WSTĘP
(slajd1) Tematem mojej pracy jest omówienie i ocena zjawiska anglicyzmów we współczesnej polszczyźnie. (slajd2) W swojej prezentacji omówię historię napływu anglicyzmów do Polski, następnie przedstawię definicję anglicyzmów i przedstawię je w poszczególnych dziedzinach, podzielę zapożyczenia na najważniejsze kategorie i zestawię ze sobą fonetykę polską i angielską. Na zakończenie postaram się ocenić zjawisko anglicyzmów.
Pierwszy wyraz zapożyczony z języka angielskiego pojawił się w Polsce w XII w. Było to słowo „brytan” oznaczające wielkiego psa. W XIII w. pojawiło się słowo „budżet”, a w wieku XIX odnotowano 13 kolejnych zapożyczeń, np. klub, golf, piknik. Powstanie Imperium Brytyjskiego oraz szybki rozwój Stanów Zjednoczonych spowodował ogólnoeuropejską modę na wprowadzanie do języka zapożyczeń angielskich. Wielki wpływ na ich rozwój miały wtedy również emigracje Polaków do tych krajów.
W wieku XX - liczba anglicyzmów gwałtownie rośnie. (slajd3) Z biegiem lat anglicyzmy w Polsce zwiększają się ponad 6cio krotnie. Na początku XX wieku naliczono ich zaledwie 250, a w roku 1994 już 1600.
Dzisiaj zapożyczenia angielskie rozprzestrzeniają się w ilościach masowych, szczególnie te pochodzenia amerykańskiego. Zjawisko to spowodowane jest globalizacją angielskiego poprzez dostęp do Internetu, popularnością kultury amerykańskiej, tj. filmów i muzyki oraz wzrastającymi kontaktami międzynarodowymi. Język angielski jest obecnie językiem międzynarodowym i uniwersalnym. Jadąc za granicę najczęściej on pomoże nam się porozumieć, szukając informacji w Internecie najwięcej znajdziemy po angielsku.
ROZWINIĘCIE
Anglicyzmy wg definicji są to elementy językowe tj. wyrazy, zwroty, konstrukcje składniowe lub związki frazeologiczne zapożyczone do polszczyzny z języka angielskiego.
Analizując zapożyczenia można je podzielić na grupy wedle różnych kategorii. (slajd4)
Ze względu na podmiot zapożyczenia
Zapożyczenia właściwe –wyrazy, które przyjmujemy wraz ze znaczeniem, gdzie czasem upraszczamy pisownię
Bestseller (ang. bestseller)
Biznes (ang. business)
Lider (ang. leader)
Zapożyczenia strukturalne (kalki) – dokładnie odwzorowanie obcych konstrukcji
to be on top – być na topie
teenager – nastolatek
Zapożyczenia semantyczne – polegają na przyjęciu nowego znaczenia dla istniejącego już wyrazu
Przyjazny (ang. friendly) ‘nieszkodliwy dla otoczenia’, np. „przyjazny dla środowiska”
Agresywny (ang. aggressive) ‘gorliwy, entuzjastyczny’, np.: agresywny marketing
Inteligentny (ang. inteligent) ‘’ znamionujący inteligencję, np. inteligentny robot kuchenny
Dokładnie (ang. exactly) ‘oczywiście!, pewnie, że tak!’
Zapożyczenia sztuczne – są to wyrazy utworzone z obcych cząstek składowych (morfemów), czego odmianą są hybrydy – składające się z morfemów dwóch różnych języków
ciucholand – pol. ciuch ‘ubranie’ + ang. land ‘kraj, ziemia’
top modelka – pol. modelka + ang. top ‘najwyższy’
Ze względu na pochodzenie
Fonetyczne – przenoszone drogą fonetyczną dzięki bezpośredniemu obcowaniu z językiem np. interfejs, design
Graficzne – przenoszone za pomocą pisma, które zachowują oryginalną pisownię i do niej dostosowują wymowę np. komputer, detergent
Omawiając anglicyzmy warto również wspomnieć o wymowie. Fonetyka angielska jest znacznie bardziej rozbudowana od fonetyki polskiej. (slajd5) Przykładowo, w języku polskim mamy 6 fonemów samogłoskowych: /i/, /y/, /a/, /o/, /u/, /e/ oraz 2 fonemy samogłoskowe nosowe: /ą/ , /ę/. Za to w języku angielskim fonemów mamy aż 12. Dlatego kiedy zapożyczamy słownictwo z języka angielskiego każdy wyraz musi przejść odpowiednią transformację. Najgorzej jest z zamianą fonemu angielskiego /ə/ (schwa), gdyż, jak widać, znajduje się na samym środku diagramu i w języku polskim nie ma żadnego bliskiego odpowiednika. Wtedy trzeba polegać na pisowni i przybliżyć polską wymowę do brzmienia litery występującej w zapożyczanym wyrazie. Reszta fonemów jest bliska naszym. W praktyce jednak interpretowanie fonemów jest bardzo zróżnicowane. Aby to zjawisko lepiej zobrazować podaję konkretne przykłady: (slajd6)
| Zapożyczenie angielskie | Słowo w oryginale | Wymowa angielska | Wymowa polska |
|---|---|---|---|
| DETERGENT | detergent | /d ɪ t ɜ: d ʒ ə n t/ | /d e t e r g e n t/ |
| KOMPUTER | computer | /k ə m p j u: t ə (r)/ | /k o m p u t e r/ |
| OKEJ | okay | /ə u k e ɪ/ | /o k e j/ |
W tej tabeli ukazana jest zmiana fonemu /ə/. Jak widać w słowie detergent wymowa dostosowuje się do pisowni i zamienia się w /e/. W komputerze za to mamy dwa te same fonemy które zamieniają się na dwie różne: /o/ i /e/.
| Zapożyczenie angielskie | Słowo w oryginale | Wymowa angielska | Wymowa polska |
|---|---|---|---|
| AIRBAG | airbag | /e ə b æ g/ | /e r b a g/ |
| HAPPY END | happy end | /h æ p ɪ e n d/ | /h e p i e n d/ |
Kolejny fonem /æ/. W wymowie jest on pomiędzy polskimi fonemami /a/ i /e/. W jednym przykładzie fonem ten przechodzi w /a/, w drugim zaś w /e/.
| Zapożyczenie angielskie | Słowo w oryginale | Wymowa angielska | Wymowa polska |
|---|---|---|---|
| DESIGN | design | /d ɪ z ɑ ɪ n/ | /d i z a j n/ |
| DETERGENT | detergent | /d ɪ t ɜ: d ʒ ə n t/ | /d e t e r g e n t/ |
| HAPPY END | happy end | /h æ p ɪ e n d/ | /h e p i e n d/ |
| OKEJ | okay | /ə u k e ɪ/ | /o k e j/ |
Fonem /ɪ/. Widzimy, jak w słowie design dwie takie same fonemy przechodzą w dwie różne: samogłoskę /i/ oraz spółgłoskę /j/. W następnym przykładzie słowo detergent nawet zamienia fonem w /e/.
Jak widać, translacja fonemów angielskich na polskie jest bardzo zróżnicowana. Po pierwsze język angielski posiada fonemy inne od polskich, a po drugie ma ich znacznie więcej. Stąd też biorą się problemy w zamianie słów angielskich na polskie.
ZAKOŃCZENIE
Tytuł mojej pracy zawierał również ocenę zjawiska anglicyzmów we współczesnej polszczyźnie. Chciałam w tym miejscu zwrócić uwagę na dwie kategorie zapożyczeń: potrzebne oraz zbędne. Zapożyczenia potrzebne będą to wyrazy nowe, które nie posiadają swoich odpowiedników w języku polskim. Przykładami głównie będą wyrazy z działu informatyki, tj. internet, serwer, modem, router, e-mail, touchpad, iPhone, iPad, CD-ROM, ale też w sporcie czy kuchni: badminton, hamburger, hot-dog. Druga kategoria, zapożyczenia zbędne mają już swój odpowiednik w polszczyźnie. Przykłady takich zapożyczeń to m. in. baby-sitterka czyli opiekunka do dziecka, sandwich – kanapka, newsy – wiadomości, zabukować (ang. to book) – zarezerwować miejsce.
Wracając do oceny zjawiska, nie uważam, żeby anglicyzmy były czymś negatywnym. Każdy niewymarły język ciągle ewoluuje. Innowacje językowe są zarówno nieuniknione jak i wymagane, aby szybciej i wygodniej opisać otaczającą nas rzeczywistość. Podejście zakładające potencjał słowotwórczy języka polskiego wprawdzie pozwala na tworzenie błyskotliwych odpowiedników nowo powstałych przedmiotów, jednak wtedy należy się zastanowić, czy aby na pewno tak utworzona nazwa nie zawiera w sobie innego zapożyczenia. W swojej obecnej formie język polski zawiera mnóstwo zapożyczeń z innych języków, które zrosły się z językiem na tyle trwale, że większość z nas nie jest świadoma ich pochodzenia. Jeśli więc używamy dawnych zapożyczeń żeby uniknąć wprowadzania nowych, to pozostaje pytanie dlaczego nagle zapożyczenia zaczęły nam przeszkadzać? I w czym gorsze jest angielskie zapożyczenie „zabukować” od rezerwacji, z łaciny „reservatus”?