Autodestrukcyjne zachowania młodzieży:
Zażywanie nikotyny
Zażywanie alkoholu
Zażywanie narkotyków
Zachowania prowadzące do samobójstwa
Psychologiczne szkodliwe skutki odurzania się polegają na powstaniu psychicznej zależności od określonego środka. Zależność psychiczna jest złożonym, emocjonalnym nawykiem, polegającym na dążeniu do uzyskania danego środka na niewielkiej tendencji do zwiększania dawkowania oraz na tym, że negatywne skutki dotyczą w zasadzie tylko osoby uzależnionej. Zależność psychiczna stopniowo niepostrzeżenie dla świadomości, przechodzi w zależność fizyczną, która jest istotą nałogu. Polega ona na kompulsywnym dążeniu do uzyskania danego środka narkotycznego. Nie istnieją wtedy ani granice moralne, ani prawne, dlatego często osoba dotknięta nałogiem wchodzi w konflikt z prawem. Powstaje ponadto stała tendencja do zwiększania dawkowania, gdyż środek uzależniający staje się częścią gospodarki przemiany materii danego organizmu.
Nikotyna- działa szkodliwie, ale powolnie, dlatego narastające zatrucie organizmu nie jest spostrzegane . zatrucie dymem tytoniowym upośledza czynności układu nerwowego: powoduje nerwobóle, stany zapalne nerwów obwodowych, zaburzenie wzroku i słuchu, zaburzenia pamięci, a przede wszystkim trudności w uczeniu się.
Palenie papierosów jest szczególnie szkodliwe dla organizmów młodych, rozwijających się, gdyż zmiany następują w nich szybciej. Jest też bardziej szkodliwe dla dziewcząt, gdyż prowadzi do zwyrodnienia gruczołów wydzielania wewnętrznego, a zwłaszcza do zaburzeń czynnościowych gruczołów płciowych. Dodatkowo potwierdzona została zależność między długotrwałym paleniem papierosów a występowanie nowotworów krtani, oskrzeli i płuc- co dotyczy nie tylko kobiet.
W szkołach palenie papierosów obejmuje coraz to młodsze roczniki spowodowane jest to:
Naśladownictwem
Potrzebą znaczenia
Samodzielnego decydowania
Przyłączania się do podobnych sobie
Postawą przekory wobec zakazu palenia
Alkohol- szczególne niebezpieczeństwo picia alkoholu przez młodzież alkoholu polega na tym, że już przy małych dawkach alkohol zaburza krytycyzm. Człowiek nie potrafi wówczas prawidłowo ocenić spowodowanych przez alkohol ograniczeń własnej sprawności psychofizycznej. Dotyczy ona czasu reakcji, sprawności motorycznej oraz intelektualnej, w tym uwagi, pamięci i szybkości orientacji. Wiele szkód wywołanych spożyciem niewielkiej ilości alkoholu jest wynikiem połączenia się w pobudzeniu alkoholowym energii i beztroski. Niebezpieczeństwo powstania nawyku picia alkoholu przez młodzież: zmniejsza on lub wręcz likwiduje nieśmiałość, chwilowo podnosi samoocenę i nastrój, ułatwia kontakty w grupie rówieśniczej oraz znosi zahamowanie w stosunku do płci przeciwnej.
Narkotyki- tradycyjnie dzieli się je na „twarde” (amfetamina, kokaina, heroina, opium, morfina) oraz „miękkie” (marihuana, haszysz, LSD, grzyby halucynogenne). Mają one różna moc oddziaływania, różnicuje je też szkodliwość. Szkodliwy wpływ narkotyku zależy zarówno od jego rodzaju oraz dawkowania, jak i od indywidualnego poziomu tolerancji na dany narkotyk, z tym że w młodym wieku tolerancja jest z reguły niska, tak że może nawet dojść do stanu silnego zatrucia po pierwszej próbie jego zażycia. Najbardziej niebezpieczne dla życia są produkty pochodzenia opium. Niezwykle niebezpiecznym, bo najczęściej uzależniającym już po pierwszym spożyciu, jest syntetyczny narkotyk o nazwie „crack”. Słabiej od nich działają wspomniane „miękkie” narkotyki, jakkolwiek przejście od „miękkich” do „twardych’ przebiega zazwyczaj szybko i w sposób niemal niedostrzegalny. Narkomani z najmłodszej grupy wiekowej, aby uzyskać odurzenie, wykorzystują różne przemysłowe i domowe środki chemiczne, jak środki piorące, czyszczące, kleje i lakiery syntetyczne, rozpuszczalniki, a nawet pastę do butów.
Wszystkie środki narkotyczne silnie pobudzają ośrodkowy układ nerwowy, wywołują, w sposób zróżnicowany, uczucie euforii przecenianie swoich możliwości, przyspieszają tok mowy, znoszą hamulce społeczne, a także zniekształcają wrażenia zmysłowe, powodując halucynacje. Chwilowo uwalniają od lęku, dają poczucie swobody, niezwykłości i na tym polega ich kusząca siła. Jednak stopniowo prowadzą w coraz większym stopniu do utraty wolności decyzji i działania.
Objawy uzależnienia od narkotyków dostrzegane przez nauczyciela to:
Zmiana aktywności ucznia od pobudzanego zaangażowania do pełnej apatii.
Unikanie kontaktów z nauczycielami
Wycofywanie się z różnych zbiorowych form uczniowskiej działalności
Zaniedbywanie wcześniejszych zainteresowań
Bladość
Brak apetytu
Nadwrażliwość na światło i ból
Motywy sięgania po środki odurzające:
Motyw ucieczki- spowodowany jest frustracją związaną z osobistymi trudnościami, niepowodzeniami szkolnymi, nudą, monotonią, konformizmem.
Motyw egzystencjalny- związany z załamaniem się wartości, gdy własne życie zdaje się tracić sens.
Motywy aktywne- do tej grupy należy ciekawość, podążanie za nowością, motywy towarzyskie, hedonistyczne oraz prestiżowe.
Samobójstwo- prób samobójczych zazwyczaj nie dokonuje się w szkołach, ale ich związek ze szkołą jest oczywisty. Nieraz istotna rolę odgrywają ambicje ucznia oraz jego poczucie niesprawiedliwości.
Dla nauczycieli ważne powinny być pierwsze sygnały samobójczych myśli u uczniów, szczególnie nadwrażliwych i ambitnych. Nie należy lekceważyć słów oraz aluzji związanych ze śmiercią oraz fascynacji tym zjawiskiem. U młodzieży czasem stany długotrwałej irytacji czy przykre zdarzenia nabierają dużej mocy destrukcyjnej.
Syndrom presuicidalny (zespół objawów sygnalizujących zamiar samobójstwa)
Zwężenie aktywności, uczuć, kontaktów międzyludzkich, sensu życia
Zahamowana i skierowana przeciwko sobie agresja
Fantazjowanie na tematy samobójcze
Próby samobójcze u młodzieży to wołanie o pomoc!
Postępowanie
Reakcja nauczyciela na autodestrukcyjne zachowania uczniów powinna być natychmiastowa oraz rozłożona w czasie. Reakcja natychmiastowa może polegać na okazaniu dezaprobaty, zastosowaniu nagany, a w miarę możliwości usunięcia bezpośredniej przyczyny określonego zachowania się ucznia. Natomiast reakcja rozłożona w czasie obejmuje rożne przemyślane przez nauczyciela sposoby postępowania wobec ucznia, takie jak przekazywanie uczniom informacji, które mogłyby ukształtować negatywny skutek do danego zachowania autodestrukcyjnego oraz oddziaływanie na ucznia zmierzające do wytworzenia postawy pewnego snobizmu, skierowanego an odrzucenie danego zachowania autodestrukcyjnego.
Wzmacniając pozytywne właściwości ucznia, organizując warunki, aby mogły się one uzewnętrzniać i rozwijać, zmniejszamy znaczenie właściwości niepożądanych, dzięki czemu staje się one słabsze i przechodzą na margines życia psychicznego.