ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO
-kodeks cywilny uchwalony 23 kwietnia 1964r (4 księgi):
-część ogólna
-prawo rzeczowe
-prawo zobowiązań
-prawo spadkowe
-kodeks rodzinny i opiekuńczy
-kodeks spółek handlowych
-kodeks postępowania cywilnego
-ustawa o księgach wieczystych i hipotekach
-ustawa o zastawie rejestr.
-ustawa o najmie lokali
-ustawa o własności wieczystych
-prawo spółdzielcze
-ustawy o przekształceniach gospodarczych
-umowy międzynarodowe, konwencje
(zwyczaj, orzecznictwo nie są źródłami prawa)
Zasady prawa cywilnego:
-to idee w oparciu, o które skonstruowane jest nasze prawo cywilne
1. Zasada swobody umów – to swoboda ustaw, co do tego czy zawrzeć umowę, z kim ją zawrzeć, jaką nadać tej umowie treść, w jakiej formie ma być zawarta
2. Zasada ochrony dobrej wiary w obrocie (gospodarczym)
Dobra wiara:
-obiektywna (postępowanie nienaganne, widziane z punktu pewnych zasad z zewnątrz)
-subiektywna (błędne wyobrażenie o istnieniu prawa czy stosunku prawnego, przy czym to przekonanie musi być w danych, konkretnych okolicznościach usprawiedliwione (psychika).
Ochrona dobrej wiary art. 7 k.c.
„Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary”
Każda własność prawna jest chroniona:
-zasada ochrony dóbr osobistych
-zasada uzyskiwania odszkodowania
OSOBY FIZYCZNE
Akt urodzenia:
Sporządzany w Urzędzie Stanu Cywilnego – szpital przekazuje wiadomości do urzędu.
-data
-miejsce urodzenia
-imiona rodziców
-płeć dziecka (w razie obojnactwa płeć określa biegły, decydują cechy przeważające, można zmienić płeć)
-imię, imiona dziecka (wybierają rodzice, czasem wybiera sąd, kierownik U.S.C. może odmówić wpisu, imię nie może ośmieszać, ma pomóc odróżnić płeć)
-nazwisko
-miejsce zamieszkania – to to, w którym dana osoba faktycznie przebywa (miejscowości, wola stałego pobytu)
Faktyczne przebywanie – właściwość sądu, dziecko pozostaje pod władzą rodziców, dziecko mieszka z rodzicami, osoba pozostająca pod opieką – miejsce zamieszkiwania patrona.
Akt małżeństwa:
-można wybrać U.S.C
-kto, z kim
-kiedy
-duchowny nie powinien udzielać związku jedynie wyznaniowego
Akt zgonu:
Wystawia U.S.C.
-imię
-nazwisko
-dane rodziców
-data, miejsce zgonu
-przyczyna
ZDOLNOŚĆ PRAWNA CZŁOWIEKA
Początek zdolności prawnej człowieka – nabywa z chwilą urodzenia
Art. 8 k.c.
„Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną”
Wyjątki:
-dziedziczenia – następuje otwarcie spadku przed urodzeniem dziecka, ale po jego poczęciu, jeżeli dziecko urodzi się żywe dziedziczy jak gdyby w momencie otwarcia żyło
-naprawianie szkód – dziecko po urodzeniu może dochodzić naprawy szkód wyrządzonych przed urodzeniem
-domniemanie, że dziecko przyszło na świat żywe – nie trzeba udowadniać
-bez znaczenia jest zdolność do przeżycia. Dziecko jest podmiotem nawet jak za minutę ma umrzeć.
KONIEC ZDOLNOŚCI PRAWNEJ CZŁOWIEKA
1. Śmierć
a) prawa i obowiązki majątkowe przechodzą na następców prawnych
b) prawa i obowiązki niemajątkowe wygasają np. związki małżeńskie
2. Sądowe stwierdzenie zgonu – sytuacje, w których niemożliwe jest w trybie zwykłym, ale śmierć człowieka jest niewątpliwa aczkolwiek nie jest absolutnie pewna. O stwierdzeniu zgonu decyduje sąd i wtedy na tej podstawie U.S.C. wydaje akt zgonu.
3. Uznanie za zmarłego:
-zaginięcie danej osoby
-upływa czasu
2 grupy przypadków:
-przypadki zwyczajne – zaginięcie nastąpiło w okolicznościach, które nie stwierdziły zwiększonego prawdopodobieństwa jego śmierci (termin dłuższy)
-przypadki szczególne – towarzyszył mu okoliczności, w których prawdopodobieństwo znacznie wzrasta np. wojna, powódź (termin jest krótki)
Wypadki zwykłe:
By uznać daną osobę za zmarłą musi upłynąć 10 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym to roku wg posiadanych informacji zaginiona osoba jeszcze żyła.
1. Nie można uznać za zmarłą osoby zaginionej przed ukończeniem przez nią 23 roku życia.
2. W sytuacji, w której zaginiony w chwili uznania go za zmarłego miał ukończone 70 lat skraca się czas o połowę.
Wypadki szczególne:
Skutki uznania za zmarłego:
-orzeka sąd o uznaniu za zmarłego, pojawia się prawdopodobna chwila śmierci
Domniema się, ze zaginiony zmarł w chwili orzeczenia przez sąd, z tą chwilą otwiera się spadek.
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Człowiek może mieć zdolność do czynności prawnych:
-pełną zdolność do czynności prawnych
-ograniczoną zdolność do czynności prawnych
-brak zdolności do czynności prawnych
1. Pełna zdolność do czynności prawnych.
Osoby pełnoletnie, to takie, które ukończyły 18 rok życia. Kobieta mając lat 16 może uzyskać zdolność do czynności prawnych nadaną przez sąd. Z ważnych powodów kobieta może mieć w wieku 16 lat zdolność do czynności prawnych.
2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych.
To osoby pomiędzy 13-18 rokiem życia lub osoby, które ukończyły 18 rok życia, ale zostały częściowo ubezwłasnowolnione, oraz osoby, dla których w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie przyznano tymczasowo doradcę.
3. Brak zdolności do czynności prawnych
To osoba do 13 roku życia oraz osoby, które ukończyły lat 13 i zostały warunkowo ubezwłasnowolnione.
Ubezwłasnowolnienie orzeka sąd.
Przesłanki:
-choroba psychiczna
-choroba alkoholowa
-narkomania
-niedorozwój umysłowy
Ubezwłasnowolnienie całkowite:
Osoba nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem, ani rozeznać skutków postępowania.
Ubezwłasnowolnienie częściowe:
Osoba, której stan jest lżejszy, ale wtedy, gdy taka osoba potrzebuje pomocy do prowadzenia jej interesów (skutkuje brakiem zdolności do czynności prawnych). Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę, która ukończyła 18 rok życia.
Czynność prawna dokonana przez osobę niemającą zdolności do czynności prawnych w ogóle jest czynnością prawną bezwzględnie nieważną.
Konwalidacja – wdrożenie czynności prawnej. Chodzi o taką sytuację, w której czynność prawna bezwzględnie nieważna w następstwie okoliczności staje się czynnością prawną ważną.
1. Musi być to umowa, która należy do drobnych umów życia codziennego.
2. Polega na tym, ze ta umowa staje się ważną dopiero z chwilą jej wykonania, ale tylko wtedy, gdy to wykonanie nie powoduje rażącego pokrzywdzenia osoby niemającej zdolności do czynności prawnej.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych.
Generalna reguła w odniesieniu do tej grupy, że w stosunku czynność prawna zarządzająca i rozporządzająca k.c. wymaga do dokonania takich zgody przedstawiciela ustawodawczego.
Jeżeli osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności dokonała czynności prawnej zobowiązującej lub rozporządzającej bez zgody przedstawiciela ustawowego to: konsekwencje takiego zachowania zależy od tego czy była to umowa czy też jednostronna czynność prawna. Jeżeli to umowa to ważność jej umowy zależy od potwierdzenia tej umowy przez przedstawiciela ustawowego. Do czasu potwierdzenia taka umowa nazywana jest czynnością prawną kulejącą (niezupełna, niegotowa). Kontrahent takiej umowy może wyznaczyć termin do potwierdzenia tej umowy. Jednostronna czynność prawna dokonana przez osobę mającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych dokonywana bez zgody przedstawiciela ustawowego jest bezwzględnie nieważna.
Modyfikowanie zasady.
Niektórych czynności prawnych osoba mająca częściową zdolność do czynności prawnych mogą być dokonywane przez nią samodzielnie bez zgody przedstawiciela ustawowego, czynności dotyczące drobnych, codziennych umów.
Osoba mająca ukończone 16 lat może zawiązać umowę o pracę. Może uzyskać od przedstawiciela ustawowego pewne przedmioty majątkowe w zakresie czynności prawnych dotyczących tychże przedmiotów majątkowych osoba uzyskuje pełną zdolność do czynności.
W pewnych wypadkach ustawodawca traktuje jakby te osoby nie miały zdolności do czynności prawnych w ogóle.
Osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych – brak ograniczeń. Osoby te mogą samodzielnie dokonywać czynności prawnych w zakresie swoich czynności prawnych.
OCHRONA DÓBR OSOBISTYCH CZŁOWIEKA
Dobra osobiste człowieka.
Każdej osobie przysługuje cały …. dóbr a nie tylko jedno dobro. Są to np. dobra o charakterze nie majątkowym:
życie, wolność, zdrowie, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość, art. 23 k.c.
Kiedy chroni się dobra osobiste?
1. Dobra osobiste podlegają ochronie w razie zagrożenia cudzym działaniem.
2. W razie naruszenia tego dobra przez inną osobę.
Ad. 1.
Osoba, której dobro osobiste zostało zagrożone może się domagać zaniechania tego działania, przy czym to działanie musi być bezprawne.
Ad. 2.
Dobro osobiste zostało naruszone:
-naruszenie musi być bezprawne
-musi rzeczywiście nastąpić
Bezprawie:
1. Pokrzywdzony może się domagać od osoby, która dopuściła się naruszenia, ażeby osoba ta dopełniła wszelkich czynności potrzebnych do usunięcia skutków tego naruszenia. Może żądać zaniechania takich naruszeń.
2. Można również domagać się pieniężnego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
3. Można domagać się odszkodowania wtedy, gdy naruszenie dobra osobistego spowodowało powstanie szkody majątkowej.
OSOBY PRAWNE
Pojęcie osoby prawnej w artykule 33 k.c.
„osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.”
1. Skarb Państwa – nie ma charakteru jednostki organizacyjnej.
2. Fundacje – spółka s.a., spółka z o.o. – działa poprzez instytucje, osoby, które nie są prawnymi.
Z artykułu 33 k.c. wynika, że konieczne jest aby jednostką organizacyjną była ta, która ma przyznaną osobowość prawną. Przyznanie osobowości prawnej – imiennie wskazany podmiot.
Jednostka organizacyjna + przyznanie osobowości prawnej = osoba prawna.
Ułomne osoby prawne – to jednostka organizacyjna, która funkcjonuje w obronie, ale nie ma przyznanej osobowości prawnej, np. wspólnota mieszkaniowa.
Rodzaje osób prawnych:
-państwowe – osoby państwa, skarb państwa, przedsiębiorstwa państwowe
-samorządowe = komunalna (dotyczy gminy i urzędów komunalnych), osoby prawne gminne, przedsiębiorstwa komunalne
-na szczeblu wojewódzkim
-prywatne osoby prawne – fundacje, stowarzyszenia
Powstanie osoby prawnej.
Podstawowe modele systemu powstawania osób prawnych:
1. System aktów organów państwa
np. UR – tym aktem była ustawa, mogła to być decyzja administracyjna
2. System koncesyjny.
W czystej postaci polega na tym, że osoba prawna powstaje z chwilą zezwolenia właściwego organu.
3. System normatywny, ustawowy.
Polega na tym, że osoba prawna powstaje z chwilą wypełnienia przesłanek wymienionych w ustawie (funkcjonuje on np. w prawie szwajcarskim).
4. System rejestrowy.
Osoba prawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru (negowany cz. doktryny – skoro ten jest akt w ustawie to ten system zwany jest normatywnym).
Z reguły ten system jest mieszany np. rejestrowy i normatywny.
Wpis do rejestru ma charakter wpisu konstytutywnego.
Do rejestru wpisujemy:
-siedzibę
-element działania
-skr. organów statutowych
Zdolność prawną osoba prawna zyskuje z chwilą wpisu do rejestru i traci ją z chwilą wykreślenia. Zakres ten jest ……. od zdolności prawnej człowieka. Wynika z istoty osoby prawnej. Osoba prawna nie zawiera związku małżeńskiego. Osoba prawna może być opiekunem. Ustawa i statut określa zakres zdolności prawnej osoby prawnej. Sama ustawa może zawierać zakres osoby prawnej (może pełnić działalność tylko tą, która jest określona w statucie, czynniki te nie występują przy osobie fizycznej).
Zdolność do czynności prawnych osoby prawnej:
Osoba prawna z chwilą wpisu do rejestru ma zdolność do czynności prawnych, ale jej czynności dokonywane są przez jej organy.
W art. 38 k.c. nasz ustawodawca przyjął teorie organów a odrzucił teorię przedstawicielstwa.
Organ osoby prawnej – to część wewnętrzna osoby prawnej.
Przedstawiciel – jest osobą z zewnątrz dokonującą czynności prawnych w imieniu osoby prawnej.
Zachowanie się organu jest zachowaniem lub zaniechaniem osoby prawnej. Za działanie organu osoba prawna odpowiada jak za działanie własne. Przedstawiciel odpowiada za czyn cudzy. Osoba prawna nie może funkcjonować bez organu, ale bez przedstawicielstwa tak. Przepis ten postanawia, że osoba prawna działa poprzez swoje organy. Działanie to jest działaniem człowieka. Z prawnego punktu widzenia działanie organu jest działaniem osoby prawnej. Dobra lub zła wiara organu jest dobrą lub złą wiarą osoby prawnej. Ma to miejsce, gdy organ działa w grupie kompetencji określanych przez ustawę lub statut, wówczas, gdy w danej konkretnej sprawie organ występuje jako osoba prawna.
Ustanie osoby prawnej:
-poprzez wykreślenie z rejestru
-orzeczenie sądu
-decyzją administracyjną
-upływ czasu
-przyczyną ustania osoby prawnej może być zrealizowanie zamiennego celu
-połączenie się osób prawnych A+B=C (fuzja)
- podział osoby prawnej np. likwidacja w celu prywatyzacji
Do ochrony dóbr osobistych firmy (osoby prawnej) stosuje się do ochrony stanowiska firmy:
-znak towarowy
-renomę
Czynności prawne
To stan faktyczny, którego podstawowym, niezbędnym elementem jest, co najmniej jedno oświadczenie woli, przy czym czynność prawna może wywołać te skutki, które wynikają z oświadczenia woli, ale również te, które są następstwem zasad współżycia społecznego lub ustawy.
Oświadczenie woli – to przejaw woli, który ujawnia w sposób, co najmniej dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Oświadczenie woli może być złożone w sposób:
-doraźny
-dorozumiany
Oświadczenie woli powinno być złożone w sposób swobodny (istnieje przymus fizyczny). Oświadczenie woli złożone pod przymusem fizycznym nie wywołuje skutków prawnych – nie ma woli (np. wtykając długopis do ręki). Oświadczenie woli przymus psychiczny, pod przymusem groźby (np. próba morderstwa) – ona tylko zniekształciła oświadczenie woli, jest wtedy …… wolą. Oświadczenie woli musi być złożone na serio z rzeczywistym zamiarem wywołania skutków prawnych (np. teatr). Oświadczenie woli powinno być złożone w sposób na tyle wyraźny, aby można było go wyjaśnić, co najmniej drodze wykładu. (jeżeli nie zrozumiemy można poprosić o wytłumaczenie art. 65 k.c. reguły wykładni oświadczenia woli).
Art. 65 §1
„Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje”.
Art. 65 §2
„W umowach należy raczej badać, jaki był zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się jej dosłownym brzmieniu”.
Problem chwili złożenia oświadczenia woli:
-jeżeli jest to oświadczenie woli złożone na piśmie to oświadczenie woli w takim wypadku zostaje złożone z chwilą jego sporządzenia
-przyjmuje się, że oświadczenie woli zostało złożone z chwilą jego wysłania
-musi zostać doręczone (teoria doręczenia)
-teoria zapoznania się zgodnie z tą koncepcją zostaje złożone oświadczenie woli z chwilą zapoznania się.
K.c nie przyjął żadnej z tych teorii. To jest rzeczywiście teoria doręczenia, ale zmodyfikowane oświadczenie woli jest złożone drugiej osobie z chwilą, w której doszło do niej w taki sposób, że mogła się z nią zapoznać, (np. wypowiedzenie pracy).
Akt woli, przejaw woli, co decyduje?
Na oświadczenie woli składają się 2 części:
1. Pierwsza część rozpoczyna się w sferze psychiki ludzkiej.
2. Druga łączy się z uzewnętrznieniem podjętej decyzji.
Jedni mówią, że decydujące znaczenie ma akt woli, drudzy, że przejaw woli, trzeci, że teoria woli. Zgodnie z teorią zaufania w obrocie decydujące znaczenie ma przejaw woli. Są sytuacje, kiedy nie wchodzi w grę ochrona. Potrzeba ochrony kontrahenta i ochrony wolności obrotu, wtedy dochodzi do przewagi akt woli (np. testament).
RODZAJE CZYNNOŚCI PRAWNYCH
1. Konsensualne
2. Realne
Ad.1. Dochodzi do skutków w następstwie złożenia oświadczenia lub oświadczeń woli.
Ad.2. To taka czynność prawna, która do skuteczności wymaga oprócz oświadczenia woli czegoś dodatkowego, np. wydania rzeczy, wpisu do rejestru, wpisu do księgi wieczystej, jest nią np. umowa kupna-sprzedaży.
Czynności prawne:
1.Odpłatne
2.Nieodpłatne
Ad.1. Jedna ze stron w zamian za świadczenie drugiej przekazuje jakiś ekwiwalent np. sprzedaż
Ad.2. To taka, w której ekwiwalentu brak np. darowizna (darowizna jest umową)
Czynności prawne:
1.Między żyjącymi (intern vivos)
2.Na wypadek śmierci – mortis causa
Ad.2. To czynności prawne dokonane za życia, której skutki prawne występują po śmierci np. testament
Czynności prawne:
1. Jednostronne
2. Umowy
Ad.1. Dochodzi do skutku poprzez złożenie jednego oświadczenia woli np. testament, porzucenie rzeczy
Ad.2. Wymagają wyrażenia zgodnych oświadczeń woli, co najmniej dwóch stron.
Czynności prawne o podwójnym skutku:
1. Przysparzające
2. Przyczynowe
Czynności prawne rozporządzająco-zobowiązujące = o podwójnym skutku.
Polega ona na tym, że w następstwie zobowiązania się przez jakąś stroną np. do przeniesienia własności niejako automatycznie następuje przeniesienie własności np. „kupno-sprzedaż”.
Art. 155 k.c.
„§1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy, co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
Czynność prawna Zobowiązująca
To taka czynność, której następstwem jest zwiększenie pasywów po stronie osoby, która taką czynność dokonała, zwiększenie długów.
Czynność prawna Rozporządzająca
To taka czynność, której bezpośrednim skutkiem jest zmniejszenie się aktywów majątku po stronie rozporządzającego (np. darowizna, zniszczenie rzeczy, obciążenie hipoteką)
Czynności prawne:
1. Przyczynowe - kauzalne
2. Oderwane – abstrakcyjne
KAUZA – podstawa, przyczyna, cel czynności prawnej – mająca charakter zobiektywizowany np. umowa darowizny – ma na celu zmniejszyć pasywa.
Ważność czynności prawnej zależy od istnienia kauzy.
Czynności prawne abstrakcyjne – ich ważność nie zależy od istnienia kauzy – podstawy.
Forma czynności prawnych:
- to oświadczenie woli
- to sposób, w jaki zostało złożone oświadczenie woli
Regułą jest dowolność formy !!
Forma szczególna wynika bądź z woli stron bądź z woli ustawy.
Zgodnie z k.c. formą szczególną możemy podzielić na 3.. Podział następuje wg kryteriów skutków:
1. Forma pod rygorem nieważności
2. Forma dla celów dowodowych
3. Forma dla wywołania określonych skutków umownych.
Ad.1. Skutek niezachowania tej formy powoduje nieważność czynności prawnej. Jeżeli ustawa zastrzega dla danej czynności prawnej inną formę aniżeli zwykła forma pisemna to taka czynność zawarta bez tego wymogu jest bezwzględnie nie ważna. Zwłaszcza chodzi tu o akt notarialny.
Art. 73 k.c.§2
„Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowania formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej”.
Ad.2. Mamy z nią do czynienia, gdy ustawodawca zastrzega zwykłą formę pisemną i nic więcej nie mówi.
Art. 73 k.c. §1
„Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności”.
Dla czynności prawnych, w których wartość przedmiotu rozporządzenia przekracza 2000zł.
Skutki niezachowania formy.
Czynność prawna zawarta bez wymaganej formy jest ważną czynnością prawną.
-w razie sporu nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności (zastaw, kupno auta, wymaga pisma)
-są sytuacje, gdy dopuszczalny jest dowód ze świadków:
1. Obie strony się na to zgodzą.
2. Fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony przy pomocy innego pisma.
3. Sąd może dopuścić dowód ze świadków, gdy sąd uważa za konieczny ze względu na szczególne okoliczności.
WADY OŚWIADCZANIA WOLI
Mogą polegać bądź to na zniekształceniach dotyczących aktów woli, bądź na tym, że przejaw woli jest rozbieżny z aktem woli.
Wady oświadczenia woli:
1. Brak świadomości i swobody.
2. Pozorność.
3. Błąd.
4. Groźba.
Ad.1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w sytuacjach wyłączających świadome wyrażenie woli np. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, alkoholizm, narkomania.
Skutkiem czynności dokonanej przez taką osobę jest bezwzględna nieważność czynności prawnej.
Ad.2. Nieważne jest oświadczenie woli złożone za zgoda drugiej strony dla pozoru. Nie każda czynność prawna może być dotknięta tą wadą, np. skierowanie do pewnego adresata uznanie dziecka pozamałżeńskiego. Pozamałżeńskiego takiej czynności prawnej muszą być obecne dwie strony.
Rodzaje pozorności:
-strony zgadzają się co do tego, że czynność prawna nie wywołała żadnych skutków prawnych
-mogą dojść do porozumienia, że wywoła inne skutki prawne niż te, które zostały w niej wyróżnione np. podatki
Czynność prawna dyssymulowana jest ważna, jeżeli zostały wypełnione przesłanki zgodności jej z formą.
Ad.3. Mylne wyobrażenie o rzeczywistości. Muszą być spełnione przesłanki:
- błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej
- błąd musi być błędem istotnym:
obiektywna – żadna osoba, jeżeli by wiedziała o błędzie nie dokonała by tej czynności prawnej
subiektywna – gdyby składający oświadczenie o błędzie wiedział, to by danej czynności nie dokonał
-jeżeli oświadczenie woli zostało złożone innej osobie, to konieczne jest to do uchylenia się od skutków oświadczenia, aby o błędzie wiedział lub z łatwością mógł zauważyć albo też sam błąd wywołał (nie dotyczy czynności prawnych nieodpłatnych)
W wypadku błędu sankcją jest nieważność względna.
Uchylenie się od skutków:
-złożenie oświadczenia na piśmie tej osobie, do której było poprzednio adresowane w ciągu roku od wykrycia błędu (uprawnienie to wygasa po 1 roku)
Ad.4. To przymus psychiczny polegający na tym, że dana osoba składa oświadczenie woli złożone w następstwie obawy.
Przesłanki groźby:
-musi to być groźba bezprawna np., gdy istnieje obawa sprzecznego prawem zachowania się
-musi być groźbą nieważną, czyli musi istnieć obiektywnie uzasadniona obawa np., przed użyciem siły.
Groźba może dotyczyć mienia tej osoby oraz bezpośrednio tej osoby. Niekoniecznie musi dotyczyć tej osoby, która ma dokonać czynności prawnej, ale także bliskich.
Nie jest istotne czy groźba pochodzi od osoby, która ma odnieść korzyści z dokonanej czynności prawnej czy też dotyczy innej osoby.
Po dokonaniu czynności prawnej pod wpływem groźby panuje względna nieważność.
Uchylenie – w ciągu roku od ustania obawy przez oświadczenie woli na piśmie.
SPOSOBY ZAWIERANIA UMÓW
1. Oferta
2. Rokowania
3. Przetarg
4. Licytacja, aukcje – pozakodeksowe
Ad.1. Oferta
Polega na oświadczeniu woli zawarcia umowy zawierające istotne polecenia tej umowy. Musi zawierać przedmiotowo i podmiotowo istotne czynniki.
Może oznaczać termin w ciągu, którego będzie oczekiwał tego terminu i aż do upływu tego terminu będzie z nią związany.
Przyjęcie umowy bez zastrzeżeń następuje przez przyjęcie oferty.
Oferta może być skierowana do konkretnej osoby lub nie.
Adresat oferty może zgłosić zastrzeżenia i wtedy są one potraktowane za ofertę.
Najczęściej dochodzi do zawarcia umowy przez przyjęcie oferty.
W pewnych wypadkach umowa zostaje zawarta poprzez i z chwilą wykonania tej umowy zgodnie z treścią oferty, np. gdy wynika to z treści oferty.
Ad.2. Rokowania
Polegają na ty, że strony kolejno uzgadniają ze sobą wszystkie elementy przyszłej umowy. Umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia, co do wszystkich elementów będących przedmiotem rokowań.
Ad.3. Przetarg
Istota:
Organizator przetargu zaprasza do składania ofert, ogłaszając przedmiot przetargu – to, czego przetarg dotyczy.
Przetarg:
- pisemny – oferty pisane w kopercie zalakowanej
- ustny – oferenci zgłaszają swoje oferty – to przemienia się w licytację
Przetarg:
- ograniczony
- nieograniczony
Ad.4. Licytacja = aukcja
Muszą być chętni do licytacji, chętni wpłacają wadium, umowę zawiera się z tym, kto da więcej.
Warunek termin:
Warunki
To pewnego rodzaju zastrzeżenie umowne, na mocy którego powstanie czy ustanie czynność prawna. Uzależnia się od zdarzenia przyszłego z niepewnego.
W prawie polskim regułą jest, że umowy można zawierać pod warunkiem. Wyjątki określa ustawa.
Warunek może być:
- dodatni: dane zdarzenie musi się ziścić, aby zaistniał pewien skutek prawny
- ujemny: zdarzenie to nie powinno mieć miejsca
- zawieszający: z chwilą spełnienia się warunku skutek powstaje
- rozwiązujący: z chwilą powstania warunku skutki czynności prawnej ustają.
Termin
To samo – tylko, że to zdarzenie przyszłe i pewne.
Termin może być:
- początkowy
- końcowy – skute ustaje, najkrótszy to doba, dni, miesiące, kwartały, lata.
Dna, w którym zostało zawarte zobowiązani się nie liczy. Termin końcowy to dzień wolny od pracy.
Sankcje wadliwości czynności prawnych:
- nieważność czynności i bezskuteczność tej czynności.
Nieważność:
- względna: błąd, groźba, czynność prawna stawała się nieważna, jeżeli osoba, która jej dokonywała wystąpiła o jej unieważnienie
- bezwzględna: złożona dla pozoru, konwalidacje, może być uzdrowiona
Bezskuteczność zawieszona – to czynności prawne dokonane przez osoby mające ograniczoną zdolność do czynności prawnych np., czynność prawna kulejąca
Bezskuteczność względna – ważna, wywołała skutki prawne wywołane w stosunku do niektórych osób.
Art. 59 k.c.
„W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia”.
PRAWA PODMIOTOWE
Prawem podmiotowym jest sfera możności postępowania w określony sposób przyznana i zabezpieczona przez normę prawną, to np. prawo własności
Art. 140 k.c.
„W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”.
Rodzaje praw podmiotowych:
- bezwzględne (erga omnes), prawa rzeczowe i nie majątkowe, których nie można przeliczyć na pieniądze, prawo osobowe, prawo rodzinne to prawa niezbywalne, nie mogą być przeniesione na inną osobę, prawa osobiste, prawa alimentacyjne
- względne – prawo obligacyjne – daje się przeliczyć na pieniądze. Prawa zbywalne mogą być przeniesione na inną osobę
Rodzaje praw majątkowych:
- roszczenie – to możliwość żądania od określonej osoby zachowania się w pewien sposób np. roszczenie wierzyciela o zapłatę długu, roszczenia: jednorazowe, ciągłe
- prawa kształtujące – to prawa, których realizacje prowadzi do zmiany powstania lub ustania stosunku prawnego np. o 6 lat
Nabycie praw majątkowych:
a) pierwotne – nic od poprzednika
- nabycie niezależne od tego czy rzecz należała od kogoś,
- znalezienie rzeczy niczyjej
- zasiedlenie
b) pochodne
- konstytutywne np. ustanowienie służebności
- translatywne – gdy przechodzi na nabywcę w takim kształcie jak miał poprzednik
- sukcesje: uniwersalna (dziedziczenie), syngularna (poszczególne prawa i obowiązki przechodzą na następcę)
NEMO PLUS IURIS IN ALIUM TRANSFERE POTEST, QUAM IPSE HABET
Nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa, aniżeli sam posiada
Wyjątki:
Ustawodawca wprowadza wyjątki od tej zasady, gdy:
- w grę wchodzi ochrona nabywcy prawa działającego dobrej wierze
- rękojmia …….. publicznej ksiąg wieczystych
Art. 169.
„§ 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego”.
1. Nadużycie praw podmiotowych.
2. Naruszenie prawa: to wkroczenie w sferę cudzego prawa własności.
Ad.1. Nadużycie prawa łączy się z wykorzystaniem prawa, które danemu podmiotowi przysługuje.
Funkcjonują dwie teorie dotyczące nadużycia prawa:
Wcześniejsza to: „Zewnętrzna teoria nadużycia prawa podmiotowego”
Ta koncepcja zakłada, że ustawodawca zakreśla pewne granice wykonywania prawa. W kodeksie zobowiązań tymi granicami były Zasady dobrej wiary: np. uczciwy i rzetelny obrót, dobre obyczaje.
Działanie w ramach tych granic jest działaniem zgodnym z prawem, które zasługuje na pełną ochronę.
Gdy przekroczono tę granicę, takie działanie było nadal uważane za wykonywanie prawa, jedynie, gdy dany podmiot przekraczając tę granicę wyrządził komuś krzywdę to zobowiązany był do naprawienia szkody.
W kodeksie cywilnym ustawodawca przychylił się do drugiej z teorii tzw.” Teorii wewnętrznej”
Art. 5.
„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.
Zakłada ona:
Ustawodawca zakreśla pewne granice wykonywania praw. Gdy dany podmiot wykracza poza granice to skutkuje ono tym, że działanie danego podmiotu nie jest uważane za wykonywanie prawa, nie korzysta z ochrony.
Art. 5 mówi:
Granice – społeczno-gospodarcze przeznaczenie tego prawa
- zasady współżycia społecznego, pojęcie to zafunkcjonowało w 1950r. pojawiło się w związku uchwaleniem przepisów ogólnych prawa cywilnego. Zamiast kilku klauzul generalnych pojawia się jedna klauzula generalna. Był to zwrot o charakterze jakościowym. Te zasady współżycia społecznego możemy określić jako pozaprawne zasady postępowania.
Funkcje:
Stanowią kamień graniczny do wykonywania prawa.
Ochrona praw podmiotowych.
a) ochrona sądowa
realizowana w drodze postępowania sądowego związana z wytoczeniem powództwa, którego treścią może być ustalenie pewnych praw, dochodzenie ich, zaspokojenie pewnych spraw
b) ochrona pozasądowa
o obronie koniecznej, samopomoc
Obrona konieczna – sprowadza się do odparcia przez dany podmiot prawa, bezprawnego zamachu skierowanego na jakieś dobro prawne. Musi się odbywać w określonych granicach czasu i środków.
Samopomoc – rzadko dozwolona, dana osoba stara się przywrócić swoim działaniem stan sprzed naruszenia
Przedstawicielstwo:
Istota przedstawicielstwa polega na tym, że czynność dokonywana jest w imieniu i ze skutkiem dla innej osoby.
Osoba dokonująca takiej czynności prawnej to przedstawiciel.
Reprezentowany – osoba w imieniu której, dla której dokonywana jest czynność prawna.
Przedstawicielstwo może być:
- czynne – polega na tym, że przedstawiciel np. składa w imieniu reprezentowanego oświadczenie woli
- bierne – przyjmuje się oświadczenie w imieniu np. przyjmuje oferty
Ze względu na źródło umocowania możemy wyróżnić przedstawicielstwo:
- ustawowe – źródłem umocowania jest ustawa
Kompetencje przedstawiciela ustawowego:
- prowadzi rozprawę, …… wyjątkiem dziecka
Są sytuacje, gdy reprezentacja dziecka jest wyłączona:
- gdy dochodzi do sporu przed sądem – bezstronność
- gdy dochodzi do sporu pomiędzy dziećmi
Pełnomocnictwo – źródłem umocowania dla pełnomocnictwa jest oświadczenie woli mocodawcy, to jednostronne oświadczenie woli, nie jest umową.
Przesłanki skuteczności pełnomocnictwa:
1. Mocodawca musi udzielić pełnomocnictwa (oświadczenie woli). Regułą jest forma dowolna.
Art. 99 § 2.
„Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie”.
Np. pełnomocnictwo za zawarcie małżeństwa – forma pisemna.
2. Jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest szczególna forma to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności prawnej powinno być udzielone w tej samej formie.
3. Czynność prawna, która ma być dokonana przez pełnomocnika powinna być taką czynnością, którą pełnomocnik może dokonywać np. testamentu nie może sporządzić pełnomocnik.
4. Pełnomocnik powinien działać w granicach umocowania.
FALLUS PROKURATOR – RZEKOMY PEŁNOMOCNIK
- gdy dana osoba działa w imieniu innej osoby w ogóle nie mając pełnomocnictwa, albo gdy je mając przekracza granice umocowania,
- gdy jest to umowa to jej ważność zależy od potwierdzenia przez mocodawcę
- gdy jednostronne oświadczenie woli, ale skierowane do konkretnego adresata to jej ważność zależy od tego czy adresat wiedział o tym czy rzekomo reprezentowany potwierdził taką czynność prawną
Pełnomocnik powinien mieć przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Rodzaje pełnomocnictwa:
-za względu na zakres wyróżniamy:
* ogólne – to umocowanie do dokonywania czynności zwykłego zarządu np. majątku
* rodzajowe – określa się rodzaj czynności
* do konkretnej czynności – wskazać czynność.
Zawarcie umowy z samym sobą przez pełnomocnika generalnie nie jest dopuszczalne. Możliwe jest, gdy:
- dopuszcza to pełnomocnictwo
- rodzaj danej czynności sprawia, iż niemożliwe jest pokrzywdzenie mocodawcy
DAWNOŚĆ
To instytucja, w przypadku których ustawodawca łączy z upływem czasu pewne skutki prawne. Jest to:
- przedawnienie roszczeń
- to terminy zawite
- przemilczenie
- zasiedzenie
Przemilczenie – jeżeli dany podmiot prawa nie wykonuje swoich praw przez pewien okres czasu to je traci.
Zasiedzenie – jeżeli ktoś posiada cudzą rzecz przez pewien okres czasu, nabywa prawo do tej rzeczy. Skutkiem jest nabycie prawa.
Terminy zawite – charakteryzują się tym, że jeżeli osoba uprawniona nie będzie dochodzić swoich praw prze pewien okres czasu, to ….
Przedawnienie roszczeń – polega ono na tym, że jeżeli osoba uprawniona do dochodzenia swoich roszczeń, nie czyni tego przez pewien upływ czasu, to traci ona możliwość dochodzenia swych roszczeń. Skutkiem upływu przedawnienia jest to, że pewnych roszczeń nie można dochodzić (co do zasady)
| PRZEDAWNIENIE | TERMIN ZAWITY |
|---|---|
1. Przedawnieniom ulegają roszczenia majątkowe, wyjątki: -gdy roszczenie majątkowe zostało ograniczone terminem zawitym -nie ulegają przedawnieniu te roszczenia majątkowe, co do których ustawodawca tak postanowił (przykład: roszczenie windykacyjne, negatoryjne dotyczące nieruchomości, roszczenie własności)] -dotyczy roszczeń, które ze swej natury i istoty nie ulegają przedawnieniu (Art. 231 k.c.) |
1. Terminem zawitym są poddane nie tylko roszczenia majątkowe, ale także i niemajątkowe |
| 2. Skutkiem upływu terminu przedawnienia jest niemożliwość dochodzenia roszczenia. Roszczenie nie wygasa. | 2. Skutkiem upływu terminu zawitego jest wygaśnięcie roszczenia. Zobowiązanie niezupełne roszczenia przedawnienia wierzyciel będzie mógł dochodzić przed sądem gdy człowiek zrzeknie się prawa korzystania z przedawnienia. |
| 3. Upływ terminu przedawnienia sąd uwzględnia jedynie wtedy, gdy człowiek podniesie taki zarzut. | 3. Sąd uwzględnia z urzędu. |
4. Terminy przedawnienia mają swoją jedną regulację w k.c. Art. 117 i następne „§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. |
4. Terminy zawite - NIE |
Terminy zawite w porównaniu do terminów przedawnienia są bardzo krótkie.
Termin przedawnienia – 10 lat i 3 lata
Termin zawity – pół roku, 1 rok, 3 miesiące
1. Początek biegu terminu przedawnienia:
a) Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Z wymagalnością mammy do czynienia, gdy wierzyciel może skutecznie domagać się zapłaty długu.
b) Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, wówczas bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało by się wymagalne gdyby uprawniony dokonał czynności w najwcześniej możliwym terminie.
c) Roszczenia o zaniechaniu. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje nie zastosował się do treści tego żądania.
Strony nie mogą w drodze umowy skracać i przedłużać terminów przedawnienia.
2. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia.
Instytucja ta polega na tym, że bieg terminu nie rozpoczyna się, a jeżeli się rozpoczął, to ulega zawieszeniu na czas istnienia pewnej przeszkody. Jeżeli ustaje przyczyna powodująca to zawieszenie, bieg ten postępuje w dalszym ciągu.
Co powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia?
a) W odniesieniu do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciw rodzicom bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu przez czas trwania władzy rodzicielskiej
b) w odniesieniu do roszczeń przysługujących osobom nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę tutaj bieg terminu ulega zawieszeniu na czas trwania opieki lub kurateli
c) w odniesieniu do roszczeń przysługujących jednemu małżonkowi przeciw drugiemu bieg tych roszczeń terminu przedawnienia ulega zawieszeniu na czas trwania małżeństwa
d) W odniesieniu do wszelkich roszczeń bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu wówczas, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem czy też przed innym organem (zawieszenie trwa na czas istnienia tej przeszkody).
3. Wstrzymanie zakończenia biegu terminu przedawnienia.
Art. 122 k.c.
„§ 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.
§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.
§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia”.
4. Przerwanie biegu terminu przedawnienia.:
a) Jeżeli w toku biegu terminu przedawnienia zaistnieje zdarzenie powodujące przerwanie tego biegu to skutkiem przerwania jest to, że bieg terminu zaczyna biec na nowo
b) Może dojść do przedłużenia biegu terminu przedawnienia np. gdy dane roszczenie zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem Sądu Polubownego, stwierdzenie na mocy ugody zawartej przed Sądem Polubownym ,wówczas takie roszczenie przedawnia się z upływem lat 10, chociażby termin do tego rodzaju roszczeń był krótszy. Nie dotyczy ono roszczeń o świadczeniach okresowych – tutaj 3 lata.
Co powoduje przerwanie terminu biegu przedawnienia?
- uznanie roszczenia przez osobę, przeciw której roszczenie przysługuje, np. dłużnik
- przez każdą czynność podjętą przed sądem lub innym organem przedsięwziętą bezpośrednio w celu zaspokojenia dochodzenia, ustalenia lub zabezpieczenia roszczenia, przyjmuje się, że w przypadku, w którym nastąpiło przerwanie biegu terminu przedawnienia np. przed sądem, wówczas bieg terminu nie rozpoczyna się na nowo, dopóki postępowanie nie zostanie zakończone.
PRAWO RZECZOWE
To prawo, którego przedmiotem jest rzecz w ścisłym tego słowa znaczeniu. Rzeczami są – przedmioty materialne
Art. 45 k.c.
„Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne”.
Art. 46. k.c.
„§ 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
§ 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy”.
Przedmiotem prawa rzeczowego nie muszą być tylko rzeczy, mogą to być także prawa np. zastaw na prawach, subintabulant – hipoteka na wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
Istnieją prawa rzeczowe, których przedmiotem mogą być nieruchomości jak i rzeczy ruchome np. prawo własności. Są także prawa, których przedmiotem mogą być nieruchomości np. hipoteka.
Prawa rzeczowe są skuteczne względem każdej osoby trzeciej tzw. skuteczność erga omnes, widoczne np. na prawie własności
Art. 140 k.c.
„W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”.
Istnieje zamknięta lista praw rzeczowych. Zasada numerus clausus – prawa rzeczowe to tylko te, co do których ustawodawca tak postanowił.
Prawa rzeczowe obejmują:
1. Prawo własności
2. Wieczyste użytkowanie
3. Ograniczone prawo rzeczowe.
Art. 244 § 1.
„Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz hipoteka”.
Prawa rzeczowe są jawne:
- to wpis do ksiąg wieczystych – dotyczy nieruchomości
- księgi wieczyste są jawne – nie można się powołać przed sądem na nieznajomość ksiąg wieczystych
Źródła prawa rzeczowego:
- kodeks cywilny
- ustawy np.
* ustawa o księgach wieczystych i hipotece 1982 roku
* ustawa o własności lokali
* ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów
* ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami
Posiadanie
To nie jest prawo – tylko stan faktyczny mający dużą doniosłość prawną np. z tego względu, że posiadanie jawności praw rzeczowych. Posiadanie stanowi przesłankę do nabycia prawa, w tym prawa własności. Posiadanie składa się z 2 elementów:
1. KORPUS – zewnętrzny element, faktyczne władanie rzeczą
2. ANIMUS – wewnętrzny element powstający w psychice – to wola władania rzeczą tylko dla siebie
Animus pozwala na odróżnienie posiadania od dzierżyciela.
Dzierżyciel – to osoba, która włada faktycznie rzeczą, ale czyni to dla kogoś innego np. przewoźnik, spedytor
Aby mówić o posiadaniu korpus i animus muszą wystąpić łącznie.
Rodzaje posiadania:
1. Posiadanie samoistne.
2. Posiadanie zależne.
Ad.1. Posiadacz samoistny – to osoba, która faktycznie włada rzeczą tak jak właściciel i z reguły tym właścicielem jest.
Ad.2. Posiadacz zależny – to osoba, która włada cudzą rzeczą na podstawie pewnego tytułu prawnego, z którym łączy władztwo nad cudzą rzeczą. Ten tytuł prawny to umowa pomiędzy właścicielem rzeczywistym a posiadaczem zależnym (np. użytkownikiem, zastawnikiem, najemcą czy dzierżawcą), przykład umowy – umowa o najem.
Ten podział odgrywa najważniejszą rolę przy zasiedzeniu. Nabyć własność może właściciel zależny.
Posiadanie:
- w dobrej wierze – to taki posiadacz, który w sposób błędny, ale usprawiedliwiony w danych okolicznościach. Przypuszcza, że prawo do rzeczy mu przysługuje
- w złej wierze – to ten, który wie lub przy należytej staranności mógł się dowiedzieć, ze prawo do rzeczy mu nie przysługuje
W przypadku zasiedzenia rzeczy ruchomej dobra wiara posiadania jest konieczną przesłanką do zasiedzenia, a przy zasiedzeniu nieruchomości dobra wiara przyśpiesza ten proces.
Posiadanie:
- wadliwe – nabyte siłą, przemocą, podstępem
- niewadliwe – nabyte bez rękoczynu
Posiadanie:
- prawne – jest realizowane na podstawie tytułu prawnego do danej rzeczy
- bezprawne – posiadacz nie ma tytułu prawnego do władania rzeczą
Bez względu na rodzaj posiadania podlega ono ochronie!!!
Domniemania dotyczące posiadania:
1. Domniemywa się, ze posiadacz jest posiadaczem samoistnym (posiadacz nie musi tego udowadniać).
2. Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym (posiadacz nie musi tego udowadniać).
3. Domniema się ciągłość posiadania.
4. Domniema się, że posiadanie jest posiadaniem w dobrej wierze
Art. 7 k.c.
„Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary”.
Nabycie posiadania:
- przeniesienie posiadania przez wydanie środków, które dają tą faktyczną władzę nad rzeczą
- przeniesienie posiadania bez wydania rzeczy
- przeniesienie posiadania w drodze umowy
Dotychczasowy posiadacz samoistny zamierza umowę z inną osobą na podstawie, której to umowy posiadanie samoistne przechodzi na drugą osobę, ale dotychczasowy posiadacz samoistny zachowuje rzecz w swoim władaniu bądź to jako posiadacz, zależny bądź jako dzierżyciel.
Jeżeli jakaś rzecz znajduje się w posiadaniu lub dzierżeniu u osoby trzeciej – to przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez zawarcie umowy i zawiadomienie posiadacza zależnego.
Na mocy umowy zawartej pomiędzy posiadaczem samoistnym a posiadaczem zależnym może dojść do przeniesienia posiadania z samoistnego na posiadanie zależne.
Ochrona posiadania:
Pierwszym motywem, który powoduje, że posiadanie jest chronione to jego duża doniosłość prawna. Chroni się autonomię posiadania.
Wyróżniamy ochronę:
- sądową
- pozasądową
Ochrona pozasądowa.
W drodze własnego zachowania się można zapobiec naruszenia posiadania przed bezpośrednim zamachem pochodzącym od innej osoby (granice co do skutku).
Dozwolona samopomoc, polegająca na tym, że posiadacz własnym działaniem przywraca stan posiadania sprzed naruszenia. Ustawodawca rozróżnia czy chodzi o posiadanie rzeczy ruchomej czy też posiadanie nieruchomości. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po naruszeniu przywrócić własnym działaniem stan poprzedni, nie może jednak zastosować siły, ani przemocy. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, wówczas może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania przywrócić stan poprzedni własnym zachowaniem się.
OCHRONA SĄDOWA
Ochrona posesoryjna - przeciwko tej osobie, która samowolnie naruszyła posiadanie jak i również przeciwko osobie na czyją korzyść to naruszenie nastąpiło.
Posiadacz ma roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego oraz zaniechania naruszeń.
Cechą charakterystyczną dla ochrony posesoryjnej jest to, że co do zasady sąd interesuje się jedynie stanem faktycznym nie rozważa natomiast stanu prawnego.
Sąd zainteresuje się stanem prawnym, wtedy, gdy istnieje prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające, że stan naruszenia posiadania jest zgodny z prawem.
Roszczenia posesoryjne zostały ograniczone terminem zawitym skutkuje tym, że roszczenie o ochronę posiadania wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu jednego roku, licząc od chwili naruszenia posiadania.
Art. 140 k.c
„W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”.
W ramach tego przepisu możemy mówić o pozytywnej i negatywnej stronie prawa własności:
Pozytywna strona-
To uprawnienie, jakie przysługuje właścicielowi wskazane jedynie przykładowo:
-korzystanie z danej rzeczy,
-rozporządzanie daną rzeczą,
-pobieranie pożytków.
Negatywna strona-
Właściciel może rozporządzać własną rzeczą z wyłączeniem innych osób.
Zakaz wchodzenia w strefę cudzego prawa własności.
Granice prawa własności.
Własność jest nieograniczona w czasie. Jest prawem bezterminowym.
Ograniczenia co do treści.
-wynikają z przepisów ustawy
-z zasad współżycia społecznego
-ze społeczno – gospodarczego przeznaczenia prawa
-z czynności prawnej
-w odniesieniu do nieruchomości możemy mówić o granicach przestrzennych
Immisja – oddziaływanie ze swojego gruntu na grunt sąsiada
*bezpośrednia – zakazana to np. podkopy, kierowanie wody deszczowej itp.
*pośrednia – dopuszczona – o ile nie przekracza przeciętnej miary wynikającej ze społeczno – gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i miejsca stosunków.
Wyrażenia zasady współżycia społecznego.
-społeczno – gospodarcze – ma znaczenie prawa
-czynność prawna może być ograniczona z woli właściciela gruntu ma to miejsce, gdy właściciel uzgadnia z inną osoba np. służebność
-przestrzenne ograniczenie własności nie ma metrycznych oznaczeń. Własność gruntu rozciąga się nad powierzchnią i pod powierzchnią w granicach wynikających ze społeczno – gospodarczego przeznaczenia tego gruntu. ograniczone przez przepisy szczególne: górnicze, wodne, geologiczne
Rodzaje własności
-państwowa
-samorządowa
-prywatna
Nabycie własności
-w drodze umowy
-przez zasiedzenie
-z ust. z 1971 uchylonej w 1983, ale nie uchylono jej skutków umowy o przeniesieniu własności rzeczy. Przepisy prawa cywilnego /p. p. c/ poświęcone tej problematyce możemy podzielić na 3 grupy.
Wspólne dotyczące zarówno moralnego przeniesienia własności nieruchomości jak i rzeczy ruchomej.
Przepisy dotyczące przeniesienia własności nieruchomości
Przepisy dotyczące przeniesienia własności rzeczy ruchomej.
Ad. 1. Dotyczą zarówno nieruchomości jak i rzeczy ruchomej
Umowa o przeniesienie własności rzeczy jest czynnością prawną konsensualną
To czynność prawna przyczynowa. Ważność tej umowy zależy od istnienia KAUZY – przyczyny celu
To czynność prawna o podwójnym skutku – zobowiązująca – rozporządzająca
okr. Art. 155 k.c.
„§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe”.
Ad.2
Ustawodawca wprowadza wymóg szczególnej formy, Ta formą jest forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Zawarcie umowy na piśmie w obecności 2 lub 22 świadków nic nie znaczy. /Osoba, która nabyła nieruchomość bez formy aktu notarialnego jest w złej wierze/.
Niedopuszczalne jest przeniesienie własności nieruchomości nad warunkiem czy z zastrzeżeniem terminu.
Możliwe jest zawarcie umowy pod warunkiem czy z zastrzeżeniem terminu jedynie umowy zobowiązującej do przeniesienia własności.
Obie strony muszą zawrzeć umowę dotyczącą przeniesienia nieruchomości dotyczy problemu ochrony nabywcy w dobrej wierze. Instytucja ta zawarta została w umowie o księgach wieczystych i hipotecznych – rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Jeżeli zaistniała niezgodność pomiędzy stanem prawnym nieruchomości w księdze wieczystej a w rzeczywistym stanem prawnym wówczas treści księgi rozstrzyga na korzyść tego kto poprzez czynność prawną dokonał z osobą uprawnioną, nabył własności lub inne prawo rzeczowe.
Kiedy rękojmia nie chroni?
-nabywcy w złej wierze
-nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych
-w złej wierze jest ta osoba, która wiedziała, że treść księgi jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ta osoba, która z łatwością mogła się o tym dowiedzieć.
Ad.3
Złagodzenie ogólnych wymogów. Nie ma wymogu co do formy szczególnej.
Forma dowolna – dla celów dowodowych na piśmie.
Dopuszczalne jest przeniesienie własności rzeczy ruchomej z zastrzeżeniem warunku lub terminu.
Ochrona nabywcy w dobrej wierze.
art. 169 k.c.
„§ 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego”.
Zgodnie z tym art., jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzenia rzeczą zbywa tę rzecz i wydaje je nabywcy wówczas ten nabywca uzyskuje własność rzeczy z chwilą objęcia jej w posiadanie o ile nie był w złej wierze.
W k.c. nie ma definicji dobrej ani złej wiary.
Art. 169 §2 zd. 1
Rzeczy skradzione czy zagubione, które zostały zbyte przed upływem 3 lat przed skradzeniem lub zagubieniem to w takim wypadku nabywca nie może uzyskać własności tej rzeczy może tą własność uzyskać dopiero po upływie 3 lat.
Art. 169 §2 zd 2
/wyjątek od wyjątku/ - to ograniczenie nie dotyczy pieniędzy, dokumentów na okaziciela rzeczy nabytej w roku postępowania egzekucyjnego, publicznej licytacji. W takim wypadku jeżeli nabywca jest nabywcą w dobrej wierze, to staje się właścicielem
To sposób nabycia własności w sposób długotrwałego posiadania tej rzeczy - w taki posiadacz staje się właścicielem. Jest to jedyna z postanowień dawności.
Znaczenie zasiedzenia zależy od tego, jak skonstruowane są przepisy o umownym nabyciu własności.
Odmienne są przesłanki zasiedzenia nieruchomości a rzeczy ruchome.
Nabycie nieruchomości – przesłanką jest samoistne nieprzerwane posiadanie, upływ czasu.
O tym ile osoba musi być posiadaczem rozstrzyga dobra lub zła wiara.
Dobra wiara – nabycie posiadania
20 lat, jeżeli w złej wierze
30lat, nieruchomość
Rozstrzyga chwila nabycia prawa własności.
Rzecz ruchoma- nieprzerwane posiadanie w dobrej wierze przez 3 lata.
Późniejsza zła wiara szkodzi + samoistne posiadanie nieprzerwane + 2lata
Jeżeli wypełnione są przesłanki posiadacz uzyskuje własność rzeczy z mocy prawa. Orzeczenie sądu ma charakter deklaratywny.
Ust. Z 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych uchylona w 1982 roku, nie uchylono jej skutków.
Miała doprowadzić do zharmonizowania stany faktycznego ze stanem prawnym.
Dotyczy samoistnych posiadaczy, którzy objęli grunt w posiadanie na podstawie nieformalnej umowy.
Osoby takie stawały się z mocy prawa właścicielami tego gruntu, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy byli samoistnymi posiadaczami tego gruntu.
Posiadacze, którzy objęli nieruchomość w inny sposób aniżeli na podstawie nieformalnej umowy, takie osoby stawały się właścicielami tego gruntu, jeżeli co najmniej przez 5 lat przed wejściem tej ustawy posiadacz nieruchomości uzyskiwał własność, jeżeli był posiadaczem w dobrej wierze, jeżeli w złej wierze to przez 10 lat.
W odniesieniu do posiadacza zależnego, to mogli oni stawać się właścicielami posiadanych gruntów, jeżeli przez 5 lat od wejścia ustawy właściciele tych gruntów nie gospodarowali na nich osobiście lub przy pomocy rodziny. Zależny posiadacz nie stawał się właścicielem z mocy prawa lecz na podstawie decyzji administracyjnej. W 1982 roku ustawa ta została uchylona, nie uchylono natomiast jej skutków.
W ramach prawa rzeczowego będziemy zajmować się tylko częścią prawa rzeczowego.
Ochrona petytoryjna
Roszczenie windykacyjne
Roszczenie negatoryjne
Ad.1. Roszczenie windykacyjne
Jest to roszczenie nie posiadającego właściciela przeciwko posiadającemu nie – właścicielowi. Uprawniony do wystąpienia z takim roszczeniem windykacyjnym jest właściciel, który został wyzuty z władztwa nad rzeczą. /NUDA IUS/
Kieruje powództwo przeciwko osobie, która faktycznie włada rzeczą. Roszczenie sprowadza się do zarządzenia wydania rzeczy.
Jeżeli posiadacz wykaże, że jest właścicielem może podnieść 2 rodzaje warunków
-dylatoryjne
-peremptoryjne – niweczą prawo powoda w sposób przejściowy
Powód – właściciel
Pozwany – posiadacz
- może podnieść, że powód nie ma legitymacji do wystąpienia z żądaniem zwrotu, bo nie jest właścicielem.
- podniesienie zarzutów, że po stronie pozwanego istnieje uprawnienie do władania rzeczą powoda /pozwany nie neguje żądania/
Ad.2 Roszczenia negatoryjne
Polega na tym, że właścicielowi rzeczy przysługuje przeciwko osobie, która narusza jego własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie faktycznego władztwa i wówczas właściciel może zażądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaniechania naruszeń.
Właściciel jest nadal posiadaczem rzeczy. /nie jest wyzuty/
Jednorazowe naruszenie własności nie jest podstawą do wytoczenia powództwa - wtedy można żądać zaniechania takiego działania.
Są to roszczenia majątkowe, ale jeżeli dotyczą nieruchomości to się nie przedawniają.
Art. 231 k.c. dotyczy
BUDOWANIE NA CUDZYM GRUNCIE
„ § 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem”.
1. Art. 231 k.c. § 1
Określa, w jakich wypadkach można zażądać, aby właściciel gruntu przeniósł na budującego własność zajętej działki.
2. Art. 231 k.c. § 2
Dotyczy sytuacji, w której właściciel żąda od budującego nabycia działki.
Ad.1.
Budujący musi być samoistnym posiadaczem, w dobrej wierze budowlę musi wznieść na powierzchni lub pod powierzchnią. Budynek lub inne urządzenie o wartości znacznie przekraczającej wartość zajętej na ten cel działki.
W latach 1946-55 dobra wiara była ujmowana w sposób klasyczny.
Lata 1955 do początku 70-ych liberalizacja pojęcia dobrej wiary.
Podnoszono, że ujęcie klasyczne jest zbyt rygorystyczne. Na użytek tego przepisu w dobrej wierze jest osoba, która wie, że prawo do gruntu jej nie przysługuje, ale ma prawo sądzić, że nikogo nie krzywdzi ani nie narusza niczyich praw.
Do początku lat 80-ych – kompromis co do reguły w dobrej wierze jest osoba, która nie wie, że grunt jej nie służy ale w pewnych wypadkach można osoby, które nie mają prawa do gruntu potraktować tak, jak by były w dobrej wierze, ale tylko wtedy gdy ich zachowanie było nienaganne z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. (dobra wiara w znaczeniu obiektywnym)
Ad.2
Właściciel gruntu żąda od budującego nabycia własności działki.
Przedawnienie roszczeń z art. 231 ustawodawca na ten temat milczy:
-stosuje się część ogólną
-księga II k.c. nie przedawnia się
-roszczenia się nie przedawniają, z samej istoty roszczeń wynika, że roszczenie się nie przedawnia
WSPÓŁWŁASNOŚĆ
Pojęcie określa art. 195 k.c. stwierdzając, że własność tej samej rzeczy może niepodzielnie przysługiwać niepodzielnie kilku osobom.
Cechy współwłasności:
-to jedność przedmiotu
-to wielość podmiotów
-niepodzielność wspólnego prawa
Rozróżniamy dwa rodzaje współwłasności
ŁĄCZNA
WSPÓŁWŁASNOŚĆ W CZĘŚCIACH UŁAMKOWYCH
Ad. 1
Określają ją odrębne przepisy. Współwłasności łączna wynika ze stosunku prawnego o charakterze osobistym łączącego strony np. małżeństwo, s. c. Współwłasność powstaje z mocy prawa z reguły trwa ta wspólność tak długo jak długo istnieje stosunek prawny będący jej podstawą. W czasie trwania tej współwłasności udziały nie są w niej określone. W czasie trwania współwłasności żaden ze współwłaścicieli nie może dysponować swoim udziałem, który przypadł by mu po zniesieniu współwłasności. Nie ma jednolitej regulacji zawartej w ks. II
Ad. 2.
Jest uregulowana w k. C. W ks. II; dziale IV
Charakteryzują ją udziały. Każdy ze współwłaścicieli posiada ułamkowo określony udział we współwłasności przedmiot jest niepodzielny.
Przypadek w drodze czynności prawnej:
Wspólnie osoby kupują pewną rzecz.
W drodze wspólnego zasiedzenia rzeczy
Odziedziczenia
Rozwód
Separacja
Jakie znaczenie ma wielkość udziałów?
Wielkość udziałów służy do obliczania większości współwłasności.
W odniesieniu do współwłasności w częściach ułamkowych większość ustala się nie w oparciu o ich liczbę, ale w oparciu o większość udziałów.
Większość współwłasności ma znaczenie w zarządzie rzeczą. Do zwykłego zarządu wymagana jest zgodna większość współwłaścicieli.
Jeżeli nie ma zgody to każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o rozstrzygnięcie.
Jeżeli współwłaściciel dokona czynności rażąco sprzecznej z zasadami zarządu, to również każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o rozstrzygnięcie.
Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządu dla rzeczy wspólnej:
Jeżeli nie można uzyskać większość w sprawdzaniu zwykłego zarządu, albo jeżeli owa większość wywodzi mniejszość lub narusza zasady zwykłego zarządu.
Czynności, które przekraczają zwykły zarząd, wówczas wymagana jest zgoda wszystkich współwłaścicieli:
I czynności te maja charakter nadzwyczajny np. sprzedać rzecz.
Wysokość udziałów rozstrzyga o stopniu uczestnictwa w pożytkach, które rzecz przenosi o wysokości partycypowania w nakładach na tę rzecz.
ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI
Może nastąpić bądź w drodze porozumienia stron bądź w drodze orzeczenia sądu.
Uprawnienie do wystąpienia z żądaniem może zostać wyręczone na okres do 5 lat.
Współwłaściciele mogą się umówić o nie wniesienie a taki okres przedłużyć.
Sąd może o tyle o ile jest możliwość dokonać podziału rzeczy wspólnej.
Wartość poszczególnych części, które będą przydzielona współwłaścicielowi odpowiada udziałom współwłaścicieli.
Jeżeli nie można podzielić tych rzeczy wówczas sąd zasądza rozprawy.
Sąd może przyznać rzecz jednemu ze współwłaścicieli, gdy rzecz jest niepodzielna w takim wypadku na rzecz pozostałych współwłaścicieli sąd zespala zasądza sprawny cywilny podział rzeczy.
Sprzedaje się rzecz w drodze licytacji, a uzyskana kwotę dzieli się między współwłaścicieli stosownie do wysokości udziałów, które posiadali.
WIECZYSTE UŻYTKOWANIE
Cechy użytkowania:
-jest to prawo rzeczowe pośrednie między prawem własności a ogr. Prawami rzeczowymi:
-zbliża je treści prawna, ponieważ wieczyste użytkowanie jest określone w granicach przez ustawy, zasady współżycia społecznego oraz w granicach ustalonych przez umowę i może korzystać z gruntu może rolnie swoim prawem rozporządzać.
Art. 283 k.c.
-jest to prawo na rzeczy cudzej
-to prawo terminowe
Jak dochodzi do powstania wieczystego użytkowania?
Sposoby są różne:
- z mocy umowy
- wieczystym użytkowaniem może być każdy podmiot prawny – może to być osoba fizyczna i osoba prawna.
Na czyim prawie można ustanowić wieczyste użytkowanie?
- chodzi o grunty należące do Skarbu Państwa
- położone w granicach administracyjnych miast
- a także grunty państwa położone poza jego granicami, ale włączone do realizacji zadań jego gospodarności.
- grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego i jednostki samorządu terytorialnego zw. Samorządem terytorialnym.
FORMA UMOWY
W formie aktu notarialnego użytkowanie wieczyste powstaje z chwila wpisu do księgi wieczystej.
Okres, na który oddaje się wieczyste użytkowanie wynosi 99 lat, może być ono ustalone na okres krótszy nie mniej jednak niż na 40lat np. gdy cel gospodarczy za tym przemawia.
Okres ten może zostać przedłużone na dalsze 40-99 lat z takim żądaniem należy wystąpić przed upływem 5 lat przed upływem terminu wieczystego użytkowania.
Odmowa przedłużenia wieczystego użytkowania jest dopuszczalna jedynie ze względu na ważny interes.
Treść umowy:
Określa sposób korzystania z tego gruntu przez użytkownika, jeżeli wieczyste użytkowanie następuje w celu zniesienia na gruncie wówczas taka umowa powinna określać termin rozpoczęcia i zakończenia robót, rodzaj tych budowli i obowiązku wykazania, że budowa jest w należytym stanie, określać warunki odbudowy, remontu i rozbiórki.
Co powoduje wygaśnięcie umowy wieczystego użytkowania?
Upływ czasu
Strony mogą same rozwiązać umowę
Może nastąpić jednostronne rozwiązanie, jeżeli wieczysty użytkownik korzysta z gruntu w sposób sprzeczny z przeznaczeniem wskazanym w umowie.
Konfuzja – wieczysty użytkownik staje się właścicielem gruntu
Można się zrzec wieczystego użytkowania
OCHRONA WIECZYSTEGO OŻYTKOWANIA
Nie zostało określone w k. C.
Stosuje się odpowiednie przepisy do ochrony własności.
KSIĘGI WIECZYSTE
Problematykę reguluje ust. z 1982 o księgach wieczystych i hipotecznych
Podstawową funkcją księgi wieczystej jest ujawnienie stanu prawnego nieruchomości, przy czym rola księgi wieczystej nie sprowadza się do funkcji informacyjnej:
Podstawowym zadaniem ksiąg wieczystych jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności obrotu.
Funkcje te są realizowane przez prowadzenie zasady związanej z prowadzeniem ksiąg wieczystych.
Księgi wieczyste są jawne.
Nie można zasłaniać się nieznajomością ksiąg wieczystych.
Domniemywa się, że prawo, które zostało wpisane do księgi wieczystej jest zgodne z rzeczywistym stanem prawnym.
Domniemywa się, że prawo wykreślone nie istnieje
RĘKOJMIA WIARY PUBLICZNEJ KSIĄG WIECZYSTYCH
W razie zaistnienia niezgodności pomiędzy stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym to treść księgi wieczystej rozstrzyga na korzyść tego kto w drodze czynności prawnej z osobą uprawnioną wg. księgi wieczystej nabył np. prawo własności:
Wyjątek od tej zasady.
NEMO PLUS IURIS IN ALIUM TRANSFERRE POTEST, QUAM IPSE HABET
Kiedy rękojmia nie działa?
-nabycie prawa musi nastąpić w drodze czynności prawnej i musi być dokonana z osobą uprawioną.
-nie chroni też nabywcy działającego w złej wierze, to ten nabywca, który wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym albo też z łatwością mógł się o tym dowiedzieć;
Istnieje założenie, że każda nieruchomo0śc powinna mieć założoną księgę wieczystą /tzw. powszechność ksiąg wieczystych/
Samodzielny zbiór był zakładany na podstawie przepisów prawa rzeczowego z
1946 r. –środek przejściowy.
Ochronie obrotu ma także służyć - takie prawo
PRAWO WPISANE MA PIERWSZEŃSTWO PRZED PRAWEM NIE WPISANYM
Prior tempora, potrior ivre – rozstrzyga nie tylko dzień, ale także chwila, czyli godzina, minuta
Księga wieczysta jest zbiorem. Jest prowadzona przez sądy rejonowe. Księga wieczysta zbudowana jest z 4 działów
I DZIAŁ
Służy oznaczeniu nieruchomości, obszar, rodzaj nieruchomości
II DZIAŁ
Obejmuje wpisy własności i wieczystego użytkowania
III DZIAŁ
Zawiera wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych z wyjątkiem hipotek
IV DZIAŁ
Hipoteki
Księgi wieczyste mogą też być prawami dla nieruchomości lokalnych w dziale I wpisuje się ..........................................
II dział obejmuje wpisy dotyczące osoby, której przysługuje własność prawa do lokalu mieszkalnego, użytkowego lub prawo do lokalu.
1.rodz. w spółdzielni mieszkaniowej.
III dział
Ograniczenia w rozporządzaniu prawem oraz wpisy innych praw czy roszczeń poza hipoteką.
IV dział
Hipoteka.
OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE
HIPOTEKA
Jest ograniczonym prawem rzeczowym. Istota jej polega na tym, że dla zabezpieczenia określonej wierzytelności obciąża się nieruchomość, na podstawie którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia wierzytelności z tej nieruchomości.
Bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi dłużnika
ODPOWIEDZIALNOŚĆ RZECZOWA - to odpowiedzialność, której przedmiotem jest konkretna rzecz.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSOBISTA – polega na tym, że dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem – przed wierzycielem.
Hipoteka jest prawem akcesoryjnym jej sens sprowadza się do zabezpieczenia wierzytelności.
Jej funkcją jest zabezpieczenie interesów wierzyciela. Jest to prawo związane z wierzytelnością. Może hipoteka powstać wtedy, gdy istnieje wierzytelność. Podstawową przyczyną wygaśnięcia hipoteki jest wygaśnięcie wierzytelność.
Przedmiotem hipoteki są:
Prawa na nieruchomości
Cała nieruchomość
Części ułamkowe nieruchomości będące udziałami współwłaściciela
Wieczyste użytkowanie
Hipoteka obejmuje również budynki wzniesione na tym gruncie przez wieczystego użytkownika i stanowiące jego własność
Własnościowe spółdzielne prawo do lokalu mieszkalnego
Własnościowe prawo do lokalu użytkowego
Prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
Wierzytelność zabezpieczona hipoteką – SUBINTABULAT i zakres tego zabezpieczenia obejmuje nie tylko sumę główną, ale także roszczenie o nieprzedawnione odsetki
RODZAJE HIPOTEK:
Hipoteka umowna, zwykła
Hipoteka łączna.
Hipoteka przymusowa
Hipoteka kaucyjna
NIE MA HIPOTEKI USTAWOWEJ
Ad.1 Hipoteka umowna, zwykła
Hipoteka ta powstaje w drodze umowy zawartej pomiędzy wierzycielem a właścicielem nieruchomości. Umowę zawiera się w formie aktu notarialnego przy czym wystarczające jest, że w tej formie swoje oświadczenie złoży jedynie właściciel nieruchomości. Hipoteka powstaje nie z chwilą zerwania umowy, ale z chwilą wpisu do księgi wieczystej. Jest czynnością prawną realną.
Ad. 2 Hipoteka łączna
Ta hipoteka stanowi wyjątek od reguły. Na jednej nieruchomości może być jedna lub więcej hipotek. Hipoteka łączna polega na tym, że jest ona ustanawiana na kilku nieruchomościach
Powstanie tej hipoteki:
Jeżeli jest ustanowiona hipoteka na nieruchomości będącej podmiotem współwłasności, to w razie podziału tej nieruchomości istniejąca hipoteka obciąża wszystkie nieruchomości.
Możliwość ta polega na tym, że można w celu zabezpieczenia tej samej wierzytelności obciążyć w drodze umowy hipoteką więcej niż jedną nieruchomość.
Taki wierzyciel może żądać zaspokojenia wierzytelności w całości lub części:
z każdej nieruchomości
z niektórych nieruchomości
lub ze wszystkich łącznie
Można dokonać podziału hipoteki na poszczególne nieruchomości.
Ad.3 Hipoteka przymusowa
Podstawą powstania tej hipoteki jest najczęściej orzeczenie sądu. Powstaje, gdy wierzyciel wie, że dłużnik nie będzie płacił. Służy do wyegzekwowania wierzytelności. Może przybrać postać hipoteki kaucyjnej.
Reguła w wypadku hipotek jest to, że zabezpiecza ona wierzytelności w ściśle
Określonej wysokości.
Ad. 4 Hipoteka kaucyjna
To taka hipoteka, która może zabezpieczać wierzytelność o wysokości nieustalonej. Może zabezpieczać wierzytelności przyszłe. Cecha charakterystyczna tej hipoteki sprowadza się do tego, że wierzytelność są zabezpieczone do sumy najwyższej /górnej granicy/ Hipoteka przymusowa może przybrać postać hipoteki kaucyjnej. /np. gdy dokonano wpisu na podstawie nieprawomocnego przeczenia sądu./
Ad. 5 Nie ma hipoteki ustawowej
Ust. Z 2.05.2001 r. Zniosła tą hipotekę.
Hipoteką tą była hipoteka, która powstawała z mocy ustawy i do jej powstania nie był konieczny wpis do księgi wieczystej.
Problem wygaśnięcia hipoteki
Podstawą wygaśnięcia hipoteki jest wygaśnięcie wierzytelności.
Wykreślenie tej hipoteki z księgi wieczystej bez ważnej podstawy prawnej.
Hipoteka wygasa nie z chwilą wykreślenia, ale dopiero po upływie 10lat.
Zrzeczenie się hipoteki.
Można zrzec się hipoteki bez zrzeczenia się wierzytelności. /wierzyciel zrzeka się hipoteki nie zrzekając się wierzytelności/. Do jego skuteczności konieczne jest wykreślenie z księgi wieczystej.
KONFUZJA – zejście się praw.
Polega na tym, że hipoteka wygasa w wypadku, gdy wierzyciel staje się właścicielem nieruchomości obciążonej hipoteką na jego korzyść.
SKUTKI WYGAŚNIĘCIA HIPOTEKI:
Może dojść do zasady posuwania się hipotek naprzód.
Polega na tym, że jeżeli wygaśnie hipoteka, to na jej miejsce wstępuje ta, która korzysta z dalszego pierwszeństwa. Wynika to z zasady prior tempore, potrior iure
I zgodnie z tą zasadą o kolejności hipotek rozstrzyga chwila złożenia wniosku o wpis.
System stałych miejsc hipotek
Hipoteki korzystają z jednego miejsca. Miejsce po wygasłej umowie hipoteka pozostaje. I można w to miejsce wstawić inna hipotekę.
OCHRONA HIPOTEKI
Nie stosuje się roszczenia windykacyjnego i negatoryjnego. Stosuje się przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece, a nie przepisy k. c.
Wierzyciel może czuć się zagrożony, gdy wartość nieruchomości spada.
Właściwa ochrona hipoteki /profilaktyczna/
Występuje wtedy, gdy właściciel nieruchomości oddziałuje na nieruchomość w ten sposób, że może to spowodować zmniejszenie wartości nieruchomości w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu hipoteki.
Dotyczy sytuacji, w której wartość nieruchomości uległa zmniejszeniu w stopniu zagrażających bezpieczeństwu hipoteki:
Wierzyciel może zażądać przywrócenia wierzytelności do stanu poprzedniego.
Może wyznaczy termin do ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia
ZASTAW – rzecz realna
Jak powstaje zastaw
Co to jest zastaw
Rodzaje zastawu
Zastaw rejestrowy
Doczytać powyższe