAŁ LIMFOCYTÓW

1. Limfocyty typu T – odpowiedzialne za odporność typu komórkowego

2. Limfocyty typu B – odpowiedzialne za odporność typu humoralnego

3. Limfocyty NK

4. Limfocyty K

LIMFOCYTY T

- powstają w wyniku przechodzenia komórek macierzystych w grasicy, gdzie pod wpływem czynników humoralnych stają się limfocytami grasico zależnymi, czyli limfocytami T

- zmieniają stale miejsce pobytu

- wspólnie z granulocytami i monocytami uczestniczą w wytwarzaniu swoistej odporności komórkowej pełniąc zadanie nadzoru immunologicznego

- stanowią 60-70% limfocytów krążących we krwi

- żyją 5-10 lat

Naczynia krowionoścne śledziona,obwód węzła chłonnego (tam stykają się z Limfocytami B i makrofagami) do naczyń chłonnych z limfą do krwi

Podział limfocytów T:

1. cytotoksyczne (Tc) – wytwarzają znaczne ilości limfo toksyn unieczyniających niszczone komrki

2. wspomagające (Th)

3. supresorowe (Ts) AIDS

4. kontrasupresorowe (TCS)

Limfocyty NK, K i cytotoksyczne są przystosowane do bezpośredniego niszczenia upostaciowionych antygenów

Limfocyty WSPOMAGAJĄCE i SUPRESOROWE – nie uczestniczą bezpośrednio w niszczeniu obcych komórek, lecz są głównymi regulatorami komórkowej i humoralnej odpowiedzi swoistej

LIMFOCYTY B

- krótkożyjące: 5-10 dni

- komórki macierzysty przechodzą przez torbę Fabrycjusza, wątrobę, śledzionę, tkankę chłonną przewody pokarmowego ulegają swoistemu pobudzeniu i przekształceniu w limfocyty B

- prowadzą osiadły tryb życia – grudki śledziony, środkowa część węzła chłonnego

- pod wpływem limfokin i monokin ulegają transformacji blastycznej i dzielą się mitotycznie – powstaje klon komórek powiązanych czynnościowo z określonym antygenem

- długożyjące komórki pamięci immunologicznej, zachowujące cechy limfocytu

- plazmocyty żyjące 3-5 dni, które wytwarzają immunoglobuliny