Zaburzenia chodu

28-04-2011 14:02

Interesującym zagadnieniem, które odgrywa znaczącą rolę w diagnostyce chorób neurologicznych są zaburzenia chodu. Aby mówić na temat nieprawidłowości w sposobie chodzenia, warto najpierw poznać cechy, które charakteryzują chód prawidłowy.

Zobacz również:

• 

5 wskazówek, czego warto unikać podczas częstych zachorowań na afty

• 

Dowiedz się jakich preparatów uzupełniających używać by zapobiegać powstawaniu aft!

• 

Sprawdź, jak prowadzić zdrowy tryb życia!

• 

Sprawdź, jakie produkty warto jeść chorując na kamicę nerkową!

• 

Zastrzyki hormonalne - jak je robić?

Chód u osób zdrowych polega na zamiennym podpieraniu przez dwie nogi poruszającego się ciała. Kiedy ciężar przemieszczającego się ciała znajduje się nad jedną kończyną, druga przesuwa się wahadłowo w kierunku, w którym porusza się ciało, przygotowując się do podparcia.

W trakcie prawidłowego chodu jedna lub druga stopa jest stale w kontakcie z podłożem. W pewnym momencie, w czasie przenoszenia ciężaru ciała z tylnej nogi na przednią, podłoża dotykają obie stopy. Na prawidłowy przebieg czynności chodzenia składają się dwa procesy: stałego oddziaływania sił podłoża, które wpływają na ośrodek ciężkości ciała oraz okresowych ruchów stopy z jednej pozycji poparcia do następnej, w kierunku ruchu.

W procesie chodu wyróżnia się dwie fazy:

• fazę podporową

• fazę przenoszenia.

W trakcie prawidłowego chodu ciało jest wyprostowane, głowa uniesiona, barki i biodra znajdują się na tym samym poziomie, a ramiona jednakowo wahają się. Ważny jest także ruch kończyn górnych. Ręce powinny swobodnie zwisać wzdłuż ciała i poruszać się ku przodowi wraz z przeciwstawną nogą. Kroki w chodzie prawidłowym są proste, tej samej długości, a pięty pierwsze dotykają podłoża.

Aby ocenić chód chorego, lekarz musi obejrzeć sposób chodzenia pacjenta z czterech stron - z przodu, z tyłu i z boków. Ponadto chory musi chodzić na palcach, piętach oraz stawiając stopy w linii prostej, tak by pięty jednej stopy dotykały palców drugiej. W trakcie badania musi także przejść się wolno, szybko i wykonać obrót.

Osoba badająca ocenia także umiejętność utrzymania równowagi (próba Romberga), gdy pacjent stoi ze złączonymi stopami i uniesioną głową. Choć badanie chodu wydaje się być bardzo szczegółowe, to tylko tak przeprowadzone może być cenną wskazówką diagnostyczną.

Chód w niedowładzie połowiczym

Niedowład połowiczy występuje na skutek uszkodzenia górnego neuronu ruchowego. Charakterystyczny chód w tym zaburzeniu jest wynikiem spastyczności i osłabienia kończyn. Pacjenci mają problem ze zgięciem biodra, kolana i zgięciem grzbietowym stopy. Przez to noga jest sztywna i odchyla się w trakcie chodzenia na zewnątrz biodra, aby uniknąć zahaczania o podłogę. Ruch nogi ma charakter okalający, co powoduje nieznaczne kołysanie górnej części ciała.

Chód w paraparezie

Parapareza to najczęściej następstwo uszkodzenia odcinka piersiowego rdzenia kręgowego. Podobnie jak w niedowładzie połowiczym, zaburzenie chodu jest wynikiem spastyczności i osłabienia kończyn. Chód jest wolny, kroki krótkie, a chory musi włożyć w ruch wyraźny wysiłek. Kolana i biodra są sztywne, nogi również najczęściej w ustawieniu wyprostnym.

Aby kompensować wolny, sztywny ruch nóg, ciało porusza się w płaszczyźnie czołowej., Szuranie stopami i ruchy okalające powodują ścieranie podeszwy butów na palcach. Osoby, u których spastyczność jest duża, mogą poruszać się tzw. chodem nożycowym, nogi krzyżują się wówczas od przodu podczas fazy przenoszenia.

Chód w chorobie Parkinsona

Zaburzenie chodu w parkinsonizmie jest wynikiem trudności w rozpoczynaniu ruchów (akinezji), ruchów mimowolnych powodujących wyginanie się ciała (dystonii), sztywności i drżenia. W czasie stania postawa jest zgięciowa, kręgosłup pochylony ku przodowi, ramiona i kończyny dolne zgięte. Chorzy stoją nieruchomo i sztywno, wykonując za to niewielkie, automatyczne ruchy kończyn. W trakcie chodu, nogi są zgięte w kolanach, biodrach i stawie skokowym.

Charakterystyczny dla tej choroby jest tzw. chód małymi krokami. U osób z chorobą Parkinsona nie występują fizjologiczne współruchy kończyn górnych, przez co w trakcie popchnięcia chory nie jest w stanie się asekurować. Posuwanie się do przodu często powoduje przyspieszenie kroku, co może kończyć się upadkiem. Dla pacjentów z parkinsonizmem problem stanowi także rozpoczęcie chodzenia, po siedzeniu na krześle, czy staniu.

Zanim zaczną stawiać normalnej wielkości kroki, często też muszą najpierw poruszać się niewielkimi krokami. Chód bywa także mimowolnie zatrzymany, a w trakcie próby przejścia przez drzwi chory może ulec znieruchomieniu.

Chód w chorobach móżdżku

Osoby cierpiące na choroby móżdżku często nie są w stanie stać ze złączonymi stopami. Może także występować u nich drżenie tułowia z ruchami do przodu i do tyłu. Chód jest ostrożny, niestabilny, ataktyczny, co jest wynikiem uszkodzenia móżdżku. Powoduje ono bowiem zaburzenia równowagi, dlatego chorzy próbując ją utrzymać chwieją się i chodzą „na szerokiej podstawie”.

Charakterystyczną cechą chodu móżdżkowego jest asynergia tułowia – chory w trakcie chodzenia pozostawia tułów w tyle, co jest skutkiem zaburzonej koordynacji ruchów nóg i tułowia. Sposób w jaki chodzi pacjent zależy od typu uszkodzenia móżdżku. Jeżeli zaburzona jest praca jednej z półkul, ataksja kończyny dolnej dotyczy strony uszkodzenia, co powoduje chwianie się i zbaczanie w kierunku zajętej strony.

Widoczne jest to podczas testu z krzesłem, podczas którego chory chodząc wokół niego albo ma tendencję do upadku na krzesło, albo do odsuwania się spiralnie od przedmiotu.

Chód w ataksji czuciowej

Ten typ zaburzenia chodu jest efektem utraty czucia proprioceptywnego w kończynach dolnych, na skutek uszkodzenia włókien aferentnych nerwów obwodowych, korzeni grzbietowych, sznurów tylnych rdzenia kręgowego lub wstęg przyśrodkowych. Chorzy mają problem zarówno z chodzeniem, jak i staniem. Nie mają świadomości ustawienia swoich stóp.

Podobnie jak chorzy z uszkodzeniami móżdżku, chodzą i stoją na szerokiej podstawie. Tracą równowagę przy próbie stania ze złączonymi stopami. Podczas chodzenia unoszą nogi w biodrze wyżej niż w chodzie prawidłowym i odrzucają je gwałtownie w trakcie stawiania kroków. Kroki są różnej długości, z charakterystycznym klapaniem podczas stawiania stóp na podłożu. Postawa chorego jest często lekko zgięta.

Chód w zaburzeniach psychogennych

Zaburzenia chodu są często objawem towarzyszącym dolegliwościom neurologicznym, takim jak zawroty głowy, zaburzenia równowagi lub osłabienie nóg (obu lub jednej). Ten typ chodu jest zwykle bardzo dziwaczny i przez to charakterystyczny. Jego rozpoznanie oparte jest głównie na braku obiektywnych organicznych objawów choroby.

Chód w porażeniu mózgowym

Porażenia mózgowe, czyli zaburzenia ruchowe spowodowane najczęściej przez uszkodzenia okołoporodowe, są przyczyną zaburzeń chodu o różnym nasileniu, w zależności od rodzaju uszkodzenia. Niewielkie uszkodzenia mogą powodować zmiany w odruchach, jednak bez widocznych zaburzeń chodu. Większe, bardziej rozległe uszkodzenia mogą skutkować obustronnym niedowładem połowiczym.

Chory stoi wówczas z przywiedzionymi nogami, skierowanymi do wewnątrz w stawach biodrowych. Chód jest z kolei powolny i sztywny, ze zgiętymi podeszwowo stopami, co jest przyczyną chodzenia na palcach. Charakterystyczne jest także ocieranie się o siebie lub krzyżowanie kolan – chód nożycowy.

Chód w pląsawicy

Dzieci z pląsawicą Sydenhama i osoby z chorobą Huntingtona poruszają się chodem przypominającym krok taneczny. Jest to wynik nagłych ruchów popychających miednicę do przodu i w bok oraz gwałtownych skrętów tułowia i kończyn. Chód nasila dodatkowo inne objawy choroby, takie jak zginanie, prostowanie i ruchy obrotowe szyi, mimowolne grymasy twarzy czy szybkie ruchy palców.

Chód w dystonii uogólnionej

Zaburzenie chodu jest pierwszym objawem dystonii uogólnionej. Jest on skutkiem odwrócenia stopy w stawie skokowym. Na początku, chory porusza się stawiając stopy na bocznej powierzchni, z czasem pojawiają się nieprawidłowości postawy, takie jak uniesienie barku, biodra i skręcenie tułowia. Na nieprawidłowości chodu wpływają także skurcze mięśni tułowia i kończyn. Może wystąpić ponadto kręcz karku, miednicy, lordoza lub skolioza. Ostatecznie choroba grozi utratą umiejętności chodzenia.

Chód w dystonii mięśniowej

Dystrofia mięśniowa, której wynikiem jest osłabienie mięśni tułowia i dosiebnych części nóg, przyczynia się do zaburzeń chodu i postawy. Charakterystyczny dla dystrofii mięśniowej jest tzw. objaw Gowersa, polegający na specyficznym zachowaniu pacjenta podczas podnoszenia się z pozycji siedzącej. Chory zgina wówczas tułów, wspiera ręce na kolanach, wypycha tułów ku górze, następnie naciskając rękoma na uda.

W pozycji stojącej widoczna jest lordoza lędźwiowa oraz wypięty brzuch, na skutek osłabienia mięśni brzucha i mięśni przykręgosłupowych. Osłabienie mięśni pośladkowych przyczynia się z kolei do kaczkowatego chodu, charakteryzującego się kołysaniem w biodrach. Chory ma także dużą trudność we wchodzeniu po schodach.

Nieprawidłowości chodu są częstym zaburzeniem u osób w wieku podeszłym. U zdrowych, może być obserwowany tzw. chód ostrożny: spowolniony, na nieznacznie poszerzonej podstawie, ze skróconym krokiem. Zakłócenia chodu ludzi starszych mogą być także wynikiem m. in. zaburzeń równowagi o podłożu podkorowym lub pochodzących z okolicy czołowej.


Źródła:

Neurologia Meritta. pod red. L. P. Rowlanda, Urban & Partner, Wrocław 2004.
Jakimowicz W.: Neurologia kliniczna w zarysie. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa 1987.

Czynniki modyfikujące wielkość parametrów mechanicznych chodu.

 

Chód jest to sposób przemieszczania się w przestrzeni. Seria cyklicznych naprzemiennych ruchów kończyn i tułowia, powoduje przemieszczanie środka ciężkości ciała do przodu. Lokomocja każdego człowieka ma indywidualny charakter. Każdy z nas ma swój sposób poruszania się. Zmienność tego wzorca z kroku na krok i z dnia na dzień jest niewielka. Wynika ona z takich czynników jak: wzrost, masa ciała, wiek, płeć itp. Indywidualność chodu jest wynikiem wytworzenia się w dzieciństwie  i później utrwalonego stereotypu ruchowego.

Podstawowe cechy chodu to:

         dwunożność,

         przedsiębierność,

         naprzemienność,

         symetryczność,

         harmonijność.

Fizjologiczny chód jest izometryczny, co oznacza jednakową długość kroku prawą i lewą nogą, izochroniczny (jednakowy czas trwania kroku każdą kończyną) oraz izotoniczny (identyczne zaangażowanie mięśni po obu stronach).

 

 

Parametry chodu prawidłowego:

 

1.      Szybkość chodu: jest to droga przebyta przez osobę w jednostce czasu i przeciętnie wynosi ona ok. 1,5m/s. Szybkość chodu można obliczyć według wzoru:

 

 

gdzie:

v- szybkość chodu

L- długość kroku [m]

c- rytm lokomocji [kroki/min]

 

2.      Miarowość: jest to liczba kroków w jednostce czasu, zwykle wynosi ok. 116 kroków/min

3.      Długość kroku: jest to dystans przebyty w płaszczyźnie poruszania się w ciągu jednego kroku, mierzona najczęściej między dwoma kolejnymi miejscami podparcia tej samej stopy. W chodzie prawidłowym długość kroku jest taka sama dla prawej jaki i dla lewej nogi (jeśli człowiek idzie prosto) i równa się dwóm wykrokom. Przeciętna długość kroku dorosłego człowieka wynosi ok. 1,5m. U dzieci w przybliżeniu jest równa jego wzrostowi.

Długość kroku możemy obliczyć przekształcając powyższy wzór względem L:

 

 

gdzie:

v- szybkość chodu [m/s]

c- rytm lokomocji [kroki/min]

 

4.      Szerokość kroku: jest to odległość między stopami w płaszczyźnie czołowej mierzona podczas fazy podwójnego podporu i wynosi ona ok. 8 cm.

5.      Długość wykroku jest to odległość między charakterystycznymi punktami np. między piętami lub czubkami palców lewej i prawej nogi w czasie podwójnego podparcia. Długość prawego i lewego wykroku powinna być mierzona w fazie jednego kroku.  W stabilnym chodzie jeden wykrok równy jest połowie długości kroku i wynosi ok. 0,8m.

 

 

Zmiany wielkość parametrów mechanicznych chodu związane z wiekiem.

 

Lokomocja dziecka do 1 roku życia składa się z:

         lokomocji apedalnej, czyli bez wykorzystania w tym celu podporu na kończynach (przetaczanie)

         lokomocji kwadripedalnej z wykorzystaniem czterech kończyn w kolejności: pełzanie, czworakowanie, chodzenie w pozycji stojącej z podporem kończyn górnych na meblach)

 

Lokomocja dziecka rocznego to chód dipedalny z uwolnieniem kończyn górnych.

 

Biorąc pod uwagę podstawowe cechy chodu jakimi są dwunożność, naprzemienność symetryczność i przedsiębierzność widać, że w kolejnych etapach rozwoju lokomocji, cechy te powoli się kształtują. W lokomocji apedalnej nie występuje żadna z tych cech, ale jest ona potrzebna dla uzyskania kolejnego etapu w rozwoju lokomocji kiedy kroki są odstawno–dostawne, a dopiero później naprzemienne. Pierwsze przemieszczenia też nie są przedsiębierzne, gdyż dziecko raczej porusza się ku tyłowi lub w bok i towarzyszy temu duża częstotliwość kroków, bo aż ok. 180 w ciągu minuty. Chód kształtuje się od kiedy dziecko zaczyna chodzić do ok. 6 roku życia, kiedy to sześciolatek wykonuje już ok. 150 kroków/min. Z wiekiem częstotliwość kroków maleje.

 

U osób starszych wraz z nasilaniem się tendencji do utraty równowagi obserwuje się chód charakteryzujący się krótkim krokiem z wydłużoną fazą podwójnego podparcia oraz szuraniem nogami o podłoże.

 

Na zmianę stereotypu chodu mają wpływ proporcje ciała, różne tempo dojrzewania układu nerwowego, szybkość procesu uczenia się, tempo starzenia się, różnego rodzaju schorzenia.

 

 

Zmiana parametrów mechanicznych chodu związanych z różnymi schorzeniami oraz dolegliwościami.

 

Głównym objawem takich ograniczeń jest obniżenie prędkości poruszania się na co ma wpływ: skrócenie kroku, zmniejszenie szybkości kroku, wydłużenie fazy podwójnego podporu, zmniejszenie lub zanik prześwitu pod stopą, co objawia się  charakterystycznym szuraniem. W przypadku kiedy nie jest możliwe przyjęcie pionowe postawy, pojawia się niemożność poruszania się w pozycji stojącej. W takim przypadku umożliwia się takiej osobie poruszanie za pomocą wózka inwalidzkiego lub parapodium dynamicznego. Samodzielne poruszanie staje się możliwe tylko w niskich pozycjach, czworaczej lub leżącej. Chód staje się apedalny lub kwadripedalny zanikają podstawowe cecha chodu jaką jest dwunożność.

 

 

 

Przyczyny zaburzeń chodu.

 

1.      Brak stabilizacji miednicy w płaszczyźnie czołowej oraz osłabienie mięśnia pośladkowego średniego, co prowadzi do obniżenia siły równoważącej ciężar ciała. Objawia się opadaniem miednicy w fazie podporu po stronie odciążonej - objaw Trendelenburga, podporem jednonożnym i pochyleniem tułowia na stronę nogi podporowej- objaw Duchuenna.

2.      Nierówność kończyn. Chód staje się asymetryczny, an izometryczny i an izochroniczny. Nieznaczne skrócenie kończyny do ok. 2 cm nie daje widocznych objawów, zaś skrócenie rzędu kilku cm  objawia się chodem utykającym. Znaczne skrócenie jednej z kończyn przejawia się chodem zapadającym.

3.      Przykurcz lub sztywność jednego ze stawów. Brak ruchu w jakimś stawie np. w wyniku unieruchomienia opatrunkiem gipsowym jest kompensowany ruchem w stawach sąsiednich. Usztywnienie stawu biodrowego powoduje, że chory przenosi miednicę ku przodowi wokół osi kończyny zdrowej i następuje skręt miednicy w zdrowym stawie. Usztywnienie stawu kolanowego prowadzi do obwodzenia usztywnioną kończyną. Dzieci często stają na palcach kończyny zdrowej w momencie przenoszenia kończyny usztywnionej. Usztywnienie stawu skokowego to utrudnienie propulsji i brak podskoku. Kompensacja objawia się nadmiernym pochyleniem tułowia do przodu podczas obciążania chorej kończyny. Cała kończyna ustawiona w rotacji zewnętrznej, a przenoszenie stopy następuje od jej brzegu bocznego do przyśrodkowego.

4.      Dolegliwości bólowe wiążą się ze skróceniem fazy podporu po stronie bolesnej. Chód staje się utykający, a chory jak najszybciej przenosi ciężar ciała na kończynę zdrową, która przyjmuje podwójny ciężar.

5.      Procesy zapalne stawów, mięśni lub nerwów którym towarzyszy ból wymuszają odpowiednie ułożenie oraz tworzą się przykurcze.

6.      Urazy elementów stawowych zwichnięcia, skręcenia stłuczenia, naderwania więzadeł i mięśni.

7.      Przeciążenia (procesy zwyrodnieniowe, mikrourazy)

8.      Amputacje w obrębie kończyn dolnych z zaburzeniami układu równowagi. Upośledzenie stabilizacji czynnej miednicy, przykurcz kikuta oraz konieczność nauki poruszania się po zaprotegowaniu.

9.      Charakterystycznym schorzeniem znacznie zmieniającym parametry chodu jest choroba Parkinsona. Sylwetka pacjenta jest znacząco pochylona do przodu, a wykonywanym ruchom lokomocyjnym nóg nie towarzyszą skoordynowane współruchy kończyn górnych. Długość kroków u osób z tą chorobą jest znacznie skrócona, a prześwit pod stopami praktycznie nie występuje. Zbyt niskie przenoszenie stopy w fazie przeniesienia zwiększa ryzyko upadku na nierównym podłożu.

10.  Udary mózgu i wylewy krwi do mózgu prowadzące do paraliżu lub niedowładu.

11.  Rodzaj podłoża po którym się poruszamy, np. podczas chodu po powierzchni zlodzonej (gładkiej) następuje znaczne skrócenie długości kroku i zwiększenie częstotliwości kroków w porównaniu do powierzchni asfaltowej (porowatej). Wynika to ze współczynników tarcia powierzchni, gdyż siła tarcia jest proporcjonalna do nacisku wywieranego na powierzchnię, gdzie współczynnikiem proporcjonalności jest współczynnik tarcia charakterystyczny i stały dla danego rodzaju powierzchni (asfalt, lód, guma, drewno)

WYZNACZNIKI (DETERMINANTY) CHODU
? Wyznaczniki chodu prawidłowego:
- wyróżniamy 6 determinant chodu
- trzy z nich dotyczą zmiany położenia miednicy i stawów biodrowych
- dwa zakresu ruchu w stawach kolanowych
- jeden stawów skokowo-goleniowych
- są to wyznaczniki kinematyczne
- dotyczą chodu po gładkiej poziomej płaszczyźnie
1. Skręty miednicy w płaszczyźnie poziomej
- określenie prawidłowego ustawienia miednicy i stawów biodrowych w płaszczyźnie poprzecznej w fazie podwójnego podparcia
- w chwili wysunięcia nogi wykrocznej do przodu miednica podąża za ruchem i wysuwa swą wykroczna stronę nieco do przodu
- wykazuje ona skręt w płaszczyźnie poziomej około 4 do przodu i 4 do tyłu
- ruch odbywa się w obu biodrach
- na skutek ruchów miednicy udo nogi wykrocznej ? rotacja zewnętrzna, udo nogi podpierającej w rotacji wewnętrznej
- skręcanie się miednicy wydłuża krok
2. Pochylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej
- określa ustawienie miednicy i stawów biodrowych w płaszczyźnie czołowej
- podczas chodu miednica (w warunkach prawidłowych) ustawia się lekko ukośnie, opadając w stronę kończyny przenoszonej
- staw biodrowy kd. podporowej ? ustawiony w przywiedzeniu
- staw biodrowy kd. przenoszonej ? ustawiony w identycznym odwiedzeniu
- miednicę przed większym opadaniem w kierunku kończyny przenoszonej zabezpiecza napięcie mięśnia pośladkowego średniego po stronie przeciwnej
3. Ruchy boczne miednicy
- określa konieczność bocznych przemieszczeń miednicy w czasie chodu, wynikających z naprzemianstronnego obciążania kończyn dolnych
- miednica podąża w kierunku nogi podporowej
- ruchu boczne miednicy najbardziej widoczne są podczas wolnego chodu
- podczas biegu zostają całkowicie zniwelowane
- wykonywane są w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i obu stawach biodrowych (przywodzenie odwodzenie rotacja)
- wielkość wychyleń bocznych miednicy jest osobniczo różna
4. Zgięcie w stawie kolanowym w fazie podporowej
- określa wielkość kąta zgięcia stawu kolanowego kończyny podporowej w fazie pełnego obciążenia
- musi on wynosić około 20
- w fazie podporu gdy pięta styka się z podłożem kolano jest wyprostowane
- zaraz potem ulega zgięciu, aż stopa przyłoży się podeszwą do podłoża
- zaraz po okresie pełnego obciążenie stopy znowu następuje gwałtowny wyprost stawu kolanowego
- zgięcie stawu kolanowego w chwili gdy masa ciała przenosi się do przodu ponad nogą podporową, redukuje wysokość środka ciężkości
5. Skrócenie czynnościowe kończyny w fazie przenoszenia
- określa wymaganą wielkość skrócenia czynnościowego kończyny dolnej w fazie przenoszenia
- kończyna przenoszona powinna przemieszczać się do przodu dokładnie w płaszczyźnie strzałkowej przeprowadzonej przez staw biodrowy
- miednica po tej stronie jest lekko opuszczona
- skrócenie czynnościowe odbywa się we wszystkich trzech stawach
- największe jest w stawie kolanowym
- kolano zgina się zaraz po styku pięty z podłożem gdy kostki unoszą się zakreślając łuk ponad stępem oraz po raz drugi gdy pięta zaczyna się unosić a stopa przygotowuje się do odbicia
- aby chód mógł być prawidłowy, staw kolanowy musi mieć możliwość zgięcia do kąta 65 (w fazie przenoszenia)
6. Ruchy stopy i stawu skokowo-goleniowego w płaszczyźnie strzałkowej
- określa kątową wielkość zakresu ruchomości w stawach skokowo-goleniowych w płaszczyźnie strzałkowej, która jest potrzebna przy prawidłowym chodzie
- od 15 (W) do 20 (Z)
7. Izochronia
- polega na równym w czasie obciążaniu lewej i prawej kończyny dolnej
8. Izometria
- polega na wykonywaniu równej długości kroków prawą i lewą kończyną dolną
9. Izotonia
- polega na prawidłowej koordynacji ruchów kończyn górnych i tułowia z praca kończyn dolnych

Chód można nazwać ciągłą pogonią kończyn dolnych za przesuwanym do przodu środkiem ciężkości ciała. Chód rozpoczyna się od wytracania równowagi na skutek przesunięcia środka ciężkości ciała przed czworobok podparcia nachyleniem miednicy i tułowia. Dla utrzymania równo­wagi nie obciążoną kończynę przenosi się ku przodowi (faza wykroku), opiera piętę o podłoże i przesuwa środek ciężkości do boku i przodu nad opieraną kończynę (faza podporu). Potem następuje oparcie całej stopy i dalsze przesu­wanie środka ciężkości przed stopę. Faza odbicia przypada na końcową część fazy wykroku kończyny przeciwnej i początek fazy podporu. Przez krótki mo­ment w czasie chodu powolnego obie kończyny oparte są jednocześnie na po­dłożu. Natomiast w czasie biegu nie ma tego momentu, o podłoże opiera się tylko jedna kończyna.

Ciągłość ruchu wymaga kolejnego przesuwania środka ciężkości ku przodo­wi i naprzemiennie do boków. W następstwie tego środek ciężkości, a z nim całe ciało wędruje po linii sinusoidalnej, rytmicznie unoszącej się naprzemien­nie nad lewą i nad prawą stopą. Ściśle określone ruchy wszystkich stawów narządu ruchu sprawiają, że chód jest płynny, harmonijny, symetryczny, syn­chroniczny, wstrząsy powstające w chwili uderzenia pięty o podłoże i w fazie odbicia są łagodzone, a wychylenie ciała do boków i do góry zredukowane do minimum.

Zakres i szybkość ruchów w poszczególnych odcinkach narządu ruchu zmie­niają się w miarę zmiany szybkości chodu i biegu, są dla każdego człowieka indywidualne, zależnie od wypracowanych od dzieciństwa stereotypów. Wszy­stkie odchylenia w budowie i czynności układu kostno-stawowego i nerwo-wo-mięśniowego, a także odległe zmiany w narządach wewnętrznych wpływa­ją na sposób poruszania się, nadają chodowi cechy nieprawidłowe i z tych względów są ważnym czynnikiem w diagnostyce dysfunkcji i zniekształceń narządu ruchu

W rozpoznawaniu nieprawidłowości chodu analizuje się poszczególne składowe chodu u badanego i porównuje się z normami chodu fizjologicznego: 1) porównuje się czas trwania poszczególnych faz chodu (wy­dłużony, skrócony albo nieobecny), 2) czas trwania całych kroków, 3) ich sy­metrię, 4) ustawienie stóp i wyższych odcinków, 5) zachowanie się kończyn dolnych, 6) zachowanie się miednicy, tułowia i kończyn górnych, 7) rytmicz­ność, symetrię, harmonię i sprawność całości narządu ruchu badanego. Po analizie odchyleń lokalizuje się ich przyczynę lub konfrontuje z wynikami badania klinicznego i badań dodatkowych i z radiogramem.

W zależności od przyczyn nerwowo-mięśniowych, stawowych, kostnych czy złożonych obserwujemy różne postacie chodu patologicznego. Do specyficz­nych postaci chodu patologicznego należą:

1) chód spastyczny jedno- i obustronny (niedowład spastyczny połowiczy i obustronny);

2) chód defiladowy (uszkodzenie układu pozapiramidowego);

3) chód ataktyczny (uszkodzenie dróg i ośrodków móżdżku);

4) chód podskakujący (niedowłady pochodzenia piramidowego i pozapira­midowego);

5) koguci (porażenie prostowników stopy i palców);

6) szczudłowy (porażenie zginaczy stopy, brak przodostopia, np. po odjęciu);

7) koszący (przy kolanie usztywnionym w wyproście, na długiej protezie); 8) zapadający (przy przykurczu kolana lub stawu biodrowego w dużym zgięciu);

9) kłaniający (przykurcz lub zesztywnienie stawu biodrowego w dużym zgięciu przy jednoczesnym ograniczeniu ruchów kręgosłupa lędźwiowego);

10) kołyszący (przy dużej koślawości i szpotawości kolan, ud i goleni);

11) kaczkowaty (obustronne zwichnięcie lub inne przyczyny powodujące dodatni objaw Trendelenburga).

Określenia: chód utykający, oszczędzający, wymagają dokładnej analizy, gdyż zaburzenia te mogą mieć bardzo wiele przyczyn, a charakter utykania i oszczędzania może być różnorodny.

Kinetyka kończyny górnej. Najważniejszą czynnością kończyny górnej są ruchy chwytne i manipulacyjne. Przydatność tych ruchów w pracy i w życiu codziennym zwiększa ruchomość pozostałych stawów, a zwłaszcza stawu ra-miennego i czynnościowo z nim związanych stawów obojczyka i łopatki.

W stawie ramiennym i związanych z nim czynnościowo stawach (barkowo--obojczykowy, mostkowo-obojczykowy i połączenie łopatkowo-piersiowe), mo­żliwe są ruchy we wszystkich kierunkach i w takim zakresie, że bez zmiany ustawienia tułowia dostępne są dla ręki przedmioty umieszczone w każdym miejscu na odległość kończyny, również znajdujące się od tyłu. Dzięki możli­wości wykonania wszystkich ruchów w stawie ramiennym może on kompenso­wać ograniczenie ruchów w pozostałych stawach kończyny górnej, w tym i ównież ruchów obrotowych przedramienia.

Złożona czynność obręczy barkowej wymaga jednak złożonych mechaniz­mów ruchowych. Ruchy w stawie ramiennym poprzedzają dwie złożone i za chodzące odruchowo czynności: 1) stabilizacja łopatki przez mięśnie obręczy barkowej, a następnie 2) stabilizacja głowy kości ramiennej w panewce przez krótkie rotatory ramienia. Dopiero po napięciu obu grup mięśniowych rozpo­czynają pracę mięśnie mające wykonać ruchy zarówno w stawie ramiennym, jak i w stawach obojczyka i połączeniu łopatkowo-piersiowym. Wypadnięcie czynności mięśni jednej, lub nawet części ze stabilizujących grup mięśniowych, może uniemożliwić wykonanie użytecznego ruchu ramienia lub znacznie go upośledzić.

Podobnie złożoną czynnością jest ruch unoszenia ramienia. Oprócz pełnej sprawności stawów i mięśni konieczne jest do tego współdziałanie ruchów wszystkich stawów obręczy barkowej i ustawienie ramienia w skręceniu na zewnątrz. Mięśnie obręczy barkowej i barku obok czynności stabilizujących włączają stopniowo i we właściwym czasie czynność ruchową, sprawiając, że ruch jest płynny, celowy i precyzyjny. Jak we wszystkich rodzajach ruchów zamierzonych świadomie kierujemy tylko końcowym efektem ruchu. Poszcze­gólne fazy i kolejność włączenia poszczególnych grup mięśniowych do wyko­nania ruchu następują odruchowo*.

Zdolność do złożonej pracy zawdzięcza ręka swej budowie, wielostawowemu przebiegowi mięśni i precyzji, a także sile koniecznej do ruchów i czynności manipulacyjnych. Dla wykonania ruchów w stawach dalszych, np. palca, nie­zbędne jest najpierw ustabilizowanie stawów bliższych nadgarstka i stawów śródręczno-paliczkowych. Praca wymagająca ruchów wszystkich stawów ręki składać się musi z czynności stabilizującej i czynności ruchowej. Kolejność i siła skurczów poszczególnych mięśni i ich grup musi być tak skoordynowana i powiązana w całość, aby zamierzone ruchy były celowe, precyzyjne, wyko­nane z odpowiednią szybkością i siłą. U człowieka takie ruchy są możliwe dzięki bezpośredniej kontroli kory mózgu nad zamierzoną i przebiegającą odruchowo czynnością rąk. Szybkość ruchów kończyny górnej ułatwiana jest tym, że większość mięśni działa na dźwigni szybkości.

Przedstawione wyżej zagadnienia statyki i kinetyki narządu ruchu dają czytelnikowi wyobrażenie, jakie momenty powinien brać pod uwagę lekarz, chcąc rozpoznać dysfunkcje i zmiany patologiczne, a także jak złożonych roz­ważań wymaga proces ustalania planu leczenia i naprawy zniekształceń i dy­sfunkcji, aby przywrócić prawidłową czynność narządu ruchu lub jego od­cinka