TEMATY:

-Państwo i jego cechy org.

- doktryny, drogi powstania państwa

- demokracja i jej geneza

-typy i formy państwa, rodzaje reżimów

-system prezydencki USA

-funkcje państwa -wew. I zew.

-władza polityczna i rodzaje jej legitymizacji.

Temat: Państwo, pojęcie państwa.

PAŃSTWO:

Państwo jest organem wszechogarniającym tzn. ma możliwość działania na całym swoim obszarze, przez stosowanie przymusu i przemocy.

Państwo ma charakter historyczny tzn. pojawiło się na określonym etapie rozwoju społecznego.

Państwo jest organizacją w której występuje stosunek władztwa i podporządkowanie. Nie ma państwa bez władzy, bez względu na to jaka władza by to była. Nie ma państwa bez przymusu i aparatu władzy.

POJECIE PAŃSTWA:

Nazwa państwa a także pojęcie państwa przechodziło ewolucje.

- U Greków starożytnych nazywało się „Polis”- miasto-państwo z własnym ustrojem i prawem.

-Rzymska terminologia- „Civitas” przez co rozumiano gminę pełnoprawnych obywateli lub państwo obywateli rzymskich. W starożytnym Rzymie państwo było określane„ Respublica” - do tego nawiązała Polska w wiekach średnich i dziś jako pojęcie „Rzeczpospolita”

W XVI w. użył terminu „Stato” w znaczeniu jakie dało się zastosować w stosunku do każdego państwa.

Języki słowiańskie wykorzystywały właśnie te terminy:

-polski - państwo -Pan-który miał prawo rządzić- od tego słowa powstało panowanie-prawie równorzędne z rządzeniem.

-rosyjskim- Gosudar- pojęcie państwa Gasudarstwo.

WIELE ZNACZEŃ „PAŃSTWA”

-obszar okolony granicami-czyli terytorium państwa na które składa się obszar lądowy, pas wód terytorialnych, morskich, przestrzeń powietrzna do 90km w górę, terytorium ambasad i konsulatów, statki, okręty i samoloty.

-ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa.

-organizacja ludzi których łączy więź zależności politycznych, czyli państwo jako grupa społecznie zorganizowana.

-państwo występuje jako podmiot własności państwowej: fiskus, skarb państwa, czy podmiot prawa międzynarodowego:

a) może występować w aspekcie etnicznym- jako określony szczebel życia społecznego jaki osiągnęły grupy społeczne. W starożytności i średniowieczu państwa były wieloetniczne. O państwie o charakterze narodowym mówimy od XVI w. Przyjmuje się, że I państwem o charakterze narodowym była Francja.

b) państwo jest zbiorowością kulturową np.: język, prawo czy tez instytucje państwowe.

c)stanowi jedność gospodarczą-związek ekonomicznym.

Temat: Cechy organizacji państwa.

Państwo jest organizacją wyposażoną w suwerenną władzę a przy tym jest organizacją terytorialną i taką do której przynależność ma charakter sformalizowany.

Państwo jest organizacją terytorialną obrębie której występuje stosunek władztwa i podporządkowania. Organy państwa są w stanie zachowywać się władczo wobec społeczeństwa, jednostek stosując i utrzymując odpowiedni ład.

CECHY ORGANIZACJI PAŃSTWA:

- przymusowość, tzn. nikt nie może pozostać ani decydować o swoim istnieniu poza państwem. Przynależność do państwa jest konieczną istotą społeczną człowieka. We współczesnych cywilizacjach realizuje się tylko strukturach państwowych.

Bezpaństwowość-czyli apartretyzm jest traktowany jako zjawisko anormalne przez prawo międzynarodowe i Konwencje Haską z 1930 r. i Deklaracje Praw Człowieka z1948 r.

-prawo do stosowania przymusu i przemocy za pośrednictwem wyspecjalizowanych organów przymusu w określonych sytuacjach (prokuratura, policja, prawo, system więziennictwa)

-państwo działa w ramach stanowionego przez siebie prawa

-suwerenność państwa ma wymiar zewnętrzny i wewnętrzny. Oznacza to, że państwo ma najwyższą i nieograniczoną władzę wobec podmiotów wewnątrz działających w jego granicach, a inne państwa muszą respektować tą zasadę.

suwerenność oznacza- zdolność podmiotu politycznego, które działają po przez państwo; zdolność do zapewnienia społeczeństwu samodzielnego i niezależnego istnienia.

W historii zdarzało się, że państwa pod przymusem godziły się na ograniczenie swojej suwerenności np.: radziecka polityka lub wpływ III Rzeszy. Zdarza się również, że państwa po przegranej wojnie decydowały się na ograniczenie swojej suwerenności w formie okupacji zwycięzców np. Niemcy po II wojnie światowej.

-przynależność do państwa nazywamy obywatelstwem. Obywatelstwo jest czymś innym niż przynależność narodowa.

- powszechność państwa- oznacza ze państwo obejmuje swoim zasięgiem i prawem wszystkich ludzi znajdujących się na jego terytorium w tym także obywateli obcych państw.

PODZIAŁ PAŃSTW WG. ICH WEWNĘTRZNEJ STRUKTURY POLITYCZNO-TERYTORIALNEJ:

1. Państwo unitarne (jednolite)- jest to takie państwo w którym władza suwerenna dotyczy całego obszaru w takim samym zakresie np. Polska.

2. Federacje- państwo złożone. Państwo z wielu państw, które ogranicza wykonywanie swojej suwerenności na rzecz powołanego przez siebie państwa złożonego- państwom związkowym lub uzyskały ograniczoną suwerenność w wyniku przekształcania z p. unitarnego na złożone np. USA, RFN, Meksyk, Australia, Szwajcaria. W państwie federalnym władze centralne czyli władza federalna zachowuje dla siebie politykę: zagraniczną, obronną i monetarną.

3. Państwo składowe- republika- stany -landy- kantony- ma własne prawo, system ewidencjalny, politykę oświatową i socjalną. Posiada własny rząd i parlament-Landtag. Prawo karne i cywilne jest rożne w poszczególnych stanach czy republikach.

4. Konfederacja- związek kilku państw które ograniczają swoją suwerenność przez uzgodnienie wspólnej polityki, ale nie powołały wspólnego rządu. Współpraca w konfederacji ma charakter międzynarodowy a nie ponad narodowy. Taką formę ma Unia Europejska-nie ma rządu, własnych sił zbrojnych ,a posunięcia komisji Unii Europejskiej wynikają z uzgodnień prezydentów i premierów.

5. Unia państw- istnieją 2 formy unii państw

a) Unia personalna- 1 władca ma ponad 2 państwa np. unia polsko- węgierska

b) Unia realna- wspólna instytucje- sejm, monarcha, moneta, wojsko, taką unią jest unia polsko - litewska z 1569r

DOKTRYNY NA TEMAT POWSTANIA PAŃSTWA:

Nie ma jednolitego poglądu na temat powstania państwa z czego wynika duża ilość twierdzeń na temat genezy państwa.

W okresie Starożytnej Grecji godna uwagi jest opinia Arystotelesa( 384-322).

Uważał, że:

- państwo pochodzi z natury, że powstało na drodze naturalnego rozwoju. Wspólnoty rodzinne łączyły się w osady, a te w państwa- miasta (polis) które zapewniało obywatelom szczęśliwie i cnotliwe życie w umiarze, także w działalności politycznej.

-stawiał na rozbudowę sprawiedliwości. Przy podejmowaniu decyzji trzeba znajdować „złoty środek”.

-pełnie szczęścia dałoby stworzenie takich warunków by mogli osiągnąć pełnie szczęścia w rozwoju moralnych wartości.

Arystoteles sformułował ideę podziału zadań w każdym państwie niezależnie od formy.

Wyróżnił 3 podstawowe czynniki władzy:

- obradujący

- rządzący

- sądowniczy

Rozróżnił rządy: bogaczy - oligarchia, biednych -demokracja. Zadaniem Arystotelesa oligarchia i demokracja to dwa najczęściej spotykane ustroje.

DOKTRYNA TEOLOGICZNA:

W okresie rozpadu Cesarstwa Rzymskiego żył św. Augustyn, który uważał, że państwo powstało w skutek popsucia się natury ludzkiej. Bóg dał człowiekowi państwo, ale dał je z powodu grzechu ludzi, to też zdaniem Augustyna gdyby nie upadek człowieka nie byłoby państwa.

Uważał że w historii ludzkości toczy się walka dwóch porządków:

1. porządek boży- Abel

2. porządek ziemski- Kain

Obywatelami drugiego są wszyscy źli i grzeszni ludzie którzy dostąpili łaski bożej. Augustyn miał świadomość, że w każdym państwie żyją obywatele obu porządków. Człowiek zły nie mógł się przekształcić w człowieka dobrego i ten fakt jego zdaniem narzucał konieczność działań państwa.

Uważał, że Bóg dostarcza władzy dobrym i złym( królom i tyranom) i nawet jeśli tyran będący pomazańcem jest okrutny, należy go szanować.

Św. Tomasz z Akwinu (XIIw.) studiował w Monte Casino , benedyktyn, wstąpił do Dominikanów.

Według niego państwo przestało być instytucją ustanowioną przez Boga. Uważał, że źródłem powstania społeczności była ludzka natura, ale władza państwa pochodziła od stwórcy. Boska była zasada władzy. Każdy ustrój tworzyli ludzie. Uważał, że państwo miało prowadzić ludzi do wiecznej szczęśliwości. Hierarchie i podporządkowanie uważał za konieczne. Monarchie uważał za najwyższy rząd. Gdy tyran gnębił lud można było czynnie wystąpić przeciwko niemu i to nie był bunt.

RODZAJE DOKTRYN:

Doktryny dotyczące powstania państwa są to koncepcje, przypuszczenia, hipotezy poszczególnych narodów.

1.Doktryna patryjarchalna- XVIIw. Robert Filmer. Państwo powstaje w wyniku łączenia się rodów w plemiona, one zaś w większe całości, aż do powstania tzw. „państw plemiennych”.

Państwa plemienne na drodze porozumienia, ale częściej podboju tworzyły większe organy państwowe np. plemiona polskie i ich państwa plemienne.

Filmer przyrównywał władzę państwową do starszego rodu lub wodza plemiennego.

2. Doktryna patrymonialna- Ludwik von Haller twierdził, że władza państwowa wywodzi się od własności ziemi, czyli patrymoniom-ojcowizna lub majątek rodowy. Koncepcję patrymonialna ujmowało państwo jako dziedziczną własność dynastii panującej i w związku z tym w państwie istniały podobne zasady dziedziczenia jak w stosunku prywatno prawnym.

3. Doktryny nowożytne ( drogi powstania państwa) zawierają wiele realiów stąd często określa się je również drogami. Należą do nich:

A. Droga rozwarstwienia klasowego- okres wspólnoty pierwotnej trwał najdłużej w historii ludzkości. Określa się na kilkaset tysięcy lat. Twórcą tej doktryny był F. Engels. Pierwotni ludzie żyli w hordach, zajmując się polowaniem i pewnymi rodzajami zbieractwa- dominacja i szczególna rola kobiet- matryjarchat. Prymitywne narzędzia jak kamień i gałąź zmuszały ludzkość do pracy zbiorowej zarówno w zbieraniu żywności jak i w prymitywnych formach polowań. Hordy prowadziły często miedzy sobą potyczki. Istniało ludożerstwo. W przeciągu setek lat zaczęły pojawiać się narzędzia, które zrewolucjonizowały rozwój społeczności ludzkiej np. łuk, oszczep, proca, sieć rybacka, gliniane naczynia. Przy pomocy tych narzędzi było łatwiej zdobyć żywność, a nawet zgromadzić nadwyżki(-produkt dodatkowy), który zrewolucjonizował struktury ówczesnego społeczeństwa. Nie każdy musiał zdobywać żywność, a mógł zająć się tworzeniem narzędzi, pojawiło się rzemiosło. Produkt dodatkowy pozwalał brać jeńców do niewoli, zatem byli ludzie wolni i nie wolni. Jeśli jeńca nie zjedzono to początkowo włączano go w skład rodu (tak było w słowiańskich krajach).

Pojawiło się zróżnicowanie na biednych i bogatych( ten który miał lepsze narzędzia i więcej produktu dodatkowego)

Zróżnicowanie na: wolny- nie wolny, biedny-bogaty wymagały pewnego dozoru, pojawiła się potrzeba pewnych grup nadzoru. Pojawiła się więc pewna siła przymusu, z której wykształcili się zbrojni do pilnowania porządku i prawa zwyczajnego, które również pojawiło się wobec zróżnicowania majątkowego, społecznego- były to związki organizacji państwa. W ten sposób tworzyły się organizacje państwowe Starożytnego Egiptu, Sumeru, Babilonu, greckie. Droga ta była nazywana drogą klasyczną.

B. Droga podboju- zakłada, że państwo powstało w wyniku podboju plemion słabszych przez silniejsze i bardziej zorganizowane. Założenie to pokrywa się z traktem historycznym. Twórcą tej teorii był Ludwik Gumplowicz. Na drodze tej powstały Węgry, Bułgaria, Ruś Kijowska która została podbita przez Waregów(wikingów), Imperium Starożytnego Rzymu

C. Droga obronna -zgodnie z faktami, na wskutek potrzeby obrony przed najazdami dochodziło do jednoczenia się zagranicznych plemion, tworzyła się nowa organizacja która doprowadziła do powstania państwa np. Polska.

D. Droga umowy społecznej- pojawiła się i była popularną w XVII i XVIII w. Zwolennikami byli filozofowie: Hugo Grocjusz, Baruch Spinoza, John Locke, Jean Jacques Rousseau. Zakładali, że państwo powstało w wyniku umowy społecznej i w różnych jej formach.

Grocjusz- wśród ludzi występuje naturalny pociąg do łączenia się i do rozumnego i zgodnego pożycia. To ludzie wybierali swój ustrój często przekazując jednostce pełnię władzy, co zobowiązywało ich do jej respektowania i uznawania.

Spinoza- drogą do powstania państwa było łączenie się ludzi zagrożonych, zatrwożonych kataklizmami, z racji których jednostki przekazywały część lub pełnię władzy jednostce.

Locke- przyjmuje się, że umowa społeczna nie oznacza zrzeczenia się praw naturalnych a raczej dąży do ich umocnienia. Locke twierdził, że jej następstwem(umowy) było tworzenie prawa, egzekwowania go i obrona społeczeństwa przez zagrożeniami zewnętrznymi.

Rousseau- szczególną rolę odegrały klęski żywiołowe, które zmusiły ludzi do łączenia się, zakładania skupisk, miejsc obronnych co sprzyjało również tworzeniu rodziny, rodzina zrodziła uczucia : miłość, zazdrość, próżność, nastąpił szybki rozwój cywilizacji, zróżnicowania majątkowego, własności prywatnej, podział na biednych i bogatych. Co zrodziło chęć powołania instytucji jakim jest państwo.

Istotą umowy społecznej miało być prawo w jednakowym stopniu miało obowiązywać wszystkich.

Temat: Typy i formy państwa

Przez typ państwa rozumiemy: okresy w historii ludzkości zróżnicowany formą własności środków produkcji, oraz tym kto jest klasą panująca(rządzącą).

W nauce rozróżniono cztery typy państw:

1. typu niewolniczego

2. typu feudalnego

3. typu kapitalistycznego

4.typu socjalistycznego

Formy państwa- sposób rządzenia państwem. Powszechnie najbardziej znanymi formami państw są:

1.Monarchia:

a) absolutna

b) konstytucyjna (wszystkie współczesne Europejskie monarchie)

-Król panuje- a nie rządzi !

-Król jest symbolem państwa i narodu

2.Repubika: jest to forma ustroju regulowana prawem i konstytucją. Jest to system parlamentarno- gabinetowy. Republiki w historii przypominały skrajne formy np. III Rzesza, Włochy faszystowskie, czy dyktatorskie państwa Afryki i Ameryki Łacińskiej.

3. Dyktatura: występują w odmianach:

a) faszystowska

b) komunistyczna

Zarówno monarchia jak i republika były i są najbardziej popularnymi formami rządów od starożytności do nowożytności występującymi we wszystkich typach państw. Także dyktatury nie były obce poszczególnym typom państw.

Temat : Demokracja.

Narodziła się w starożytnych Atenach (VI-IV w. p.n.e.).

Demokracja jest pojęciem pochodzącym z j. greckiego : demos- lud, cratia- rządzi, demokracja jest więc rządem ludu, a zakres nie może godzić w prawa drugiego obywatela.

Demokratyczny system był przeciwstawny do arystokracji (rządów lepszych) czyli monarchii.

Demokracja jako ustrój związana była z reformami Klejstenesa. Pełnię praw posiadali mężczyźni, wolni obywatele, prawa zaś nie posiadali: kobiety, niewolnicy, cudzoziemcy, kupcy, żeglarze.

Forma demokracji w Atenach była bezpośrednią.

Uprawnionych do glosowania i posiadających pełnię praw było od 30-40 tys. mężczyzn.

Najważniejszą instytucją było zgromadzenie ludowe. Decyzje były prawomocne-pod warunkiem że w zgromadzeniu ludowym brało udział najmniej 6 tysięcy mężczyzn. Zgromadzenie ludowe zbierało się 3-4 razy w miesiącu, było ciałem ustawodawczym, kontrolnym ,powoływało na wysokie stanowiska.

Poważna część ateńczyków demokrację uważało za dobry ustrój. Nie brakowało jednakże głosów krytycznych np. Arystoteles pytał: Co to jest ustrój w którym lud powołuje przywódcę a potem go obala? Albo stanowi prawo a potem go zmienia? Pytał także czy lud ma zawsze rację?

Pajdokracja- rządy „ulicy”. Przeciwieństwo demokracji. (tłum nie zawsze ma rację!)

Różnica między pajdokracją a demokracją:

Demokracja jest ustrojem w którym jest zachowany pewien porządek prawny. Natomiast „pajdokracja” są to reakcje tłumu, nieraz nieuzasadnione lub połączone zniszczeniem.

Demokracja Ateńska upadła wraz z upadkiem starożytnej Grecji podbitej przez Rzym. Po upadku demokracji istniało wie wiekowa luka bez demokracji w europie. Dopiero w XVIII wiek przyniósł nastroje kształtujące tzw. społeczeństwo obywatelskie.

Pierwsze konstytucje na świecie jak Amerykańska, Francuska czy Polska z 3 maja, podejmowały próby rozszerzenia praw na szersze kręgi społeczeństwa.

Pojawiła się zasada demokracji pośredniej czyli- parlamentaryzmu, szczególnie w Anglii, Szwecji, Islandii i Polsce. Parlament stał się pośrednim reprezentantem interesów ludu, ponieważ nie istniały możliwości do realizacji i bezpośredniej z racji milionowych społeczeństw. Nowa forma demokracji kształtowała się pod wpływem dorobku czasy oświecenia w XVIII w. i liberalizmu w XIX w.

CZTERY ZASADY DEMOKRACJI:

1. równość obywateli wobec prawa

2. nienaruszalność podstawowych Praw Człowieka i Obywatela

3. suwerenność narodu

4. podział władzy państwowej na:

a. ustawodawczą

b. wykonawczą

c. sądowniczą( niezawisłe sądy)

Demokracja nie jest ustrojem uniwersalnym, ”ale nikt nic lepszego nie wymyślił”.

Demokracja- to rządy ludów których pod uwagę bierze się opinię większości, ale większość nie jest całością i musi liczyć się z interesami mniejszości( każdy w polityce etnicznej, religijnej, seksualnej)

FORMY DEMOKRACJIBEZPOŚREDNIEJ :

1. głosowanie ludowe w formie referendum

2. głosowanie ludowe w formie plebiscytu.

Referendum- może dotyczyć: przyjęcia lub odrzucenia ustawy konstytucyjnej czy przystąpieniu do jakiejś organizacji pozanarodowej

Plebiscyt przesądza zwykle o przynależności do jakiegoś terytorium do danego kraju np. Śląsk w1920-21r.

Z chwilą narodzin nowych form demokracji w Europie naruszane były równości wobec prawa np. w formie tzn. cenzusów w prawie do głosowania i tak powszechność prawa głosu była ograniczona następstwami ograniczającymi:

-cenzus majątkowy (tylko ludzie majętni i płacący podatki mieli prawo do oddania głosu)

-cenzus wieku (który często podnoszono, szczególnie do izb wyższych)

-cenzus domicylu (wymóg stałego zameldowania)

-cenzus płci ( dotyczył ograniczenia praw kobiet)

(Prawa przyznano kobietom w:

-USA w 1869 r.

-Finlandii 1906 r.

-Polska 1918 r.

-Francja 1946 r.

-Belgia 1948 r.

-Szwajcaria ok. 1990 r. )

Istniały także inne cenzusy ograniczające: wykształceniowy, rasowy.

CECHY WYBORÓW:

-zasada tajności

-zasada bezpośredniości

-zasada równości

-zasada powszechności

-zasada proporcjonalności

Temat: Totalitaryzm

TOTALITARYZM:

system polityczny, ustrojowy, który trwa jeszcze w niektórych państwach na świecie, np. Republika Kuby, Socjalistyczna Republika Korei Płn. W pewnych formach występuje w Chinach Ludowych, także jego cech można dopatrzeć się w ustrojach wielu państw afrykańskich.

Po I wojnie światowej wśród niektórych polityków, a także warstw społecznych pojawiło się przekonanie, że demokracja jest ustrojem charakterystycznym dla XIX wieku i doprowadziła do wybuchu II wojny światowej. Nie odpowiadało to prawdzie, bo Rosja Carska czy Prusy a raczej Cesarstwo Niemieckie nie były państwami demokratycznymi. Pojawiły się koncepcje domagające się wzrostu władzy centralnej najlepiej w osobie wybitnej jednostki. Krytykowano nie tylko demokrację, ale także parlamentaryzm i wolną grę sił politycznych. Rozwiązania dopatrywano się również w systemie jednopartyjnym. Zainteresowanie wzbudzały nowe koncepcje ideowo-polityczne, jak faszyzm i komunizm.

Lata 30 XX wieku przyniosły w niektórych państwach zwycięstwo totalitaryzmu.

Totalitaryzm jest pojęciem wywodzącym się z języka łacińskiego: „totus”- cały, „totalis” - całkowity. Ustroje totalitarne pojawiły się w 3 Rzeszy oraz w Związku Radzieckim. Są one klasycznym przykładami państw totalitarnych. Totalitaryzm krytykował i krytykuje demokrację i system parlamentarny.

CECHY SYSTEMU TOTALITARNEGO:

1. Jedna rządząca partia,

2. rozbudowany system policyjny i donosicielski,

3. kontrola ruchu ludności,

4. społeczeństwo jest zorganizowane, kierowane i kontrolowane odgórnie,

5. nie istnieją partie polityczne, konkurencyjne w stosunku do partii totalitarnej,

6. szczególna rola wodza, szefa partii, itp.

Współcześnie klasycznym przykładem państwa totalitarnego jest Republika Korei Płn. Jedną z metod oddziaływania na społeczeństwo przez reżim totalitarny był przymus psychiczny, ekonomiczny, a także publikatory.

Temat: Główne założenia programowe demokracji parlamentarnej.

Jedną z podstawowych tez demokracji jest teoria suwerenności ludu.

Teoria ta stała się dogmatem demokracji parlamentarnej XIX i XX wieku.

Teoria ta była antytezą doktryny monarchii absolutnej, której suwerenność skupiała się w osobie władcy.

Teoria ludu napotykała szczególne trudności w monarchiach. Niektórzy monarchowie stawiali zdecydowany opór tej teorii. Teoria suwerenności ludu wywodziła się z naturalnych praw obywatelskich, wtem trójpodział władzy.

Wielka Brytania zdołała połączyć suwerenność króla z suwerennością ludu. W ten sposób, że król wykonuje tylko te czynności które należą do jego zakresu i uprawnień pozwalając swobodnie decydować parlamentowi, a premier jest faktycznie osobą - politykiem wybieranym przez lud. W Anglii król panuje, a nie rządzi.

WŁADZA WYKONAWCZA- GŁOWA PAŃSTWA:

Do I wojny światowej w Europie większość państw z wyjątkiem Francji były monarchiami. Po I wojnie światowej nastąpiły liczne zmiany polegające na obaleniu monarchii i przybraniu postaci republikańskich. Po 1918 roku w Europie Środkowej z rozpadu Austrowęgier, pokonania Rosji Carskiej, klęski Niemiec powstały nowe republiki, jak Polska, Czechosłowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, itp.

Monarchia konstytucyjna:

Dzielimy je na 2 kategorie:

1. monarchie ograniczone,

2. monarchie parlamentarne.

Jedną i drugą różnią się od monarchii absolutnych.

Monarchia konstytucyjna jest takim ustrojem, w którym istniejąca konstytucja ograniczała władzę monarchy. Bardzo często początkowo autorem konstytucji był sam monarcha i jego otoczenie. Państwo nie przyjęło teorii suwerenności ludu, a konstytucja ustalała tylko sposób wykonywania władzy i określała współudział organu przedstawicielskiego - parlamentu w ustawodawstwie i gwarantował niektóre prawa obywatelskie.

Monarchia parlamentarna- współcześnie są to wszystkie dzisiejsze monarchie. Król panuje, a nie rządzi. Władza wykonawcza należy do rządu, który jest kontrolowany przez parlament.

Mówi się, że w Anglii, a także w innych europejskich monarchiach parlamentarnych król panuje a nie rządzi.

Republika są to państwa , na czele których najczęściej stoi prezydent wybierany albo w głosowaniu powszechnym, tj. przez wszystkich obywateli lub Zgromadzenie Narodowe (połączona Izba Niższa i Wyższa). Republika nawiązuje swoim ustrojem do swoich poprzedniczek w starożytności, szczególnie Republiki Rzymskiej. W czasach nowożytnych republika wykształciła się w trakcie Rewolucji Francuskiej 1789 oraz w Ameryce Płn pod koniec XVIII wieku oraz w Ameryce Płd w 1786 roku.

Temat: System Prezydencki USA

SYSTEM PREZYDENCKI USA:

System wykształcił się pod koniec XVIII wieku w Ameryce Płn po wojnie 13 kolonii Amerykańskich z Wielką Brytanią.

Konstytucja USA wprowadziła ustrój z prezydentem na czele, który jest dzisiaj określany jako system prezydencki lub prezydencjalny.

Centralną postacią systemu jest prezydent wybierany obecnie w głosowaniu powszechnym dwustopniowy. Szczególną rolę w tym systemie odgrywają partie amerykańskie, szczególnie partia demokratów i republikanów. Z racji roli, jaką pełnią w życiu politycznym USA i przy wyborze Prezydenta USA często są nazywane partiami usługowymi.

Kandydatów na Prezydenta USA typują partie polityczne. Bywa, że z ramienia 1 partii kandyduje 2 lub 3 kandydatów (np. Barack Obama, Hilary Clinton).

W wyborach prezydenckich w USA szczególną rolę odgrywają grupy nacisku, tzw. lobby.

Największe wpływy posiada w USA, tzw. Bohemian Club - jest to grupa nacisku-lobby najbogatszych sfer USA (liczy ponad 2tys osób). Najsilniejsze lobby ekonomiczne i polityczne w kraju. Ta grupa nacisku prawie decyduje o kandydatach na prezydenta czy gubernatora.

Kandydat na prezydenta nie tylko korzysta ze wsparcia lobby, ale również korzysta z ekipy doradców. Wielkość prezydenta zależy od doskonałości jego doradców.

Przed wyborami prezydenta są przeprowadzane, tzw. prawybory w poszczególnych stanach USA, które wyłaniają najbardziej popularnych kandydatów.

Prezydent wybierany jest w wyborach dwustopniowych. W listopadowych wyborach co 4 lata przeciętny Amerykanin głosuje na partie i jej elektorów mając na uwadze kandydata na prezydenta. W wyborach listopadowych Amerykanie wybierają 538 elektorów, którzy w grudniu tego samego roku głosują przekazując swoje głosy do Waszyngtonu na któregoś z kandydatów. W czasie wyborów prezydenckich, tj. głosowania na elektorów obowiązuje zasada: zwycięzca zabiera wszystko. Do elekcji prezydenta wystarcza minimum 270 głosów.

Prezydent-elekt obejmuje władze i jest zaprzysiężony 20 stycznia. W systemie prezydenckim USA istnieje również stanowisko wiceprezydenta, który ma uprawnienia do zastępowania prezydenta na wypadek choroby lub śmierci.

UPRAWNIENIA PREZYDENTÓW USA:

1. jest głową państwa,

2. zwierzchnikiem sił zbrojnych,

3. szefem swojej partii,

4. władzą wykonawczą USA.

Prezydent USA stoi na czele ekipy doradców w randze Sekretarzy Stanu, popularnie nazywany Rządem. To prezydent USA odwołuje i mianuje swoich doradców.

Prezydenta chroni immunitet. Karnie odpowiada tylko w wypadku: naruszenia Konstytucji USA, zdrady i naruszenia bezpieczeństwa USA.

Prezydent nie jest członkiem parlamentu, natomiast wiceprezydent zatwierdzony przez Senat uczestniczy w jego obradach.

Prezydent kontaktuje się z parlamentem w formie orędzia o stanie gospodarki i bezpieczeństwa USA. Do końca stycznia musi ogłosić orędzie.

W razie zagrożeń prezydent wygłasza orędzie nadzwyczajne. Rola prezydenta jest wtedy szczególna.

Kadencja prezydenta trwa 4 lata i maksymalnie 2 kadencje. Nie przewiduje się ponownej elekcji po 4 latach.

Temat: władza ustawodawcza

W państwach starożytnych jak Ateny czy Rzym funkcjonowały władze ustawodawcze takich państw. W Atenach było to zgromadzenie ludowe w Rzymie natomiast był to senat. W północnej Europie władza ustawodawcza państwa wyrosła z wieców plemiennych zwoływanych przez księcia, wodza lub króla. Najwcześniej zbliżone do dzisiejszych formy instytucji ustawodawczej wykształciły się w Wielkiej Brytanii, Islandii, Szwecji czy Polsce. W okresie średniowiecza w europie wykształciła się forma dwu izbowa władzy, Izba wyższa i niższa.

Izby te nosiły i noszą różne nazwy: izba niższa- sejm- Bundestag(RFN), Duma, Izba reprezentantów i izba gmin w Anglii. Izba wyższa to senat, izba lordów

Rada państwa- dwu izbowa miała to uzasadnienie, że izba wyższa miała korygować uchwały izby niższej.

Współcześnie istnieją tendencje do likwidacji izby wyższej ( przeżytek, za duży wydatek z budżetu).

Izby wyższe mają różny skład i z tego tytułu wyróżnia się:

1. o składzie arystokratycznym ,

Np. izba lordów czy izba panów

2. skład reprezentacyjnych, wszystkie izby niższe których skład pochodzi z wyborów,

3. w skład federalny- przykładem jest Bundesrad( RFN),który składa się z przedstawicieli poszczególnych landów.

Izba niższa występuje pod różnymi nazwami- Izba gmin, Duma…

3. z zasady izba niższa jest liczniejsza od izby wyższej, także cenzus wieku bywa niższy niż do senatu. Obie izby mają takie samo uprawnienie ustawodawcze.

Czasami izba wyższa miewa własne uprawnienia wykonawcze

Np. sądowe senat amerykański wydał zgodę na mianowanie niektórych urzędników.

Izba lordów do dnia dzisiejszego pełni funkcję najwyższego sądu odwoławczego. W niektórych państwach na wzór Anglii wprowadza się zasadę impeachmentu, która pozwala na postawienie w stan oskarżenia ministra lub prezydenta przez izbę niższą ale sądzi wtedy izba wyższa. Obie izby parlamentu stanowią prawo, uchwalają i zatwierdzają budżet jako ustawę.

Temat: władza wykonawcza i organy centralne

W czasach starożytnych i wczesnego średniowiecza państwo miało ograniczony zasięg swojego oddziaływania i obowiązków które sprowadzały się do stworzenia bezpiecznego państwa od zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych. Szkoły szpitalne nie podlegały państwu bo były to instytucje kościelne. W miarę rozszerzania się zakresu działań państwa pojawiła się konieczność zarządzania nim. Funkcjonariuszy królewskich w XVII/ XVIII w określano mianem Policji od greckiego słowa Poli- państwo. Nie pełnili funkcji porządkowych bezpośrednio, podlegali królowi , zazwyczaj było ich 2. Wielka rewolucja francuska wprowadziła liczne zmiany ponieważ dotąd państwa były zupełnie bezbronne. W miejsce policji zaczęła pojawiać się administracja której nazwa wywodzi się z łaciny- ministrare- służyć, stąd ministrant, minister. Początkowo stanowiska ministralne i arystokrackie bardzo często niewykształcona co odbijało się na ich umiejętnościach. Wówczas we Francji pojawiła się tzw. szlachta urzędnicza , która wywodziła się z mieszczan odpowiednio wykształconych. Obejmując stanowisko ministra otrzymywali tytuł szlachecki. Stąd szlachta urzędnicza. Wykształciła się instytucja ministrów - sług królewskich, którzy byli odpowiedzialni tylko przed królem. Praktyczną władzę sprawował rząd w radzie królewskiej. Przez pewien okres rady król przewodniczył, ale z czasem zaczął powierzać przewodnictwo zaufanemu ministrowi którego zaczęto nazywać pierwszym ministrem -premierem. Był to początek rządu w dzisiejszym rozumieniu.

Temat: typy i formy państwa.

TYPY PAŃSTW:

1. niewolniczy- w typie tym środkami produkcji jest ziemia i niewolnicy, którzy należą do właściciela. Klasą panującą są właściciele niewolników.

2. feudalny-środkami produkcji jest ziemia na której pracują w różnym stopniu uzależnienie od feudała chłopi, klasą panującą są feudałowie.

3. kapitalistyczny-narzędzia produkcji, kapitał, fabryki należą do tzw. kapitalistów ale główną siłą roboczą są robotnicy

4. socjalistyczny- środki produkcji należą do państwa ale faktycznie są własnością państwa

Typ państwa zależy od własności środowiska produkcji i klasy panującej.

FORMA PAŃSTWA

W poszczególnych typach państwa występują także formy państwa.

Przez normę państwa rozumie się sposób rządzenia państwem. Do najbardziej popularnych form państwa zaliczamy republikę, monarchie i dyktaturę. Można stwierdzić ze te 3 formy państwa występują we wszystkich typach państwa.

REŻIM POLITYCZNY jest uważany za ważny element składowy formy państwa. Ponieważ oddaje istotę ustroju politycznego, oddaje sedno ustroju z zakresu relacji państwa ze społeczeństwem.

Reżimem politycznym przyjęło się nazywać ogol metod jakimi posługują się władze państwa w stosunku z ludnością a także zasady jakimi się ono posługuje w tych stosunkach. Określając reżim państw politycznych bierze się pod uwagę zachowanie władzy państwowej w stosunku do ludności a z 2 strony zachowanie ludności wobec tej władzy. W każdym państwie występuje określony reżim polityczny.

RODZAJE REŻIMÓW:

1. Demokratyczny- w jego ocenie bierze się pod uwagę:

-demokratyczny system rządów zbudowany na demokracji przedstawicielskiej, kontrolowany i odpowiedzialny przed społeczeństwem

-system polityczny oparty na pluralizmie partyjnym

-wolne wybory powszechne oparte na demokratycznych zasadach prawa wyborczego

-zapewnienie wolności praw człowieka

Reżim polityczny jest ustrojem tworzonym przez siły rządzące w danym państwie, kształtowanie się procesu demokratycznego jest długotrwałe ponieważ demokracji trzeba się uczyć.

2. Totalitarny-jest ustrojem występującym w pewnym okresie historycznym- Niemcy 1933-1945, związek radziecki 1917-1956.

Współcześnie ludowa demokratyczna republika Korei północnej, socjalistyczna Kuba. Reżim ten odrzuca wszelkie zdobycze demokracji, pluralizm polityczny, odrzuca wolne i powszechne wybory. Dominuje jedna ideologia. Wszelkie inne są zwalczane. Powszechnie panuje strach wobec rozbudowanego systemu policyjnego i donosicielskiego.

Funkcjonuje cenzura w prasie Tv radiu przez Tel.

3. Autonomiczny- reżim o dyktatorskich cechach, który występuje w państwach słabo rozwiniętych gospodarczo. Do słabych cech autonomicznych zaliczamy:

-rządy jednostki lub grupy osób

-policyjne metody rządzenia

-wywyższanie państwa nad prawami jednostki i społeczeństwa

-podkreślanie potrzeby dyscypliny na rzecz państwa, obowiązków obywateli w przeciwieństwie do praw człowieka i wolności.

Przykładami państw autonomicznych była II RP za czasów Piłsudskiego.

FUNKCJE PAŃSTWA:

Państwo jest wspólnotą polityczna która rozwija swoją działalność wewnątrz i na zewnątrz.

Dzielimy je na:

1. wewnętrzne- które przejawia się w stosunkach międzynarodowych. Zaliczamy do niej zapewnienie porządku i bezpieczeństwa publicznego. To państwo tworzy odpowiednie instytucje w postaci policji, służb ochrony państwa, straży granicznej i wyposaża te jednostki w niezbędne środki prawne i materialne. Rozwija również działania regulacyjno- nakazowe, określające zachowania funkcjonariuszy policji. Brak bezpieczeństwa publicznego może prowadzić do zakłóceń społecznych. Funkcja ta obejmuje ochronę mienia zdrowia obywateli oraz zabezpieczenie istniejącego sytemu własności.

Funkcja gospodarczo organizatorska- organizowanie w państwie działalności gospodarczej i stosunków społeczno gospodarczych w zależności od charakteru państwa. Rożne są zakresy oddziaływań państwa w wkraczanie w sprawy gospodarcze. Inne są w państwie kapitalistycznym, wolnorynkowym, a inne w socjalistycznym

Funkcja socjalna-obejmuje działania na rzecz ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, a także wykorzystanie zasobów ludzkich, poziom tych zabezpieczeń finansowych zależy od możliwości finansowych i gospodarczych ,a także ustawodawstwa państwa.

Współcześnie świadczenia na rzecz ubezpieczeń pochodzą z różnych środków jak

-środki obywateli

-fundacje

-podatki

-ofiary ludzi

Na systemie ubezpieczeń i zabezpieczeń społecznych rozwijanych przez państwo składają się wszystkie instytucje jak ubezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia, pomoc społeczna.

2. zewnętrzne- dotyczą stosunków państwa z sąsiadami. Stanowi polityka zagraniczna państwa, która jest realizowana za pośrednictwem dyplomacji wojska a ostatecznie wojny.

Wojna jako środek i sposób rozwiązywania kwestii dyplomatycznych jest przez prawo międzynarodowe zabronione co nieznaczny że nie ma miejsca. Celem zewnętrznej polityki jest zapewnienie państwu bezpieczeństwa nienaruszalności terytorium granic.

Celem polityki zagranicznej państwa jest zapewnienie pokojowych stosunków ,zapewnienie autorytetu, prestiżu na arenie międzynarodowej

Zewnętrzna funkcja państwa jest uwarunkowana całym szeregiem czynników i uwarunkowań:

1. położenie geograficzne państwa

2. panująca ideologia zawarte sojusze militarne, układy pokojowe

3. racja stanu, interes narodowy -jest to gwarancja dla narodu jego bytu, a racja stanu jest najwyższym interesem w państwie który ma zagwarantować suwerenność w państwie. Brak suwerenności i niepodległości państwa nie pozwala na realizację interesu narodowego. Polską racja stanu było zerwanie więzi z ZSRR , uzyskanie pełnej suwerenności i niepodległości. Obecnie

bezpieczeństwo polski zabezpieczają polską rację stanu jest przynależność do UE. i paktu Północnoatlantyckiego

4. zasoby surowcowe i energetyczne danego państwa

5.poziom rozwoju strukturalnego i infrastruktura( Japonia) państwo gospodarczo słabe o niskim poziomie-mało liczą się na arenie międzynarodowej.

6. czynnik religijny, który bywa nie tylko źródłem sporów ale także wojen religijnych.

7.rola jednostki w polityce zagranicznej bywa bardzo istotna. Postawa starego przywódcy -polityka, bywało i bywa przyczyną wielu konfliktów i wojen( Hitler, Stalin, Mao Tze Tung) .

POLITYKA ZAGRANICZNA

Funkcja państwa nie jest realizacja życzeń danego państwa ale jest wypadkową interesów państw ościennych. W polityce zagranicznej niezmiernie istotny jest konsensus i kompromis. Błędy popełnione przez jednostkę w polityce zagranicznej można przyrównać do błędów popełnionych przez pilota samolotu- są nieodwracalne.

Temat: władza polityczna:

1. pojęcie władzy politycznej:

Władza ma rożne odniesienia do zjawisk społecznych, zbiorowości ludzi, władza występuje w rodzinach, partiach politycznych a wreszcie w państwie.

Jedną z cech władzy jest możliwość wydawania poleceń- nakazy zakazy innym podmiotom. Taka forma władzy funkcjonuje na mocy prawa.

Inna forma władzy odnosi się do procesu decyzyjnego

Np.: przygotowanie projektu decyzji.

Rodzaje władzy:

1. władza publiczna- jest to władza grupy społecznej posługująca się przymusem. Taka forma władzy występuje nie tylko u podmiotów państwowych ale także władz kościelnych.

2. władza polityczna- jest nią wszelka władza oparta na pomocy. Władza jednego człowieka, grupy ludzi.

3. władza państwowa-jest to władza wyodrębniona, mająca charakter specjalnie powołanego aparatu przemocy na podstawie aktów prawnych państwa. Władza państwowa stanowi najwyższy krąg znaczeniowy władzy. Każda władza państwowa jest władzą publiczno polityczną, ale nie każda władza publiczna jest władzą państwową.

Temat: legitymizacja władzy państwowej.

Władza legitymizowana to taka władza która opiera się na czynnym dobrowolnym przyzwoleniu rządzonych ,a więc wyklucza przemoc i strach jako dominujące źródło podporządkowania.

RODZAJE LEGITYMIZACJI:

1. legitymizacja normatywna-oznaczająca że grupa rządząca doszła do władzy i sprawuje ją zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w Konstytucji państwa i innych ustawach

2. legitymizacja społeczna- polega na przekonaniu, że grupa rządząca i sposób sprawowania władzy uchodzą w opinii społecznej za uprawnione, należyte, godne akceptacji( Niemcy faszystowskie)

3. legitymizacja ideologiczna- opiera się na akceptacji zasad zgodnych z ideologią

4. legitymizacja personalna-wynika z sympatii i przywiązania do przywódców

5.legitymizacja tradycyjna występuje najczęściej w monarchiach -syn -ojciec ( dzisiejsza Korea)

6.legitymizacja charyzmatyczna- wynika z mocy uczucia i oddania osobie Pana ze względu na niezwykle talenty - charyzmy.

Np. Chrystus, Mahomet, Chomeini, Lech Wałęsa.

LEGITYMIZACJA JEST ROZUMIANA JAKO:

1. zgodna z ustalonymi regułami

2. reguły te znajdują usprawiedliwienia w przekonaniach sprawujących władzę i ze strony społeczeństwa, przyzwolenie społeczeństwa na podporządkowanie się władzy.

14

---