Warszawa, maj 2016
OPRACOWANIE TEKSTU OLGI CZERNIAWSKIEJ
DYLEMATY ANDRAGOGIKI
Uwagi wstępne
Dylematy to trudne wybory, złożoność, dyskusyjność; andragogika jest właśnie na swoim zakręcie- stało się to dlatego, że była zawsze bardzo uwikłana w potrzeby polityki i propagandy (chodzi o komunizm i okres PRLu)
W poszukiwaniu podmiotowości
Andragogika musi zdefiniować pojęcie podmiotowości człowieka dobrego
R.Guardini: człowiek jako osoba posiada możliwość określenia samego siebie
w działaniu, a nie tylko dopasowania się do warunków zewnętrznych. Posiada zdolność tworzenia sobie sytuacji życiowych, a nie tylko adaptacji do środowiska społecznego
Fakt bycia sobą sprawia, że człowiek przestaje być środkiem, a staje się podmiotem
Maieutyka osoby- wzbudzanie osoby w wychowaniu
Odwieczny dylemat andragogiki
Zawsze stawiano pytanie, czemu służyć ma andragogika: pytaniu jak żyć, czy za co żyć? – czyli czy skupiać się na kształceniu ogólnym czy ograniczać się do kształcenia zawodowego? Wychowanie czy socjalizacja?
Polska andragogika pod wpływem ideologii ograniczała swoje zainteresowania badawcze do kształcenia formalnego i instytucjonalnego; czasem zdarzały się pytania o kształcenie nieformalne, za to kształcenie incydentalne było zupełnie pominięte
Badania nad jednostkowymi projektami edukacyjnymi (robione z Niemcami) ujawniły złożoność i bogactwo procesów edukacyjnych dorosłych
Badania jednostkowych projektów ukazały to, co J. Mezirov określa jako zmianę perspektyw jednostki; takie uczenie jest odmienne od oświaty dorosłych opierającej się na wzmocnieniu umiejętności przez ćwiczenie; zmiana perspektyw wynika
z potrzeby jednostki przemiany postrzegania siebie i świata; nowa perspektywa jest zawsze syntezą przeszłości i teraźniejszości, a zadaniem oświaty dorosłych jest ułatwianie procesu zmiany tej perspektywy
H. Siebert uważa, że edukacja nie jest celem samym w sobie, a narzędziem, które ma służyć pomocą w rozwoju jednostki, edukacja ma więc służyć emancypacji politycznej jednostki, wyzwolić jej na samodzielność i krytycyzm wobec rzeczywistości społecznej
i technologii
Ważne jest przyjęcie relacji osobowej w kształceniu między uczącym a uczącym się
Paradygmat ekologiczny Sieberta : koncentracja teorii i praktyki na środowisku życia jednostki, na tym co robi w sferze polityki i życiu społecznym, na codziennych relacjach z otoczeniem (ważne jest życie codzienne, jego składowe, jego przeżywanie); proces edukacyjny w tym ujęciu postrzegany jest holistycznie, ponieważ powstaje w trakcie życia i przekształcania się jednostki w osobę dzięki doświadczeniom, stycznością społecznym i refleksji (ujęcie charakterystyczne dla Włoch)
Najgłębiej traktowanie edukacji jako procesu całożyciowego wyraża szwajcarska szkoła profesor Dominice; opiera się na teorii biegu życia, biografii, ćwiczeń, opowiadaniu życia i pisaniu biografii, w których fakty edukacyjne stanowią oś centralną, uczy analizy własnego życia i procesu autoedukacji, tego co ja powoduje
i co się na nią składa itd.
Podsumowanie
Truizmem jest stwierdzenie, że andragogika w Polsce stoi przed koniecznością upodmiotowienia dorosłego w roli osoby uczącej się; najwyraźniej występuje to
w sytuacji kształcenia bezrobotnych, których z jednej strony przygotowuje się do prezentacji swojej osoby, a z drugiej na kursach uczy „po dawnemu” , nie wnikając
w osobiste doświadczenia, motywacje, nie doradzając
Pojawiają się nadzieje związane z nowymi pismami tematycznymi, bibliotekami, stowarzyszeniami
Daleka jest jeszcze droga odtworzenia dawnej pozycji polskiej oświaty dorosłych
i odbudowania jej prestiżu z okresu przed PRL; degradacja przyczyniła się do strat, które ciężko odbudować