• Skóra jest największym narządem ciała ludzkiego (ogólna powierzchnia 1,6- 2 m² )
  Fizjologiczne czynności skóry

Skóra pełni ważne funkcje dla całego ustroju:

• utrzymuje równowagę między ustrojem, a otoczeniem

• osłania narządy wewnętrzne przed wpływami środowiska zewnętrznego

Skóra jest barierą fizykochemiczną chroniącą przed:

• utratą wody

• urazami mechanicznymi

• promieniowaniem UV

• przenikaniem substancji drażniących i czynników zakaźnych

Obecność tej bariery zapewnia:

ciągłość skóry, złuszczanie na jej powierzchni, kwaśne pH, płaszcz lipidowy (NKT)

• Fizjologiczne czynności skóry

Skóra odgrywa ogromną rolę w :

• termoregulacji (dobre ukrwienie)

- konwekcja, promieniowanie, przewodzenie, parowanie

• metabolizmie białek, lipidów i węglowodanów

• syntezie witaminy D3 z 7-dihydrocholesterolu

• gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe)

• funkcji immunologicznej organizmu

keratynocyty, limfocyty, komórki Langerhansa-komórki dendrytyczne

• komunikacji - czucie bólu, dotyku, ucisku, temperatury

• Budowa skóry

Skóra składa się z trzech warstw :

• naskórek (epidermis)

• skóra właściwa (cutis propria, dermis)

• tkanka podskórna (tela subcutanea)

Skóra, poza tym zawiera przydatki tj.

• gruczoły łojowe

• gruczoły potowe

• mieszki włosowe

• płytki paznokciowe

oraz naczynia krwionośne, naczynia chłonne i zakończenia nerwowe

Naskórek (epidermis)

• nabłonek wielowarstwowy zrogowaciały płaski

• pochodzenia ektodermalnego

• grubość ok. 0,05 mm

• zbudowany z keratynocytów-95%( komórek żywych) i korneocytów (komórek zrogowaciałych)

• ma budowę warstwową

• nie zawiera naczyń krwionośnych

Naskórek zbudowany jest z 4 warstw,

(od najgłębszej):

• warstwa podstawna (stratum basale )

• warstwa kolczysta (stratum spinosum)

• warstwa ziarnista (stratum granulosum)

• warstwa rogowa (stratum corneum)

warstwa podstawna

• jest to najniżej położona warstwa komórek, zwana również rozrodczą - figury podziału

• w obrębie warstwy podstawnej znajdują się:

keratynocyty, melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela

• komórki podstawne łączą się między sobą i położonymi wyżej komórkami warstwy kolczystej za pomocą desmosomów i E-kadheryn

• od dołu połączone są z błoną podstawną za pomocą półdesmosomów,

i przezbłonowych cząsteczek adhezyjnych – integryn

warstwa kolczysta

• składa się z kilku rzędów wielobocznych komórek, ulegających spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry

• pomiędzy komórkami znajdują się przestrzenie wypełnione substancją mukopolisacharydowo-białkową - desmogleiną, która cementuje przylegające do siebie desmosomy

Powyżej warstwy kolczystej rozpoczyna się proces terminalnej keratynizacji

Warstwa podstawna i kolczysta określane są wspólną nazwą warstwy Malpighiego (stratum Malpighi)

warstwa ziarnista

• składa się z kilku szeregów wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach - degradacja jądra

• marker - inwolukryna

Strefa (zona) pośrednia (stratum intermediale) jest to wąskie pasmo leżące ponad warstwą ziarnistą, a dające się odróżnić od pozostałej warstwy rogowej jedynie na podstawie specjalnych barwień histochemicznych lub w mikroskopie elektronowym

warstwa rogowa

• składa się z płaskich komórek pozbawionych jąder - korneocytów

• przylegających do siebie w dolnych warstwach, a luźno ułożonych na powierzchni, co ułatwia ich złuszczanie

• grubość jej waha się od 10 do 20 mikrometrów

• najgrubsza, na podeszwach stóp i powierzchniach dłoniowych rąk

• najcieńsza w okolicy zausznej, dołów pachowych i skóry głowy

• warstwa rogowa zawiera białka keratynowe – elastyczność

• płaszcz lipidowy na powierzchni warstwy rogowej reguluje wraz z keratyną procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach

naskórek stale się odnawia, czego przejawem jest złuszczanie, często widoczne gołym okiem

• okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do rogowej "turnover time" wynosi 26-28 dni, oznaczanie trwania tego okresu ma znaczenie w chorobach skóry cechujących się wzmożoną proliferacją naskórka, np. w łuszczycy

Skóra właściwa (dermis)

• pochodzenia mezodermalnego

• zbudowana jest z włókien: kolagenowych , sprężystych i retikulinowych

• zawiera komórki łącznotkankowe (fibroblasty, histiocyty, mastocyty), naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe i przydatki skóry

• substancja podstawowa: polisacharydy, glikozaminoglikany, proteoglikany

(kwas hialuronowy, chondroityna)

• granica skórno-naskórkowa ma przebieg falisty, wyniosłości skóry pomiędzy soplami naskórkowymi noszą nazwę brodawek

Skórę właściwą można podzielić na:

• warstwę brodawkową (stratum papillare), obejmującą brodawki, zawierające liczne drobne naczynia krwionośne

• warstwę siateczkową (stratum reticulare), obejmującą głębsze warstwy aż do tkanki podskórnej, różniącą się bardziej zbitym charakterem włókien kolagenowych

Tkanka podskórna (subcutis)

• składa się ze zrazików tłuszczowych przedzielonych zbitą tkanką łączną włóknistą

• w przestrzeniach międzyzrazikowych tkanki podskórnej zawarte są części wydzielnicze gruczołów potowych oraz naczynia krwionośne, włókna i upostaciowane zakończenia nerwowe

W skórze znajdują się przydatki skóry :

• mieszki włosowe

• paznokcie

• gruczoły łojowe

• gruczoły potowe ekrynowe i apokrynowe

W przeciwieństwie do naskórka, który się stale odnawia, przydatki raz wykształcone pozostają w tej postaci do końca życia. Ich wzrost i funkcja są w dużej mierze niezależne od skóry

Włosy

Mieszek włosowy składa się z :

• części nabłonkowej (macierz), z której powstaje:

łodyga włosa oraz pochewka - dochodząca do powierzchni skóry

• części łącznotkankowej - brodawki włosa, zaopatrzonej w naczynia krwionośne i nerwy, która jest ściśle związana z macierzą

Zniszczenie części łącznotkankowej włosa powoduje jego trwałą utratę, podczas gdy uszkodzenie części nabłonkowej jest odwracalne

W części nabłonkowej, tuż powyżej brodawki, znajdują się melanocyty, przy czym od ilości wytwarzanego barwnika zależy kolor włosów

U człowieka mieszki znajdują się w rozmaitych fazach cyklu włosowego

Są to okresy:

• wzrostu (anagen),

• inwolucji (katagen)

• spoczynku (telogen)

• okres wzrostu włosa (anagen), występuje w ok. 80-85% liczby włosów owłosionej skóry głowy i trwa 3-6 lat - dobrze wykształcona opuszka (dolna rozszerzona część mieszka, zawierająca macierz włosa, tj. najszybciej dzielące się komórki nabłonka)

• okres inwolucji (katagen), dotyczy ok. 0,5-1 % włosów, trwa od kilku dni do 2 tygodni - opuszka stopniowo zanika, ulegając postępującemu rogowaceniu z przesunięciem ku górze, w wyniku czego tworzy się charakterystyczna kolba, złożona z niezróżnicowanych i zrogowaciałych komórek

• okres spoczynkowy (telogen), obejmuje około 10-20% włosów owłosionej skóry głowy, trwa 2-4 miesiące- górna część mieszka jest zachowana, natomiast zrogowaciały korzeń włosa leży bliżej powierzchni, na poziomie mięśnia przywłośnego, tworząc tzw. kolbę

Rozróżniamy:

• włosy meszkowe,

• brwi i rzęsy

• włosy okolic płciowych oraz skóry owłosionej głowy

różnice w długości i wzroście włosów zależą od czynników genetycznych i hormonalnych (androgeny - stymulują wzrost włosów okolic płciowych i brody, a hamują wzrost włosów skóry owłosionej głowy u osób genetycznie predysponowanych do łysienia męskiego)

Przyjmuje się, że utrata 80 -100 włosów dziennie stanowi normę

Paznokcie

są strukturą złożoną, w skład której wchodzą:

• macierz paznokcia - miejsce wzrostu płytki paznokciowej

• zrogowaciała płytką paznokciowa - pod którą znajduje się łożysko łącznotkankowe

• łożysko

• hyponychium

• wał paznokciowy

• skórka- eponychium

• lunula- półksiężycowate zbielenie

• wzrost płytek paznokciowych wynosi ok. 2 mm miesięcznie

• jest kilkakrotnie wolniejszy w obrębie palców nóg niż rąk

• grubość i kształt płytek wykazują znaczne różnice indywidualne

Zmiany w obrębie płytek paznokciowych występują w rozmaitych chorobach skóry oraz w schorzeniach ogólnoustrojowych

Gruczoły skórne

Wyróżnia się:

• gruczoły łojowe,

• gruczoły potowe apokrynowe

• gruczoły potowe ekrynowe

gruczoły łojowe

• występują na skórze całego ciała z wyjątkiem powierzchni podeszwowych stóp i dłoni

• prawie zawsze są one związane z mieszkami włosowymi i wydzielają łój poprzez przewód wydzielniczy do lejkowatego ujścia mieszka

• należą do gruczołów holokrynowych

• w zależności od okolicy ciała ,różnią się wielkością i ilością:

  • najmniej gruczołów znajduje się na twarzy

  • największe rozmiary osiągają gruczoły w okolicy grzbietowej na plecach

• powiększone, przerośnięte gruczoły łojowe mogą być przyczyną znacznej deformacji skóry

• komórki warstwy rozrodczej zrazików stale się dzielą, powoli wypełniają się łojem, powiększając swoje rozmiary. Po 2 tyg. proces wytwarzania łoju jest zakończony i następuje zniszczenie komórki z uwolnieniem mas łojowych przez przewód wyprowadzający na powierzchnię skóry

• wydzielina gruczołów łojowych w postaci delikatnej, tłusto połyskującej powłoki często jest widoczna na skórze młodych osób (łojotok)

• gruczoły łojowe są wrażliwe na wpływ hormonów androgennych (testosteron). Estrogeny działają odwrotnie powodując zmniejszenie wielkości gruczołów łojowych

• wydzielanie łoju podlega wahaniom w różnych okresach życia

• jest ono duże u noworodków, ulega znacznemu zmniejszeniu w wieku ok. 5 lat, narastając ponownie w okresie pokwitania. Powyżej 40 rż. wydzielanie łoju zmniejsza się, zwłaszcza u kobiet ok. 60 rż

Stwierdzono, że odnowa łoju jest szybsza, jeśli jest on często usuwany z powierzchni skóry, co może mieć znaczenie w nasileniu łojotoku

gruczoły potowe apokrynowe

występują tylko w określonych miejscach ciała ludzkiego tj.:

• w obrębie pach

• odbytu

• narządów płciowych

• pępka

Gruczoły apokrynowe uchodzą zawsze do mieszków włosowych

Wydzielina gruczołów ma charakter mleczny i początkowo pozbawiona jest zapachu, który pojawia się dopiero pod wpływem działania bakterii obecnych na skórze

gruczoły potowe ekrynowe

• odgrywają rolę w termoregulacji

• skład chemiczny potu zależy od wielu czynników - pokarmów, warunków klimatycznych, wpływów hormonalnych i in.

• pot jest w istocie bardzo rozcieńczonym roztworem soli, zawierającym ponadto związki mineralne (potas, wapń, magnez, żelazo), a także mocznik, kwas mlekowy, węglowodany, lipidy i in.

• wydzielanie potu zależne jest od układu nerwowego (pocenie emocjonalne, zwłaszcza dłoni, stóp, twarzy)