Dydaktyka a metodyka historii
Dydaktyka ( z gr. Didaskein – nauczać, dowodzić, objaśniać, uczyć się). Dydaktyka jest nauką o celach, treściach, środkach, metodach i organizacji nauczania i uczenia się. Opisuje, analizuje i formułuje cele kształcenia, rozważa zagadnienia doboru i układu treści kształcenia według kryteriów naukowych, psychologicznych, ideologicznych, społecznych i politycznych, definiuje zasady kształcenia czyli metodyczne poprawne reguły pracy nauczyciela z uczniami, opisuje i rozważa walory metod kształcenia, a by ukazać ich optymalną przydatność w procesie dydaktycznym, opisuje i określa efektywność stosowania środków dydaktycznych.
„dydaktyka historii” lata 30-te (Adam Kłodziński, Hanna Pohoska)=> „metodyka nauczania historii” lata 50-te, 60-te(Czesław Szybka) => „dydaktyka historii lata 80-te (Czesław Majorek, Jerzy Maternicki, Adam Suchoński).
Hanna Pohoska –dydaktyka historii to nauka o zasadach nauczania historii, obejmująca nauczanie historii w szkole, wyjaśnienie historyczne i teoretyczne tej kwestii, cele nauczania historii, przedmiot nauczania, metody pracy w szkole i przygotowaniem nauczyciela do zawodu. Dla niej pojęcie metodyka historii odnosi się do sposobów nauczania a nie obejmuje materiału i celu.
Anna Bornholtzowa posługująca się terminem „metodyka nauczania historii” uważała iż metodyka i dydaktyka musza stanowić całość. Przedmiotem met. Naucz. Hist jest proces nauczania historii szeroko rozumiany. Zadania metodyki to odpowiedź na 4 pytania: 1)czego uczymy? (materiał, specyfika przedmiotu nauczania);2) kogo uczymy? (proces nauczania – uczeń);3) Kto może uczyć? (wykształcenie, przygotowanie nauczyciela);4) Jak uczyć (metody, zabiegi, środki metodyczne).
T. Słowikowski- metodyka historii jest nauka pedagogiczną, a jej podstawy metodologiczne wynikają nie tylko z metodologii historii jako nauki, ale także z psychologii rozwojowej, dydaktyki ogólnej oraz teorii poznania. Metodyka historii bada proces poznawczy ucznia w swoim zakresie oraz ustala jego prawidłowości przez obserwację, wywiady, masowe badania eksperymenty pedagogiczne.
Według Cz. Szybki przedmiotem poznania metodyki historii są prawidłowości procesu nauczania historii, związki i zależności zachodzące między celami nauczania historii, treścią nauczania, organizacją, metodami i środkmi nauczania, działalnością poznawczą uczniów oraz wynikami pracy dydaktyczno – wychowawczej.
Cz. Majorek nowocześnie rozumianą dydaktykę historii definiuje w ten sposób, że przedmiotem ejst analiza i opis uwarunkowań powszechnego charakteru historii, jej bezpośredniego wpływu na życie człowieka, charakterystyka funkcji szkoły i nauczyciela w przekazywaniu dziedzictwa przeszłości, roli środków społecznego przekazu w percepcji treści historycznych i społeczno – politycznego znaczenia wiedzy historycznej. „metodyka jest nauczaniem metod, dydaktyka natomiast jest teorią nauczania –uczenia się, która w odniesieniu do historii obejmuje system twierdzeń i hipotez dotyczących celów, metod, środków i form organizacyjnych procesu kształcenia historycznego.
Dydaktyka historii może być określona jako nauka o edukacji historycznej społeczeństwa, w szczególności młodzieży – zarówno obecnie jak i w przeszłości. Dydaktyka zajmuje się złożonymi procesami przenikania wiedzy historycznej do społeczeństwa, kształtowaniem się jego świadomości i kultury historycznej, działalnością edukacyjną.
Dydaktyka historii jest nauką empiryczną i zarazem teoretyczną.
Analiza uwarunkować procesu nauczania – uczenia się historii w szkole ponadgimnazjalnej w porównaniu z kształceniem historycznym w gimnazjum.
Gimnazjum ugruntowuje i rozszerza zdobytą wiedzę i umiejętności w szkole podstawowej, słuzy wyrównaniu poziomu kształcenia. Liczba godzin historii równa się 6. Podstawa programowa uwzględnia chronologiczny układ wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych. Dobór treści: 1) zachowanie proporcji między różnymi dziedzinami wiedzy historycznej, 2) wysunięcie na plan pierwszy historii powszechnej, skoncentrowanie na najważniejszych wydarzeniach, zjawiskach i procesach pozwalających zrozumieć charakter kolejnych epok, 3) wiązanie dziejów Polski z historią Europy i świata, 4)wykorzystywanie odpowiednio dobranego materiału historycznego do zapoznawania uczniów z elementami procesu historycznego, czasem, przestrzenią historyczno – geograficzną, ciągłością i zmiennością w dziejach, 5)tworzenie merytorycznych podstaw do rozpoznawania miejsca człowieka w czasie historycznym.
Proces nauczania – uczenia się historii w gimnazjum powinien stanowić ważny element rozszerzania humanistycznych horyzontów intelektualnych, budowanych zarówno na odpowiednio dobranej wiedzy historycznej jak tez na ogólnych i specyficznych dla historii umiejętnościach, do których zaliczamy: czytanie ze zrozumieniem tekstów kultury, wypowiedzi ustne i pisemne poprawne pod względem rzeczowym, językowym i stylistycznym, analiza i interpretacja, odnajdywanie związków genetycznych i przyczynowo – skutkowych w rozwoju cywilizacyjny Polski i świata, dostrzeganie kontekstu historycznego niezbędnego do interpretacji tekstów kultury.
Nauczanie historii w L.O obejmuje końcowy, uogólniony etap kształcenia historycznego, zbudowany na rezultatach edukacyjnych uzyskanych w szkole podstawowej i gimnazjum. Zakres podstawowy 5 godzin, zakres rozszerzony ustala dyrekcja do 8 godzin. W zapisie treści kształcenia historycznego ustalonego dla zakresu podstawowego wyznaczono obszary wiedzy historycznej obejmujące jedynie węzłowe problemy przeszłości: świata, Europy, Polski, regionu, rodziny, jednostki. Zasygnalizowano w nich zjawiska i procesy, które w największym stopniu wpłynęły na uformowanie współczesnej rzeczywistości społecznej. Rozszerza to swobodę twórców programów i podręczników, a nade wszystko nauczycieli w doborze szczegółowych treści kształcenia, w rozwijaniu umiejętności historycznych i ogólnych, jak też w tworzeniu przez szkołę i nauczycieli programu wychowawczego. Podstawa programowa dla zakresu rozszerzonego rozbudowuje cele o zapoznawanie uczniów z elementami metodologii badań historycznych i warsztatu pracy historyka, wdrażanie do podejmowania prób gromadzenia materiałów źródłowych, opisu na ich podstawie fragmentów przeszłości oraz prezentowania wyników pracy na forum publicznym, integrowania wiedzy i umiejętności użytecznych w dalszej edukacji w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i prawnych. W treściach kształcenia zastosowano układ chronologiczno- problemowy, skoncentrowany na dziejach cywilizacji, przemianach kulturowych, gospodarczych i ideowych, uwzględniających – w wymiarze powszechnym i ojczystym – ewolucję form ustrojowych, zmiany w życiu społecznym, technice, w codziennym bytowaniu ludzi. Podstawa programowa historii w liceum ma postać bardzo ogólną przez co pozostawia szerokie pole dla różnych interpretacji. Niepokój może budzić zmniejszenie godzin nauczania historii co może wpłynąć na niekorzystne zmiany w świadomości i kulturze historycznej społeczeństwa.
3) Nauczyciel historii w szkole ponadgimnazjalnej.
Nauczyciel musi być kompetentny merytorycznie oraz posiadać odpowiednie przygotowanie pedagogiczne i psychologiczne. To osoba posiadająca wyższe wykształcenie historyczne z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym, przestrzega podstawowych zasad moralnych i spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. Musi mieć rzetelna wiedze, stale ja aktualizując, znać warsztat badawczy historyka i orientować się w problematyce metodologicznej, ogólnej wiedzy humanistycznej, pozwalającej patrzeć na problemy historyczne z różnych punktów widzenia, wiedzy z zakresu psychologii, pedagogiki, dydaktyki. Musi rozwijać w uczniach umiejętności przydatne w życiu.