27 listopada 2010

Wywiad to gatunek dziennikarski podający informacje, mający z reguły formę dialogu między dziennikarzem i rozmówcą, który w sposób kompetentny, autorytarny naświetla jakiś problem. Wg Słownika terminów literackich wywiad jako gatunek wypowiedzi prasowej jest tekstem będącym wynikiem spotkania przedstawiciela prasy z inną osobą, opublikowany w dzienniku lub czasopiśmie w formie pytań i odpowiedzi. Celem wywiadu prasowego jest ujawnienie spraw powszechnie interesujących przy współuczestnictwie prowadzącego oraz wyjaśniającego, czyli pytającego i udzielającego odpowiedzi.

Innym źródłem, które definiuje wywiad jest Encyklopedia wiedzy o prasie, w której czytamy, że wywiad ma charakter autorski w podwójnym sensie, tzn. autentyczności pytającego i odpowiadającego.

Funkcje wywiadu

Wywiad służy przede wszystkim przekazaniu atrakcyjnych z punktu widzenia odbiorców informacji. W warstwie treściowej tego gatunku ważne są przede wszystkim sądy wartościujące odpowiadającego czy też sądy wypowiadane z myślą o jakimś nadrzędnym celu. Wywiad pełni funkcję informacyjną silnie sprzężoną z funkcją propagandową.

Struktura i kompozycja

W wywiadzie zarysowuje się trójdzielność kompozycyjna, w której uzewnętrznia się przeważnie krótki wstęp, mocno rozbudowane rozwinięcie i mniej lub bardziej rozwinięte zakończenie.

W wywiadzie muszą być zachowane szczególne relacje między uczestnikami procesu komunikacyjnego – pytania jednego z nich muszą zachęcać drugiego do udzielenia odpowiedzi, mają ukierunkować tok rozmowy na tematykę, na której zależy pytającemu.

Wywiad można zaliczyć do rodzaju dialogu naturalnego, w którym pomimo wymienności ról nadawcy i odbiorcy przekaz językowy jest adresowany do konkretnego uczestnika procesu komunikacyjnego.

Styl i język

Dziennikarz chcąc napisać wywiad musi dokonać przekładu języka mówionego na język pisany, czyli wypowiedź mówioną musi poddać zabiegom stylistycznym. Zabiegi te są konieczne, ponieważ w wywiadzie nie mogą się znaleźć typowe zjawiska dla języka mówionego, np. potoki składniowe.

Typy wywiadów

1. zorientowane na fakty;

2. zorientowane na osobę (prezentują osobowość i przekonania rozmówcy.

Dziennikarz powinien pobudzać do odpowiedzi, a sam pozostawać w tyle. Cztery sytuacje, w których dziennikarz posługuje się wywiadem:

1. nie był obecny przy wydarzeniu, które chce przedstawić; przeprowadza wywiad z uczestnikiem tego wydarzenia;

2. chce uzyskać informację na dany temat od specjalisty danej dziedziny;

3. ważna jest sama osoba, z którą się rozmawia (najczęstsze) gdy wywiad jest najlepszą formą przekazania informacji na dany temat [specyficzna forma dialogu].

Cechy wywiadu

1. spontaniczność, naturalność (wywiad nie powinien być sztuczny);

2. dialogowy charakter (wywiad ma charakter rozmowy dwóch osób);

3. niejednorodność stylistyczna (fachowa terminologia, styl oficjalny i potoczny);

4. synkretyzm (wywiad łączy w sobbie wiele tematów, dziedzin);

5. cel wywiadu:

• informacja o interesujących faktach;

• kreowanie wizerunku rozmówcy;

• pozyskiwanie czytelników;

• kształtowanie opinii, postaw odbiorców (najczęściej poprzez nakłonienie rozmówcy do skomentowania jakiegoś fragmentu rzeczywistości)

1. perswazyjność (wywiad nie jest tylko informacyjnym gatunkiem);

2. koncentracja wokół jednego tematu (mimo synkretyzmu wywiad powinien być skoncetrowany wokół jednego tematu);

3. zawiera ciekawe informacje dla odbiorców (nudnego wywiadu nikt nie będzie czytał);

4. rozmowa zmierza do jakiegoś uogólnienia (wywiad ma być z konkretną osobą, ale powinien odkrywać prawidłowości dla całej grupy);

5. pośredniość - odbiorcą dla indagowanego jest szerokie audytorium a nie indagujący;

6. dziennikarz może przyjąć różne strategie:

• pośrednik – dziennikarz jedynie rejestruje odpowiedzi;

• pośrednik-pomocnik – dziennikarz steruje rozmową, zadaje dodatkowe pytania;

• partnera-ucznia – dziennikarz gra osobę słabo zorientowaną w temacie;

• partnera-eksperta – dziennikarz wdaje się w polemiki, świetnie sie orientuje w temacie;

• partnera-reprezentanta opinii publicznej – żurnalista przywołuje obiegowe sądy;

1. poprzedzony jest krótką informacją o indagowanym (np. biogram) i okolicznościach wywiadu.

Typy wywiadów

1. wywiad informacyjny – poświęcony faktom, wydarzeniom; wzbogaca wiedzę o świecie;

2. wywiad publicystyczny – prezentuje osobę i jej przekonania;

3. wywiad w postaci rozmowy - ciąg pytań i odpowiedzi;

4. wywiad w postaci konwersacji – wielotematyczna, dyskusja z luźno powiązanymi pytaniami (akcentuje błyskotliwość rozmówców);

5. wywiad – kontrowersja – podkreśla sprzeczność racji, rozbieżność poglądów, napastliwy, brutalny.