Kodeks cywilny. Komentarz

red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski

Rok wydania: 2008

Wydawnictwo: C.H.Beck

Wydanie: 5

Komentowany przepis

Art. 357. [Jakość rzeczy] Jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a jakość rzeczy nie jest oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną ani nie wynika z okoliczności, dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości.

1. Zasadą jest, iż prawidłowe wykonanie zobowiązania wymaga, by jakość świadczenia obciążającego dłużnika była należyta. Jakość świadczenia jest z reguły określona w treści zobowiązania (co najmniej przez wskazanie podstaw do jej ustalenia). Niekiedy określa ją przepis ustawy lub zarządzenie właściwej władzy (np. gdy chodzi o określenie wiążących "norm" technicznych czy "standardów").

2. Zobowiązanie może mieć za przedmiot świadczenie rzeczy oznaczonych co do tożsamości (określonych indywidualnie) lub co do gatunku (określanych za pomocą ilości, miary, wagi). W odróżnieniu od świadczenia rzeczy oznaczonych co do tożsamości, w wypadku zobowiązania do świadczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, dłużnika obciąża obowiązek dostarczenia wierzycielowi jednej lub kilku rzeczy należących do tego samego gatunku. Rzeczy należące do tego samego gatunku mogą mieć różną jakość (lepsze lub gorsze). Stąd konieczne jest bliższe określenie jakości, chroniące wierzyciela przed dążeniem dłużnika, aby zwolnić się z zobowiązania przez świadczenie rzeczy wprawdzie należących do tego samego gatunku, lecz najgorszej jakości.

3. Komentowany przepis zawiera regułę interpretacyjną, która pozwala na oznaczenie świadczenia w wypadku, gdy nie zostało ono dostatecznie dokładnie oznaczone (przez strony stosunku zobowiązaniowego lub w inny sposób). W jej myśl, jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a jakość rzeczy nie została dostatecznie oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną ani nie wynika z okoliczności, dłużnik zobowiązany jest świadczyć rzeczy średniej jakości (o właściwościach najczęściej występujących w obrocie cywilnoprawnym).

4. Jakość pewnych rodzajów świadczeń określają rozmaite uregulowania szczegółowe. Jako przykłady wskazać można: ustawę z 6.9.2001 r. - Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533 ze zm.); ustawę z 12.9.2002 r. o normalizacji (Dz.U. Nr 169, poz. 1386 ze zm.); ustawę z 30.8.2002 r. o systemie oceny zgodności (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087 ze zm.).

5. Postanowienia umowy mogą zastrzegać obowiązek świadczenia rzeczy o jakości wyższej lub niższej od średniej. Wierzyciel może wówczas odmówić przyjęcia rzeczy o jakości odmiennej niż ustalono w kontrakcie. Często może on nie być bowiem zainteresowany nabyciem towarów o jakości wyższej niż umówiona (z uwagi np. na cenę, trudności ze zbytem towarów wyższej jakości itp.). Natomiast w wypadku uzyskania rzeczy niższej jakości, wierzyciel nie będzie mógł ich wykorzystać zgodnie z celem, w jakim dokonał transakcji nabycia tych rzeczy (np. sprzedaż w sklepach oferujących wyłącznie towary luksusowe) lub zgodnie z przeznaczeniem rzeczy. W obu wypadkach świadczenie rzeczy, które nie odpowiadają właściwościom określonym przez strony, może stanowić co najmniej nienależyte wykonanie zobowiązania i wywołać skutki przewidziane w art. 471.

6. Ustalenie jakości rzeczy może także wynikać z okoliczności, np. z dotychczasowej praktyki w stosunkach kontrahentów względnie ze znanego im specjalnego przeznaczenia rzeczy.

7. Użyty przez ustawodawcę termin "jakość" ma w języku potocznym różne znaczenia. Z punktu widzenia komentowanego przepisu należy przyjąć, że chodzi o zespół pewnych właściwości i cech charakterystycznych dla określonej rzeczy - przedmiotu świadczenia, stopień zdolności zaspokajania przez taką rzecz potrzeb nabywcy. Podstawowe znaczenie dla oceny jakości przedmiotu świadczenia mieć będzie najczęściej wartość użytkowa danej rzeczy. Jakość tak rozumiana może być opisywana przez użycie dodatkowych oznaczeń, takich, jak np.: "średnia", "przeciętna", "najwyższa" itp.

8. Ocena, czy rzecz ma należytą jakość, może stwarzać w praktyce znaczne trudności. W przypadku sporów często pomocnymi okazują się opinie biegłych. Jak należy sądzić, ciężar dowodu, iż rzecz oznaczona co do gatunku jest zgodna pod względem jakości z wymaganiami wynikającymi z danego zobowiązania, spoczywa na dłużniku. W razie przyjęcia zaoferowanego przez dłużnika świadczenia, to wierzyciel będzie obciążany dowodem nienależytej jakości świadczenia.

Brzozowski