Prawna ochrona pracy - pojęcia podstawowe, geneza idei ochrony pracy źródło: Nauka o pracy - bezpieczeństwo, higiena i ergonomia, Prawna ochrona pracy, inż. Jerzy Kowalski - Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, dr Barbara Krzyśków - Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy wg stanu prawnego na dzień 1.10.2009 r.

Pojęcie ochrona pracy nie zostało zdefiniowane prawnie i dlatego jest różnie rozumiane i interpretowane przez teoretyków. Jego rozumienie kształtowało się historycznie - w początkowym okresie rozwoju przemysłu (pocz. XIX w.) oznaczało ochronę podstawowych interesów siły roboczej, a potem w samym prawie pracy, którego jest istotnym elementem - było różne co do przedmiotu uregulowania, celu i zakresu.

W literaturze powojennej, mimo dalszych rozbieżności co do celu ochrony pracy i jej zakresu, istnieje dość jednolity pogląd na temat przedmiotu ochrony. Nie jest to bowiem ochrona pracy jako takiej, rozumianej wg Kotarbińskiego jako „wszelkie działania mające charakter pokonywania trudności dla zadośćuczynienia czyimś potrzebom istotnym” czy też ochrona świata pracy najemnej lub jego interesów, ale jako ochrona pracy żywej, inaczej mówiąc - siły roboczej (pracowników).

Przedmiotem ochrony pracy jest więc pracownik  (def. nr 1). Według W. Szuberta [1], ochrona pracy jest to: system środków prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych i technicznych, służących zapewnieniu pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy  (def. nr 2), przy czym przez system należy rozumieć zbiór uporządkowanych jednostek tworzących całość organizacyjną, służących jednemu celowi  (rys. nr 3).

PPRACOWNIK, PRACODAWCA
PRACOWNIK – osoba zatrudniona napodstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art.2 k.p.) PRACODAWCA – jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników (art.3 k.p.).

                 def. 1

Ochrona pracy według W. Szuberta
OCHRONA PRACY – system środków prawnych, ekonomicznych, organizacyjnych i technicznych służących zapewnieniu pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy. Źródło:  W. Szubert: Ochrona pracy. Studium społeczno-prawne. Warszawa 1966.

                 def. 2

                 Rys. 3. Powiązanie systemu ochrony pracy z innymi systemami

W teorii istnieją różne poglądy dotyczące określenia tego celu. Jedni autorzy uważają, że podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracowników w środowisku pracy dla ochrony ich zdolności do pracy, a zatem zapewnienie im gwarancji bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego. Inni zaś uważają, że podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracownika, natomiast sam fakt, że pracownik jest zdrowy daje mu gwarancję zdolności do pracy. W świetle uregulowań międzynarodowych, a szczególnie, biorąc pod uwagę definicję Światowej Orgaznizacji Zdrowia (WHO), według której zdrowie jest nie tylko brakiem choroby ale jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego wydaje się, że podstawowym celem ochrony pracy jest zapewnienie zdrowia pojmowanego zgodnie z tą definicją.

Również w nauce prawa zwraca się uwagę na dwojaki sposób rozumienia pojęcia „ochrony pracy”. W sensie szerokim pojęcie to utożsamiane jest z funkcją ochronną prawa pracy, co oznacza, że rozumiane jest ono jako ochrona interesów pracowników, obejmująca wszystkie normy prawa pracy oraz przepisy regulujące obowiązki i zasady odpowiedzialności za ich nieprzestrzeganie lub normy prawa pracy, które posiadają charakter ochronny, takie jak ochrona trwałości stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę, ustalenie maksymalnego wymiaru czasu pracy czy też ustalenie minimalnego urlopu.

W węższym rozumieniu tego pojęcia, ochrona pracy jest to zespół norm prawnych mających na celu zapewnienie przez pracodawców bezpieczeństwa i zabezpieczenie zdrowia pracowników w procesie pracy. Przedmiotem ochrony pracy w tym ujęciu będzie więc zabezpieczenie pracownika przed szkodliwym oddziaływaniem środowiska pracy na jego zdrowie i przed zagrożeniem jego życia.

Oprócz samego zakresu pojęcia „ochrona pracy”, istotne jest również ustalenie zakresu podmiotowego tego pojęcia, używanego w rozumieniu węższym - jako powszechna ochrona prac, zapewniająca bezpieczeństwo i ochronę zdrowia ogółu pracowników oraz w znaczeniu szerszym - jako szczególna ochrona pracy kobiet i młodocianych. Przez pojęcie bezpieczeństwa należy rozumieć brak nieakceptowalnego ryzyka szkód  (def. nr 4), natomiast przez ochronę zdrowia - gwarancje zawarte w normach prawnych ustalających takie warunki pracy aby, zgodnie z definicją WHO, zapewnić pracownikowi stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego  (def. nr 5).

BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO – brak nieakceptowanego ryzyka szkód

                 def. 4

OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKA
OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKA – gwarancje zawarte w normach prawnych ustalających takie warunki pracy, aby zgodnie z definicją WHO zapewnić pracownikowi stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego.

                 def. 5

Podział ten, wprowadzony dla usystematyzowania norm prawnych ochrony pracy, jest często w teorii uzupełniany o przepisy dotyczące organizacji i kompetencji organów nadzoru nad warunkami pracy czy też zawiera wyodrębnienie przepisów ogólnych i przepisów branżowych wydanych na podstawie delegacji kodeksowej (wówczas nie możemy mówić, że podstawą tego podziału jest zakres podmiotowy).

Należy jednak podkreślić, że i ten podział nie w pełni odzwierciedla istotę pojęcia ochrony pracy w znaczeniu prawnym  (def. nr 6). Dotyczy to przede wszystkim ochrony pracy w sensie szerszym, a więc ochrony pracy kobiet i młodocianych. Wśród norm prawnych regulujących ten aspekt ochrony pracy jest bowiem szereg norm dotyczących nie tylko bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podmiotów chronionych, lecz także ochrony interesów pracowniczych, takich jak zagwarantowanie kobiecie w ciąży i wychowującej dzieci trwałości stosunku pracy czy też młodocianym możliwości kontynuowania nauki.

PRAWNA OCHRONA PRACY
PRAWNA OCHRONA PRACY – ogół norm prawnych służących zapewnieniu pracownikowi w procesie pracy ochrony praw pracowniczych oraz zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

                 def. 6

Jak wynika z powyższych wywodów, pojęcie ochrony pracy nie jest pojęciem jednoznacznym i powinno być konkretyzowane dla określonych potrzeb. Modyfikując do warunków gospodarki rynkowej stosowaną od wielu lat w praktyce definicję ochrony pracy, można przyjąć, że ochrona pracy to całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii pracy [2],  (def. nr 7).

OCHRONA PRACY

OCHRONA PRACY – całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii pracy. Źródło:  J. Kowalski: Podstawy prawne ochrony pracy w Polsce. W: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia., Red. nauk. D. Koradecka. Warszawa, CIOP 1999, s. 643.

                 def. 7

W międzynarodowym prawie socjalnym, dla wyodrębnienia przepisów służących zapewnieniu pracownikowi bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie pracy z rozumienia ochrony pracy w sensie ogółu norm prawa pracy, określa się je jako przepisy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. W prawie polskim przyjmuje się określenie: przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy  (def. nr 8). Mimo zbieżności nazewnictwa przyjętego w prawie międzynarodowym i polskim, określenie zawarte w prawie polskim odnosi się do przedmiotu uregulowań (dotyczy pracy czy też warunków pracy), natomiast w prawie międzynarodowym przepisy te biorą pod ochronę podmiot, jakim jest pracownik. Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, które w polskim prawie przybrało formę zasady konstytucyjnej (art. 66 Konstytucji RP), jest w prawie międzynarodowym jedynie środkiem do osiągnięcia celu, jakim jest bezpieczeństwo i ochrona zdrowia pracownika.

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY – ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu stworzenie pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł on wykonywać pracę w sposób produktywny, bez narażania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne.

                 def. 8

__________________________________________

¹⁾  W. Szubert: Ochrona pracy. Studium społeczno-prawne. Warszawa 1966.
²⁾  J. Kowalski: Podstawy prawne ochrony pracy w Polsce. W: Bezpieczeństwo pracy
     i ergonomia., Red. nauk. D. Koradecka. Warszawa, CIOP 1999, s. 643.

Prawna ochrona pracy - Obowiązki pracodawcy źródło: Nauka o pracy - bezpieczeństwo, higiena i ergonomia, Prawna ochrona pracy, inż. Jerzy Kowalski - Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, dr Barbara Krzyśków - Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy został określony w art.15 jako podstawowa zasada prawa pracy. Również wśród obowiązków pracodawcy wymienianych w art. 94 Kodeksu pracy  (Tab. nr 1) znajduje się obowiązek (pkt. 4) dotyczący zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prowadzenia systematycznego szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednakże szczegółowo obowiązki pracodawcy w tym zakresie zostały określone w rozdziale I działu X Kodeksu pracy. Obowiązki pracodawcy (1) Kodeks pracy ustawa z dnia 26 czerwca 1974 (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.) DZIAŁ PIERWSZY Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy Art.15. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy DZIAŁ CZWARTY Rozdział I. Obowiązki pracodawcy Art.94. Pracodawca jest obowiązany w szczególności [...]: 4) zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Tab. nr 1 Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi pracodawca (art. 207 § 1),  (Tab. nr 2). Oznacza to, że tylko pracodawca jest odpowiedzialny za ten stan, a nie żadna inna osoba, np. pracownik służby bhp. Potwierdza to zdanie drugie tego artykułu, w którym ustawodawca wyraźnie ustalił, że na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu. Rozpatrując tę kwestię na gruncie prawa, odpowiedzialność ta może być odpowiedzialnością za wykroczenia popełnione przeciwko prawom pracownika (dział XIII k.p.), odpowiedzialnością za popełnione przestępstwa (odpowiedzialność karna) oraz odpowiedzialnością cywilną za wyrządzone szkody na osobie lub w mieniu. Obowiązki pracodawcy (2) Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy Art. 207. § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art. 237^11 § 2. . §2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy, zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy, uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych, zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. § 2^1 Koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników. § 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Art. 207^1 § 1. Pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o: zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa w pkt 1, pracownikach wyznaczonych do: a) udzielania pierwszej pomocy, b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Tab. nr 2 Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zostały określone w rozdziale I, działu X Kodeksu pracy. Zgodnie z przepisem art. 207 § 2, pracodawca zobowiązany jest do ochrony zdrowia i życia pracowników. Należy zwrócić uwagę na sprecyzowanie, że wartością podlegającą ochronie jest zdrowie i życie pracowników. Obowiązek ten powinien być realizowany poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. To, czy dany pracodawca, w określonych warunkach, wykorzystał w sposób odpowiedni osiągnięcia nauki, podlega indywidualnej ocenie właściwych organów nadzoru, np. Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub sądu w toku postępowania sądowego. Ogólny obowiązek pracodawcy jest uszczegółowiony przez wymienienie obowiązków szczególnych, które zobowiązują pracodawcę do: organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawania poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowania wykonania tych poleceń reagowania na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy dostosowywania środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy zapewnienia rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy uwzględniania ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych zapewnienia wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń organów nadzoru nad warunkami pracy zapewnienia wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy. Wydzielenie obowiązku dotyczącego zapewnienia wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy wynikało z faktu, iż społeczny inspektor pracy nie jest „organem nadzoru” oraz było podyktowane potrzebą wyraźniejszego zaakcentowania roli społecznego nadzoru nad warunkami pracy jako trwałego elementu polskiego systemu ochrony pracy. W systemie tym społeczny inspektor pracy spełniać będzie także rolę przedstawiciela pracowników w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy, przewidzianego w konwencjach MOP i dyrektywach Wspólnoty Europejskiej. W § 2^1 ustawodawca wyraźnie podkreślił, że koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników. Do rangi obowiązku podstawowego podniesiono obowiązek pracodawcy dotyczący znajomości przepisów o ochronie pracy, w tym przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Znajomość tych przepisów i zasad musi odpowiadać zakresowi, jaki jest niezbędny do wykonywania ciążących na pracodawcy obowiązków (art. 207 § 3). Przez pojęcie „zasady bezpieczeństwa i higieny pracy” rozumie się zasady pozaprawne, wynikające z nabytej wiedzy i doświadczenia życiowego, których przestrzeganie, w określonych warunkach, jest niezbędne w celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W przypadku jednoczesnego wykonywania prac w tym samym miejscu przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek współpracować ze sobą w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 208 § 1),  (Tab. nr 3) Obowiązek współpracy różnych przedsiębiorstw, jednocześnie działających w tym samym miejscu, wynika wprost z art. 17 konwencji nr 155 MOP dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy oraz z art. 6 ust. 4 dyrektywy 89/391/ EWG. Zgodnie z Kodeksem pracy, współpraca ta powinna polegać m.in. na ustaleniu zasad współdziałania, uwzględniających sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników oraz na wyznaczeniu koordynatora, który będzie sprawował nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy. Ustalenie sposobów postępowania w przypadku występowania zagrożeń wymaga uprzedniego dokonania analizy tych zagrożeń i oceny ryzyka. Obowiązki pracodawcy (3) Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy Art. 208. § 1. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: współpracować ze sobą, wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, ustalić zasady współdziałania, uwzględniające sposoby postępowania w razie wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników. informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac. § 2. Wyznaczenie koordynatora, o którym mowa w § 1, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom. § 3. Pracodawca, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, jest obowiązany dostarczać tym pracodawcom, w celu przekazania pracownikom, informacje, o których mowa w art. 207^1. Tab. nr 3 Sposób postępowania, poza ustaleniem środków ochrony zbiorowej i indywidualnej stosownie do rodzaju zagrożenia i warunków jego występowania, powinien uwzględniać także: zasady powiadamiania pracowników i innych osób o zagrożeniu i jego ewentualnych skutkach, zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku, sposoby neutralizacji niebezpiecznych środków chemicznych, zasady postępowania w razie pożaru itp. wskazówki. Ustalenia dotyczące wyznaczenia koordynatora i zasad współdziałania powinny być dokonane przed przystąpieniem do wykonywania wspólnych robót, najlepiej w ramach zawieranych umów o wykonanie robót albo w aneksach do tych umów. Wyznaczenie koordynatora, o którym była mowa wyżej, nie zwalnia pracodawców z obowiązku zapewnienia swoim pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 208 § 2). Obowiązki pracodawcy (4) Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy Art. 209. § 1. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. § 2. Obowiązek, o którym mowa w § 1, ciąży na pracodawcy odpowiednio w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników. § 3. (uchylony). § 4. Właściwy okręgowy inspektor pracy lub właściwy państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników do okresowej aktualizacji informacji, o której mowa w § 1. Tab. nr 3a Pracodawca rozpoczynający działalność jest zobowiązany zawiadomić, w ciągu 30 dni od daty rozpoczęcia tej działalności, właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o przewidywanej liczbie pracowników. Obowiązek informacyjny ciąży na pracodawcy również w przypadku zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników (art. 209 § 2). W stosunku do pracodawców prowadzących działalność stwarzającą szczególne zagrożenia dla życia i zdrowia, właściwy inspektor pracy lub właściwy inspektor sanitarny może zażądać okresowej aktualizacji przesłanej informacji (art. 209 § 4). Ustawa nie daje upoważnienia do opracowania jednolitego wzoru formularza takiego powiadomienia. Wynika z tego, że każda pisemna informacja, która wyczerpuje zakres przedmiotowy określony w przepisie, stanowi wykonanie tego obowiązku. Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy również (art. 209^1) zapewnienie środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, w tym - wyznaczenie pracowników do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników oraz zapewnienie łączności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej. Działania te powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. W przypadku możliwości wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany (art. 209^2) niezwłocznie poinformować o tym pracowników oraz podjąć działania w celu zapewnienia im ochrony. W ramach tych działań pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne. Jeżeli jednak już wystąpi bezpośrednie zagrożenie pracodawca ma obowiązek wstrzymać prace i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsca bezpieczne. Pracodawca nie może wydawać polecenia wznowienia pracy do czasu usunięcia zagrożenia. W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników lub innych osób pracodawca ma ponadto obowiązek (art. 209^3) umożliwić pracownikom podjęcie działań w celu uniknięcia bezpieczeństwa. Działania te mogą być podejmowane nawet bez porozumienia z przełożonym. Zakres i rodzaj podjętych działań powinny być na miarę wiedzy i dostępnych środków technicznych. Pracownicy, którzy podjęli stosowne działania w celu odwrócenia zagrożenia nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji, pod warunkiem, że nie zaniedbali swoich obowiązków. W związku z obowiązkami określonymi dla pracodawcy a związanymi z ograniczeniem skutków zagrożeń w środowisku pracy pracodawca ma nałożone określone obowiązki informacyjne w stosunku do pracowników. Musi on poinformować pracowników o: zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności przeciwpożarowych i ewakuacji pracowników. Informacja o wyznaczonych pracownikach powinna zawierać imię i nazwisko; miejsce wykonywania pracy oraz numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej. _________________________________________________ KOMENTARZ  do  zmian podstawowych obowiązków pracodawcy określonych w Kodeksie pracy – Dział Dziesiąty - wprowadzonych ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz.U. nr 223, poz. 1460) Z dniem 18 stycznia 2009 r. weszły w życie zmiany do działu Dziesiątego Kodeksu pracy. Zmiany te zostały wprowadzone w celu dostosowania przepisów polskich do dyrektywy ramowej 89/391/EWG, a szczególnie jej art.8. Wprowadzone zmiany dotyczą przede wszystkim obowiązków pracodawcy związanych z zaistnieniem zagrożeń w miejscu pracy. Zmienione więc zostały przede wszystkim art. 207, 208 i 209 Kodeksu pracy. W § 1 art.207 wzmocniona została zasada odpowiedzialności pracodawcy za stan bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez dodanie w tym przepisie zdania, że na zakres tej odpowiedzialności nie wpływają ani obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, ani powierzenie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu. Również w § 2 tego przepisu zostały wprowadzone zmiany polegające na rozszerzeniu w sposób istotny podstawowych obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy, obok dotychczasowych, obowiązek reagowania na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowania środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy. Proces pracy, jako fizycznego działania pracownika jest procesem dynamicznym. Przebieg jego jest uzależniony od szeregu elementów leżących po stronie pracodawcy, osoby kierującej pracownikami, pracownika jest też organizacji, wyposażenia i środowiska, w jakim praca ta jest wykonywana. Ta dynamika może powodować i często powoduje zmianę wykonywania warunków pracy. Omawiany przepis ma na celu zobowiązanie pracodawcy do zwracania uwagi na wszystkie elementy wpływające na warunki wykonywania pracy z uwzględnieniem ich dynamiki i reagowania w przypadku ich zmiany. Podejmowane działania mają prowadzić do doskonalenia istniejącego stanu rzeczy. Do podstawowych obowiązków pracodawcy zaliczony został również obowiązek zapewnienia rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy. Przepis ten nie nakłada wprawdzie na pracodawcę opracowania i wprowadzenia w zakładzie pracy polityki prewencji jednak wydaje się oczywiste, że bez podjęcia tych działań realizacja obowiązku zapewnienia rozwoju tej polityki byłaby nierealna. Ostatnim obowiązkiem, o jaki rozszerzony został katalog podstawowych obowiązków pracodawcy jest obowiązek uwzględnienia w ramach podejmowanych działań profilaktycznych ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych. Omawiany artykuł 207 został uzupełniony o  przepis w § 2^1, który w sposób jednoznaczny ustala, że koszty zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie mogą w żadnym razie obciążać pracowników. Wśród podstawowych obowiązków pracodawcy zostały również umieszczone obowiązki o  charakterze informacyjnym. Pracodawca ma obowiązek przekazywania pracownikom informacji o: zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, ewakuacji i ochrony przeciwpożarowej powinna zawierać imię i nazwisko tych osób, miejsce wykonywania pracy oraz numer telefonu lub innego środka komunikacji elektronicznej, pod którym można się skontaktować z tą osobą. Informowanie o tych osobach wynika z obowiązków pracodawcy postępowania w razie możliwości wystąpienia zagrożenia w zakładzie pracy. Pracodawca jest obowiązany zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, gaszenia pożaru i ewakuacji pracowników oraz wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej. Realizacja tych obowiązków ciąży na każdym pracodawcy, bez względu na liczbę zatrudnionych przez niego pracowników jednakże nie oznacza to, że obowiązki te muszą być realizowane w sposób jednakowy przez każdego z pracodawców. Podejmowane przez pracodawców działania są bowiem uzależnione od rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Rodzaj i poziom zagrożeń są również podstawowym kryterium liczby wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy, ewakuacji i ochrony przeciwpożarowej pracowników, ich szkoleń oraz wyposażenia. Inaczej więc będzie postępował pracodawca zatrudniający 5 pracowników w firmie zajmującej się doradztwem podatkowym inaczej pracodawca zatrudniający wprawdzie też pięciu pracowników ale produkujący fajerwerki, a jeszcze inaczej pracodawca który zatrudnia 300 pracowników przy produkcji stwarzającej zagrożenia wybuchem. Znowelizowane przepisy ustalają również obowiązki pracodawcy w przypadku wystąpienia możliwości zagrożenia lub wystąpienia zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników. W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca musi niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach, podjąć działania w celu zapewnienia pracownikom odpowiedniej ochrony, dostarczyć im instrukcje postępowania przewidujące w ostateczności możliwość przerwania pracy i oddalenia się w bezpieczne miejsce. Gdy nie jest to jedynie możliwość wystąpienia zagrożenia a już bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracodawca ma obowiązek wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsca bezpieczne. Pracodawca nie może wydać polecenia ponownego podjęcia pracy do czasu, gdy zostanie usunięte zagrożenie. W tym przypadku pracodawca dodatkowo jest obowiązany umożliwić pracownikom podjęcie działań zmierzających do uniknięcia niebezpieczeństwa. Działania te mogą oni podejmować nawet bez zgody przełożonych. Ocena prawidłowości podjętych działań musi być dokonywana z uwzględnieniem wiedzy tych pracowników i dostępnych środków technicznych. Wprowadzenie tych obowiązków nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia pracownika określone w art. 210 Kodeksu pracy dotyczące możliwości przerwania pracy, w określonych w przepisie przypadkach i po powiadomieniu przełożonego, a nawet oddalenia się z miejsca zagrożenia. Podjęcie przez pracownika odpowiednich działań, przerwanie pracy lub oddalenie się z miejsca zagrożenia nie może powodować ponoszenia jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji.

	Prawna ochrona pracy - Prawa i obowiązki pracownika źródło: Nauka o pracy - bezpieczeństwo, higiena i ergonomia, Prawna ochrona pracy, inż. Jerzy Kowalski - Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, dr Barbara Krzyśków - Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

W Kodeksie pracy, w dziale X dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy, gwarantuje się pracownikowi szereg uprawnień związanych z ochroną jego życia i zdrowia.

Do istotnych praw pracowniczych należy prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy wówczas, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom.

Pracownik ma także prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, jeżeli powstrzymanie się od pracy nie usunęło tego zagrożenia. W obu przypadkach, tj. powstrzymania się od wykonywania pracy oraz oddalenia się z miejsca zagrożenia, pracownik ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia o tym fakcie przełożonego.

Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik zachowuje prawo do (pełnego) wynagrodzenia (art. 210 § 1, 2 i 3),  (Tab. nr 4). Zagrożenie dla życia lub zdrowia musi mieć charakter zagrożenia bezpośredniego i może także dotyczyć innych pracowników lub osób. Pracownik ma prawo podjąć decyzję w sprawie skorzystania z tego uprawnienia na podstawie samodzielnie dokonanej oceny sytuacji. Przy podejmowaniu decyzji pracownik powinien zwrócić uwagę na to, czy został naruszony konkretny przepis dotyczący bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (1)

Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika Art. 210. § 1. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. § 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. § 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Tab. nr 4

Naruszenie samych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia, może być podstawą do powstrzymania się od wykonywania pracy, ale nie gwarantuje prawa do pełnego wynagrodzenia. W takim przypadku może mieć zastosowanie art. 81 § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracownikowi, który był gotów do pracy, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, za czas niewykonywania pracy przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagrodzenia - 60% wynagrodzenia.

Drugie uprawnienie dotyczy pracowników wykonujących prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej, określone w załączniku do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz.U. 1996 nr 62, poz. 287). Pracownik wykonujący pracę wymienioną w tym załączniku może, po uprzednim powiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od jej wykonywania, jeżeli stwierdzi, że jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Ponieważ przyczyna powstrzymania się od wykonywania pracy leży po stronie pracownika, ustawodawca nie przewidział w tym przypadku prawa do zachowania wynagrodzenia.

W załączniku do ww. rozporządzenia są wymienione m.in. prace:

• przy obsłudze suwnic sterowanych z kabiny i zdalnie sterowanych

• przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych

• operatorów pulpitów sterowniczych urządzeń technologicznych wielofunkcyjnych i wielozadaniowych

• drużyn trakcyjnych oraz maszynistów-operatorów samojezdnych ciężkich maszyn torowych i kierowców drezyn motorowych

• nastawniczego, ustawiacza i manewrowego na kolei i na zakładowych bocznicach kolejowych oraz prace dyżurnego ruchu na kolei

• kierowców: autobusów, pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 16 ton i długości powyżej 12 m, trolejbusów i motorniczych tramwajów

• przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych

• przy liniach napowietrznych niskich, średnich i wysokich napięć

• przy obsłudze urządzeń ciśnieniowych, podlegających pełnemu dozorowi technicznemu

• przy obsłudze instalacji chemicznych do produkcji gazów toksycznych lub tworzących mieszaniny wybuchowe z powietrzem

• przy materiałach łatwo palnych, środkach toksycznych i materiałach biologicznie zakaźnych

• doświadczalne z nowymi rodzajami uzbrojenia i amunicji

• maszynisty maszyn wyciągowych, sygnalisty szybowego, operatora samojezdnych maszyn przodkowych, operatora pojazdów pozaprzodkowych i samojezdnych maszyn pomocniczych, maszynisty lokomotyw pod ziemią, rewidenta urządzeń wyciągowych - w podziemnych zakładach górniczych

• pilota morskiego

• na wysokości, na masztach i wieżach antenowych

• pilota samolotowego, śmigłowcowego i szybowcowego,

balonu wolnego oraz skoczka spadochronowego zawodowego

• nawigatora lotniczego i mechanika pokładowego w lotnictwie

• kontrolera ruchu lotniczego.

Wykaz zawiera 36 pozycji i po weryfikacji jego stosowania w praktyce, na wniosek właściwych ministrów, będzie uzupełniany.

Zarówno brzmienie § 4 art. 210 Kodeksu pracy, jak i rodzaje prac wymienionych w załączniku do rozporządzenia wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w § 6 świadczą, że przedmiotem ochrony nie jest tylko życie i zdrowie pracownika wykonującego prace wymienione w tych przepisach, ale ochrona ta dotyczy głównie innych osób, np. pasażerów samolotu, pociągu, autobusu lub innych osób, które mogłyby znaleźć się w zasięgu zagrożenia. Tak więc, intencją ustawodawcy jest przeciwdziałanie katastrofom i wypadkom zbiorowym powstałym w wyniku błędu popełnionego przez człowieka z powodu niedyspozycji psychofizycznej.

Należy podkreślić, iż w załączniku tym minister pracy i polityki socjalnej określił jedynie rodzaje prac, których wykonywanie uprawnia do powstrzymania się od pracy na podstawie art. 210 § 4 Kodeksu pracy. Przepis ten nie stanowi podstawy do określenia zakresu wstępnych i okresowych badań lekarskich pracowników, gdyż kwestie te regulują odrębne przepisy wydane na podstawie art. 229 § 8 k.p., tj. przepisy rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69. poz. 332 ze zm.). Mogą tu mieć zastosowanie także inne (pozakodeksowe) przepisy określające wymóg poddania się badaniom psychofizycznym warunkującym dopuszczenie do określonej pracy (np. pilota, kontrolera ruchu lotniczego, maszynisty, kierowcy).

Uprawnienia określone w paragrafach 1, 2 i 4 art. 210 nie dotyczą pracowników, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia, np. strażaków, ratowników górniczych, ratowników ratownictwa chemicznego, ratowników górskich.

Zgodnie z brzmieniem art. 100 § 2, pkt. 3 Kodeksu pracy, pracownik jest obowiązany w szczególności do przestrzegania: przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych. Obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zostały sprecyzowane w rozdziale II działu X Kodeksu pracy.

Przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy należy do podstawowych obowiązków pracownika (art. 211),  (Tab. nr 5).

W szczególności pracownik jest obowiązany:

• znać przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym

• wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych

• dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w miejscu pracy

• stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem

• poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich

• niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie

• współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawa i obowiązki pracownika (2)

Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika Art. 211. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, [...] współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Tab. nr 5

Obowiązek współdziałania pracownika z pracodawcą w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy wynika z prawa międzynarodowego, m.in. z art. 19 konwencji MOP nr 155 dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy oraz z art. 13 ust. 2, pkt. e dyrektywy 89/391/EWG. Oznacza to w praktyce, że niestosowanie środków ochrony zbiorowej, np. urządzeń wentylacyjnych czy odpylających, lub świadome uchylanie się od współpracy, o której mowa w art. 211 pkt. 7 Kodeksu pracy, może być podstawą do zastosowania w odniesieniu do pracownika odpowiedzialności porządkowej za nieprzestrzeganie podstawowych obowiązków pracowniczych, określonej w art. 108 k. p.

W Kodeksie pracy wyróżniono pracowników, którzy kierują innymi pracownikami, i nazwano ich osobami kierującymi pracownikami. W praktyce dotyczy to każdego pracownika, który kieruje co najmniej jednym innym pracownikiem, bez względu na nazwę stanowiska, na którym został zatrudniony, np. kierownik, mistrz, brygadzista, sztygar.

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

• organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy

• dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem

• organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy

• dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem

• egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy

• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Należy podkreślić, że w przypadku niewykonywania ww. obowiązków, osoba kierująca pracownikami podlega odpowiedzialności porządkowej określonej w art. 108 Kodeksu pracy, a także odpowiedzialności za wykroczenia określonej w art. 283 k.p. i w Kodeksie wykroczeń  (Tab. nr 6).

Wykroczenia przeciwko prawom pracownika

Kodeks pracy DZIAŁ TRZYNASTY Rozdział I. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika Art. 283. § 1. Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł. § 2. Tej samej karze podlega, kto: wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie 14 dni właściwego... wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa... wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny... wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony... wbrew obowiązkowi stosuje: a) materiały i procesy technologiczne... wbrew obowiązkowi nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy... nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu... utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy... bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania...

Tab. nr 6

W kodeksie pracy wyraźnie zostały rozdzielone obowiązki osób kierujących pracownikami od obowiązków pracodawcy. Dokonano także modyfikacji zapisu punktu drugiego przez wprowadzenie obowiązku dbałości o sprawność środków ochrony indywidualnej, zamiast dotychczasowego obowiązku zapewnienia pracownikom odzieży ochronnej i sprzętu ochronnego, który spoczywał na pracodawcy. W punkcie czwartym wprowadzono obowiązek dbałości o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem. Obowiązki osób kierujących pracownikami zostały uzupełnione także o nowy obowiązek dotyczący zapewnienia wykonania zaleceń lekarskich.