Metody badań pedagogicznych

Klasyfikacja wg T. Pilcha

sondaż- jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz o zjawiskach społecznych, opiniach i poglądach

monografia- to metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze lub jednorodne zjawiska społeczne, prowadząca do rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych

eksperyment- jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej

metoda indywidualnego przypadku- polega na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk

Klasyfikacja wg Łobockiego obserwacja, eksperyment, testy ,socjometria, ankieta, wywiad i rozmowa, analiza dokumentów arkusze, dzienniki obserwacji

Klasyfikacja Konarzewskiego

Pojęcie schematu badawczego – każde badanie można rozpatrywać na dwóch poziomach:

- poziom koordynacji, czynności badacza (myślenie strategiczne), schemat

- poziom konkretnych czynności (metody badawcze)

Schematy badawcze – rodzaje: eksperyment, badania przeglądowe, etnografia ,studium przypadku, badania porównawcze

Trzy metody wg. Konarzewskiego dobór próby, metody zbierania danych, metody analizy danych

pajdocentryzm w wersji humanistycznej (zorientowany na radykalną zmianę)

zespół radykalnych teorii krytycznych, które w skrajnej postaci budują wizję społeczeństwa bez szkoły, ujawnia on krytyczny stosunek do organizacji społecznych sterujących formalną edukacją; zwolennicy tej wersji pajdocentryzmu postulują „odszkolnienie” społeczeństwa, a procesy edukacyjne rozumieją jako wyzwalanie jednostek spod przemocą narzuconego przez społeczeństwo, opartego na nierównościach, status quo.

pajdocentryzm w wersji interpretatywistycznej (zorientowany na regulację)

koncepcje, których twórcy próbują wniknąć w świat dziecka, rozpoznając znaczenia, jakie nadaje ono edukacyjnej codzienności; w tej wersji pajdocentryzmu ujawnia się tendencja do opisu i wyjaśniania świata edukacji bez uprzednio przyjętych założeń do analiz praktyki edukacyjnej w takim języku, w jakim ona przebiega.

didaskalocentryzm w wersji paradygmatu funkcjonalistycznego (zorientowany na regulację)

paradygmat, zgodnie z którym procesy edukacyjne są odbiciem społecznego status quo, nie służą one odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji.

didaskalocentryzm w wersji paradygmatu strukturalistycznego (zorientowany na radykalną zmianę)

paradygmat tworzony przez teorie krytyczne, które włączają praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację.

Paradygmat zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości przyjętych w społeczności uczonych – przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.

Tezy filozofi pozytywnej: człowiek i jego życie to tylko element przyrody, we wszystkich dziedzinach trzeba posługiwać się metodami badań naukowych, wszystko rozwija się i zmienia, ale dąży ku postępowi,

dążenie do szczęścia osobistego jest najwyższym dobrem i głównym motorem postępowania ludzkiego, celem działania jednostki winien być pożytek przynoszony społeczeństwu, a to zazwyczaj równoznaczne jest z osiąganiem szczęścia osobistego. Pomimo szeregu przemian w orientacji pozytywistycznej, możemy wskazać pewne podstawowe cechy tej orientacji i uznać, że wskaźnikami wpisywania się myślenia o edukacji i oświacie w nurt orientacji pozytywistycznej są:

- Hierarchizowanie różnych typów wiedzy o edukacji oraz przypisywanie najwyższej wartości i mocy sprawczej wiedzy naukowej

- Uznawanie, że najwartościowszym typem wiedzy o edukacji są twierdzenia formułowane w wyniku przeprowadzenia badań możliwie najwierniej respektujących reguły metodologii badań empirycznych

- Szczególne przywiązanie do badań ilościowych

- Głębokie przekonanie o tym, że wiedza o faktach edukacyjnych i oświatowych umożliwia nie tylko racjonalne przewidywanie zdarzeń, ale też uruchamia odpowiednie działania jednostek i grup społecznych, tzn. istnieje bezpośredni związek twierdzeń i teorii pedagogicznych z praktyką edukacyjną i oświatową.

- Przyjęcie, że zadaniem pedagogiki jest tworzenie projektów edukacyjnych i oświatowych

- Postulowanie, że postęp w praktyce edukacyjnej i oświatowej polega na coraz lepszym i skuteczniejszym kontrolowaniu wszystkich procesów edukacyjnych

- Propagowanie, że pedagodzy w projektowaniu pedagogii powinni wykorzystywać wyniki badań empirycznych nie tylko własnej dyscypliny naukowej. Szczególnym uznaniem w projektowaniu skutecznych systemów działań edukacyjnych i oświatowych cieszą się twierdzenia i teorie psychologiczne

Główną tezą programu empiriokrytycyzmu było podanie jasnych kryteriów rozróżnienia wiedzy naukowej i nienaukowej i odrzucenie jako nienaukowych wszelkich rozważań metafizycznych, tj. nie opartych na doświadczeniu.

Herbartyzm system pedagogiczny opierający się na określonych i stałych stopniach w procesie nauczania: przygotowaniu, przedstawieniu materiału, powiązaniu z wiedzą już posiadaną, usystematyzowaniu jej oraz wykorzystaniu.

Pedagogizm jest formą kontroli społecznej właściwą dla nowoczesnych społeczeństw

Socjologizm, kierunek socjologiczny uznający zjawiska społeczne za pierwotne, życie zaś psychiczne i kulturowe jednostki za pochodne. Wg socjologizmu warunki społeczne określają kulturę, wiedzę, moralność, sztukę i in. zjawiska nieprzyrodnicze. Do badania wszelkich przejawów życia psychicznego należy stosować metody socjologiczne.

Tendencja agnostyczna- ateistyczna
Agnostycyzm to pogląd, według którego nigdy nikomu nie uda się dowieść istnienia Boga, ale nie ma też możliwości dowiedzenia, że Boga nie ma.
Ateizm - to światopogląd przeciwny teizmowi, odrzucający wiarę w istnienie bogów. Do ateistów zalicza się zarówno ludzi odrzucających wiarę w bogów jak i zaprzeczających ich istnieniu.
Martin Heidegger (1889-1976)
Koncepcja człowieka - Heidegger zwraca uwagę na trzy momenty ludzkiego istnienia: absurda1ne wynurzenie człowieka z nicości i rzucenie w świat, wyrwanie ku przyszłości, upadek.
Człowiek wobec świata - dla człowieka nie ma innej możliwości jak być w świecie i człowiek jako jednostka żyje wśród tłumu, który narzuca mu bezosobowe i konwencjonalne formy postępowania. Gdy indywiduum ludzkie jest zagrożone chroni się w tłum przed którym ucieka. W tłumie człowiek czuje się pewniej. Heidegger rozróżnia 3 niebezpieczeństwa czyhające na jednostkę ze strony społeczności:
- gadatliwość (ludzie mówią nie dbając o właściwy sens słów)
- ciekawość (chodzi o sensacyjne wiadomości a nie dogłębne poznanie rzeczy)
- dwuznaczność (brak szczerości przy zachowaniu pozorów)
Aby nie zginąć w pospolitości człowiek posiada sumienie, które ma na celu jego dobro.
Człowiek wobec Boga - Tatarkiewicz i Sawicki twierdzą, że filozofia Heideggera jest ateistyczna natomiast według Lelonga nie należy uważać jej za ateistyczną dlatego też należy określać tą postawę mianem agnostycyzmu otwartego.
Jean - Paul Sartre (1905-1980)
Koncepcja człowieka i problem Boga - według Sartre Bóg nie istnieje w związku z tym człowiek jest nie tylko wolny ale i posiada wolność absolutną ponieważ jeżeli założymy, że Bóg istnieje to my nie jesteśmy wolni- jesteśmy wytworem Boga.
Człowiek wobec świata - Sartre'a sądzi, że nie możliwa jest harmonia z przyrodą, ponieważ jest ona dla nas zagrożeniem.
Albert Camus (1913- 1960)
Koncepcja człowieka i jego stosunek wobec świata -Camus ujmuje człowieka w dwie kategorie: absurdu i buntu. Pierwsza z tych kategorii uchodzi naszej uwadze wobec codzienności życia ludzkiego. Dopiero wskutek ważnego wydarzenia odkrywamy absurd świata, uświadamiamy sobie jak ludzie nawet ci których kochamy są dla nas obcy. W związku z tym nie potrafimy podporządkować się ogólnym normom, przepisom i ideałom, ponieważ tracą one sens wobec powszechnej absurdalności, a człowiek zawsze czuje się nie winny.
Człowiek wobec Boga - Camus nie potrafi pogodzić istnienia boga z istnieniem człowieka
ale nie podaje też argumentów za ateizmem. Nie wierzy w Boga, ale twierdzi ze nie jest ateista
Tendencja Teistyczna
Karl Jaspers (1883- 1969)
Koncepcja człowieka i jego stosunek wobec świata - Jaspers bada ludzką egzystencję. Twierdzi, że filozofia ma pomóc w stawaniu się sobą. Nie można jej uważać jedynie za refleksje- ma bowiem prowadzić do decyzji egzystencjalnej. Jaspers twierdzi, ze światopogląd nie jest wiedzą, ale wiara zaś nie jest wolna od domieszki nie wiary. Egzystencja ludzka jest nieuchwytna, pokazuje się tylko w sytuacjach granicznych (śmierć, cierpienie) i przejawia się głosem sumienia, decyzją, lękiem egzystencjalnym.
Człowiek wobec Boga - człowiek rozwija się w czasie, ale tkwi w wieczności. Po śmierci egzystencja ludzka może uczestniczyć w życiu wiecznym. Według Jaspera śmierć jest dopełnieniem życia.
Martin Buber (1878- 1965)
Koncepcja człowieka –twierdzi, że istota ludzka nie jest bytem zwróconym do siebie lecz do innych -bez powiązania z innym nie jest w ogóle człowiekiem. Bubre oryginalnie ujmuje różnicę między indywidualnością a osobą. Indywidualność to to, co odróżnia nas od innych, natomiast pojecie osoba -mieści w sobie to dzięki czemu wchodzimy w relację z innymi.
Człowiek wobec świata - Buber podkreśla przeciwstawność słów : „to” i „ty”. Pierwsze z nich oznacza rzeczy, drugie zaś nadaje mu ludzki wymiar. Prawdziwe życie zaczyna się od odkrycia „ty” co prowadzi do odkrycia autentycznego ja .Najbardziej zasadniczą postawą wobec świata jest dialog. Jedynie dzięki niemu może dojść do poznania i spotkania innych czego uwiecznieniem staje się wspólnota miłości.
Człowiek wobec Boga -relacja z Bogiem nie polega na ucieczce od rzeczywistości. Spotkanie z nim ma być relacją doskonałą, nie może zatem wykluczać świata - powinno go objąć, aby stał się "nowym mieszkaniem dla ludzi"

Gabriel Marcel (1889- 1973)
Koncepcja człowieka - człowieka niszczy to, że ma on chęć posiadania na niekorzyść istnienia. Posiadanie ogranicza człowieka- jest zdegradowaniem istnienia, rodzi jałowość i pustkę. Zamiast dążenia do posiadania czegoś musimy dokonać przejścia od posiadania do istnienia .Odbywa się to dzięki miłości i twórczości. Człowiek jest pielgrzymem który nie został rzucony w świat i nie musi przyjmować jego absurdalności.
Człowiek wobec świata – wspólnym błędem idealizmu i materializmu jest zaprzeczenie wcielenia. Człowiek może manipulować swoim ciałem, które jest dla niego punktem oparcia. Za pośrednictwem ciała człowiek może się kontaktować z całym światem. Człowiek dzięi swemu ciału został usytuowany w pewnym miejscu i nie może istnieć inaczej jak tu i teraz. Z tego powodu okazuje on gotowość do nawiązywania łączności z innymi.
Człowiek wobec Boga – Marcel sądzi, że nie ma prawdziwej miłości człowieka jak w Bogu i przez Boga. Caritas ( pewien rodzaj miłości) polega na takim traktowaniu innych, jakgdyby stanął przed nami sam Chrystus. Zamykanie się w sobie prowadzi do oddalania się od Boga. Wszyscy ludzie, którzy kochają bliźnich i są im wierni uznają istnienie Boga.

GŁÓWNE ZASADY NOWEGO WYCHOWANIA:

- Wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

- Dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy

- Nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci

- Nauczanie powinno być zindywidualizowane

- Szkoły mają pobudzać aktywność dziecka

- Ocena prac indywidualnych i zbiorowych, oraz testy pomiaru uzdolnień, zamiast egzaminów

- Udział uczniów w planowaniu programu

- Nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar zewnętrznych a poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka

- Położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową

- Pobudzanie twórczej ekspresji i odpowiednie zaplecze szkolne: zabawki, książki, przybory do rysowania itp