Przedmiot i metody historii sztuki
2.03
Tryptyk Sąd Ostateczny, Hans Memling, zbiory polskie
1473 r.- wojna handlowa Anglia-Hanza, w tym Gdańska
Statek pod neutralną banderą Bungurdii- atak statku pirackiego „Piotr z Gdańska” wynajętego przez Gdańsk
Galera wiozła wielki ładunek ałunu (jedyny znany środek do tamowania krowotoku), jedwab i wiele kosztownych tkanin, a jeszcze pod tym Tryptyk
Tryptyk- wykonany w Brugii na zamówienie Medyceusza (wtedy jeszcze rodzina bankierów), Angela Tarni
W wyniku rozboju obraz dostał się patrycjuszom gdańskim, przez których został ofiarowany kościołowi mariackiemu, gdzie zawisł na filarze przy kaplicy św. Jerzego.
Protest władcy Burgundii, Karola Śmiałego- groźba sankcji gospodarczych dla Hanzy
Tomasso Portinati- przedstawiciel banku medycejskiego- żądanie zwrotu dzieła, zaangażowanie także papieża
Obraz pozostał jednak w Gdańsku.
Nowatorstwo tryptyku:
Efekty silnych odbić na kuli, na której stoi Chrystus, a także w pancerzu archanioła
Początek XVII w.- odkupienie obrazu przez cesarza Rudolfa II
1612- propozycja 40 tys. Talarów (mnóstwo!) za obraz- bez zgody
1716- zdobycie Gdańska przez Piotra I Wielkiego- obraz jako kontrybucja wojenna
Potem argument religijny- luteranom nie powinno zależeć na obrazie
„rzeczą niemożliwą byłoby sprzedanie obrazu ofiarowanego 300 lat temu kościołowi”- Piotr uszanował tą wypowiedź
1807- Napoleon- ze specjalistą od muzealnictwa- tryptyk wywieziony do Paryża, gdzie niecałe 10 lat wisiał obok innych obrazów niderlandzkich, m.in. ołtarza Baranka Mistycznego van Eycka w Luwrze
Luwr- muzeum powstałe w wyniku wojennych kontrybucji Napoleona
Kongres wiedeński zażądał zwrotu dzieł- żegnano z płaczem obrazy opuszczające Luwr
Tryptyk wyjechał z Paryża, ale dotarł tylko do Berlina, gdzie doszło do jego pokazu- Gdańsk i Niemcy to było jedno państwo. Był to moment tworzenia muzeów berlińskich
W zamian za stypendia dla studentów Akademii oraz kopię Madonny Sykstyńskiej- Gdańsk się nie zgodził i obraz wrócił
W okresie międzywojennym z przyczyn konserwatorskich obraz został przeniesiony do miejscowego muzeum.
W czasie pochodu Armii Czerwonej dzieło wywieziono i schowano w górach Turyngii- został tam odnaleziony i zarekwirowany przez armię radziecką. Tryptyk znalazł się w Ermitażu.
1956- na fali odwilży zwrócona galerię drezdeńską oraz tryptyk Memlinga
Tryptyk był w Muzeum Narodowym w Warszawie, potem przekazany do Gdańska, do Muzeum Pomorskiego (nie do kościoła)- do dzisiaj spór, gdzie powinien wisieć (w MNW, MP czy kościele mariackim)
Aktualnie w kościele znajduje się kopia oraz miejsce za szybą czekające na obraz.
Gioconda
Malowana ok. 1503-1506 r.
Przyjęte jest powszechnie, że jest portretem (obrazem alegorycznym) żony Francesco de Giocondo, bogatego kupca florenckiego.
Leonardo nigdy nic o tym portrecie nie napisał. Przywiązywał do tego obrazu wielką wagę, jako wizytówkę swoich umiejętności.
Stary Leonardo, udając się do Francji, wziął go ze sobą. Franciszek I kupił go za ogromną sumę.
Pierwszy opis obrazu pochodzi od Vasariego (publ. 1550)
Rewolucja Francuska znacjonalizowała zbiory królewskie. Stąd powstał Luwr.
Wtedy po raz pierwszy Gioconda została pokazana publicznie.
Od lat 20.-30. XIX w. zaczyna się tworzyć legenda obrazu, jako wyobrażenia tajemniczego, groźnego i pociągającego; obraz zaczyna żyć życiem literackim- ale teksty nie dotyczą obrazu, a kobiety, wyobrażenia
1822- angielska powieść, pierwsze świadectwo tego, że w Mona Lizie dostrzeżono twarz kobiety fatalnej
Połowa XIX w.- nawał tekstów dotyczących Giocondy-kobiety, szczególnie o jej uśmiechu
1858- tekst Teofila Gautier
Najbardziej znany tekst- Walter Pater
Anrdogynia- „kanon polikleta”
Freud: uśmiech matki, którego Leonardo całe życie szukał (Caterina, matka, wychowywała go sama, bo był nieślubnym dzieckiem, acz uznanym przez ojca; nadopiekuńcza)
21.08.19110 tajemnicze zniknięcie Giocondy z Luwru
Gioconda tematem kabaretów, dowcipów itd.
Została ukradziona przez podrzędnego włoskiego malarza, który trzymał go pod łóżkiem.
1918- Duchamps! Podpis: sygnowanie własnym nazwiskiem oraz wulgarny podpis
Gioconda jako półprodukt do zabaw artystycznych
Malewicz, Częściowe zaćmienie; kawałek Giocondy, przekreślony na czerwono w kompozycji
Karykatury polityczne
23.03.
Winckelmann- od niego postawa pluralizmu estetycznego
Prymitywi- malarstwo włoskie sprzed Rafaela, głównie z XV w.
1822- monografia Jana Friedricha Waagen
XIX/XX w. „złoty wiek” historii sztuki- wiedeńska szkoła historii sztuki
Wiedeń w tym czasie był najżywszym ośrodkiem badawczym i muzealnym.
H. Wölfflin- Kunstgeschichte ohne Namen
1915 Podstawowe pojęcia historii sztuki- renesans, barok i XVII w.
Zestawienie dwóch sposobów widzenia sztuki- sztuka jest sumą optycznych możliwości danego czasu (historia sztuki historią widzenia)
Wartości dotykowe- wartości wzrokowe
Pary pojęć: linearyzm- malarskość;
A. Riegl- Kunsthistorisches Museum, rzemiosło artystyczne; sztuka późnoantyczna (okres upadku sztuki)
M. Dwořak- uczeń Reigla, nacisk na wykluczenie faktografii i psychologizmu
1742- ofiarowanie przez Marię di Medici swojej kolekcji państwu Toskańskiemu pod warunkiem nierozproszenia ich i udostępnienia publicznie
Ashnolax- uczony, który utworzył galerię w Oxfordzie
XVIII w.- upublicznianie kolekcji władców
Kunsthalle- pierwsza próba ułożenia zbiorów chronologicznie i z podziałem na szkoły
Od tego momentu nauka zaczyna wprowadzać swoje porządki
British Museum
Królewskie zbiory angielskie nadal są niedostępne, nawet dla badaczy; stanowią wyposażenie rezydencji królewskich.
1753 parlament podjął uchwałę o utworzeniu muzeum brytyjskiego
Uchwałą została zakupiona kolekcja sir Johna Slawna- z pieniędzy społecznych (loteria, z której dochód poszedł na kupno)- kolekcja przyrodniczo-naukowa
Francja- po Rewolucji- nacjonalizacja zbiorów królewskich (za Robespierre'a był to jedyny sposób na ocalenie kolekcji)
XIX w., XXI w.- okresy tryumfów muzeów
1816- zakup przez British Museum od lorda Elgina rzeźb z Partenonu (po wybuchu tureckiego prochu); tzw. marmury Elgina
Ten zakup otworzył dyskusję o kształt instytucji muzealnej (odebranie przedmiotom ich pierwotnego kontekstu)