1. Powstanie państwa wg Protagorasa

Protagoras uważał że ludzie ze swej natury nie mają instynktu społecznego.Nie uznaje prawa natury.Uważał że ludzie przed powstaniem państwa żyli w odosobnieniu,tylko i wyłącznie siły natury zmusiły ich do zakładania osad.Ludzie nie mieli instynktu społecznego dlatego często dochodziło do walk między nimi.Zeus zaszczepił w nich poczucie solidarności(i.s) oraz poczucie sprawiedliwości.Gdy człowiek miał te dwa elementy to było możliwe utworzenie państwa.Wg Protagorasa sprawiedliwość jest od państwa niezależna.

2. Powstanie państwa wg Kalliklesa

Kallikles postrzegał prawo natury jako prawo kosmosu.Prawo natury jako prawo silniejszego.Dobrem jest wyrządzać krzywdę, a złem znosić krzywdę-treśc prawa natury.Państwo utworzyły jednostki słabsze aby bronić się przed jednostkami silniejszymi.Prawo w państwie miało na celu zabezpieczyć jednostki słabsze przed działaniem silniejszych.

3. Powstanie państwa wg Trazymacha

Trazymach zakładał istnienie prawa natury.To prawo jest prawem silniejszego,silniejsi powinni podporządkować słabszych.Państwo powstało z nienasycenia ludzkiej natury.W nim utworzone zostało prawo stanowione.Celem jego było podporządkowanie słabszych.Ustanowione przez silniejszych,są oni ponad prawem.Mogą prawo zmieniać a i tak obowiązuje ono słabszych.

4. Klasyfikacja ustrojów wg Platona

Był on twórcą utopijnej koncepcji państwa idealnego, w którym mieliby rządzić filozofowie. Ustroje Platon podzielił na cztery typy - od najlepszego do najgorszego. Na szczycie tej hierarchii umieścił timokrację czyli rządy ludzi reprezentujących najwyższe wartości moralne. Ucieleśnieniem takiego ustroju była dla Platona Sparta, w której ceniono najwyżej męstwo i honor. Niżej w hierarchii stała oligarchia, czyli rządy ludzi bogatych. Minusem tego ustroju była chciwość jako obowiązująca zasada działania. Dopiero na trzecim miejscu znalazła się demokracja. Charakteryzuje ją brak dyscypliny społecznej i respektu dla władzy, a także niekompetencja rządzących i brak cnót obywatelskich u ludu. Efektem takiego stanu rzeczy jest wszechogarniająca anarchia oraz szerzenie się demagogii. Najniżej w platońskiej hierarchii stała tyrania - ustrój opierający się na strachu i przemocy. Tyran był uzurpatorem nie liczącym się ani z tradycją, ani z opinią poszczególnych grup społecznych.

5. Pozycja jednostki w państwie Platona

Państwo staje ponad jednostką, jednostka stanowi część składową całości. Jednostka w platońskiej wizji nie była wartością suwerenną i samoistną, a jej szczęście osobiste i dobre samopoczucie nie stanowiły przedmiotu troski. Jednostka miała wartość o tyle tylko, o ile życie i działanie służyły realizacji ogólnych celów państwa. Idea państwa zajmowała wyższe miejsce w obiektywnej hierarchii, a niżeli jednostki. To nie państwo istniało dzięki jednostce, ale jednostka żyła dzięki państwu. Grupy rządzące żyły we wspólnocie rodzinnej i majątkowej. Nie znały rodzin. Związki kobiet i mężczyzn wyznaczał los, wychowanie dzieci było wspólne i odbywało się na koszt państwa.Elita nie znała własności prywatnej. Platon był zdania, że wyzwolenie od pokus osobistych, rodzinnych i majątkowych pozwoli na dystans wobec polityki, a tym samym na właściwe, szczęśliwe rządzenie.

6.Realizacja zasady sprawiedliwości w koncepcji Platona

Wg Platona rządy ludzi odważnych, mężnych, uczciwych powinny cechować się cnotą, czyli osiąganiem celów godzących cele osobiste z celami całej wspólnoty i najważniejszą z cech czyli sprawiedliwością. Filozofowie, politycy, władcy wymyślają prawa i egzekwują je.Władca – filozof rozumie idee sprawiedliwości i musi przestrzegać praw. Władza jest sprawiedliwa, jeśli stoi ponad prawem. Sprawiedliwość jest dla Platona najważniejszą cnotą moralną, którą każdy człowiek nosi w głębi duszy. Dobro państwa rozstrzyga się zatem w duszy każdego obywatela. I w tym znaczeniu dusza stanowi pewien model państwa. Sprawiedliwość zaś sprawia, że ludzie mogą żyć ze sobą w pokoju. Natomiast niesprawiedliwość jest złem, głupotą i prowadzi do nieszczęścia.

7.Człowiek jak zoon politikon(zwierze polityczne)

Definicja człowieka jako "istoty państwowej", tj. stworzonej z natury do życia w państwie.Człowiek musi żyć w społeczeństwie. Niemożliwe jest, aby ludzie żyli zgodnie z naturą poza społeczeństwem. Arystoteles, zatem musiał uznać konieczność angażowania się w życie polityczne polis. Sądził, że państwo może zapewnić szczęście człowiekowi. To przez prawo i mechanizmy państwowe ludzie osiągają eudajmonię. Arystoteles twierdził, że państwo jest konieczne, aby ludzi obdarzeni rozumem mogli rządzić nad tymi, co go nie posiadają. Państwo miało łączyć jednostki ludzkie i zapewniać społeczeństwu samowystarczalność Od ludzi działających politycznie domagał się dążenia do sprawiedliwości. Sprawiedliwość zaś obok przyjaźni i umiarkowania była podstawą szczęścia ludzi.

8. Klasyfikacja ustroju wg Arystotelesa

Arystoteles wyróżnił trzy ustroje dobre i odpowiadające im trzy ustroje zdegenerowane. Do tych pierwszych zaliczył monarchię, arystokrację i politeję. Ich cechą wspólną jest to, iż rządy sprawowane są dla dobra powszechnego, a różnica polega na tym, kto rządzi: jednostka, grupa czy ogół. Monarchia opiera się na tradycji i poszanowaniu ciągłości ustrojowej oraz osobistych walorach rządzącej jednostki. Istotą arystokracji są z kolei rządy ludzi najcnotliwszych, dobranych według kryterium walorów moralnych. Politeja to ustrój, w którym dominuje klasa średnia, zasobna i samodzielna. Taki ustrój cechuje stabilność i równowaga, nie dochodzi w nim do konfrontacji między biegunami nędzy i bogactwa. Arystoteles był szczególnie przywiązany do tego systemu ustrojowego. Do ustrojów zdegenerowanych zaliczył natomiast tyranię, oligarchię i demokrację. Pierwszemu zarzucał sprowadzenie współobywateli do roli niewolników, drugiemu rządy pieniądza i odsunięcie na daleki plan wartości niematerialnych, zaś trzeciemu chaos i uleganie demagogii. Arystoteles był zwolennikiem „złotego środka”, czyli stosowania takich rozwiązań, które łączą w sobie pozytywne cechy przeciwstawnych modeli. Takim „złotym środkiem” była dla niego politeja - ustrój pośredni między oligarchią a demokracją, stanowiący nową, pozytywną jakość. Głosił kult umiaru, który był jego zdaniem najlepszym zabezpieczeniem przed rewolucjami i wstrząsami społecznymi.

9. Najwłaściwszy ustrój wg Arystotelesa

Idealny ustrój polityczny, którego twórcą był Arystoteles.Uważał ze inne ustroje były ułomne. Był to ustrój, gdzie przy równowadze bogatych (oligarchia) i ludu (demokracja) dominującą pozycję zajmuje umiarkowany stan średni, który zapewnić ma rządy rozsądne i uczciwe odpowiadające postawie i osobowości tej grupy.Arystoteles uważał, że politeja zagwarantuje sprawiedliwe i stabilne rządy oparte na cnotach obywatelskich oraz stwarza możliwości indywidualnego rozwoju każdemu człowiekowi. Politeja charakteryzować się także miała najwyższym stopniem poszanowania godności jednostki i zbiorowości oraz troską o wspólne dobro, jakim jest państwo.

10.Prawo natury w koncepcji Arystotelesa

U Arystotelesa natura występuje jako stróż powszechnego ładu, twórca harmonii świata.Pierwszy filozof, który ostatecznie wyodrębnił prawo natury od praw świata przyrody i uczynił prawo natury normą postępowania.Wyodrębniając prawo natury nadał mu charakter normy moralnej, która brzmi: "dobro należy czynić, zła należy unikać".Teoria prawa natury Arystotelesa wynikała z jego koncepcji człowieka jako zwierzęcia społecznego. Jednak Arystoteles, chociaż przyjmował istnienie prawa natury, nie przyjmował istnienia stanu natury.Prawo natury jest niezależne od woli prawodawcy, ma zasięg powszechny i niezmienną treść. Nie wymaga ono akceptacji władzy państwowej.Człowiek poznaje je dzięki swemu rozumowi. Nakazy i zakazy prawa natury mają źródło w istocie człowieka. Stąd płynie jego powszechna znajomość.Arystoteles uważał, że powinien zachodzić ścisły związek między prawem stanowionym i prawem natury.Obydwa te prawa obowiązują w państwie. Pr natury tworzy podstawę dla pr stanowionego.Pr stanowione jest wyrazem poczucia dobra i poczucia sprawiedliwości w ściśle określonych warunkach, jest prawem zmiennym i obowiązuje tylko w obrębie państwa, wypływa ze swobodnej decyzji stanowiącego. U Sofistów prawo natury wytyczną postępowania, u Arystotelesa normą moralną!

11.Sprawiedliwość w poglądach Arystotelesa

Sprawiedliwość:wyrównawcza i rozdzielcza. Rozdzielcza-równe traktowanie wszystkich podmiotów należących do pewnej kategorii.Wyrównawcza-wina ukarana,zasługa nagrodzona.Sprawiedliwość wyrównawcza wymaga, by zakup towaru był za cenę nie niższą niż koszty wytworzenia tego produktu, zaś sprawiedliwość rozdzielcza zakłada, że każdy kto uczestniczył w produkcji tego towaru musi dostać jakąś część zysku, która jest proporcjonalna do jego wkładu pracy. Arystoteles podkreśla, że przygotowana przez niego koncepcja sprawiedliwości została wprowadzona z obserwacji zachowań ludzkich, ponieważ właściwością bytu ludzkiego jest posiadania w nadmiarze jakichś dóbr. Dopiero wtedy pojawia się problem sprawiedliwego podziału tego między jednostki.Filozof dodaje, że człowiek z natury jest istotą, która pragnie żyć i realizować siebie w społeczeństwie. Ta prawda powinna ułatwić rządzącym wychowanie każdego obywatela do cnoty, zwłaszcza tej najważniejszej, jaką jest sprawiedliwość. Najważniejsza władzą człowieka jest rozum, dzięki niemu człowiek odróżnia zło od dobra, to, co sprawiedliwe od tego co niesprawiedliwe.

12.Państwo w poglądach św.Augustyna i św.Tomasza z Akwinu

Państwo według nauki św. Tomasza miało za zadanie prowadzić ludzi ku wiecznej szczęśliwości, czyli miało im stworzyć warunki potrzebne do zbawienia. Warunkami tymi były: pokój oraz porządek, czyli hierarchiczna struktura społeczna. Twierdził on, że nierówność jest składnikiem każdej doskonałości, a hierarchia musi istnieć zawsze i wszędzie. Z konieczności zapewnienia przez państwo pokoju i porządku wynikał pogląd na temat własności.Św. Tomasz uważał, że utrzymanie własności prywatnej stanowi konsekwencje prawa natury i jest niezbędne do normalnego życia społecznego. Takie stanowisko tłumaczyło, prawo do posiadania ogromnych majątków przez grupę, która znajdowała się na szczycie hierarchii społecznej. Właściciel powinien jednak mieć na uwadze dobro ogółu.Tak więc, hierarchiczna budowa społeczeństwa oraz hierarchia celów ludzkości, określały stosunki między jednostką i społeczeństwem a państwem oraz między państwem a kościołem. Z głoszonej przez św. Tomasza dwoistości ludzkiej natury wynikał kolejny pogląd dotyczący państwa. Człowiek jako istota ziemska, cząstka społeczeństwa, która musi się podporządkować władzy świeckiej, ale jako istota obdarzona nieśmiertelną duszą, podlega Bogu, a bezpośrednio władzy duchownej. Przy czym oczywiście cele niebieskie są ważniejsze od świeckich, z czego więc wynika, że państwo powinno być podporządkowane kościołowi. Za najlepszy ustrój państwowy uważał on monarchię (dobrze sprawowaną) , ale ponieważ monarcha nie był już sługą bożym, mógł więc zdegenerować swą władzę, co prowadziło do tyrani.

Dowodził św. Augustyn, że dzieje świata są dziejami zmagań między dwoma państwami: I państwo - państwo boże, II państwo - państwo ziemskie. Jedna część ludzkości stanowi "państwo Boże" drugie zaś "państwo ziemskie".Zmaganie obu państw stanowią dzieje świata, które Augustyn dzielił na sześć okresów. Państwa te nie mają wyodrębnionego obszaru, obywatele tych państw żyją obok siebie. Przywódcą państwa ziemskiego jest szatan, przywódcą państwa Bożego jest Bóg w osobie Chrystusa. Nie można przewidzieć do którego państwa ktoś należy, gdyż nieznane i niemożliwe do przewidzenia jest działanie łaski Boga, która może sprawić, że grzesznik staje się obywatelem państwa Bożego. Sprawa wyjaśni się na Sądzie Ostatecznym kiedy obywatele państwa ziemskiego zostaną raz na zawsze potępieni, zaś obywatele państwa Bożego będą zażywać wiecznego szczęścia z Bogiem.

13.Treść prawa natury oraz naturalna inklinacja człowieka św.Tomasza

Pr natury odnosi się wyłącznie do człowieka.Ma charakter moralny tzn. "dobro należy czynić, zła należy unikać"(Arystoteles)Człowiek poznaje je mocą własnego rozumu (a nie objawienia).Źródłem pr. natury jest istota człowieka + prawo wieczne (Bóg).Z prawa natury wywodzą się: a) ius gentium (prawo ludzkości) pochodzi od prawa natury moralnego, w drodze wynikania, a więc zawiera w sobie jakąś część moralności prawa naturalnego; b) ius civile (prawo pozytywne obywatelskie) zawiera bliższe określenie ogólnych zasad prawa natury, uszczegóławia je.

Św. Tomasz z Akwinu wyjaśniając zagadnienie prawa naturalnego podkreślał, że jego nakazy wynikają z istnienia naturalnych skłonności – inklinacji. 3 zasadnicze skłonności człowieka: do zachowania życia, do przekazywania życia, i do rozwoju osobowego. Inklinacje te ujawniają ludzką naturę, która ma charakter duchowo-cielesny. Obok więc skłonności wspólnych człowiekowi i światu ożywionemu jest też transcendująca przyrodę skłonność do aktualizacji spotencjalizowanej, lecz zarazem osobowej natury. Inklinacje te nie mogą ulec istotnej zmianie, o ile człowiek miałby nadal być człowiekiem. Z racji tego, czym są, ich realizacja stanowi niezbywalne dobro osobowe tak dla mężczyzny jak i dla kobiety. Zarazem jednak ujawniają one właściwy tym odmiennym płciom sposób ich aktualizacji przede wszystkim w sferze przekazywania życia.

14.Polityka a moralność Machiavellego

Machiavelli uważał że nie należy tworzyć państwa abstrakcyjnego,należy zbadać jak działa rząd w państwie i jak funkcjonuje w rzeczywistości i wyciągnąć wnioski.W moralności człowiek kieruje się zasadą dobra i zła.W polityce człwoeik powinien kierować się skutecznością.Zwycięzców się nie rozlicza,stawia się im pomniki.Święci którzy nie mają oręża w walce to przegrywają.Polityka jest immoralna. Władza jest wykorzystywana, jako środek w służbie innych celów. Polityka jest zdobywaniem wiedzy, jej utrzymywaniem i stałym wzmacnianiem. Machiavelli całe życie poświęcił idei czynienia dobra. Sprawowanie władzy, niezależnie od tego, czy było to działanie moralne czy wolne od podstawowych zasad moralnych, miało służyć czynieniu dobra. Jedyną największą wartością , która jest ponad moralnością, jest dobro ukochanej ojczyzny; tam, gdzie stawką jest jej dobro, nie wolno zastanawiać się czy nasze postępowanie jest moralne czy też nie, jeśli osiągniemy skutek, historia i tak przyzna nam zaszczytne laury. W określonych sytuacjach polityka musi poświecić to co jest nakazem moralnym. Kiedy działanie nie przynosi oczekiwanych efektów, należy zmienić taktykę. Oznaczało to zmianę istniejących kodeksów, co było złamaniem przez Machiavellego zasady podtrzymywania tradycji. Dlaczego Machiavelli uważa, że dobrym sposobem jest odejście od tradycji? Człowiek, który jest dobry i działa zgodnie z zasadami moralnymi, może ponieść klęskę.

15.Najwłaściwszy ustrój wg Machiavellego

Najlepszym ustrojem jest republika.Musi być silna władza w niej i ma przyciągać na swoją stronę.Jeżeli będzie silne państwo to należy wtedy stworzyć ustrój republikański.Republika gwarantuje stabilność i trwałość tego ustroju.Władzę ma sprawować stan średni.Ma być silna armia narodowa.Krytykowana jest tu armia zaciężna, która wg Machiavellego jest przekupna.Gwarancją stabilności jest silna armia narodowa i religia,uważał że ona przyucza do posłuszeństwa panującemu,dlatego może istnieć kościół narodowy.

16.Prawo natury w koncepcji Grocujsza

Powiązał prawo natury wyłącznie z istotą człowieka. Uznał je za wartość autonomiczną, o charakterze immoralnym, co nie znaczy że sprzecznym z moralnością.Pr natury wskazał jako płaszczyznę porozumienia ludzi rozmaitych wyznań i wszystkich czasów.Twierdził, że jest ono do tego stopnia niezmienne, że nawet Bóg nie może go zmienić.Poznawalne za pomocą rozumu.Podstawowymi zasadami prawa natury są: umów należy przestrzegać,krzywdy należy wynagradzać,przestępców należy karać.Ten rozdział prawa natury od moralności doprowadził Grocjusza do związania prawa z wartością sprawiedliwości. Sprawiedliwe jest to, co jest zgodne z naturą społeczeństwa składającego się z istot rozumnych.Na nim oparte prawo pozytywne i ustrój państwowy.Powszechny zasięg.

17.Umowa społeczna wg Hobbesa

Treść umowy społecznej Stan natury, który był stanem wojny wszystkich ze wszystkimi spowodował i związany z nim strach o utratę życia doprowadził do zawarcia umowy każdego z każdym (jednoetapowej) tworzącej społeczeństwo i państwo. Treścią umowy społecznej było zrzeczenie się przez jednostki swojej wolności na rzecz suwerena. W rezultacie tej umowy obywatele mogą mieć w państwie tylko tyle wolności, ile rządzący państwem zechcą im udzielić.

18.Poglądy Hobbesa na władze suwerenną w państwie

Władza nie może spoczywać w kilku rękach gdyż to prowadzi do anarchii, ustrój mieszany to podział na 3 wrogie frakcje dążące do konfliktu. Władza i tak należy do jednego podmiotu, dlatego suweren powinien stać ponad prawem a jego władza nie powinna być niczym związana. Celem władzy suwerennej jest ustanowienie pokoju. Hobbes wyznawał ilościową koncepcje władzy, którą rozumiał jako zdolność do przeprowadzenia własnej decyzji.Obywatel nie może wystąpić przeciwko suwerenowi, który jest bezwzględny i ma zarazem najlepsze cechy ludzkie, ustala normy sprawiedliwości i kryteria dobra i zła. Władza więc nie zależy od poddanych, instytucji czy kościoła.Liczy się efektywność władzy: nieważne skąd pochodzi, ma prowadzić do bezpieczeństwa. Naruszenie umowy społecznej prowadzi do stanu natury, który jest niekorzystny dla człowieka, bo wprowadza zagrożenie śmiercią i nie pozwala spełnić potrzeb człowieka. Polega on na "wojnie wszystkich przeciwko wszystkim.Hobbes przedstawia koncepcję, głoszącą że wszyscy ludzie są równi, a człowiek jest mechaniczną, egoistyczną istotą bez duszy.

19.Państwo jako biblijny lewiatan /Hobbes

W poglądach Hobbesa powstaje państwo absolutystyczne, które pochłania wolność i swobodę kierowania sobą obywateli, państwo- Lewiatan (biblijny smok pożerający wszystko, tu - wolność) Hobbes uważa za najdoskonalszy z ustrojów, co ma uzasadnienie w naturze człowieka, który kierując się wolnością działa antagonistycznie i destrukcyjnie. Dlatego należy mu tę wolność odebrać. Ponieważ ludzie zrzekli się całkowicie swojej wolności, aby powstało państwo, na rzecz suwerena, to od tego momentu człowiek ma tyle wolności ile otrzyma od państwa. Tak więc nie można oceniać działalności państwa - wszelkie ustawy wydawane przez państwo są sprawiedliwe, bo ludzie nie mają wolności. Prawo pozytywne jest jedyną miarą sprawiedliwości.

20.Zagadnienia prawa do oporów wg teorii Hobbesa

Gdy skorzystamy z prawa do oporu automatycznie zrywamy umowe i wracamy do stanu natury.Suweren nie jest stroną umowy społecznej,dlatego nie może fizycznie złamac umowy,jemu przekazaliśmy swoją wolność.Z wyjątkiem:państwo zostało utworzone w tym celu żeby zapewnić bezpieczeństwo i porządek obywateli,aby wydobyć się ze stanu permanentnej wojny.Jeżeli suweren nie jest w stanie zapewnić porządku i bezpieczeństwa to wtedy przysługuje prawo do oporu.

21.Umowa społeczna wg Locke’a

Treść umowy społecznej Ludzie w stanie natury nie chcąc sami rozstrzygać narastających konfliktów stworzyli państwo - zawarli, dwuetapową umowę społeczną każdego z każdym. Treść umowy społecznej dotyczyła przeniesienia na władzę publiczną prawa rozsądzania sporów i wymierzania sprawiedliwości. Tworząc życie społeczne oraz państwo, jednostki nie zrzekły się tej wolności, którą miały w stanie natury, lecz jedynie uwolniły się od niedogodnej sytuacji, w której każdy był sędzią w swojej sprawie, dlatego właśnie w przypadku bezprawnego ograniczenia wolności jednostek Locke przyznaje społeczeństwu prawo do oporu - rewolucji.

22.Poglądy Locke’a na władzę suwerenną

Locke akceptował role jednostki i społeczeństwa,także jako podmiotów suwerenności politycznej.W teorii Locke’a suwerenem władzy politycznej staje się politycznie rozumiany naród,a formą sprawowania władzy-demokracja.Aby zagwarantować wolnośc,która zgodnie z prawem natury przynależna jest każdemu człowiekowi,potrzebna jest władza,której głownym zadaniem i kompetencją jest ściganie przestępców gwałcących wolność innych oraz zapenienie odpowiednich odszkodowań,szanowanie wolności i własności obywateli.Locke opowiada się za ustrojem społeczeństwa obywateli,którzy dla własnego interesu dobrowolnie powołują władzę publiczna i przeciwstawia się jednoczenie ustrojowi monarchii absolutnej z jej doktryną władzy absolutnie suwerennej.

23.Zagadnienia prawa do oporów w poglądach Locke’a

Ponieważ lud w umowach społecznych Locke’a tylko częściowo odstąpił od swoich praw, ma prawo zatem występować przeciwko wszelkim uzurpacjom władzy. Najpierw jednak powinien odwołać się do woli nieba następnie do woli ziemskiej. Jeżeli te odwołania nie poskutkują ma prawo stawić opór władzy. Lud ma prawo do oporu przeciwko wadliwej władzy wykonawczej. Ma prawo obalić taką władzę i powrócić do stanu natury i ustanowić nowe władze.

24.Najlepszy ustrój wg Locke’a

Locke sformułował podstawową ideę liberalizmu – zasady indywidualizmu oraz wolności jednostki od państwa.Opowiadał się za autonomią partii politycznych, stowarzyszeń, korporacji, spółek i przedsiębiorstw.Wzorem dobrego rządu była umiarkowana monarchia, w której władza byłaby podzielona. Najlepiej byłoby, gdyby prawodawstwu, wykonawstwu ustaw i obronie kraju odpowiadały władze ustawodawcza, wykonawcza (rządzenie i wymiar sprawiedliwości) i federacyjna (polityka zagraniczna).Parlament powinien reprezentować jak największą ilość obywateli i podejmować decyzje większością głosów. Wybory do parlamentu miały być aktem opartym na cenzusie majątkowym.W związaniu parlamentu prawami podmiotowymi jednostek upatrywał najważniejszy element systemu konstytucyjnych gwarancji, chroniących górę mieszczańsko-szlacheckiego społeczeństwa.

25.Podział władz wg Locke’a

Lock wyróżniał 3 funkcje państwa: prawodawczą, wykonawczą i federacyjną(czyli obrona kraju i polityka zagraniczna). Jednakże chciał powierzyć ich wykonywanie tylko 2 organom: legislatywie władzę prawodawczą; egzekutywie- władzę wykonawczą i federacyjną. Główną zasadą było aby nie łączyć władzy prawodawczej z wykonawczą w jednym organie.Gwarancję wolności widział Locke w podziale władz na ustawodawczą i wykonawczą, które to władze miały być sprawowane przez różne osoby. Władza ustawodawcza, określana jako najwyższa, miała należeć do reprezentantów obywateli. Ci zaś byli zobowiązani do posłuszeństwa rządowi, dopóki działała ona zgodnie z prawem natury oraz z zasadniczymi normami pozytywnymi i dopóki nie naruszała ona stanowionych przez władzę ustawodawczą praw.

26.Państwo w poglądach Burke’a

Burke uważa za naturalne to, że istnieją różne klasy, że znajdują się względem siebie w hierarchii. Nadawanie praw przy urodzeniu nie jest jego zdaniem nienaturalne, niesprawiedliwe ani niepolityczne. Stwierdza, że niezbędne jest, aby jedna z klas miała przewagę. Jego zdaniem nie jest to przeciwko wolności, gdyż do władzy predestynują cnota i mądrość. Wolność bez mądrości i cnoty jest największym złem. Wszystko powinno być dostępne, lecz nie dla każdego bez różnicy: nie można posadzić na tronie człowieka głupiego o ciasnych horyzontach, bez wykształcenia. Często trzeba hamować ludzkie namiętności i kontrolować ich wolę. Może dokonać tego tylko władza zewnętrzna. Zarówno ograniczenia jak i swobody należą do praw człowieka. Ludzie mają prawo do życia zgodnego z regułami (ustalonymi w danym społeczeństwie), mają prawo do sprawiedliwego traktowania (bez względu na to, jakie funkcje społeczne pełnią), do owoców swych starań, do dorobku rodziców, do wykarmienia i wychowania potomstwa, do zrobienia dla siebie tego, co potrafi się zrobić bez naruszenia praw innych, nie każdy ma równe prawa do udziału we władzy i w zarządzaniu państwem (to powinno być ustalone przez konwencję), nikt nie może być sędzią w swojej sprawie. Ludzie nie mają prawa do tego, co nierozumne i tego, co dla nich niekorzystne.

27.Jakie prawo jest najlepsze wg myślicieli szkoły hist.Żródło

Szkoła historyczna twierdziła,że prawo jakie obowiązuje w państwie któremu wszyscy jesteśmy podporządkowani to pr.zwyczajowe(pr stanowione można narzucić,ludzie się buntują).Pr zwyczajowe kształtuje się stopniowo w drodze ewolucyjnej nie jest ono narzucone a źródłem jego jest duch narodu.Należy badać historię i dzieje narodu wtedy odkrywamy treść tego prawa.Prawa się nie tworzy tylko odkrywa.Ustawodawca badając prawa stwierdza,ze takie prawo istnieje.Porozumienie możliwe jest dzięki temu że w prawie każdego narodu znajduja się elementy pr rzymskiego i to pozwala na porozumienie między narodami.

28.Powstanie państwa wg Rosseau

Uważał, że człowiek z natury jest dobry,do moralnej degradacji doprowadził go rozwój kultury.Stan natury był stanem pokoju i harmonii. Człowiek zrezygnował ze swego szczęścia przez klęski elementarne (powodzie, trzęsienia ziemi, pożary lasów), które zmusiły go do łączenia się z innymi ludźmi dla ochrony przed złem;Powstała rodzina – rozwinęły się ludzkie namiętności, miłość, próżność, zawiść;

Człowiek stawał się amatorem wygody, opanowała go rządza własności. Własność dała początek podziału na bogatych i biednych. Doprowadziła do stanu wojny. Sprawiła, że siły wszystkich złączyły się w jedno – powstało państwo

29.Umowa społeczna wg Rosseau

Przejście od stanu natury do życia w państwie w niej postulat wszystkich jednostek.Maja one wszystkie po utworzeniu państwa uczestniczyć w rządzeniu na zasadzie równości; nie ogranicza równości człowieka - ten podlega tylko prawu pozytywnemu, na które dobrowolnie się zgodził; a nie innym ludziom; ludzie są nadal równi - utożsamienie grupy rządzących i rządzonych;ma charakter społeczny (sytuacja jedn. jest rozpatrywana z punktu całego społeczeństwa);celem państwa jest korzyść wszystkich, a nie jednostek czy grup;wymaga poddania się prawu, rezygnacja ze stanu natury i poddanie się stanu społecznemu.

30.Pojęcie woli powszechnej wg Rousseau

Wola powszechna obowiązuje zawsze i w każdych warunkach.Pozwala dostrzec czego „tak naprawdę” chcą ludzie, kiedy nie myślą tylko i wyłącznie o sobie, ale kiedy przy podejmowaniu jakiejkolwiek decyzji biorą mają na uwadze dobro całej społeczności, której są członkami, gdyż „jedynie wola powszechna może kierować siłami państwa odpowiednio do celu jego założenia, którym jest dobro wspólne. Jeżeli bowiem sprzeczność interesów prywatnych uczyniła tworzenie społeczeństw niezbędnym, to obopólny interes uczynił owo tworzenie możliwym. Otóż społeczeństwo powinno być rządzone tylko według swojego interesu”.Wola powszechna, jako wyraz interesu wspólnotowego, przysługuje obywatelom, wola partykularna zaś — jednostkom.Wola jest powszechna gdy jej treść jest zgodna z interesem całości. Zwierzchnictwo ludowe można interpretować jako formę, zaś treścią jest wola powszechna interpretowana jako racjonalny interes wszystkich członków społeczeństwa. Dla zagwarantowania woli powszechnej wystarcza zasada większości głosów.

31.Wolność od i wolność do wg B.Constanta

Wolność do – polega na posiadaniu zdolności i mocy realizacji czegoś, realizacji zamierzeń np. chcę studiować i to robię.Wolność od – polega na nieobecności arbitralnego przymusu zewnętrznego. Filozofie mówią, że ta arbitralność dotyczy państwa, instytucji państwowych. Im mniej ingerencji państwa, tym w większym stopniu człowiek staje się wolny. Brak predyspozycji nie ogranicza wolności człowieka.
Krytycy zwracają uwagę, że ten podział nie jest oczywisty, zbyt czytelny. Wg nich wolność od – do zadań państwa, jako wspólnoty ludzi, należy także budowa pewnych warunków, od których zależą nasze predyspozycje. Wolność w sensie starożytnym i nowożytnym.Constant stwierdził, że można zaobserwować, że w czasach starożytnych wolność polegała na prawie do współdziałania dla obywateli do podejmowania decyzji w państwie. Jest to wolność w sensie starożytnym (wolność publiczna, wolność obywatelska). Twierdzi, że nie ma konfliktu między jednostkami i wspólnotą. Wolność polega na tym, że się współdecyduje. Ten typ wolności dominował w starożytności ale działał także później. Cechą charakterystyczna tej wolności jest kwestionowanie wolności indywidualnej, wolności do aktywności obywateli.

32.Zasada użyteczności w poglądach Benthoma

Na podstawie obserwacji Bentham doszedł do wniosku, że wszyscy ludzie podlegają przeżyciom przykrości i przyjemności. Doznania te wpływają na działania człowieka.Niemożliwe jest wyzwolenie się spod siły przykrości i przyjemności.Zasada utylitaryzmu Benthama pragnie przekształcić tę zależność w stan uświadomiony po to, by przy pomocy rozumu i prawa świadomie potęgować szczęście.Motywem wszystkich działań człowieka jest dążenie do przyjemności i unikanie przykrości.Zasada użyteczności to zarazem zasada najwyższego szczęścia.Wszelkie poczynania rządu i obywateli są aprobowane, jeśli potęgują szczęście. Bentham utożsamia moralne z tym, co przyjemne (bo użyteczne) a to, co sprawia przykrość jest niemoralne.Szczególną rolę w tej teorii pełnią przyjemności dobrobytu, z której wynika, że każdy musi mieć coś na własność (w największej sprzeczności z zasadą użyteczności - czyli zasadą najwyższego szczęścia - pozostaje wspólna własność). Dążenie do tego, aby zaspokoić własne przyjemności jest wprawdzie wyrazem egoizmu, ale urzeczywistniając własne przyjemności zarazem urzeczywistnia się zasady ogólne.

33.Wolność w poglądach Milla

Mill był przekonany, że człowiek powinien żyć w społeczeństwie i mieć z tego powodu pewne ograniczenia. Ludzie jako członkowie społeczeństwa nie powinni pozostawać obojętni na dobro innych ludzi (dobro w sensie szerokim – i materialnym, i możliwości kształtowania swej indywidualności). Człowiek musi nauczyć korzystać się z wolności.Mill chciał wykształcić społeczeństwo. Postulował, by reprezentację zapewnić także mniejszościowym grupom wyborców. Postulował wprowadzenie jawnych wyborów; miał jednak obowiązywać cenzus wykształcenia. Osoby nie posiadające środków do życia miały być pozbawione prawa głosu. Podstawowym zadaniem państwa jest działanie poprzez prawo na rzecz maksymalizacji wolności (umożliwienia rozwoju i indywidualizacji jednostek).

34.Metoda formalno-dogmatyczna

Pozytywiści podchodza do prawa na wzór domatów religijnych.Prawo powinno być oceniane pod kątem słuszności,sprawiedliwości,racjonalności.jedynie co można badać i krytykować to relacje pomiędzy poszczególnymi przepisami prawnymi,ustawami,normami prawnymi.Pozytywiści prawni oddzielają sfere prawa i sferę moralności,ale te zachowania są moralnie słuszne,wskazane na które wskazują przepisy prawa.

35.Prawo wg Austina

Austin określa prawo jako "regułę ustanowioną dla istoty myślącej przez inną istotę myślącą, mającą nad tą pierwszą władzę". Prawem jest więc rozkaz poparty groźbą, ale tylko taki, który ustanowiony został przez suwerena.Suweren to jednostka która ma władzę nad innymi jednostkami. Jest to władza ziemska - z tego powodu Bóg nie jest suwerenem i tym samym prawo boskie nie jest prawem w ścisłym rozumieniu. Z kolei na pozytywną moralność składają się normy, które albo nie zostały ustanowione przez suwerena, albo nie są poparte groźbą.Suweren rozumiany może być na dwa sposoby: jako suweren de iure (czyli taki, któremu władzę przyznają przepisy prawa) oraz de facto (taki, który ma faktyczny posłuch). Tylko w tym drugim znaczeniu posługuje się pojęciem suwerena Austin, rozumiejąc jego władzę jako faktyczną i będącą pierwotną w stosunku do prawa.Władza suwerena jest nieograniczona, niepodzielna i nieprzerwana. Nikt nie może nakładać na suwerena obowiązków (włącznie z nim samym), nikt nie może jego władzy ograniczać; władza ta nie może zostać rozdzielona między różne podmioty i stale spoczywa w rękach suwerena. Zdaniem Austina to, co potocznie określane jest jako prawo, podzielić można na cztery kategorie:prawo boskie (ustanowione przez Boga dla człowieka),prawo pozytywne,pozytywna moralność (różnego rodzaju normy społeczne),prawa figuratywne (określane jako prawo przez analogię, np. prawa ekonomii czy prawa fizyki).

36.Normatywizm prawny Kelsena

Kelsen określał przynależność norm prawnych do danego systemu prawnego w sposób formalny, opierając się na kompetencji udzielonej normie niższego rzędu przez normę wyższego rzędu (przy czym za normy prawne uważał on zarówno normy generalne i abstrakcyjne, jak i normy indywidualne i konkretne), konstruując w ten sposób tzw. „piramidę norm”- hierarchiczną strukturę systemu prawnego, na szczycie którego znajdowała się norma naczelna. Z tym, że owa norma naczelna nie miała charakteru ustawowego a domyślny, stanowiąc hipotetyczne założenie stanowiące podstawę i sens istnienia całego systemu prawa o charakterze powinnościowym.Grundnorm nakazywała dawać posłuch takiemu systemowi norm, który był skuteczny społecznie, stąd też koncepcja Kelsena sankcjonowała obowiązywanie totalitarnych porządków prawnych państw nazistowskich i komunistycznych i stanowiła niejako ich usprawiedliwienie. Tak więc i w tej koncepcji ponownie odnajdujemy też sprzeczności dotyczące rozdziału świata materialnego od niematerialnego przy jednoczesnym łączeniu elementu normatywnego (legitymacji kompetencyjnej) z elementem realistycznym (społeczną efektywnością normy).

37.Prawo a moralność w poglądach Petrażyckiego

Głosił wyższość prawa nad moralnością, gdyż lepiej przystosowuje jednostkę do życia społecznego. Proces przystosowawczy ma źródło w 2stronnym charakterze prawa. - Uprawnienie to przeżycie, że dane zachowanie się jest przez kogoś lub przeze mnie wymagalne, właściwy jest mu roszczeniowy charakter - moralność pozbawiona jest tej cechy. Roszczeniowość prawa powołuje do życia instytucje w państwie, które precyzują system norm prawnych. - Motywy działania człowieka nie mają znaczenia w świetle prawa. - Roszczeniowość prawa wymaga sądów do rozstrzygania konfliktów. Natomiast normy moralne są ogólne i nie kodyfikowane. Nie jest im właściwy przymus, ponieważ w sferze moralnej istotne znaczenie mają motywy ludzkich działań. - Inna też jest w związku z tym struktura normy moralnej i normy prawnej - pierwsza jest imperatywna jednostronna, zaś norma prawna jest imperatywno - atrybutywna, dwustronna.

38.Polityka prawa w poglądach Petrażyckiego

Do stworzenia tej nowej dziedziny doprowadziło Petrażyckiego przekonanie o działaniu wychowawczym prawa;miała przede wszystkim doskonalić prawo i w ten sposób udoskonalić psychikę jednostek;wypełnia lukę, która powstała w wyniku odrzucenia teorii prawa natury;pojmuje prawo jako środek służący kształtowaniu psychiki człowieka oraz jako naukę nakreślającą cele ustawodawcze; nakłada ona zobowiązania do określonego działania nie tyle na ogół społeczeństwa, co na ustawodawców;ustanawia miarę dla oceny obowiązującego prawa pozytywnego.Tworząc politykę prawa, Petrażycki zarazem formułuje ideę odrodzonego prawa natury pojętego jako prawo pożądane w danym czasie i miejscu. Polityka prawa określając jakie prawo powinno być, wskazuje na konieczność odwoływania się nie tyle do istoty człowieka, co do jego rozumu.

39. Założenia liberalizmu gospodarczego

U podstaw doktryny liberalizmu gospodarczego leży zasada korzyści materialnej, która znalazła teoretyczny wyraz w konstrukcji homo oeconomicus: kierowanie się przez większość jednostek zasadą korzyści materialnych nadaje masowy charakter reakcjom ludzkim na określone bodźce gospodarcze; w tych działaniach przejawiają się obiektywne prawa ekonomiczne; przesłanką funkcjonowania mechanizmów samoregulujących zrodzonych przez te prawa jest całkowita swoboda działania jednostek gospodarczych, czyli realizacja zasady wolnej konkurencji. Według doktryny liberalizmu gospodarczego państwo nie powinno w zasadzie wykonywać funkcji gospodarczych, jedynie chronić własność prywatną, czuwać nad przestrzeganiem zasad porządku publicznego i nad stosowaniem przez jednostki gospodarujące "reguł uczciwej gry".

40.Prawo a moralność Kanta

Prawo a moralność Kant rozdzielił prawo i moralność (jako 1-wszy zrobił to wyraźnie; wcześniej były tylko próby rozdzielenia). Według Kanta prawo stanowione nie ma nic wspólnego z moralnością, ponieważ sensem prawa stanowionego jest uzgodnienie wzajemnej wolności jednostek oraz jej zagwarantowanie. Prawo pozytywne jest więc warunkiem, fundamentem moralności, stwarza warunki, okoliczności, które umożliwiają prowadzenia życia moralnego ponieważ można mówić o moralności, gdy nie ma zniewolenia, przymusu - jest wolność. W takich sytuacjach nie można mówić o moralnych wyborach. Według Kanta tylko prawo pozytywne dzięki swojemu przymusowi gwarantuje człowiekowi korzystanie z jego wolności - prawo jest, więc warunkiem moralności. Moralność wynika z obowiązku, jego poczucie jest najwyższym motywem działania. Prawo stanowione gwarantuje każdemu jednakową wolność poczucie bezpieczeństwa wtedy można mówić o moralności. Moralność jest wtedy, gdy możemy mówić, że moja wolność nikogo nie dotyczy. Moralność to sfera własnej wolności człowieka. Natomiast prawo reguluje sferę między człowiekiem a człowiekiem.