DÓJ MECHANICZNY A MASTITIS

Do wystąpienia mastitis nie musi być krowa w laktacji – występuje też u jałówek i zasuszonych

Bardzo niewielki odsetek mastitów tylko z podrażnienia (później i tak dołączają się wtórnie bakterie)

1. Źródła bakterii w mleku

• Bakterie obecne podczas stanu zapalnego wymienia – powinni sie zdajać dla sprawdzenia

• Zanieczyszczenia środowiskowe (brudne wymię – musiałyby byc naprawdę ugnojone)

• Brudny aparat udojowy

• Nieprawidłowe schładzanie mleka (za wolno – lato i agregaty nie wyrobią)

1. Błędy doju mechanicznego:

• Błędy personelu oborowego (higiena dojarza – preferowane dojenie w rękawiczkach – łatwiej umyć, można zmienić, dój ślepy, pustodój, zbyt długa przerwa pomiędzy masażem a dojem)

• Błędy instalacji dojarskiej(gumy strzykowe, niewłaściwy stosunek fazy ssania do fazy masażu, niewłaściwe podciśnienie)

1. Pustodój i dój ślepy

• Dój ślepy – złe przygotowanie krowy do dojenia – wszystko ok., ale mleko nie leci

• Ślepy dój na końcu – źle

• Pusto dój – mleko jest, ale zamknięty kanał strzykowy – źle gdy często i długo (gdyby miało to takie ogromne znaczenie to by miały częściej mastity w przednich ćwiartkach, a wcale nie jest taka duża rozbieżność – przednie ok. 60%)

• Gorsze jest samo niedodojenie i pozostawienie mleka

• Powstaje przy niedostatecznym pobudzeniu wymienia do doju lub przy zbyt długim doju

• Ocieranie o siebie ścian zatoki strzykowej ⇒ przerost śluzówki i powstawanie ziarniny zapalnej

• Wspinanie się kubków udojowych ⇒ odcięcie odpływu mleka ⇒ wytwórczy proces zapalny w obrębie zatoki mlekonośnej

• Uszkodzenia m. zwieracza kanału strzykowego ⇒ samoistny wyciek mleka i trwałe zniszczenie kopuły strzyka

1. Gumy strzykowe – jedyne mają bezpośredni kontakt ze strzykiem

• Czystość - zakażenia!

• kształt – okrągłe, sześciokątne

• wielkość - różna

• jakość materiału i stopień zużycia

• Gumowe

• tańsze, ale rozciągają się i parcieją – siatka pęknięć = bakterie, podszczypywanie strzyku, nieszczelność instalacji

• na ok. 2500 dojów lub 6 m-cy

• silikonowe

• droższe, nie parcieją – jak się zużywa to pęka

• na ok. 10 tys. dojów

• siła naciągu gumy na kubku udojowym

• Zwykle tak zaprojektowane, że nie da się kupić zamiennika u konkurencji

• Gumy zużywają się szybciej przy stężonych środkach dezynfekcyjnych

1. Stara guma:

• nie elastyczna

• porowata, popękana

• tłuszcz, ścięta kazeina, brud

1. Wpływ aparatu udojowego na występowanie mastitis

• Wektor

• Uszkodzenie strzyku

• Kolonizacja kopułki strzyku przez bakterie

• Impakt

1. Niewłaściwy stosunek fazy ssania do fazy masażu

• Szczególnie niebezpieczne jest zwiększenie ilości taktów ssania ⇒ uszkodzenie tkanek strzyka

• Spadanie kubków udojowych

• Przepływy poprzeczne pomiędzy kubkami

1. Niewłaściwe podciśnienie

• Wahania podciśnienia:

• przepływ powrotny – mleko zdajane do kolektora cofa się do ćwiartki tej samej lub innej – podejrzewać, gdy krowa ma mastitis raz w jednej raz w drugiej ćwiartce

• impact

• Mechanizm powstawania „impactu”

• 1 kubek zsuwa się, zasysa z góry powietrze do krótkich przewodów mlecznych, do kolektora, skąd dostaje się do innych kubków udojowych to powietrze razem z mlekiem pod dużym ciśnieniem i uderza w kopułkę strzyku. Może być też zasysana woda jak spływa po umyciu wymienia

• Ograniczyć spadanie kubków

• Firma – montują urządzenia na kształt znaczka mercedesa w kubkach udojowych, które przejmują siłę impaktu i do strzyku podpływa mleko, ale nie uderza tak gwałtownie

• Przyczyny spadania kubków strzykowych

• Dojenie krów z wilgotnymi strzykami

• Uszkodzone gumy strzykowe

• Zbyt niskie podciśnienie

• Zły kształt i wielkość gum strzykowych

• Cieżki aparat udojowy (cegła, bo sie dojarzowi nie chce opuścić nieco aparatu jak za wysoko siedzi)

• Krowy z bardzo małymi lub dużymi strzykami – rzadkie - genetyka (do doju mech. najlepsze 3-4 cm)

• Duże wahania podciśnienia w czasie doju

• Zbyt wysokie podciśnienie:

• obrzęk, przekrwienie, zasinienie skóry ⇒ zniekształcenie ujścia przewodu strzykowego i podstawy strzyka ⇒ wynicowanie śluzówki kanału strzykowego (do 30 min po doju, ale nie zaraz po doju sprawdzać)

• szybki wypływ mleka ⇒ wypłukanie keratyny ⇒ hyperkeratynizacja. Twarda śluzówka źle zamyka kanał strzykowy

• Ocena zdrowia strzyku

1. Prawidłowy (gdy co najmniej 80% stada tak ma to aparat dobrze ustawiony)

2. Lekko wynicowany

3. Silnie wynicowany z hiperkeratynizacją

4. B. silnie wynicowany i postrzępiona błona śluzowa kanału

5. Zmiany na skórze strzyku

• ↓Zbyt niskie podciśnienie:

• niedokładne wydojenie krowy ⇒ zaleganie mleka resztkowego – rolnik dostaje po kieszeni, więcej mastitów, dłużej sie doją. Mleko resztkowe jest ok. tylko, gdy zostawiamy ok. 100 ml i leczymy mastitis – antybiotyk miesza się z mlekiem i łatwiej rozprowadza po ćwiartce

• upośledzony masaż ⇒ zaburzenia w krążeniu

• przedłużający się dój

• spadanie kubków udojowych

• niepełne wydojenie krów

• wzrost ryzyka infekcji

• stopniowe obniżenie wydajności

• obniżenie jakości mleka

• Następstwa nieprawidłowego doju:

• Zachwianie homeostazy gruczołu mlekowego

• Podkliniczne i kliniczne stany zapalne gruczołu mlekowego

• Uaktywnienie zakażeń utajonych

• Zaburzenia sekrecji gruczołu mlekowego

1. POBIERANIE PRÓBEK MLEKA DO BADAŃ BAKTERIOLOGICZNYCH

• Czyste ręce pobierającego, wskazane rękawiczki

• Umyć i wytrzeć do sucha strzyki (a nie całe wymię, bo będzie ciekło!)

• Zdoić pierwsze 4-6 strug mleka (w zatoce strzykowej zawsze bakterie) – w próbie powinny być max 2 bakterie – więcej oznacza że brudne pobranie

• Zdezynfekować strzyk watą z denaturatem, spirytusem (przede wszystkim kopułka strzyku, no i 1 watka = 1 strzyk)

• Trzymać probówkę pod kątem 45 stopni (zginamy po prostu strzyk, żeby pobrać mleko). Probówka ma być sterylna, korek w dłoni. Praworęcznym łatwiej doić prawą ręką, więc sprzęt w lewej

• Zdoić mleko do probówki i ją opisać - żeby wiedzieć która to które oznaczenie

• Przechowywać w lodówce jeżeli mleko będzie dostarczone do laboratorium później niż w ciągu 90 minut (4 h)

• Można zamrażać próbkę (gronkowce w leukocytach – po rozmrożeniu leukocyt pęka uwalniając gronkowca, który nam się namnoży)

1. POBIERANIE PRÓBEK – KIEDY

• Przy częstych mastitis

• Monitoring stada – krowy ze zwiększonym lks

• Pobieranie próbek przed leczeniem

• Pobieranie próbek najwcześniej 7 dni po skończeniu leczenia

• Jak zamierzamy leczyć na ślepo, to dobrze pobrać próbkę, leczyć, jak jest efekt to ok., jak nie to wysłać na bakteriologie i antybiogram

1. ROZPOZNANIE MASTITIS I POSTĘPOWANIE

• Ilość lks w mleku zbiorczym

• Ilość klinicznych mastitis

• Bakterie środowiskowe – mało lks, dużo mastitis klinicznych

• Bakterie zakaźne – dużo lks, mało mastitis klinicznych

1. INNE INFO

• Mleczarnia rozlicza mleko zbiorcze, a nie poszczególne krowy – rolnicy mają ten sam tok myślenia

• Przy robotach dopóki urządzenie się nie skapnie to mleko mastitowe poleci do tanku

• Mleko powinno być schłodzone w 3h – latem agregat nie wyrobi się w 3 a np. 6h

• Zima – za duże schłodzenie (np. gdy zepsuje się wirnik)

• Temp. wody przy wejściu do mycia i po umyciu nie jest taka sama. Awarie boilera itp. – niedokładne mycie

• Miejsca trudno domywające się

• zaślepki – odkłada się twaróg – rozwój bakterii w niższych temp. + oporne na środki dezynf.

• Nad wlewem w tanku

• Przynajmniej raz w m-cu sprawdzić i umyć dokładnie

• Max bakt 100 tys.

• Max lks do 400 tys

• Bakterie wywołujące mastity – środowiskowe np. E.coli, zakażne – Staph. aureus, Strept agalactiae, dysgalactiae, CNS (gronkowce koagulazo -, Corynebacterium bovis, Mykoplazmy (żadne lab nie lubią oznaczać)

• ŹRÓDŁA KOMÓREK SOMATYCZNYCH W MLEKU

• Krowy z klinicznym mastitis – zakaźne i środowiskowe

• Krowy z podklinicznym mastitis – zakaźne

• Krowy z chronicznym mastitis – zmiany w gruczole – co wygra: bakt czy wymię – cały czas układ immunologiczny jest pobudzany – napływ leukocytów

• Faza laktacji – im dłużej tym więcej (zmęczenie wymienia, uszkodzenia nabłonków, ilość zapaleń)

• Wiek do 300 tys jeszcze może być (fizjologicznie do 250 tys)

• Stres (agresywna obsługa, kulawizny – stały czynnik stresowy)

• Częstotliwość dojenia – im rzadziej tym więcej (rolnicy starają się doić jak najczęściej – mniej lks, więcej mleka, mniej mastitis)

• ZASUSZANIE

• Krowy zasuszają się przy rzadkim dojeniu (niezamierzone)

• Zmiana paszy

• Bezpieczne zasuszanie gdy produkcja <10l

• Leki na zasuszenie

• Nie doić

• Wysokowydajne: antybiotyki -> nie doić 2 dni -> zdoić i do kanału -> antybiotyki -> nie doić

• Skracanie zasuszenia do 4 tyg. – bez negatywnych następstw dla wymienia

• Krowy zasuszane >3 m-cy – po porodzie problemy metaboliczne

• KOLEJNOŚĆ DOJENIA – grupy, jak się uda (najpierw doi się te najwrażliwsze + ograniczanie strat)

• Świeżo wycielone

• Wysoko wydajne

• Średnio wydajne

• Nisko wydajne

• Z niskim lks

• Chore

• WYKRYWANIE MASTITIS

• Badanie palpacyjnie – ostre obi się wykryje

• Przedzdajanie – czy to mleko czy nie mleko

• TOK (Test kalifornijski) – im więcej DNA tym lepiej widać odczyn/przewodność elektryczna (trzeba znać parametry krowy)

• Badanie mleka zbiorczego

• Lab. testy do badania lks/tabulogramy (ostre – było dużo i spadło, przewlekłe – cały czas jest dużo – antybiogram, nie miały – nigdy nie przekroczyły)

• Bakteriologia + antybiogram

• Roboty

• Porównanie produkcji i alarm w robocie

• Przewodność elektryczna – alarm w robocie + odseparowanie mlek

• Lks – mierzone cały czas podczas doju

• Barwa mleka – fotometria

• Mastitis a robot

• Prediping – zawsze

• Dezynfekcja szczotek lub kubka udojowego

• Przepłukiwanie powrotne (back flushing)

• Częstsze dojenie (głównie wysokowydajne)

• ZWALCZANIE MASTITIS

• Program opracowany dla stada

• Zapobieganie zakażeniom

• Eliminuje większość infekcji – sposób na leczenie/ew. brakowanie

• Możliwość modyfikacji – bo rolnik coś spaprał, wy coś źle wymyśliliśmy

• Postępowanie przy obecności bakterii środowiskowych

• Higiena dojarzy i doju – mamy przy tym być i widzieć jak wygląda

• Predipping i dipping poudojowy – odpowiednie środki! Nie takie same! Po – długo działające, takie nie mogą być w pre bo poleci do mleka i będą w mleczarni fałszywie dodatnie wyniki na substancje hamujące.

• Wymuszenie, żeby krowy nie kładły się za szybko po doju – dać jeść

• Higiena legowisk i obory – czystość wymion

• Czyste legowiska – odkażenie

• Liczba i typ legowisk

• Czyste korytarze gnojowe (czyste racice) (spojrzeć na racice – jak je widać, to jest czysto)

• Ostrzyżone/opalone wymiona – kał się tak nie czepia, roboty nie wariują przy włosach

• Konsystencja odchodów – żywienie – im bardziej płynny tym większy rozprysk

• Leczenie klinicznych mastitis

• Stosowanie czopów do strzyków (zasuszenie) Orbasil – zalega w zatoce strzykowej, konsystencja pasty do zębów – potem zdaja się pierwsze strugi z tym czopem, łatwo się go odróżnia od mastitu jakby co.

• Postępowanie przy bakteriach zakaźnych

• Higiena doju

• Prawidłowo działająca aparatura

• Kolejność doju

• Przepłukiwanie zwrotne

• Dezynfekcja gum strzykowych w czasie doju – po wydojeniu jednej aparat opłukać w letniej wodzie dla wypłukania resztek mleka + na chwilę do wody o temp >80^oC (nawet gronkowiec nie przeżyje)

• Stosowanie preparatów DC

• Leczenie klinicznych mastitis/ szczepienia

• Brakowanie – te, których nie daje się leczyć – bezpieczeństwo pozostałych krów

• NIESKUTECZNOŚĆ TERAPII

• Leczenie na ślepo (nie pobraliśmy próbki lub nie ma wyniku jeszcze)

• Stężenie terapeutyczne (zbyt niskie) – antybiotyku

• Oporność bakterii

• Farmakokinetyka leków (bezkarencyjne ogólne – Ceftiofur – nie przechodzi do mleka. Przy mastitis 40% większa przepuszczalność bariery krew – wymię i to jednak przejdzie, będzie w mleku i rolnik zapłaci mleczarni za antybiotyki w mleku)

• Zmiany anatomiczne w wymieniu (blizny, zrosty)

• Ropnie, mikroropnie – antybiotyki kiepsko penetrują ścianę ropnia – pęka i zapalenie na nowo.

• Bakterie żyjące wewnątrzkomórkowo (gronkowiec – leukocyt)