Temat : Obowiązywanie Prawa.

Formalne kryteria obowiązywania :

W celu stwierdzenia czy przepis prawny (norma prawna ) obowiązywał w określonym czasie w określonej przestrzeni i co do określonych osób trzeba znać przyjęte w danym systemie prawa kryteria obowiązywania (reguły walidacyjne).

Kryteria te są do siebie zbliżone ale nie jednakowe.

Norma prawna wyrażona w przepisach prawnych formalnie obowiązuje w systemie prawa ustawowego jeśli:

• została ustanowiona w odpowiedniej formie i trybie jako przedmiot kompetentny do prawodawstwa

• nie została formalnie uchylona (derogowana)

• nie jest sprzeczna z żadną inną prawnie obowiązującą normą, a jeśli jest sprzeczna to nie straciła mocy obowiązującej na podstawie przyjętych reguł kolizyjnych

• została urzędowo przyjęta

Obowiązujące normy - wprost nie wyrażone w przepisach, ale można je z nich wywnioskować zgodnie z przyjętymi w danym systemie prawa regułami wnioskowań

[reguły walidacyjne]

Aksjologiczne kryterium obowiązywania

• odwołuje się do zgodności norm prawnych z innym systemem wartości

• prawo obowiązuje bo jest dobre, sprawiedliwe, moralne (tak mówimy)

• prawo nie obowiązuje bo jest niedobre, niesprawiedliwe, niemoralne (tak mówimy)

• sąd (organ stosujący prawo) nie może odmówić zastosowania prawa które formalnie obowiązuje, tylko z tego powodu, że ktoś uzna je za niesprawiedliwe

• każdy podmiot ma obowiązek realizować prawo formalnie obowiązujące, nawet gdy nie aprobuje jego treści

• w państwach demokratycznych rozważa się dopuszczalność jednego wyjątku- „cywilnego nieposłuszeństwa”.

„Cywilne nieposłuszeństwo” - świadome (na ogół publiczne) naruszanie prawa przez jednostkę, ale wyraźnie w interesie publicznym. Jest to próba praktycznego przyznawania wyższości aksjologicznemu kryterium obowiązywania prawa nad formalnym kryterium.

Behawioralne kryterium obowiązywania

• prawo jest przestrzegane przez wszystkich albo większość adresatów i jeśli określamy ten fakt jako obowiązywanie prawa

Ogłaszanie i wejście w życie aktu prawodawczego

a) rozwiązanie typowe (ustawa)

b) rozwiązanie typowe (ustawa + akt wykonawczy)

c) rozwiązanie niepoprawne (ustawa + akt wykonawczy)

Prawodawca w akcie normatywnym rozstrzyga czy :

1. akt ma być stosowany wyłącznie do stanów rzeczy które powstaną po wejściu w życie danego aktu normatywnego (realizowanie zasady lex retro non agit)

2. akt ma być stosowany wyłącznie do stanów rzeczy, które powstały i zakończyły się przed dniem wejścia w życie aktu (działa zasada lex retro agit)

3. w obu przypadkach

Utrata mocy obowiązującej

1. uchylenie aktu prawotwórczego przez przepisy derogacyjne nowego aktu

2. wskazanie w samym akcie, o ile został on wydany na jakiś czas

3. na mocy Trybunału Konstytucyjnego

4. poprzez desuetudo

5. poprzez lex posterior derogat legi priori

Kiedy strony nawiążą stosunki prawne i nastąpi zmiana prawa ustawodawcza przyjmuje jedną z dwóch zasad

• zasadę bezpośredniego działania ustawy nowej

• przepis ustawy dawnej - od wcześniej stosowanej do jej uchylenia

• przepis ustawy nowej - od samego, kontynuowanego stosunku prawnego od czasu jej wejścia w życie

• zasadę dalszego działania ustawy dawnej

• stosowanie ustawy dawnej - do poprzedniego, kontynuowanie stosunku prawnego mimo uchwalenia nowego

Desuetudo tzw. odwyknienie

• nie obowiązują prawnie akty prawotwórcze (przepisy prawne, normy prawne) które przez odpowiednio długi czas nie były stosowane przez organy państwowe mimo zaistnienia możliwości ich zastosowania

• akt utracił faktycznie swoją moc obowiązującą

• czynnikiem wyeliminowania aktu prawotwórczego jest brak działania organów państwowych w przypadkach jawnego przekraczania norm formalnie obowiązującej i regulacji

• Trybunał Konstytucyjny - nie może mieć ono zastosowania do tych aktów prawnych których obowiązywanie jest wykonywaniem zobowiązań międzynarodowych

Najlepiej by było aby prawo formalne obowiązujące było także aprobowane (obowiązywało aksjologicznie) i przestrzegane (obowiązywało behawioralnie).

Obowiązywanie aktów prawodawczych

• akt prawotwórczy obowiązuje jeśli spełnia formalne kryteria, a zwłaszcza gdy zostanie spełniony ostatni z warunków koniecznych [urzędowe ogłoszenie danego aktu].

• to że akt normatywny „obowiązuje” nie znaczy, że „wchodzi w życie”

Wejście w życie aktu prawnego

• tzn. od wskazanego dnia adresaci mają obowiązek go realizować, a zwłaszcza stosować. Od tego momentu wywołuje skutki prawne

• w Polsce - generalna zasada - 14 dni od daty ogłoszenia w oficjalnym organie publikacji (dzienniku urzędowym)

• ustawodawca zamieszcza odpowiednio przepis wchodzący w skład przepisów końcowych aktu normatywnego jeśli chce aby obowiązywał od jakiegoś dnia

• jeśli akt prawo twórczy nie określi daty początkowej obowiązywania - obowiązuje od dnia ogłoszenia, jeśli nie obligatoryjnie od daty ustanowienia

• wsteczne obowiązywanie aktów prawotwórczych tylko wtedy gdy są korzystne dla adresata (pozwala na dodatkowe uprawnienia lub znosi ograniczenia wolności

• jeśli w czasie orzekania obowiązują ustawy inne niż w trakcie popełnienia przestępstwa stosuje się obowiązujące prawo tylko pod warunkiem, że jest względne dla sprawcy

Prawo intertemporalne (międzyczasowe)

• rozstrzyga czy do stosunku cywilnoprawnego stosować normy dawne czy nowe

• prawo rozstrzygające które normy znajdują zastosowanie doi stosunków prawnych powstałych przed uchyleniem dawnej normy, a trwających nadal pod rządem nowej normy

Obowiązywanie prawa na podstawie reguł kolizyjnych

• przepisy kolizyjne - zawarte są w tekstach prawnych

• reguły kolizyjne - są niepisane, ale uznawane przez doktrynę i praktykę prawniczą

Odesłanie do lex retro agid

• zastosowanie :

• nie ma precyzyjnych przepisów derogacyjnych (uchylających)

• powstają wątpliwości jakie prawo obowiązuje