WYKŁAD 13 16.01.13r
Zmiana społeczna
Zmiana społeczna jak i struktura społeczna należą do problematyki zajmującej się społeczeństwem.
A. Comte- mówił o statyce i dynamice społeczeństwa, mógł on zakładać że rzeczywistość się zmienia.
Refleksja na temat zmian społecznych
Refleksje te po II wojnie światowej zyskały na znaczeniu. Renesans- zmiany społecznej, należy wskazać 3 uwarunkowania tego podejścia:
1. zmiany po II wojnie światowej- rozpad systemu kolonialnego związane z tym były daleko idące przekształcenia w tych społeczeństwach; zróżnicowanie etniczne w Wielkiej Brytanii i Francji jest pochodną rozpadu systemu kolonialnego; przekształcenie struktury społecznej w krajach kolonizowanych- nowoczesny kapitalizm
2.lata 60 XX w. duże nasilenie ruchów konstentacyjnych- kapitalizm i konsumpcja, protesty studentów w USA; Europa grupy terrorystyczne czerwone brygady
3.lata 80/90 XX w. transformacja postkomunistyczna w krajach komunistycznych
W ostatnich latach dynamika społeczna była intensywniejsza, społeczeństwa są dziś ogromnie dynamiczne.
Ewolucja społeczna- zmiana występuje w dłuższym przedziale czasu, obejmuje kilka pokoleń
Zmiana społeczna- nie musi mieć dłuższej perspektywy, może się dokonać w krótkim czasie jest uzasadniona gdy przekształcenie dotyczy:
*ważnej dziedziny życia społecznego np. gospodarki, edukacji
*szerszej zbiorowości nie jest udziałem rodziny czy grupy społecznej ale dotyczy regionu
Musi charakteryzować się pewną trwałością. Jest pewnym procesem można wyróżnić etapy czy stadia tego wydarzenia i charakteryzuje się pewną logiką (wydarzenia przyczynowo-skutkowe) kolejny etap jest określany przez etap poprzedni. Każda zmiana ma swój kierunek:
*gdy t 2 jest lepsze niż t 1- zmiana rozwojowa
*gdy t 2 jest gorsze niż t 1- zmiana regresywna
* brak zmian- stagnacja
Stadia rozwoju gospodarki z którą związane jest wew. zróżnicowanie społeczne
1.łowiecko-zbierackie (zaczynał funkcjonować podział pracy)
2.kopienieckiego (tryb osiadły i zakładanie upraw, powstawanie pewnych struktur)
3.feudalizm
4. gospodarka przemysłowa- początek XVIII w. specjalizacja pracy
5.gospodarka postindustrialna- dominacja nad przemysłem i rolnictwem, rozwój usług typu handel, rekreacja, rozrost klasy średniej, struktura społeczna ujawnia: pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo
6.działąnia globalizacyjne- strukturalizacja w inny sposób- przekraczanie granic gospodarka narodowa odchodzi w przeszłość a na jej miejsce pojawia się gospodarka międzynarodowa
Determinanty zmiany społecznej:
1.rola techniki i postęp technologiczny
2.czynniki demograficzne- od małego zagęszczenia do coraz większego (czy sprzyja intensyfikacji)
3.czynniki kulturowe- idee systemowe, zmiana pozycji mieszczaństwa
4. rola elit- rewolucjoniści, reformatorzy, wpływ elit na przekształcenie społeczeństwa
Przez te determinanty następują zmiany w gospodarce a nawet w całym społeczeństwie.
Wzrost wiedzy, zainteresowanie kształceniem. Wzrost znaczenia informacji i tworzenie się struktur z wytwarzaniem i odbieraniem informacji. Następuje zmiana źródeł kształtowania się świadomości społecznej- środki masowego przekazu. Społeczeństwa post przemysłowe postęp w biomedycynie – zmiana struktury wieku, wydłużanie ludzkiego życia. Rozwój w sferze wartości- od wartości materialnych do wartości post materialnych (tych skoncentrowanych wokół praw człowieka , ekologii zaufania, na tej podstawie wyrastają ruchy społeczne).
Mechanizmy zmiany społecznej
1.Paradygmat modernizacji
2.Mechanizm rozwoju zależnego
3.Mechanizm rozwoju autonomicznego lub alternatywnego
Paradygmat modernizacji
Społeczeństwa mniej rozwinięte nabierają cech społeczeństw bardziej zaawansowanych
Mechanizm rozwoju zależnego
Pewna mutacja mechanizmu modernizacji. Zastosowane we współczesnym procesie globalizacji, współczesny świat to świat zależności w kategoriach gospodarczych, politycznych czy kulturowych. Są obszary wiodące i peryferie, w wyniku globalizacji kraje peryferyjne się także rozwijają lub zostaje narzucony w tej strukturze kraju o różnym potencjale społecznym
Mechanizm rozwoju autonomicznego
Odwołuje się do idei lokalizmu, jest za poleganiem na własnych siłach, także społeczeństwo ma swój potencjał rozwojowy, odrzuca się mechaniczne naśladowanie struktur zew. a koncentracja na własnym potencjale i poleganie na regionie
Transformacja post komunistyczna w Polsce
Dla niektórych jest to zmiana modernistyczna, ale nie naśladowanie innych. Jest to powrót do dawnego systemu ale w nowych ramach, jest to szczególny typ zmiany, nie przebiega w wypracowany wcześniej scenariusz. Miana ta dokonała się w sposób nie precyzyjny, nie było wiadomo do czego ta zmiana ma doprowadzić. Proces zmiany polega na stopniowym pozbawianiu się cech realnego socjalizmu i równolegle na konstytuowaniu się cech tożsamości nowego systemu dość mgliście ujawnianego. Przejście od ładu monocentrycznego do policentrycznego. Mniej akcentowane budowanie społeczności rynkowej.
Źródła zmian systemu w Polsce
-charakter wewnętrzny:
*niewydajność ekonomiczna gospodarki centralnie planowanej
*brak legitymizacji dla polityki tego układu społecznego
*brak legitymizacji ujawniany w podstacji masowej kontestacji
*rola kościoła
-charakter zewnętrzny:
*rozpad bloku socjalistycznego
*postawy prezydenta USA i pani premier Wielkiej Brytanii
*doktryna liberalna jako podstawa dla kształcenia pewnych rozwiązań m.in. L. Balcerowicz
Przechodzenie od cywilizacji niekompetentnej do cywilizacji kompetentnej.
Elementy refleksji nad transformacją
Cywilizacja niekompetentna- etapy w rozwoju które charakteryzuje 5 cech:
1.niska kultura ekonomiczna społeczeństwa- brak zaufania, niskie poczucie sumienności, wyuczona bezradność
2. niska kultura prawa społecznego – lekceważenie praw w życiu społecznym, funkcjonowanie relacji pełnej cynizmu np. kłamstwa
3. brak kultury politycznej społeczeństwa- brak lub niskie zainteresowanie sprawami publicznymi, cofanie się do sfery prywatnej, fasadowe traktowanie sfery publicznej
4. niska kultura organizacyjna- chaos, bałagan organizacyjny
5. niska kultura życia społecznego- bazowanie na stereotypach, niski poziom zaufania w stosunkach między ludzkich, które skutkują brakiem relacji więzi społecznej
Cywilizacja kompetentna:
1. odbudowa kultury rynku- rozwój przedsiębiorstw, poleganie na sobie, konkurencja, etyka w biznesie
2. odbudowa kultury prawnej- legitymizacja prawa, uczciwość
3. odbudowa kultury demokratycznej- samoorganizacja społeczna, samorządność, poszerzenie praw mniejszości, kompromis kultury pluralizmu
4. odbudowa kultury organizacji- standard racjonalności i efektywne zarządzanie strukturą życia społecznego
5. odbudowa kultury technologicznej- umiejętność życia w świecie technologii