Towaroznawstwo 9.12.2011

Zależnie od wagi, jaką w danym wyrobie przywiązuje się do poszczególnych cech wyróżnia się wśród nich:

• Cechy krytyczne: cechy, których parametry muszą być utrzymane w określonych granicach pod rygorem całkowitej utraty przydatności użytkowej (cechy dyskwalifikujące).

• Cechy ważne: cechy, które decydują o przydatności wyrobu, lecz które mogą ulegać stopniowaniu (mogą przyjmować różne wartości). Ich natężenie ma decydujące znaczenie w klasyfikacji jakościowej wyrobów, czyli w kwalifikowaniu do określonych poziomów jakości.

• Cechy mało ważne: cechy, które różnicują wyroby między sobą, lecz nie wpływają w decydujący sposób na ich poziom jakościowy (np. kolor ołówka, numer butów itp.). Są one mało ważne z punktu widzenia kwantyfikacji jakości, ale bardzo ważne z punktu widzenia konsumenta.

Czynniki determinujące jakość towarów

• Czynniki natury technicznej stanowią podstawę jakości wyrobów, gdyż rozwój nauki i techniki stwarza nowe możliwości w zakresie jakości. Warunkują one jakość wyrobów na całej drodze ich życia, a więc zarówno w sferze przedprodukcyjnej, w produkcji jak i w sferze poprodukcyjnej.

• Czynniki natury ekonomicznej uzewnętrzniają się przede wszystkim w zaangażowaniu kapitału oraz w wyborze i tworzeniu warunków do najwłaściwszego wykorzystania możliwości, jakie stwarza współczesna technika.

• Czynniki natury psychologicznej uwidaczniają się najczęściej jako reakcja na warunki pracy, układ bodźców materialnych i moralnych, stosunki międzyludzkie w zakładzie pracy.

• Czynniki natury organizacyjnej wiążą się z tym przede wszystkim problemy organizacyjne sterowania jakością, kontroli jakości w przemyśle, odbioru jakościowego w handlu.

Przyczyny wzrostu wymagań jakościowych można ująć w następujące grupy:

• Wzrost oczekiwań klientów, na co składa się:

  • Coraz większa kompleksowość

  • Dodatkowe funkcje

  • Większa wydajność

  • Eksploatacja w warunkach ekstremalnych

  • Wysoki stopień bezpieczeństwa

  • Wzrost niezawodności

  • Łatwość naprawy i konserwacji

  • Taniość wyrobów

  • Skrócenie czasu projektowania

• Nowe uregulowania prawne

  • Przepisy bezpieczeństwa

  • Rozporządzenia w dziedzinie ochrony środowisko

  • Ustawa o odpowiedzialności cywilnej za jakość wyrobów

  • Normy/wytyczne

• Istotnie cele przedsiębiorstwa

  • Nowoczesne wyroby

  • Wysoka wydajność i niezawodność

  • Wysoki stopień akceptacji wyrobów na rynku

  • Wysoka rentowność

  • Ograniczenie ryzyka

  • Dobra renoma firmy

• Zaostrzona konkurencja, na którą składają się

  • Umiędzynarodowienie

  • Technologie wyższego rzędu

  • Rosnąca presja na koszty

  • Skrócenie czasu wprowadzenia innowacji

Każdy towar charakteryzuje się ściśle określonymi właściwościami fizycznymi fizykochemicznymi, mikrobiologicznymi i innymi, które wynikają głównie z zastosowanych do produkcji surowców i procesu technologicznego.

Stanowią one istotne cechy identyfikacyjne produktu oraz warunkują pożądane właściwości towaru. Określenie tych właściwości sprowadza się często do oznaczania w wyrobach poszczególnych parametrów jakościowych, które charakteryzują jakość tych wyrobów.

Uzyskane wyniki oznaczeń porównuje się z parametrami określonymi w obowiązujących dokumentach np. w normach, umowach ,warunkach technicznych.

W towaroznawstwie i w praktyce gospodarczej prawie wszystkie metody pomiarowe są oparte na systemie metod znormalizowanych zwanych metodami umownymi.

Istotną sprawą jest nie metoda pomiarowa, lecz cel pomiarów, tj. uzyskanie pożądanej informacji o badanym towarze.

Badania jakości materiałów i wyrobów mogą być niszczące lub nieniszczące.

• Badania nieniszczące umożliwiają ustalenie właściwości obiektu bez w/w ingerencji. Stosowane są często np. defektoskopii do wykrywania wad, pęknięć, rys itp. W badaniach tych stosuje się metody np. elektryczne, akustyczne, magnetyczne itp.

• Badania niszczące wiążą się ze zniszczeniem lub poważnym uszkodzeniem badanego materiału lub wyrobu np. uszkodzenie powstałe przez wycięcie próbki. Typowe badania niszczące to badania chemiczne, wytrzymałościowe, eksploatacyjno-użytkowe itp.

W zależności od celu, w jakim podjęte zostają badania, oraz od stopnia ich dokładności stosowane są różne metody badania jakości towarów. Do najważniejszych należą:

• Metody organoleptyczne

• Metody laboratoryjne

• Metody doświadczalnego użytkowania

Metody organoleptyczne:

Dokonywanie oceny na podstawie wrażeń odbieranych za pomocą zmysłów: wzroku, węchu, słuchu, smaku i dotyku. Zajmują one szczególną pozycję wśród współczesnych metod co wynika z dogodności ich stosowania niemal w każdych warunkach, a także z fakty, że prowadzą do szybkiej , bezpośredniej oceny wyrobów.

Do metody tej zalicza się też większość badań dokonywanych za pomocą zmysłów wzroku, węchu, słuchu i dotyku.

Stosuje się je na dużą skalę w zakładach produkcyjnych i w laboratoriach badawczych a także przez konsumentów, którzy jakość badanych towarów oceniają przede wszystkim organoleptycznie.

W ramach metod organoleptycznych rozróżnia się dwa sposoby dokonywania oceny:

• Ocenę organoleptyczną

• Analizę sensoryczną wyrobów

Ocena organoleptyczna – ocena jakości towaru dokonana za pomocą zmysłów.

Ocena sensoryczna – ocena jakości z zastosowaniem metod i warunków zapewniających dokładność i powtarzalność wyników dokonana przez zespół osób o uprzednio sprawdzonej i odpowiednio dużej wrażliwości sensorycznej ( zdolność odczuwania, odbierania bodźców zewnętrznych tzn. obiektywnie istniejących cech, jak np. barwy, kształtu, konsystencji, zapachu, smaku i innych za pomocą zmysłów).

NA rzetelność oceny organoleptycznej wywierają wpływ następujące czynniki:

• Stan zdrowia badającego

• Stan psychiczny i stopień zmęczenia fizjologicznego

• Warunki otoczenia, pomieszczenia, temperatura, oświetlenie

• Wrażliwość zmysłowa

• Czas trwania badania

Do podniesienia obiektywności wyników badań organoleptycznych stosuje się np. wzorce porównawcze, prostą aparaturę pomocniczą (lupa, prześwietlasz, kamerton, itp.).

W celu uzyskania mierzalnych wyników stosuję się punktową ocenę jakości towarów (np. skala punktowa od 1 do 10).