Ekologia – nauka o wzajemnym oddziaływaniu ożywionych i nieożywionych elementów środowiska.

Podstawowe definicje i pojęcia z zakresu toksykologii:

Toksykologia- nauka o truciznach. Opisuje działania trucizn na organizm ludzki, objawy, metody leczenia.

Trucizna- to każda substancja bądź ich mieszanka która po wchłonięciu do organizmu wywołuje w niej uszkodzenia i może spowodować śmierć.

Rodzaje dawek:

1. Dawka minimalna- to największa dawka ksenobiotyku przy której nie ma jeszcze efektu toksycznego

2. Dawka toksyczna- przy której następuje określony efekt toksyczny

3. Dawka letalna – która wchłonięta do organizmu powoduje śmierć

4. Dawka letalna50- która wywołuje śmierć u 50% badanej populacji zwierząt

Dl₅₀ – kryterium kwalifikującym sił ę działania toksycznego

Rodzaje zatruć:

1. Zatrucie ostre- jest rezultatem przyjęcia dawki zbliżonej do dawki Dl50. Objawy są gwałtowne, następuje trwałe uszkodzenie organizmu lub śmierć

2. Zatrucie podostre- objawy łagodniejsze, niema trwałego uszkodzenia organizmu

3. Zatrucie lekkie- objawy przenikające

4. Zatrucie przewlekłe- organizm jest narażony na niewielkie dawki ale przez cały czas

5. Zatrucie tzw. Odległe efekty toksycznego działania- narażenie na substancje toksyczną manifestuje się po wielu latach od momentu narażenia.

Losy trucizny w organizmie:

1. Wchłanianie

Wyróżniamy następujące drogi wchłaniania do organizmu:

1. Droga pokarmowa

2. Droga poprzez nieuszkodzoną skórę

3. Droga oddechowa

Wnikanie- zależy od drogi wnikania, od stężenia substancji

Wnikania trucizn do organizmu opisuje prawo Ficka’, które mówi, że szybkość dyfuzji jest wprost proporcjonalna do gradientu stężeń. V=k*delta C

Zależna od warunków atmosferycznych ( temp. Wilgoć) im wyższe tym szybciej

!!!!!!!!!!!!!! Wymień czynniki na szybkość wchłaniania!!!!!!!!!!!!!

1. Dystrybucja

Rozdział substancji na poszczególne tkanki i narządy.

Duży wpływ na rozpuszczalność substancji

Substancje rozpuszczalne w wodzie będą zmierzać do tkanek bogatych w wodę

Substancje nierozpuszczalne umiejscawiają się w tłuszczu i nerkach

1. Metabolizm

Biochemiczna przemiana ksenobiotyku do innych substancji chemicznych ( przy udziale enzymów)

Biokatalizator ( enzym )

A+E AE B+E

Cel – organizm dąży do przerobienia substancji w wodę bo będzie łatwo wydalana

W wyniku matabolizmu często substancja wydalająca jest bardziej toksyczna niż substancji wchłanianej np. Metan

1. Wydalanie

Drogi wydalania:

1. Przez nerki – droga moczowa

2. Przez kał

3. Przez powietrze wydychane

4. Z potem

5. Z mlekiem matki

W wyniku gdy trucizna szybciej się wchłania niż wydala mamy do czynienia z kumulacją

Miarą kumulacji jest tzw. Biologiczny półokres wydalania

Symbol T_1/2- to czas po którym połowa w organizmie trucizny ulegnie wydaleniu.

W niektórych przypadkach wynosi to około 15 do 20 lat

Czynniki mające wpływ na jakość wielkość efektu toksycznego:

1. Po stronie substancji (trucizny)

Zależą od:

1. Dawka

2. Rodzaj

3. Droga wchłaniania

4. Rozpuszczalność

1. Po stronie człowieka zależy od:

1. Masa ciała

2. Wiek

3. Płeć

4. Stan zdrowia

5. Nałóg

6. Osobowe właściwości człowieka

7. Styl życia ( dieta, ruch, czystość)

1. Po stronie środowiska zależy od:

1. temperatura

2. wilgotność

Trucizna rozchodzi się szybciej w wysokiej temperaturze i wysokiej wilgotności.

Eter dietylowy

jest to ciecz bezbarwna bardzo łatwo lotna, palna, tworzy z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Ma nieprzyjemny zapach. Do organizmu człowieka wchłania się wszystkimi drogami. Działa silnie narkotycznie. Nie ulega metabolizmowi, jest wydalany w postaci niezmienionej z powietrzem wydychanym.

H5C2 – o – C5H2

Gospodarka Eterem ( magazynowa) wymaga specjalnych procedur:

- magazynowany oddzielnie

- bez dostępu światła

- dobrze wentylowany

- bez instalacji elektrycznej

- nie dopuszczać do tzw. Martwych zapasów magazynowych

Za długo magazynowany – tworzy substancję wybuchową

H5C2- O-O- C2H5

Disiarczek węgla CS2

Ciecz koloru słomkowego, ma dziwny zapach, bardzo lotna, palna z powietrzem tworzy substancję wybuchowe, nierozpuszczalna w wodzie, jest jednym z nielicznych rozpuszczalników rozpuszczających siarkę. Stosowany przy produkcji włókien wiskozowych.

Procesy technologiczne są trudne do hermetyzacji

Wchłania się wszystkimi drogami, ulega matabolizmowi w wątrobie powodując jej marskość, przy narażeniach przewlekłych występuje schizofrenia.

GAZY

Gazy techniczne

W wielu gałęziach produkcji przemysłowej substraty, produkty i półprodukty występują w formie gazowej co powoduje ich obecność w gazach odlotowych.

Wiele z tych gazów wywołuje negatywne skutki dla organizmów zwierzęcych i człowieka.

Gazy techniczne dzielimy na 3 grupy:

1. gazy duszące fizycznie

2. gazy duszące chemicznie

3. gazy drażniące

1. Zaliczamy: metan, wodór, azot, gazy szlachetne, dwutlenek węgla

Mechanizm duszącego działania tych gazów polega na zmniejszeniu procentowego udziału tlenu w przypadku wzrostu stężenia tych gazów w powietrzu oddechowym.

Powoduje to deficyt tlenu na który czuły jest mózg.

Niejednokrotnie gazy te są przyczyną eksplozji ( metan i wodór)

1. Zaliczamy: tlenek węgla, cyjanowodór, siarkowodór

Tlenek węgla

ma 200 razy większe powinowactwo do hemoglobiny Hb niż tlen, co powoduje że jego niewielkie ilości w powietrzu wdychanym prowadzą do szybko pogłębiającego się deficytu tlenu.

Hb + CO-> HbO2 -> O2 + Hb Normalny

Hb + CO -> HbCO Hb + CO ^

Stan fizjologiczny to około 3% HbCO

Objawami zatrucia są kolejno:

- częsty i głęboki oddech

- ból głowy

- zaburzenia widzenia

- zaczerwienienie twarzy

- niemożliwość wykonania wysiłku

- przy stężeniach powyżej 30% HbCO następuje zapaść ( krótki oddech, słabe tętno)

Ratowanie: izolacja z miejsca zagrożenia, zabezpieczenie przed utratą ciepła, jak przytomny podać herbatę ciepłą z cukrem, tlenoterapia, a w szpitalu tlenoterapia hipobaryczna

Cyjanowodór

Gaz bezbarwny o zapachu gorzkich migdałów, palny, słabo rozpuszczalny w wodzie, jest bardzo silną trucizną 50 mg powoduje natychmiastową śmierć.

Mechanizm toksycznego działania polega na inhibicji enzymów oksydacyjno redukcyjne co prowadzi do zahamowania oddychania na poziomie komórkowym

Ratujemy: wyciągamy z pomieszczenia na wstrzymanym oddechu, rozbieramy osobę do naga bez oddechu, podajemy natychmiast azotyn amylu – wywołuje Methemoglobinę –ma kolor brunatny, substancja szkodliwa dla środowiska