Analizując załączoną scenę z "Wesela" w kontekście ballady "Romantyczność" Adama Mickiewicza, omów istotę aluzji literackiej -
1. Rozmowa kobiet z duchami i nieżyjący narzeczeni
2. Miejsce wydarzenia "Wesela" - Bronowice
3. Miejsce wydarzenia "Romantyczności" - ulica, miasteczko
4. Wspólny motyw - miłość i śmierć
5. Bohaterki - dziewczęta z ludu
6. Marysia wychodzi za mąż
7. Karusia mieszka z macochą, boi się jej
8. Karusia jest nieszczęśliwa, ludzie jej nie rozumieją
9. Marysia rozmawia z Widmem
a) wypytuje Widmo o miejce pobytu
b) mówi o tęsknocie, skarży się, że nie doczekała się powrotu narzeczonego
c) od niego dowiaduje się, że jest świat pozagrobowy
10. Marysia zachowuje się racjonalnie
11. Marysia nie chce iść z narzeczonym, czuje bijący od niego chłód
12. Karusia użala się nad Jasiem
13. Karusia skarży się na obecne życie
14. Karusia chce umrzeć
15. Karusia prosi Jasia, by przyszedł ponownie
16. Obłąkanie
17. Nikt nie zauważa Widma, Wojtek widzi zmianę
18. Lud wierzy w ducha Jasia
19. Mędrzec - szaleństwo
20.Romantyczna koncepcja
a) poznania
b) miłości
21. Scharakteryzowanie duszy bohaterki
22. Polemika z romantyczną koncepcją miłości
23. Aluzja "Wesela" do "Romantyczności"

Portret artysty modernistycznego.

Omów temat, dokonując analizy i interpretacji

fragmentów „Wesela” S. Wyspiańskiego. Wy-

korzystaj znajomość całego dramatu.

Np.

I. Wstępne informacje o dramacie S. Wyspiańskiego (0-2 pkt)

1 dramat modernistyczny

1 utwór symboliczny

1 satyra społeczna osadzona w realiach przełomu XIX i XX w.

1 utwór inspirowany autentycznym wydarzeniem (wesele L. Rydla i J. Miko-

łajczykówny)

1 powstał w atmosferze nastrojów schyłkowości, dekadencji i katastrofizmu

II. Uzasadnienie doboru fragmentów

(0-2 pkt)

1 spotkanie przedstawicieli środowisk artystycznych

1 rozmowy o literaturze inspirowane atmosferą wesela

1 dialogi ujawniają stosunek do życia, rozterki, marzenia młodopolskich

artystów

1 ujawnia się ich oderwanie od rzeczywistości, traktowanie życia jako po-

tencjalnego tematu do literatury

III. Prezentacja przedstawicieli cyganerii artystycznej (0-17 pkt)

1. Rachela

(0-5 pkt)

1 autentyczna postać – Pepa Singer, córka Żyda, karczmarza z Bronowic

1 związana z artystycznym środowiskiem Krakowa, inteligentna, oczytana

1 kobieta wyzwolona, wyemancypowana, egzaltowana

1 poetyzuje rzeczywistość (chata rozśpiewana, jakby w niej słowiki dźwięczą)

1 jej wyobraźnia staje się narzędziem kreacji artystycznej świata (zobaczy

pan, że się do poezji nada)

1 wyczuwa swoisty, niezwykły nastrój tej listopadowej nocy

1 rozumie istotę poezji

1 w swych wypowiedziach sztuczna, patetyczna, odrealniona

1 w rozmowach z poetami pozbawiona kompleksów

1 z jej inicjatywy pojawia się na weselu Chochoł (i inne zjawy)

1 zorientowana w kierunkach i modach artystycznych

1 podziela fascynację inteligencji chłopami

2. Pan Młody

(0-4 pkt)

1 Lucjan Rydel, syn rektora UJ, poeta

1 małżeństwo z chłopką (J. Mikołajczykówną) jest przejawem

mody na ludomanię

1 zauroczenie wsią to wyraz ucieczki przed dekadenckimi

nastrojami epoki (żyłem dotąd w takiej cieśni)

1 ujawnia swój literacki stosunek do życia (kiedyś wszystko to napiszę)

1 swoim zachowaniem zdradza brak autentyzmu, pozerstwo, nieszczerość

1 nie rozumie prawdziwych problemów wsi i ich mieszkańców

1 pociąga go witalność chłopów i barwność kultury chłopskiej (lud krasy,

kolorowy, taki rześki, taki zdrowy)

1 wyzbywa się ambicji bycia przewodnikiem duchowym narodu

1 odbiera poezji jej dawną funkcję towarzyszeniu społeczeństwu w jego

zmaganiach i dążeniach do wolności

3. Poeta

1 w rzeczywistości poeta pokolenia dekadenckiego K. Przerwa-Tetmajer

1 przeżywa kryzys wartości

1 wewnętrznie rozdarty między pragnieniem siły i działania a słabością

i niemocą (tak by się nam serce śmiało do ogromnie wielkich rzeczy, a tu pospolitość skrzeczy)

1 przytłacza go proza życia, pozbawia go poetyckiej inwencji

1 z jego wypowiedzi przebija pesymizm, rezygnacja, niewiara

1 jest uosobieniem artysty skazanego na samotność i klęskę (wielkie

skrzydła porozwijać, lecieć a (…) tu pospolitość niska)

1 topos ptaka ze złamanymi skrzydłami staje się symbolem artysty moder-

nistycznego

1 czuje się zagubiony w poszukiwaniu wartości, które mogłyby go uratować

przed powszechną dekadencją

1 jest krytyczny wobec siebie, własnej postawy i literackiego dorobku

4. Nos

(0-4 pkt)

1 postać autentyczna, przedstawiciel krakowskiej cyganerii

artystycznej Tadeusz Noskowski

1 zwolennik Przybyszewskiego i hasła „sztuka dla sztuki”

1 utożsamia się z ich postawą i losem (trza znosić Fata, Los,

konsekwentnie próżny trzos, o wielkościach próżno marzyć)

1 alkohol traktuje jako narzędzie umożliwiające poznanie metafizycznych

głębi (bo jak piję, to mnie kłuje; wtedy w piersi serce czuję)

1 gdy pije, czuje się jak prawdziwy Polak (tak po polsku coś miarkuję)

1 nawiązuje do wiersza – manifestu młodopolskich artystów „Evviva l’arte”

K. Przerwy-Tetmajera

1 dochodzi do smutnego wniosku, że indywidualizm w świecie miernoty

jest przekleństwem, zgubą

1 odczuwa dekadencką nudę, pustkę, znużenie, bezsens życia

IV. Funkcjonalne wykorzystanie pojęć

teoretycznoliterackich

V. Wnioski

(0-3 pkt)

Wyspiański w dramacie stawia pytania o stosunek współczesnych mu twór-

ców do życia i problemów, którymi żyje społeczeństwo. Prezentuje pesymi-

styczną wizję artysty modernistycznego oglądającego świat przez pryzmat sztu-

ki.Twórcy zatracili ambicję oddziaływania na rzeczywistość, zrezygnowali z ro-

li przywódców duchowych narodu. Pogrążyli się w marazmie, apatii, poddali

się niemocy, ulegając nastrojom epoki modernistycznej.

Temat 2.:

Analizując poniższe fragmenty utworów,

porównaj postawę doktora Judyma i jego po-

glądy na temat zawodu lekarza z postawą dok-

tora Rieux i jego poglądami na ten temat.

W interpretacyjnych wnioskach odwołaj się

do swojej wiedzy o obu bohaterach.

I. ROZWINIĘCIE TEMATU

(maksymalnie 25 punktów)

1. Postawa i poglądy doktora Judyma – na podstawie

załączonych fragmentów utworu

0–9

Na przykład:

a) przedstawienie bohatera,

b) lekarz ma obowiązek szerzenia higieny,

c) praca lekarza to walka,

d) lekarz przeciwstawia się śmierci,

e) lekarz walczy z groźną naturą (chorobą),

f) lekarz ma leczyć źródła choroby, nie tylko skutki,

g) lekarz ma starać się o zmianę złych warunków społecznych („nisz-

czenie suteren”),

h) wskazanie wyższości zawodu lekarza w stosunku do innych zawo-dów,

i) medycyna to posłannictwo, łączy się z poświęceniem,

j) interpretacja odnoszących się do lekarza określeń „sól ziemi”, „ręka

kojąca wszelką boleść”,

k) potępienie lekarzy sprzeniewierzających się powołaniu (tych, którzy

zamykają oczy na biedę, których cechują konformizm i bierność),

l) krytyka „lekarzy ludzi bogatych”,

ł) odwaga Judyma, zdecydowanie, bezkompromisowość,

m) poczucie odpowiedzialności za ludzi biednych,

n) bunt przeciwko biedzie, krzywdzie społecznej.

2. Postawa i poglądy doktora Rieux – na podstawie

załączonych fragmentów utworu

Na przykład:

a) przedstawienie bohatera

b) pracę lekarza utożsamia z walką,

c) walczy z cierpieniem, śmiercią,

d) dorastał do odpowiedzialności przez obcowanie ze śmiercią,

e) „lekarz dla idei” (powołanie, idealizm, nie działa z pobudek mate-

rialnych),

f) wrażliwość na cierpienie jako jedna z przyczyn wyboru zawodu,

g) być lekarzem – to buntować się przeciw złu świata,

h) nie wierzy w Boga i w nim nie pokłada nadziei,

i) skoro Bóg milczy, lekarz musi bronić ludzi przed śmiercią,

j) gotowość do ciągłego podejmowania walki ze złem, z chorobą – „zwy-

cięstwa zawsze będą tymczasowe”,

k) interpretacja sformułowania – dżuma i walka z nią jest „niekończą-

cą się klęską”.

3. Funkcjonalne wykorzystanie wiadomości o postawie

Judyma dzięki znajomości całej powieści Żeromskiego

0–2

a) działalność społeczna w szpitaliku w Cisach,

b) protest przeciw niewłaściwej polityce władz uzdrowiska,

c) wyrzeczenie się szczęścia osobistego w celu poświęcenia się dla naj-

biedniejszych (działalność w Zagłębiu),

d) konieczność spłaty „długu przeklętego” ze względu na pochodzenie

społeczne (wywodzi się z biedoty).

4. Funkcjonalne wykorzystanie wiadomości o postawie

doktora Rieux dzięki znajomości całej powieści Camusa

a) przed epidemią leczył biednych za darmo,

b) całkowite oddanie się walce z epidemią,

c) zignorowanie osobistego dramatu (choroby żony),

d) reakcja doktora na śmierć niewinnego dziecka (syna doktora Otto-

na).

5. Podsumowanie

4

Pełne

Na przykład: określenie, na czym polegają podobieństwa i różnice mię-

dzy poglądami i postawami Judyma i doktora Rieux (np. dla obu wyko-

nywanie zawodu lekarza wiąże się z misją, powołaniem, jest ważniejsze

niż szczęście osobiste oraz korzyści materialne, obaj utożsamiają się z po-

krzywdzonymi; Judym określa swój zawód jako służbę społeczną, Rieux

– jako walkę ze złem świata; Judym mówi z patosem, Rieux nie używa

wielkich słów); interpretacja postaw bohaterów w odpowiednich kontek-

stach, np. postawy doktora Judyma w kontekście kategorii bezdomności

oraz postawy doktora Rieux w kontekście założeń egzystencjalizmu.

Częściowe

(2)

Określenie, na czym polegają podobieństwa i różnice między pogląda-

mi i postawami Judyma i doktora Rieux.

Próba podsumowania

Na przykład: wskazanie podobieństw między postawami

bohaterów.

(1)

– wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli,

na ogół spójna.

1

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się

punktów.

III. STYL

(maksymalnie 5 punktów)

– jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi;

urozmaicona leksyka,

5

– zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny;

wystarczająca leksyka,

3

– na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe.

1

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się

punktów.

IV. JĘZYK

(maksymalnie 12 punktów)

– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona

składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja,

12

– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia,

słownictwo, frazeologia i fleksja,

9

– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja,

w większości poprawne składnia, słownictwo i frazeologia,

6

– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych,

słownikowych, frazeologicznych i fleksyjnych,

3

– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych,

licznych błędów składniowych, słownikowych i frazeologicznych. 1

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się

punktów.

V. ZAPIS

(maksymalnie 3 punkty)

II. KOMPOZYCJA

(maksymalnie 5 punktów)

Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały

punkty za rozwinięcie tematu

– podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu,

spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja

w układzie graficznym,

– uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne

wyodrębnienie głównych części,

– bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy); 3

– poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia);

na ogół poprawna interpunkcja;

– poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia);

interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów).

1

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się

punktów.

Temat 1. Wyjaśnij kluczowe znaczenie przytoczonej sceny dla stworzenia portretów

głównych bohaterów Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego. Porównaj postawę

doktora Judyma i Joasi. Odczytaj przytoczony fragment w kontekście całej powieści.

I ROZWINIĘCIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 25 punktów)

1. Usytuowanie sceny w powieści

0-3

np.

• końcowa scena utworu,

• scena umieszczona w rozdziale z symbolem rozdartej sosny,

• przyjazd Joasi do Zagłębia w celu spotkania z Judymem, omówienia wspólnej przyszłości,

• ostatnia rozmowa bohaterów,

• scena rozstrzygająca o losach bohaterów.

0-5

2. Podobieństwo postaw doktora Judyma i Joasi

np.

• podobna wrażliwość na los biedoty,

• chęć niesienia pomocy najuboższym,

• poczucie bezdomności (w sensie dosłownym) - brak domu, brak stałego miejsca pobytu,

• poczucie bezdomności (w sensie metaforycznym) - osamotnienie w realizacji swoich

życiowych planów i projektów pomocy innym,

• wzajemna miłość,

• u podłoża skrystalizowanej postawy podobna przeszłość - sieroctwo, trudne warunki

bytowania, wybór zawodu społecznie użytecznego,

• nawiązanie do symboliki tytułu powieści.

Różnice świadczące o indywidualizacji postaw bohaterów

3. Postawa doktora Judyma

np.

• jest rozdarty wewnętrznie,

• nawiązanie do symboliki rozdartej sosny,

• uważa, że szczęścia osobistego, miłości rodzinnej nie da się pogodzić z pracą dla

najuboższych, wyrzeka się szczęścia osobistego,

• obawia się, że związek z kobietą uczyni z niego egoistę, dorobkiewicza,

• odrzuca miłość Joasi,

• wybiera samotną drogę w pracy dla biedoty,

• pragnie poświęcić całe życie pracy dla ubogich,

• uważa, że ma do spłacenia dług wobec warstw najuboższych,

• ma poczucie odpowiedzialności za naprawę zła na świecie,

• przekonuje innych do pomocy biedocie (wykład na spotkaniu lekarzy, otwarcie gabinetu

lekarskiego w Warszawie, domaganie się osuszenia stawów w Cisach, pomoc robotnikom

w Zagłębiu).

4. Postawa Joasi

np.

• chce pomagać Judymowi w jego pracy,

• uważa, że szczęście osobiste da się pogodzić z pracą dla najuboższych,

• marzy o posiadaniu własnego domu,

• marzy o stworzeniu rodziny z Judymem,

• cierpi, kiedy zostaje odrzucona przez Judyma,

• godzi się z decyzją ukochanego, ma świadomość przegranej.

3

5. Wnioski

Pełny wniosek (zawiera uogólnienie)

4

Końcowa scena Ludzi bezdomnych puentuje dylematy moralne głównych bohaterów, ukazuje,

że życie polega na dokonywaniu wyborów. Wybory te, podobnie jak sposób widzenia świata,

są zdeterminowane przez przeszłość, doświadczenia, typ wrażliwości bohaterów.

Konsekwencje ponoszą nie tylko oni, ale i ich najbliżsi. Prawdę tę ilustruje postawa doktora

Judyma, który, aby realizować własne idee, unieszczęśliwia Joasię.

Częściowy wniosek

2

Zwrócenie uwagi na podobieństwo wyznawanych wartości, stawianie podobnych celów

życiowych przez Judyma i Joasię, przy jednoczesnym wyborze różnych dróg ich realizacji -

Judym wybiera samotność i tym samym przesądza o niespełnieniu marzeń Joasi.

Próba podsumowania

Zauważenie różnicy dotyczącej marzeń, celów życiowych doktora Judyma i Joasi.

III STYL (maksymalnie 5 punktów)

– jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona

leksyka,

– zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka,

– na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe.

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.

IV JĘZYK (maksymalnie 12 punktów)

– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,

poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja,

– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia

i fleksja,

– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne

składnia, słownictwo i frazeologia,

4

– język w całej pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, 3

frazeologicznych i fleksyjnych,

– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów

1

składniowych, słownikowych i frazeologicznych.

V ZAPIS (maksymalnie 3 punktów)

– bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy)

– poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja

– poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja

niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów).

Co w Ludziach bezdomnych Stefana Żeromskiego symbolizują Wenus z Milo

i Rybak Puvisa de Chavannes’a? Odpowiedz, analizując poniższe fragmenty

oraz wykazując związek obu symboli z kreacją bohaterów i innymi symbolami

przedstawionymi w utworze.

1. Wstępne rozpoznanie fragmentów, np.:

a. pochodzą z rozdziału otwierającego powieść (wiążą się z pierwszym, paryskim

spotkaniem głównych bohaterów utworu),

b. narrator przedstawia dzieła sztuki widziane oczami bohaterów (głównie Judyma),

c. rozmowa o Rybaku ujawnia cechy bohaterów (np. wrażliwość Joasi, chłód Natalii

itp.).

Symbolika Wenus z Milo

2. Analiza fragmentu

posąg Wenus symbolizuje, np.:

a. klasyczne wartości: piękno, dobro, prawdę (rozum),

b. radość życia, akceptację świata, poczucie szczęścia,

c. miłość,

d. wolność,

e. harmonię z naturą,

f. doskonałość duchową

g. piękno cielesne.

3. Interpretacja innych symboli wyrażających podobne treści, np.:

kwiat tuberozy,

budząca się do życia natura w rozdziale Przyjdź,

dom,

rozdarta sosna.

4. Interpretacja kreacji bohaterów, np.:

a. Judym (zauroczenie Natalią, miłość do Joasi, poddawanie się urokowi życia

towarzyskiego w Cisach itp.),

b. Joasia (marzenia o pięknym, przytulnym domu),

c. Natalia lub Karbowski (hedonistyczna postawa życiowa),

d. Korzecki (poglądy wyrażane w dyskusji z Kalinowiczem),

e. robotnicy w stalowni (piękno zmagań człowieka z materią),

f. lekarze ludzi bogatych (salony Czerniszów i Kalinowiczów).

Przykładowy zestaw zadań z języka polskiego – poziom podstawowy

Odpowiedzi i schemat punktowania

Symbolika Rybaka

5. Analiza fragmentu

obraz symbolizuje, np.:

a. zło, brzydotę świata, niesprawiedliwość społeczną, nędzę,

b. niezawinione cierpienie, krzywdę,

c. winę tych, którzy nie reagują, będąc świadkami zła,

d. destruktywny wpływ cywilizacji,

e. duchową i fizyczną degradację,

f. Jezusową ofiarę,

g. ewangeliczną ideę miłosierdzia.

6. Interpretacja innych symboli wyrażających podobne treści, np.:

krzyk pawia,

czerwona strzałka w atlasie anatomicznym Korzeckiego,

stojąca gnijąca woda,

bezdomność,

rozdarta sosna.

7. Interpretacja postaci bohaterów, np.:

a. Judym (poczucie obowiązku wobec warstw niższych, odrzucenie szczęścia osobistego

itp.),

b. Joasia (cierpienie z powodu poczucia bezdomności itp.),

c. Judymowa (wyniszczająca praca w fabryce; poczucie zagubienia i bezradności

w obcym świecie),

d. Wiktor (decyzja emigracji),

e. Korzecki (decyzja samobójstwa),

f. nędzarze z Warszawy, Cisów, Zagłębia itp. (bardzo złe warunki życia, beznadziejność

egzystencji).

8. Podsumowanie

pełne, np.: dostrzeżenie, że oba dzieła sztuki symbolizują przeciwstawne wartości

i postawy, dostrzeżenie związku symboliki obu dzieł z problematyką moralną,

filozoficzną i społeczną utworu oraz konfliktem wewnętrznym głównego bohatera, a także

z prezentacją postaci i relacji między nimi.

3

niepełne, np.: dostrzeżenie, że oba dzieła sztuki symbolizują przeciwstawne wartości

i postawy oraz dostrzeżenie związku ich symboliki z konfliktem wewnętrznym głównego

bohatera.

(2)

próba podsumowania, np. dostrzeżenie, że oba dzieła sztuki symbolizują przeciwstawne

wartości i postawy lub dostrzeżenie związku ich symboliki z konfliktem wewnętrznym

głównego bohatera.

Odpowiedzi i schemat punktowania

KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów)

Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.

− podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie,

przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym,

− uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie

głównych części,

− wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna.

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.

III.

STYL (maksymalnie 5 punktów)

− jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi;

urozmaicona leksyka,

− zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka,

− na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe.

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.

IV.

JĘZYK (maksymalnie 12 punktów)

− język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia,

poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja,

− język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia

i fleksja,

− język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne

składnia, słownictwo i frazeologia,

− język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych,

frazeologicznych i fleksyjnych,

− język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów

składniowych, słownikowych i frazeologicznych.

Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.

V.

ZAPIS (maksymalnie 3 punkty)

− bezbłędna ortografia;

poprawna interpunkcja (nieliczne błędy);

− poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia);

na ogół poprawna interpunkcja;

− poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia);

interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów).

Jak wieś i chłopi są przedstawieni

w Sonecie I Jana Kasprowicza oraz

w Weselu Stanisława Wyspiańskiego?

Analizując podane teksty, zwróć uwagę

na postawy podmiotu lirycznego i Pana

Młodego.

Interpretacja Sonetu I.

1. Charakterystyka podmiotu lirycznego /

Na przykład:

a) chłopskie pochodzenie;

b) człowiek wykształcony (literackie przetwarzanie własnych obserwacji

i przeżyć);

c) znajomość realiów wsi (szarość, nędza);

d) język stylizowany gwarowo;

e) językowa prostota opisu;

f) emocjonalny związek z chłopskim środowiskiem, silne przywiązanie;

g) refleksja na temat przyszłości mieszkańców wsi;

h) uczucia: tęsknota, wzruszenie, ból, gorycz.

2. Obraz wsi / 0–5 p.

Na przykład:

a) podwójna perspektywa spoglądania na wieś: z daleka (I zwrotka) i z bli-

ska (II zwrotka);

b) z daleka krajobraz przygnębiający: teren piaszczysty, elementy krajobra-

zu niskie, pochylone, siwe;

c) typowość krajobrazu XIX-wiecznej wsi ukazanego w I zwrotce;

d) z bliska obraz opuszczenia i nędzy;

e) realizm, naturalizm wykorzystane w obrazowaniu poetyckim;

f) siła mieszkańców wsi, żywotność ich kultury;

g) wiejskie życie – źródło doświadczeń, refleksji;

h) kontrast: wiejska bieda – barwne ludowe stroje.

3. Odczytanie konwencji / 0–1 p.

a) konwencja wspomnienia – obraz zapamiętany z przeszłości;

b) konwencja gatunkowa (sonet) – nobilitacja wsi.

II. Interpretacja fragmentów Wesela

1. Przedstawienie bohatera dramatu / 0–1 p.

Na przykład:

a) poeta, inteligent ożeniony z chłopką;

b) jego wesele odbywa się w podkrakowskiej wsi Bronowice, gdzie w chału-

pie spotkali się inteligencja i chłopi.

2. Charakterystyka bohatera i jego postawy / 0–4 p.

Na przykład:

a) nieznajomość wiejskich obyczajów;

b) sposób mówienia: entuzjazm, przesada;

c) sztuczna, demonstracyjna fascynacja wsią, chłopomania;

d) patrzenie na żonę jak na śliczną zabawkę (lalkę z Sukiennic);

e) pragnienie bycia takim, jak mieszkańcy wsi;

f) pragnienie ucieczki od miejskiej szarości, brzydoty i monotonii;

g) powierzchowne odczytywanie obyczajowości wiejskiej.

3. Obraz wsi / 0–4 p.

Na przykład:

a) nawiązanie do klasycznego obrazu wsi spokojnej;

b) akcentowanie bogactwa, barwności folkloru, wieś bajecznie kolorowa;

c) podkreślanie zalet wiejskiego trybu życia – źródła zdrowia;

d) kontrastowe zestawienie życia miejskiego i wiejskiego;

e) idealizacja;

174

Wieś i chłopi u Kasprowicza i Wyspiańskiego

f) konwencja sielanki – elementy pejzażu i mieszkańcy wsi;

g) wieś jako temat literacki.

4. Przywołanie kontekstu całego dramatu / 0–2 p.

III. Wnioski / 0–4 p.

1. Pełne, np. zauważenie autentyzmu (Kasprowicz) i sztuczności (Pan Młody)

wizerunków wsi; dostrzeżenie, że obraz wsi uzależniony jest od pochodzenia,

wiedzy, doświadczenia i postawy patrzącego; zwrócenie uwagi na funkcje obu

tekstów: dydaktyzm, waloryzacja (Kasprowicz) i krytyka chłopomanii, scepty-

cyzm wobec idei społecznego pojednania (kreacja Pana Młodego). / 4 p.

2. Częściowe, np. zauważenie autentyzmu (Kasprowicz) i sztuczności (Pan Mło-

dy) wizerunków wsi; dostrzeżenie, że obraz wsi uzależniony jest od pochodze-

nia, wiedzy, doświadczenia i postawy patrzącego. / 2 p.

3. Próba podsumowania, np. zauważenie różnic w prezentowaniu obrazów

wsi. / 1 p.

Jak wieś i chłopi są przedstawieni

w Sonecie I Jana Kasprowicza oraz

w Weselu Stanisława Wyspiańskiego?

Analizując podane teksty, zwróć uwagę

na postawy podmiotu lirycznego i Pana

Młodego.

1. Interpretacja fragmentu / 0–10 p.

Na przykład:

a) przedstawienie bohatera – Tomasz Judym, główny bohater powieści pochodzą-

cy z nizin społecznych, młody lekarz, zakochany w Joannie;

b) przedstawienie bohaterki – Joanna Podborska, zakochana w Judymie;

c) umiejscowienie fragmentu w powieści – zakończenie, moment podejmowania

przez bohaterów ważnej decyzji życiowej;

162

Przyczyny samotności Judyma

d) określenie tematyki rozmowy – wspólna przyszłość, sytuacja życiowa mieszkań-

ców Zagłębia;

e) przedstawienie warunków życia mieszkańców Zagłębia – funkcja oprowadzania

Joasi po domach robotników;

f) kontrast między obrazem robotniczych domów a wizją domu stworzoną przez

Joasię;

g) różnice w priorytetach Joasi i Judyma (dla niej najważniejsze jest domowe ognisko);

h) przekonanie Judyma, że on i Joasia pochodzą z różnych światów, mają różne do-

świadczenia;

i) doznawanie przez bohatera sprzecznych uczuć – niemożność pogodzenia miło-

ści z poczuciem obowiązku;

j) obawa Judyma przed stabilizacją, która odbierze chęć działania;

k) pragnienie uchronienia Joasi przed trudami wybranej przez Judyma drogi życiowej;

l) poczucie odpowiedzialności za zło panujące dookoła;

m) poczucie winy, świadomość długu wobec najuboższych i pokrzywdzonych;

n) przekonanie Judyma o misji do spełnienia;

o) poświęcenie miłości dla ważniejszego celu;

p) szczególne pojmowanie obowiązków lekarza.

2. Odwołania do całości powieści / 0–8 p.

Na przykład:

a) brak własnego miejsca, domu (tułaczka);

b) pochodzenie jako źródło kompleksów;

c) wrażliwość na krzywdę i niesprawiedliwość;

d) brak pomocy ze strony otoczenia – obojętność i egoizm środowiska lekarskiego;

e) bezkompromisowość w działaniu, zrażanie innych ludzi;

f) poczucie zawieszenia między różnymi środowiskami, braku przynależności;

g) brak emocjonalnej i intelektualnej więzi z rodziną;

h) wierność wyznawanym wartościom, zasadom moralnym;

i) lekceważenie realiów życia, idealizm;

j) konflikt między społecznym obowiązkiem a szczęściem osobistym.

3. Określenie związku postawy bohatera z tradycją literacką / 0–3 p.

Na przykład:

a) tragiczny wymiar wyboru Judyma – starcie równorzędnych racji: dochowanie

wierności swoim ideałom a szczęście osobiste;

b) podobieństwo do Prometeusza;

c) podobieństwo do Syzyfa;

d) podobieństwo między działaniami bohatera a pozytywistyczną ideą pracy orga-

nicznej i pracy u podstaw;

e) sposób działania charakterystyczny dla bohaterów romantycznych – wyrzecze-

nie się osobistego szczęścia, samotność, ofiara.

analizy wypracowań uczniowskich

4. Wnioski / 0–4 p.

a) Pełne, np.: Judym to bohater skomplikowany, jak romantyk skłócony ze świa-

tem, jest jednym z ludzi bezdomnych, jego samotność jest dwojakiego rodzaju:

spowodowana czynnikami zewnętrznymi (nieprzyjazne społeczeństwo, czasy)

i z wyboru (indywidualizm bohatera, jego system wartości); dostrzeżenie, że

wrażliwe i szlachetne jednostki są odrzucane przez ogół, powiązanie pojęcia bez-

domności z samotnością. / 4 p.

b) Tylko częściowo mieści się w propozycji pełnego wniosku, np. dostrzeżenie, że

wrażliwe i szlachetne jednostki są odrzucane przez ogół, powiązanie pojęcia bez-

domności z samotnością. / 2 p.

c) Próba podsumowania, np. uogólnienie związane z bezdomnością boha-

tera. /