U dorosłego człowieka skóra zajmuje 1,5- 2,0 m2 powierzchni. Jej grubość waha się od 0,3- 5 mm. Najcieńsza jest na powiekach, szyi, najgrubsza na piętach, dłoniach, grzbiecie, średniej grubości na przedniej stronie tułowia.


Zacznijmy od roli skóry.

Przede wszystkim jest to warstwa, która odgranicza środowisko zewnętrzne od wewnętrznego.
Chroni więc organizm przed szkodliwymi czynnikami z zewnątrz:
- przed drobnoustrojami (dzięki naturalnej florze bakteryjnej i obecności płaszcza tłuszczowego PTS--> zawiera on wolne kwasy tłuszczowe, które utrzymują pH skóry na poziomie 5,5. Kwaśne pH umożliwia rozwój bakterii tylko tych przyjaznych dla skóry, a hamuje rozwój tych chorobotwórczych);
- przed promieniowaniem UV (możliwe dzięki keratynie)
Skóra pełni też drugą bardzo ważną funkcję -->chroni przed dużymi ubytkami wody i przed przegrzaniem organizmu (jest odpowiedzialna za regulację cieplną).
Oprócz regulowania gospodarki wodno- elektrolitowej i witaminowej, a także braniu udziału w procesie odpornościowym i w melanogenezie- przekazuje też wrażenia czuciowe.
Skóra posiada bowiem wolne zakończenia nerwowe i ciałka nerwowe. Skóra rejestruje dotyk, nacisk i wibracje (łącznie: zmysł dotyku), temperaturę i ból.
Mechanoreceptory skóry podporządkowane są trzem zakresom czucia: ucisku, dotyku i wibracji. Gdy pobudzane są łąkotki dotykowe czy ciałka zmysłowe można np. zmierzyć intensywność nacisku.
Na dotyk reagują ciałka Meissnera lub receptory okołowłosowe; tutaj rolę odgrywa nie tyle intensywność, lecz w większym stopniu szybkość zmiany bodźca. Liczba impulsów jest przy tym proporcjonalna do tej szybkości.
Ciałka Paciniego są wyspecjalizowane w rejestrowaniu wibracji. Na jednorazową zmianę siły bodźca reagują one tylko jednym impulsem bez względu na to, jaka była szybkość zachodzącej zmiany. Jeżeli jednak (jak w przypadku wibracji) ta szybkość stale się zmienia (tzn. przyspieszenie przesunięcia skóry jest mniejsze lub większe), to we włóknach odprowadzających pojawiają się impulsy o częstotliwości proporcjonalnej do tego przyspieszenia.
Inne narządy zmysłu umiejscowione w skórze to ciałka zmysłowe Ruffiniego, które odbierają długotrwały i silny ucisk i odczucie ciepła; łąkotki dotykowe Merkela- odbierające dotyk lekkich przedmiotów, np. łaskotanie; ciałka Krausego- reagujące na zimno czy ciałka dotykowe Golgiego- odbierają głaskanie.

Skóra to również magazyn energii. Poza tym w tkankach skóry produkowane są hormony miejscowe.

Skóra składa się z:
- epidermis – naskórka pochodzenia ektodermicznego, składającego się z kilku warstw;
- corium dermis- skóry właściwej, pochodzenia mezodermalnego, zbudowanej z tkanki łącznej włóknistej;
- hypodermis, subcutis- tkanki podskórnej, zbudowanej z tkanki łacznej wiotkiej

NASKÓREK

Tworzy go kilka warstw:
- w. podstawna (stratum bassale)
- w. kolczysta (stratum spinosum)
- w. ziarnista (stratum granulosum)
- w. jasna (stratum lucidum)
- w. rogowa (stratum corneum)
Pomiędzy warstwą ziarnistą, a jasną często występuje też warstwa pośrenia.
W. podstawna, kolczysta to naskórek żywy, a ziarnista, jasna i rogowa naskórek rogowaciejący.
Czas przejścia keratynocytu od w. podstawnej do rogowej wynosi od 16 do 28 dni i nazywa się go- Turn over time.

W naskórku nie ma naczyń krwionośnych, wszystkie potrzebne substancje odżywcze są czerpane z krwi krążącej w naczyniach warstwy brodawkowej skóry właściwej. Naskórek podlega ciągłemu złuszczaniu. Z jego powierzchni usuwane są pojedyncze lub połączone w grupy korneocyty. Te usunięte z powierzchni skóry są natychmiast zastępowane nowymi komórkami rogowymi.

Warstwa podstawna (inaczej rozdrodcza)- komórki mają kształt walcowaty lub sześcienny, ściśle do siebie przylegają, połączone są wypustkami- desmosomami. Pomiędzy błoną podstawną (odgraniczającą nabłonek od skóry właściwej) połączone są półdesmosomami.
Warstwa ta ma zdolność tworzenia nowych komórek, które zastępują złuszczone. W warstwie tej znajdują się melanocyty- komórki wytwarzające barwnik, odpowiedzialne za pigmentację skóry. Liczba ich w skórze we wszystkich rasach jest taka sama, kolor skóry zależy od ich aktywności! Melanina wytwarzana jest w okolicach aparatu Golgiego. Barwnik gromadzi się w melanosomach, a liczba melanosomów jest osobnicza i zależy od czynników zewnętrznych. Melanosomy mają wypustki, które mogą dochodzić aż do w. ziarnistej.
Znajdują się tu też komórki Langerhansa- odpowiedzialne za mechanizmy odpornościowe. Są to komórki immunologiczne kompetentne- mają zdolność prezentacji antygenu limfocytom T. Zbudowane są z ciała komórkowego, posiadają wypustki dendrytyczne- mogą być rozgałęzione i długie lub nie.
To w tej warstwie są też w.w. komórki Merkela, połączone z zakończeniami nerwowymi naskórka.

Warstwa kolczysta- zbudowana jest z kilku rzędów komórek wielobocznych, które w kierunku powierzchni skóry ulegają spłaszczeniu. Przestrzenie międzykomórkowe wypełnione są substancją mukopolisacharydowo- białkowa- tzw. desmogleiną. Warstwa ta jest konstrukcją nadającą skórze spoistość i jędrność. W tej warstwie znajdują się keratynosomy- ziarnistości otoczone błoną. W nich zachodzi proc. keratynizacji. Zawartość keratynosomów może być wydzielana do przestrzeni międzykomórkowej.

Warstwa ziarnista- składa się z licznych wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach. Jądra te wypełnione są ziarnami zasadochłonnej keratochialiny, które biorą udział w procesie wytwarzania białka keratynowego. Ziarnistości keratochialinowe w przyszłości będą źródłem białka zwanego profilagryną (produkt pośredni do wytwarzania białka keratynowego). Przestrzenie komórkowe są wąskie.
W tej warstwie są też ciałka Odlanda (inaczej ciałka blaszkowate). Ciałka te są odpowiedzialne za produkcję i przechowywanie lipidów naskórkowych, kształtują cement międzykomórkowy.

Warstwa jasna- komórki silnie spłaszczone, przylegające do siebie, zawierają białko- eleidynę, które załamuje światło. Ziarna keratochialiny nie występują, a ich zawartość jest rozproszona między tonofibrylami. W tej warstwie zaczyna się bowiem proces przekształcania keratochialiny w naturalny czynnik nawilżający NMF.

Warstwa rogowa- składa się ze spłaszczonych, pozbawionych jąder komórek- korneocytów, które wypełnione są białkiem- keratyną i naturalnym czynnikiem nawilżającym NMF. Keratyna chroni przed promieniowaniem, czynnikami chem. i mechanicznymi, a także wiąże wodę.
Na powierzchni warstwy rogowej znajduję się płaszcz lipiowy.

w.w. błona podstwana
--> inaczej graniczna
Błona ta stanowi granicę między naskórkiem a skórą. Przebiega regularną falistą linią. Zbudowana jest z włókienek siateczkowatych i istoty bezpostaciowej. Włókienka siateczkowate błony podstawnej stanowią delikatn końcowe wypustki włókien kolagenowych skóry. Zapewnia to ścisłe przyleganie skóry do naskórka i umożliwia anatomiczną i czynnościową łączność tych warstw skóry ze sobą.
Błona podstawna dzieli się na:
- lamina lucida ( blaszka jasna)
- lamina densa (blaszka ciemna)
- strefa pod blaszką ciemną

SKÓRA WŁAŚCIWA

Dzieli się na:
- stratum papillare ( warstwa brodawkowa)- zbudowana z tkanki łącznej
- stratum subpapillare ( warstwa podbrodawkowa)
- stratum reticulare (warstwa siateczkowata)

Warstwa brodawkowa- zbudowana z sieci naczyń krwionośnych splotu podbrodawkowego. Spełnia ważną rolę w metabolizmie skórno- naskórkowym. Znajdują się tu też włókna retikulinowe.

Warstwa podbrodawkowa- warstwa ta jest zbudowana z włókien kolagenowych i sprężystych, na której usadowione są brodawki. Tu przebiegają oprócz żył i tętnic (tworzących splot powierzchowny)- nerwy. Znajdują się tu fibrocyty i histiocyty (komórki tuczne).

Warstwa siateczkowata (inaczej zbita)- składa się z macierzy międzykomórkowej. Występuje tu dość grube utkanie włókienkowe. Warstwa ta składa się z włókien kolagenowych i elastynowych. Spotykamy tu też gładkie komórki mięśniowe, które w sąsiedztwie włosów tworzą tzw. mięśnie przywłosowe.

TKANKA PODSKÓRNA

Tkanka ta łączy skórę właściwą z głębiej położonymi tworami, jak powięzi, ścięgna, mięśnie czy kości. Zbudowana jest z tkanki tłuszczowej i łącznej wiotkiej.
Występują tu więc komórki tłuszczowe, również fibroblasty, histiocyty.
Włókna, które tworzą tą tkankę to włókna kolagenowe i sprężyste.
Tkankę tą buduje układ komór wypełnionych tkanką tłuszczową. Wytwarzanie komór rozpoczyna się w 6 miesiącu życia płodowego. Układ taki zapobiega uszkodzeniom tkanek. Układ zrazików tłuszczowych wewnątrz komór podlega wpływom metabolicznym i hormonalnym.
Tkankę podskórną, tłuszczową charakteryzują znaczne różnice grubości w zależności od okolicy skóry, wieku i hormonów.

PRZYDATKI

Do tworów skóry zaliczamy:
- gruczoły skóry: łojowe i potowe
- paznokcie
- włosy
- gruczoł piersiowy

Gruczoły łojowe: powstają z nabłonka mieszka włosowego lub bezpośrednio z naskórka. Mogą być gruczołami łojowymi włosa (90%), bądź gruczołami łojowymi samodzielnymi (10%). Za zwiększone wydzielanie tych gruczołów odpowiada testosteron i progesteron, natomiast spadek wydzielania powodują np. antyandrogeny i estrogeny.

Gruczoły potowe: dzielimy je na: a) ekrynowe i b) apokrynowe.
Gruczoły potowe zbudowane są z: 1) części wydzielniczej 2) przewódu wyprowadzającego 3) ujścia.
Gruczoły potowe ekrynowe występują na całej powierzchni skóry. Mają kształy cewkowaty, są silnie skręcone w części dolnej. Uczestniczą w usuwaniu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii, a także w termoregulacji.
Gruczoły potowe apokrynowe to rozgałęzione cewki. Ich aktywacja następuje w okresie dojrzewania płciowego. Gruczoły te skupione są m.in. wokół oczu, nosa, ust, na szyi, klatce piersiowej, pod pachami .

Paznokcie: składa się z płytki pokrytej wałem paznokcia. Pod nim znajduje się macierz. Płytka leży na łożysku, dzięki któremu możliwe jest odżywianie paznokcia.
Paznokcie są płytkami rogowymi tworzonymi przez naskórek. W tworzeniu blaszki paznokcia biorą udział komórki macierzy, które w wyniku podziałów tworzą stale nowe komórki ulegające stopniowej keratynizacji.

Włosy: są to wytwory naskórka. Górna część włosa- zewnętrzna to łodyga, a wewnętrzna- korzeń (część ukryta w skórze). Korzeń rozszerza się w opuszkę- zwaną cebulką włosa, gdzie znajduje się brodawka- doprowadzająca do włosa naczynia krwionośne i nerwy. Jeśli zanika brodawka, włos ginie.
Górna część korzenia, składa się z mieszka i ze znajdującego się w nim włosa właściwego.
Środkowa i dolna część korzenia włosa składa się z pochewki (i znajdującego się w nim włosa właściwego) oraz z torebki włosa.
Rozwój włosa wiąże się z podziałami i keratynizacją komórek naskórka macierzy cebulki.

Wyróżnia się 3 etapy wzrostu włosa:
- anagen- trwa 3- 6 lat, włosy wzrastają na długość;
- katagen- trwa od kilku dni do 2 tygodni, mieszek włosa zanim osiągnie fazę spoczynku przechodzi okres inwolucji;
- telogen- trwa 2- 4 miesiące, włos nie wzrasta, jest w fazie spoczynku.