Podział terytorialny państwa – podstawy prawne

Podziałem terytorialnym nazywać będziemy względnie trwałe rozczłonkowanie przestrzeni państwa dokonywane dla pewnej grupy lub określonych tylko jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek niepaństwowych, wszakże wykonujących zadania państwowe.

Rodzaje podziału terytorialnego:

a)podział zasadniczy;

b) podział pomocniczy;

c) podziały specjalne.

- podział zasadniczy – tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału, a więc w Polsce dla terenowych organów administracji ogólnej i samorządu terytorialnego;

- podziałem pomocniczym - nazywa się podział, który dokonywany jest dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku pomocniczym w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, np. podział gmin na sołectwa;

- podziały specjalne – podziały dokonywane dla wykonywania takich zadań państwa, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest z różnych względów mało celowe, np. specjalny podział terytorialny dla wykonywania administracji górniczej ( kopalnie na poszczególnych obszarach państwa), administracja morska.

Czynniki kształtujące podział terytorialny

1. Ukształtowanie podziału terytorialnego zależy m.in. od takich czynników jak właściwości fizjograficzne danego terenu ( niziny, góry, rzeki wyspy), stosunków komunikacyjnych, demograficznych i wyznaniowych;

2. Istnieje tendencja do tworzenia jednostek podziału terytorialnego zbliżonych co do wielkości pod względem obszaru i liczby ludności oraz dzielonych, gdy chodzi o wyższe stopnie podziału, na podobna liczbę jednostek;

3. Podział terytorialny wywiera wpływ na rozwój miejscowości, w której mają siedzibę organy działające na obszarze danej jednostki podziału;

4. Podział administracji publicznej nie jest tworem stałym . Jest to twór podlegający rozwojowi i zmianom zależnym od polityki państwa w sferze administracji, gospodarki, kultury. Podział sztuczny nie odpowiadający zmienionym warunkom nie powinien być utrzymany, ponieważ hamuje rozwojów;

5. Z dniem 01.01.1999 r. został wprowadzony trójstopniowy podział terytorialny państwa na: gminy, powiaty, województwa.

Podział zasadniczy

1. Z dniem 01.01.1999 r. został wprowadzony trójstopniowy podział terytorialny państwa na: gminy, powiaty, województwa. W chwili obecnej mamy 16 województw. Liczby gmin wchodzących w skład nowoutworzonych województw są bardzo zróżnicowane. I tak w skład województwa mazowieckiego wchodzi 325 gmin. A w skład województwa opolskiego – tylko 71 gmin. Przeciętnie na województwo przypada 156 gmin;

2. Zmian granic województw, związanych z tworzeniem, łączeniem, dzieleniem lub znoszeniem powiatów dokonuje, po zasięgnięciu opinii organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, których zmiany dotyczą Rada Ministrów w drodze rozporządzeń;

3. Rada Ministrów dokonuje również tworzenia, podziału, łączenia znoszenia powiatów;

Może dokonać tego z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanej rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy.

1. Zmiany podziału terytorialnego wprowadza się zawsze z dniem 1 stycznia ;

2. Ustawa z 05.06.1998 r. o samorządzie przewiduje istnienie miasta na prawach powiatu;

Miasto na prawach powiatu różni się tym od powiatu, że powiat obejmuje kilka gmin, natomiast miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą również zadania powiatu. ( Nie dotyczy to miasta stołecznego Warszawy – w skład miasta wchodzi 11 gmin).

1. Według art. 164 ust. 1 Konstytucji podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Tworzenie, łączenie, podział i znoszenie gmin, ustalenie ich granic oraz siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Gmina powinna obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych;

2. Nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalenie jego granic następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

Podział pomocniczy

Tworzenie w gminie jednostek pomocniczych w postaci sołectw, dzielnic miejskich, osiedli i innych jest pozostawione do decyzji rad gmin. Na wsi jednostki te noszą nazwę sołectw, a w mieście – dzielnic i osiedli.

Podziały specjalne

Dla potrzeb określonych dziedzin administracji publicznej albo w innych uzasadnionych społecznie celach, ustawy szczególne mogą przewidywać dokonanie terytorialnego podziału specjalnego.

Ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.

Organy administracji niezespolonej występują w takich działach administracji rządowej, jak administracja wojskowa, skarbowa,, morska, górnicza