1. Przedstaw pojęcie inflacji i jej podstawowe rodzaje.

INFLACJA- jest to proces wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce krajowej w danym okresie połączony z deprecjacją (utrata ważności pieniądza). Występuje wówczas wzrost podaży pieniądza i zmiany w szybkości obiegu pieniądza w gospodarce. Inflacja najczęściej liczona jest rok do roku lub miesiąc do miesiąca. wzrost poziomu cen w okresie badanym w relacji do okresu bazowego jest wyrażony procentowo (współczynnik wzrostu cen) i określony jest jako STOPA INFLACJI.

Inflacja pełzająca- nie przekraczająca 5% w skali roku i charakteryzuje się niewielkim wahaniem cen z roku na rok. Nie jest ona szczególnie groźna dla gospodarki, gdyż można ją kontrolować i oddziaływać na nią w oparciu na rynkowe instrumenty polityki pieniężnej i w oparciu o "normalną" dyscyplinę finansów publicznych.

Inflacja krocząca (umiarkowana)- od 5% do 10% wzrost cen w skali roku, który powoduje powstanie określonych perturbacji ekonomicznych i społecznych. Inflacja umiarkowana nie wywołuje zniekształcenia relacji cenowych (wzajemne stosunki cen na ogół odzwierciedlają stopień względnej rzadkości dóbr i odpowiednio orientują zarówno producentów, jak i nabywców przy podejmowaniu decyzji gospodarczych); konsumenci nie wyzbywają się oszczędności, realna stopa % (różnica między stopa nominalną, a stopą inflacji)jest lekko dodatnia lub bliska zeru, co powoduje że ruch cen w górę jest równomierny i przewidywalny, a rynek kapitałowo- pieniężny funkcjonuje bez większych zakłóceń, gdyż szybko dostosowuje się do procesu powolnej inflacji, która jest oczekiwana i uwzględniana w rachunku ekonomicznym. inflacja krocząca może być wykorzystywana jako narzędzie polityki gospodarczej przez rząd.

Inflacja galopująca- od 10% do 150% w skali roku, wymyka się spod kontroli państwa, zniekształcenie relacji cenowych, które zakłócają i wypaczają normalne funkcjonowanie mechanizmu rynkowego, gdyż sygnały rynkowe dotyczące tego, co warto produkować w większej ilości, a ce w mniejszej, i gdzie kierować zasoby inwestycyjne, są nieprzejrzyste i mylące. Powstała sytuacja przyczynia się do efektywności procesów gospodarczych i tempa wzrostu gospodarczego. Opierając się na chwiejnych i mylących podstawach rachunku ekonomicznego, przedsiębiorcy skracają horyzont czasowy swoich decyzji i inwestują w przedsięwzięcia przynoszące szybki dochód i spekulacje, a nie w przedsięwzięcia ważne z punktu widzenia długofalowego wzrostu gospodarczego. Realna stopa % jest mocno ujemna, co powoduje niechęć do oszczędzania oraz lokowania oszczędności w lokatach pewnych. Skłania natomiast do inwestycji spekulacyjnie atrakcyjnych np.: w walutach obcych i zachęca do zaciągania kredytu na jak możliwie długi termin przy stałej stopy %.

Hiperinflacja- powstająca zazwyczaj z nieopanowanej zawczasu inflacji galopującej. Następuje wtedy bardzo szybko (często z dnia na dzień) utrata wartości pieniądza i gwałtowny wzrost cen. wzrost cen powyżej 150%, a miesięcznie- niekiedy 50%. potęgowane to jest często przez załamanie systemu finansowego kraju i ogromny rosnący deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy. zazwyczaj towarzyszy temu wejście innych walut na krajowy rynek rozliczeniowy (pieniądz krajowy zastępowany jest poprzez pieniądz zagraniczny), a także tzw. naturalizacja wymiany czyli przejście na bartet (towar za towar).

2. Przedstaw rodzaje inflacji w zależności od podstawowych przyczyn inflacji.

a) Inflacja popytowa (ciągniona przez popyt)- zjawisko spadku ceny nabywczej pieniądza (wzrostu cen w gospodarce) zachodzące gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług. W sytuacji wzrostu ilości pieniądza na rynku cena równowagi między popytem a podażą stabilizuje się na wyższym poziomie. Nazywana inaczej jako inflacja pieniężna

Powodem jej powstania mogą być:

- nadmierne wydatki państwa, które nie mają odzwierciedlenia w dochodach (inflacja budżetowa),

- zbyt duża kreacja pieniądza kredytowego (inflacja kredytowa)

- nadmierny w porównaniu do wzrostu produkcji wzrost płac (inflacja płacowa).

b) Inflacja strukturalna- pojawia się, gdy producenci nie są w stanie dostosować struktury produkcji do zmian w strukturze popytu konsumentów, przedsiębiorstw i rządu.

Wariant negatywny > Producenci nie odpowiadają na zmianę struktury i wielkości popytu. Niedostosowanie struktury podaży do struktury popytu powoduje wzrost cen. Współcześnie występuje sporadycznie wręcz incydentalnie.

Wariant pozytywny > Zmiany inflacyjne jako zarówno skutek jak i „narzędzie” zmian strukturalnych w gospodarce. Współcześnie w gospodarkach krajów OECD najbardziej typowy rodzaj inflacji towarzyszący zjawiskom wzrostu gospodarczego.

c) inflacja kosztowa (podażowa; pchana przez koszty)- – pojęcie stworzone przez kosztową teorię inflacji. Według tej teorii, nie można założyć wysokiej elastyczności cen. Ceny bowiem administrowane są przez monopole. Przyczyna inflacji jest niezależna od agregatowego popytu na towary.

W ramach inflacji kosztowej wyróżniamy cztery rodzaje inflacji:

- inflacja płacowa- wzrost płac jest niezależny od popytu na pracę

- inflacja ciągniona przez zyski – monopoliści podnoszą ceny na wyroby, niezależnie od popytu na nie

- inflacja ciągniona przez ceny dóbr importowanych – wzrost cen towarów sprzedawanych na terenie kraju spowodowany jest wzrostem cen produktów i półproduktów importowanych

- inflacja ciągniona przez podatki – wzrost cen spowodowany jest zwiększeniem podatków - wzrost opodatkowania "przerzuca" się na ceny

Inflację kosztową zwalczać można za pomocą ustawodawstwa antymonopolowego i polityki propodażowej. Jest efektem ogólnego wzrostu kosztów albo naturalnego bądź sztucznego ograniczania globalnej podaży na rynku przy stałym popycie globalnym. Ten rodzaj inflacji jest spowodowany wzrostem każdego ze składników kosztów (przy założeniu, że pozostałe nie ulegają zmniejszeniu), na przykład wzrostem płac, cen surowców i produktów importowanych, cen surowców i półfabrykatów pochodzenia krajowego, narzutów na płace (m.in. składek na ubezpieczenie społeczne), a także innych składników kosztów (kosztów płaconych odsetek od kredytów bankowych, kosztów dzierżawy itd.). Przyczyną zwiększenia się kosztów może być wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji lub wysokie koszty stałe przy niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych, a także podniesienie podatków (nie są składnikiem kosztów, ale uwzględnia się je w kalkulacji cen).

3. Wyjaśnij na czym polega zjawisko i mechanizmy spirali inflacyjnej.

Spirala inflacyjna jest to proces wzajemnego wspomagania się ruchu cen, kosztów i dochodów, stanowiący mechanizm przejawiania się inflacji. Wśród ogółu czynników powodujących inflację rozróżnia się czynniki sprawcze (pierwotne) i wspomagające (wtórne).

Ich współudział w procesie inflacji można przedstawić następująco: czynniki sprawcze wywołują wzrost cen, spada siła nabywcza płac, czyli płaca realna. Pracownicy nie godzą się na to i żądają od pracodawców podwyżek. Jeśli firmy godzą się na wzrost płac, od razu rosną koszty produkcji. To z kolei powoduje wzrost cen wytwarzanych produktów. Nie zawsze oczywiście można podnieść ceny, jeśli nie rośnie odpowiednio popyt, droższych towarów nikt nie kupi. Jednak w przypadku wzrostu wynagrodzeń, wielkość popytu nominalnie wzrasta, bo ludzie mają więcej pieniędzy w kieszeni. W efekcie rosną ceny, co wywołuje dalszy wzrost żądań płacowych.

Spirala inflacyjna przejawia się w wielu płaszczyznach

• płace-koszty-ceny-płace-> wzrost płac prowadzi do wzrostu kosztów produkcji a ten z kolei prowadzi do wzrostu cen, a wzrost cen wywołuje presje na wzrost płac etc.      

• płace – płace: wzrost płac w jednych dziedzinach gospodarki staje się przyczyną nacisków na wzrost płac w innych dziedzinach (problem tzw. dysparytetu dochodów),

• płace – świadczenia społeczne: żądania waloryzacji świadczeń w ślad za wzrostem płac,

• ceny – ceny: wzrost cen jednych towarów skłania producentów innych towarów do podwyżek cen w celu zachowania ukształtowania wcześniej proporcji cenowych.

• koszty-koszty: wzrost kosztów produkcji w jednej branży przenosi się na kolejne branże etc.

4. Przedstaw pojęcie oczekiwań inflacyjnych i ich wpływ na zachowania uczestników rynku i sposób prowadzenia polityki pieniężnej przez BC.

Są to oczekiwania dotyczące przyszłości uczestników życia gospodarczego oraz podejmowane przez nich decyzje. Dlatego BC stara się poznać mechanizm formułowania tych oczekiwań żeby rozumieć oddziaływania na gospodarkę oraz inflację.

Znajomość sposobu formułowania (mechanizm tworzenia) oczekiwań inflacyjnych ma istotne znaczenie dla skuteczności i kosztów prowadzenia polityki pieniężnej. O kosztach tych mówi współczynnik wyrzeczenia, pokazujący jaki musi być spadek produkcji i zatrudnienia, aby przy użyciu instrumentów polityki pieniężnej BC mógł trwale obniżyć poziom inflacji o jednostkę. Wielkość tego kosztu zależy od tego, w jakiej mierze oczekiwania inflacyjne mają charakter:

- adaptacyjny- kształtują się wyłącznie pod wpływem przeszłej wysokości inflacji:

- antycypacyjny- uwzględniają istotne dla przyszłej inflacji zmiany zachodzące w gospodarce np.: zmiany w polityce pieniężnej.

Jeśli BC zaostrza politykę pieniężną poprzez podniesienie wysokości krótkoterminowych stóp %, a nie zmieniają się (przynajmniej początkowo) oczekiwania inflacyjne, czyli także sama inflacja, efektem takiej sytuacji jest WZROST REALNYCH STÓP %, który powoduje realny spadek popytu, pociągające za sobą spadek produkcji i zatrudnienia. Gdyby BC wiedział, w jakim stopniu oczekiwania inflacyjne mają charakter adaptacyjny, a w jakim antycypacyjny mógłby odpowiednio dostosować sekwencję zaostrzenia polityki pieniężnej żeby zmniejszyć jej koszty.

Jeśli długoterminowe oczekiwania inflacyjne są zbliżone do celu inflacyjnego to jest odzwierciedleniem zaufania uczestników życia gospodarczego do skuteczności prowadzonej przez BC polityki pieniężnej.

5. Przedstaw związki między bezrobociem a inflacją w oparciu o krótkookresową krzywą Phillips’a.

Wyraża ona odwrotną zależność między stopą inflacji a stopą bezrobocia: wzrost inflacji powoduje zmniejszenie stopy bezrobocia, a zmniejszenie inflacji powoduje wzrost stopy bezrobocia. W latach 60. XX w. zmiany stóp inflacji i bezrobocia w krajach wysoko rozwiniętych były zgodne z krzywą Phillipsa i dlatego została ona włączona do zestawu teoretycznych narzędzi keynesizmu i stała się teoretyczną podstawą prowadzenia polityki gospodarczej, tzw. precyzyjnego strojenia. Gdy u steru rządów były partie socjaldemokratyczne, z reguły wybierały strategię wyższego poziomu inflacji i niższej stopy bezrobocia, partie konserwatywne zaś odwrotnie — niższy poziom inflacji i wyższy poziom bezrobocia. Za pomocą krzywej Phillipsa można było oszacować koszty prowadzonej polityki: jaką cenę, w postaci zwiększenia bezrobocia, zapłaci gospodarka za zmniejszenie inflacji lub o ile wzrośnie inflacja, gdy zostanie zredukowane bezrobocie. W latach 70. wystąpiło zjawisko stagflacji, które podważyło słuszność krzywej Phillipsa. Spowodowało to kryzys ekonomii keynesowskiej i zamieszanie wśród polityków gospodarczych. Krzywa Phillipsa została zmodyfikowana przez M. Friedmana, który uzależnił jej przebieg od oczekiwań inflacyjnych. Uzyskał dzięki temu rodzinę krótkookresowych krzywych Phillipsa różniących się poziomem oczekiwań inflacyjnych.

6. Przedstaw związki między bezrobociem a inflacją w oparciu o długookresową krzywą Phillips’a.

Im wyższe oczekiwania inflacyjne, tym wyżej w układzie współrzędnych była umiejscowiona dana krzywa Phillipsa. Ponadto Friedman wprowadził długookresową pionową krzywą Phillipsa. Jej położenie określa tzw. naturalna stopa bezrobocia. W krótkich okresach możliwe są odchylenia rzeczywistej stopy bezrobocia od stopy naturalnej. Dokonuje się wtedy ruch po krótkookresowych krzywych Phillipsa, np. ekspansywna polityka pieniężna prowadzi do zmniejszenia bezrobocia i zwiększenia inflacji, a restrykcyjna polityka pieniężna do zwiększenia bezrobocia i zmniejszenia inflacji. W długim okresie zmiany podaży pieniądza powodują zmianę oczekiwań inflacyjnych i przejście na kolejną krzywą Phillipsa. Bezrobocie powraca do poziomu naturalnego, a trwałej zmianie ulega inflacja. Oznacza to, że odwrotna zależność między inflacją a bezrobociem, opisana przez Phillipsa, występuje w krótkich okresach, nie występuje natomiast w długim okresie. Wynikają z tego zupełnie odmienne postulaty dla polityki gospodarczej, opisane w ekonomii podaży.

7. Omów znaczenie polityki pieniężnej dla realizacji podstawowych celów polityki gospodarczej krajów UE.

Działania stabilizacyjne – państwo próbuje zapewnić równowagę w gospodarce:

1. Wzrost PKB > trwały zrównoważony wzrost gospodarczy

2. Równowaga w obrotach z zagranicą

3. Stabilność cen

4. Pełne zatrudnienie i podniesienie standardu życia obywateli UE.

5. Zapewnienie spójności ekonomicznej i społecznej w obszarze UE
   Cele polityki gospodarczej mają strukturę hierarchiczną i nie da się ich realizować oddzielnie. Wzrost gospodarczy nastąpi gdy spadnie bezrobocie i inflacja. Cele niższego rzędu to: ochrona środowiska naturalnego, popieranie innowacyjności i przedsiębiorczości.
   Wzrost gospodarczy – powiększanie się rozmiarów produktu narodowego. Nie można go dość precyzyjnie zmierzyć.
   Rozwój gospodarczy – dotyczy zmian strukturalnych i jakościowych np: bogatszy asortyment produktów, lepsze rozmieszczenie produkcji, doskonalsze techniki produkcji, organizacji pracy. Trudno jest to zmierzyć np: wzrost liczby lekarzy na 1 osobę, spadek umieralności noworodków.
   Miernikiem wzrostu gospodarczego jest tempo lub stopa wzrostu PKB:

8. Omów podstawowe sposoby oddziaływania banku centralnego BC w ramach polityki pieniężnej.

Politykę pieniężną kraju ustala bank centralny. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski. To właśnie on definiuje cele polityki pieniężnej państwa i nią kieruje. Do zadań Narodo- wego Banku Polskiego należy kształtowanie kursu waluty krajowej, a także regulacja podaży i popytu pieniądza. Bank poprzez stabilizację cen, kontrolę tempa inflacji i ilości pieniędzy w gospodarce wpływa także na siłę złotówki. Ze względu na związki między kursem walutowym i inflacją, polityka pieniężna musi być też koordynowana z polityką kursu walutowego, która jest bardzo ważnym elementem polityki ekonomicznej państwa, ponieważ pływa ona na kształt i kondycję gospodarki państwa.

9. Przedstaw podstawowe kryteria wejścia kraju UE do strefy euro.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej objęte derogacją, aby przystąpić do strefy euro muszą spełnić określone warunki zwane kryteriami konwergencji (kryteriami zbieżności lub kryteriami z Maastricht). Kryteria te, zarówno konwergencji nominalnej, jak i konwergencji prawnej określają, czy dane państwo UE jest gotowe do przyjęcia euro.

-1. Kryteria konwergencji nominalnej- /Zgodnie z art. 126 i 140 Traktatu o funkcjonowaniu UE, Protokołem w sprawie kryteriów konwergencji (Protokół nr 13) oraz Protokołem w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu (Protokół nr 12) dokonywana przez Komisję Europejską i Europejski Bank Centralny- ocena osiągnięcia przez kraj członkowski wysokiego stopnia konwergencji gospodarczej następuje na podstawie wypełnienia czterech kryteriów: stabilności cen, fiskalnego, stopy procentowej oraz kursu walutowego.

- Kryterium stabilności cen - przeciętna stopa inflacji notowana w ciągu 12 miesięcy przed badaniem, mierzona za pomocą wskaźnika cen konsumpcyjnych, nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu procentowego średniej z trzech państw członkowskich o najniższym tempie wzrostu cen;

- Kryterium sytuacji finansów publicznych- zakłada, że państwo członkowskie nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu. Oznacza to, że wysokość deficytu budżetowego danego państwa nie może przekroczyć poziomu 3% produktu krajowego brutto (PKB), a jego dług publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB;

- Kryterium stopy procentowej- stanowi, że przez rok poprzedzający moment dokonywania oceny, średnia długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od średniej stóp procentowych w trzech krajach Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach;

-Kryterium kursu walutowego- wymaga, aby waluta państwa kandydującego do strefy euro, przez okres co najmniej 2 lat uczestniczyła w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II). W tym czasie nie może podlegać dewaluacji wobec euro, a jej kurs wymiany wobec wspólnej waluty nie może odbiegać od centralnego parytetu o więcej niż 15%.

Ocena spełnienia przez kraj członkowski powyższych kryteriów odbywa się z uwzględnieniem oceny trwałości osiągniętego poziomu konwergencji. Wszystkie kryteria muszą zostać spełnione łącznie i żadne z nich nie jest traktowane jako nadrzędne.

2. Kryteria konwergencji prawnej- Warunkiem przyjęcia wspólnej waluty jest też konwergencja prawna polegająca na zgodności ustawodawstwa krajowego z unijnym, w ujęciu formalnym, ale także w rzeczywistej zgodności zastosowań z postanowieniami unijnymi. Dotyczy to zgodności przepisów krajowych z Traktatem o funkcjonowaniu UE oraz ze Statutem ESBC i EBC i obejmuje przede wszystkim: 

• niezależność instytucjonalną, finansową i personalną krajowego banku centralnego (art. 130 TFUE),

• zapewnienie przez kraj członkowski zgodności legislacji krajowej z TFUE i Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (art. 131 TFUE),

• spójność celów banku centralnego z celami sformułowanymi w art. 127(1) TFUE i art. 2 Statutu ESBC i EBC.

Spełnienie wszystkich kryteriów zbieżności nominalnej i prawnej jest warunkiem koniecznym do wejścia do strefy euro. Nie należy jednak zapominać o procesie konwergencji realnej, który tak naprawdę zadecyduje o zakresie osiąganych korzyści, jak również skali potencjalnych kosztów wynikających z zamiany waluty narodowej na euro. Obejmuje ona wszystkie mechanizmy eliminujące ryzyko ewentualnego wystąpienia szoków asymetrycznych w gospodarce, bądź istnienie takich struktur, które pozwolą te wstrząsy szybko absorbować. Konwergencja realna jest zatem związana z odpowiednią synchronizacją cykli koniunkturalnych tych krajów i strefy euro, podobnym poziomem wydajności pracy czy podobnym poziomem PKB per capita.

Postanowienia Traktatu o funkcjonowaniu UE dotyczące prowadzenia polityki fiskalnej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej doprecyzowują zapisy Paktu Stabilności i Wzrostu, zatwierdzonego na posiedzeniu Rady w Amsterdamie w czerwcu 1997 r. Pakt wprowadził tzw. system wczesnego ostrzegania, który przewiduje stały nadzór KE nad sytuacją budżetową państw członkowskich UE. Państwa należące do strefy euro zobowiązane są do przedkładania corocznych sprawozdań z narodowych programów stabilizacyjnych, z kolei kraje, które starają się o wejście do strefy euro zobowiązane są do sporządzania programów konwergencji (zbieżności) i przedkładania ich Komisji Europejskiej w celu oceny i nadzorowania przebiegu ich realizacji.

W programach tych powinny się znaleźć informacje o równoważeniu budżetu oraz spodziewanym poziomie długu publicznego, o podstawowych założeniach makroekonomicznych mających wpływ na realizację przyjętego programu stabilizacyjnego, opis środków polityki gospodarczej, które mają być wykorzystane do osiągnięcia lub utrzymania celów programu stabilizacji/ konwergencji, a wreszcie - analizę wpływu przyjętych założeń na sytuację w zakresie równowagi budżetu publicznego oraz długu publicznego.

Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny przynajmniej co dwa lata lub na żądanie Państwa Członkowskiego objętego derogacją, składają sprawozdanie Radzie UE ze stanu przygotowań tych państw do przyjęcia wspólnej waluty. Rada na podstawie tego sprawozdania (zwanego Raportem o Konwergencji) decyduje następnie, czy kraje te są gotowe i czy spełniają wszystkie kryteria, by wprowadzić euro.

10. Wyjaśnij dlaczego stabilność cen jest głównym celem polityki monetarnej i co z tego wynika dla podstawowych zadań tej polityki.

EBC ma swobodę wybory strategii polityki pieniężnej, jednak nie ma możliwości wyboru celu swojej polityki. Ustalona w traktacie z Maastricht w art. 105 ust.1 „Pierwszorzędnym celem europejskiego systemu banku centralnego jest zapewnienie stabilności cen”. Cel utrzymanie stałego poziomu cen jest więc wyraźnie określony. Ponadto EBC zgodnie z art. 105 traktatu o Wspólnocie Europejskiej zobowiązany wspierać ogólną politykę gospodarczą EU i jej krajów członkowskich zgodnie z art. 2 tegoż traktatu. Zobowiązanie te jednak pozostaje ważne tylko do momentu, gdy nie stoi w sprzeczności z celem stabilności poziomu cen.

Pod pojęciem stabilności poziomu cen rozumie się stopę inflacji nie przekraczającej od 0% do 2%. Każdy wzrost poziomu cen, które trwale wychodzi ponad 2% zostaje określony jako inflacje.

11. Na jakich filarach oparta jest polityka monetarna EBC i jakie jest ich uzasadnienie?

Pierwszy filar- (obejmuje analizę ekonomiczno-gospodarczą) strategia polegająca na regulowaniu ilości pieniądza w obiegu. W jej ramach EBC ocenia przyszły trend wzrostu produktu krajowego brutto oraz rozwój szybkości obiegu pieniądza. Następnie wylicza za pomocą równania Fisfera tempo wzrostu ilości pieniądza w obiegu, które w średnim okresie czasu zapewni stopę inflacji wynoszącą od 0% do 2%. Od 199 roku wartość ta wg EBC wynosi „około% ilości pieniądza M3.

Drugi filar- (obejmuje analizę monetarną) nie opiera się na kategorii ilości pieniądza w obiegu. W jego ramach próbuje się sterować bezpośrednio inflację. Polityka pieniężna opiera się na wnioskach płynących w analizowaniu wielu wskaźników gospodarczych i finansowych. Dane dotyczą popytu, podaży, rynku dóbr i usług, rynek pracy, obrotów z zagranicą oraz typowych wskaźników pieniężnych i polityki budżetowej

12. Znaczenie analizy ekonomicznej w przygotowaniu założeń i w realizacji polityki monetarnej.

Analiza ekonomiczna koncentruje się głównie na ocenie aktualnego rozwoju gospodarczego i finansowego oraz na powiązanych krótko- i średniookresowych zagrożeniach dla stabilności cen. Zmienne gospodarcze i finansowe, które podlegają analizie, to: popyt zagregowany i jego składniki, polityka fiskalna, warunki na rynku kapitałowym i rynku pracy, szeroka gama wskaźników cen i kosztów; zmiany kursów wymiany walut, zmiany w gospodarce jako całości i w bilansie płatniczym; rynki finansowe oraz wyniki bilansowe sektorów strefy euro. Wszystkie te czynniki pomagają ocenić dynamikę realnej działalności gospodarczej i prawdopodobny rozwój cen z perspektywy współzależności między popytem a podażą na rynkach towarów, usług i produkcji w krótszej perspektywie czasu.

13. Znaczenie analizy monetarnej w przygotowaniu założeń i w realizacji polityki monetarnej.

Analiza monetarna- Spośród zestawu wybranych kluczowych wskaźników, które EBC monitoruje i analizuje, szczególne znaczenie przypisywane jest masie pieniądza w obiegu. Podstawą takiej decyzji jest uznanie ścisłego związku pomiędzy wzrostem podaży pieniądza i inflacją w perspektywie średnio- i długoterminowej. Zależność ta jest powszechnie przyjmowana i zapewnia polityce pieniężnej trwałą i wiarygodną kotwicę nominalną w okresie wykraczającym poza konwencjonalnie przyjęte ramy czasowe stosowane przy opracowywaniu prognoz inflacji. Podejmowanie decyzji dotyczących polityki i ocena ich skutków nie tylko na podstawie krótkoterminowych wskaźników wynikających z analizy warunków gospodarczych i finansowych, ale również na podstawie rozważań na temat pieniądza i płynności, umożliwia bankowi centralnemu przyjęcie szerszej perspektywy, wykraczającej poza przejściowy wpływ różnych wstrząsów gospodarczych, i uniknięcie sytuacji, w których przyjmowano by nazbyt aktywne stanowisko.

14. Jakie agregaty pieniężne wykorzystuje EBC w polityce monetarnej i który z nich jest podstawowy oraz dlaczego?

Agregaty pieniężne:

• Agregat M1 obejmuje gotówkę w obiegu i depozyty 24-godzinne

• W skład agregatu M2 wchodzą M1 oraz depozyty z terminem pierwotnym do dwóch lat i depozyty z terminem wypowiedzenia do trzech miesięcy.

Pragnąc podkreślić, jak wielką wagę przywiązuje do analizy monetarnej, a także wyznaczyć punkt odniesienia dla oceny sytuacji pieniężnej, EBC ogłasza wartość referencyjną szerokiego agregatu pieniężnego M3.

Wartość ta wyznacza tempo wzrostu M3, przy którym stabilność cen w średnim okresie uznaje się za zachowaną, a tym samym stanowi naturalny punkt odniesienia przy analizie wniosków płynących z rozwoju sytuacji pieniężnej w strefie euro, w każdym z krajów strefy, a także w każdym kraju UE.

• Z kolei agregaty węższe, np. M1, dostarczają pewnych informacji o sferze realnej gospodarki.

• Podobnie przebieg akcji kredytowej dla sektora prywatnego wskazuje, jaka jest kondycja finansowa tego sektora, a za pośrednictwem bilansu monetarnych instytucji finansowych dostarcza dodatkowych informacji o podaży pieniądza.

• Tego rodzaju analizy pozwalają lepiej określić, jak kształtuje się M3 wobec wartości referencyjnej i jaki jest ogólnie stan płynności w gospodarce oraz jego konsekwencje w aspekcie zagrożeń dla stabilności cen.

Agregaty pieniężne są miarą podaży pieniądza.
Oznaczamy je literą M od angielskiego słowa money. Ilość agregatów pieniężnych stosowanych w poszczególnych krajach waha się od 3 do 5 , przy czym agregaty o takim samym oznaczeniu cyfrowym mogą zawierać inne rodzaje aktywów finansowych. Agregaty pieniężne są uszeregowane od najbardziej płynnych do aktywów najmniej płynnych. Kolejne agregaty obejmują coraz szerszy zakres aktywów finansowych zaliczanych do pieniądza.
W gospodarce rynkowej wykorzystywane są do celów analitycznych w sektorze bankowym i do celów formułowania zadań polityki pieniężnej jako instrumenty kontroli zasobów pieniężnych.

Agregat pieniężny MO , czyli pieniądz banku centralnego. Określany jako zasób pieniądza wielkiej mocy oznacza szeroką bazę monetarną , która obejmuje gotówkę (banknoty i monety) w obiegu oraz środki pieniężne na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym( tzw. Pieniądz rezerwowy lub rezerwy pieniężne banków , w skład których wchodzą zarówno rezerwy obowiązkowe , jak i rezerwy dobrowolne ). Cechą agregatu MO jest to , iż bank centralny może w sposób bezpośredni kształtować jego wielkość .

Do wąskiej kategorii pieniądza zalicza się:

• Agregat pieniężny M 1 obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu poza kasami banku , wartość depozytów na żądanie w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami. Jest to agregat pieniężny odznaczający się najwyższym stopniem płynności wśród stosowanych agregatów pieniężnych .

• Agregat pieniężny M 2 , na który składają się aktywa agregatu M1 a także wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie , oraz depozyty z terminem wypowiedzenia do trzech miesięcy np. weksle bony pieniężne o charakterze krótkoterminowym . Płynność środków finansowych obejmowanych tą kategorią pieniądza jest mniejsza aniżeli w odniesieniu do M1.

Do szerokiej kategorii pieniądza zalicza się :

Agregat pieniężny M 3- sumujący M1 i M2 oraz pieniądz oszczędnościowy o umownym okresie wypowiedzenia do 3 miesięcy , a także inne aktywa rynku pieniężnego oraz papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat np..obligacje. papiery wartościowe średnio i długoterminowe . Jest to najmniej płynna kategoria pieniądza. Agregat M3 jest uznawany za najlepszą miarę pieniądza krajowego w szerokim ujęciu . Od marca 2003 r został uznany przez NBP za główną miarę ilości pieniądza .

• Agregat pieniężny M4 – M3 oraz oprocentowane krótkoterminowe depozyty w bankach , depozyty terminowe w bankach oraz bankowe i prywatne depozyty w walutach obcych

• Agregat pieniężny M5 – M4 + zasoby prywatnego sektora dotyczące certyfikatów depozytowych , obligacji skarbowych i bankowych , depozytów władz lokalnych oraz krajowych oszczędności w formie depozytów i papierów wartościowych .

AGREGAT M3 W STREFIE EURO

Dla strefy euro agregat M3 jest najważniejszym agregatem . Analiza monetarna EBC obejmuje regularną ocenę dynamiki szerokiego agregatu M3 oraz szeregu innych zmiennych monetarnych i finansowych. Zmiany czynników kreacji M3 (takich jak gotówka w obiegu czy depozyty terminowe) uwzględnia się dlatego, że odzwierciedlają dynamikę całego agregatu. Z kolei agregaty węższe, np. M1, dostarczają pewnych informacji o sferze realnej gospodarki. Instrumenty wchodzące w skład M3 są bliskimi substytutami depozytów płynnością i stabilną ceną. Włączenie ich do szerokiego agregatu zapewnia jego większą niezależność od efektu substytucji różnych kategorii płynnych aktywów niż to ma miejsce
w przypadku wąskich miar pieniądza, a także większą stabilność Na tej podstawie ustalana jest wielkość podaży pieniądza w strefie. Jest to ważny element polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego

Funkcje pieniądza w agregatach pieniężnych

• Ilość pieniądza w agregacie M1, to pieniądz dzięki któremu są realizowane operacje płatnicze , czyli w tym przypadku na pierwszy plan wysuwa się funkcja pieniądza jako środka płatniczego .

• Agregat ilości pieniądza M2 ze względu na zawarte w nim dodatkowe wkłady terminowe podmiotów gospodarczych , które z racji wyższego oprocentowania są ulokowane w bankach , a których terminy są dostosowane do terminów przyszłych zobowiązań płatniczych , można również przyporządkować owej funkcji pieniądza jako środka płatniczego .

• Agregat M3 natomiast , ze względu na fakt uwzględnienia w nim także wkładów oszczędnościowych z ustawowym terminem wypowiedzenia w większym stopniu akcentuje funkcję pieniądza jako środka przechowywania wartości.

Stosowanie agragatów:

• Wraz z rozwojem instrumentów i rynków finansowych następuje stały rozwój definicji pieniądza , co nie ułatwia ani pomiaru zjawisk pieniężnych , ani nawet pełnej ich identyfikacji . Okoliczność ta rzutuje również na skuteczność polityki pieniężnej . Od niedawna banki centralne posługują się w swej działalności kilkoma kategoriami pieniądza uznając , że badania każdej kategorii M1 ,M2 , M3 dostarcza informacji na temat istotnych , szczególnych aspektów rozwoju sytuacji gospodarczej kraju . Natomiast do celów prezentacyjnych z reguły stosowane jest M2 ( poza Wielką Brytanią i Polską , gdzie wykorzystuje się M3 ), jako najbardziej „ komunikatywne „ w anonsowaniu społeczeństwu ilościowych celów polityki pieniężnej .

15. Przedstaw podstawowe metody i instrumenty polityki monetarnej EBC.

1. Operacje otwartego rynku- Stanowią najważniejszy instrument polityki pieniężnej, przy pomocy którego można:

• kontrolować stopy procentowe,

• regulować poziom płynności na rynku pieniężnym,

• sygnalizować nastawienie polityki pieniężnej.

Operacje otwartego rynku dzielą się na cztery kategorie:

• podstawowe operacje refinansujące, czyli regularne transakcje odwracalne zasilające w płynność przeprowadzane co tydzień, z jednotygodniowym terminem zapadalności;

• dłuższe operacje refinansujące, czyli transakcje odwracalne zasilające w płynność przeprowadzane co miesiąc, z trzymiesięcznym terminem zapadalności;

• operacje dostrajające, przeprowadzane doraźnie w celu regulowania poziomu płynności na rynku oraz stóp procentowych, głównie dla złagodzenia wpływu, jaki na stopy procentowe wywierają niespodziewane wahania płynności;

• operacje strukturalne, przeprowadzane w drodze emisji certyfikatów dłużnych, transakcji odwracalnych i transakcji bezwarunkowych

2. Operacje kredytowo-depozytowe- Eurosystem oferuje także operacje kredytowo-depozytowe w celu:

• zasilenia w płynność lub wchłonięcia z rynku nadmiaru płynności na koniec dnia oraz

• wyznaczenia dolnego i górnego limitu jednodniowych stóp procentowych (overnight) rynku pieniężnego.

Operacje kredytowo-depozytowe obejmują też:

• kredyt banku centralnego KBC na koniec dnia, pozwalający kontrahentom (instytucjom finansowym, np. bankom) uzyskać płynność overnight, z zabezpieczeniem w postaci aktywów kwalifikowanych;

• depozyt w banku centralnym na koniec dnia z terminem overnight, dostępny dla kontrahentów Eurosystemu w krajowych bankach centralnych.

3. W sytuacjach krytycznych EBC (podobnie FED) wspomaga płynność sektora bankowego poprzez udostępnianie:

> niskooprocentowanego kredytu refinansowego

> zwiększanie limitów kredytu redyskontowego

> udzielanie nisko- lub zerooprocentowanych pożyczek

Specyficzne nowe instrumenty wprowadzane przez FED i EBC w sytuacji niskich stóp %

1. Bank centralny może zmienić „kompozycję” swojego bilansu, np. sprzedając krótkoterminowe i kupując długoterminowe obligacje rządowe. Wówczas, zmiana relatywnego popytu jest w stanie zmienić relatywne ceny papierów wartościowych. W najbardziej radykalnym przypadku, bank centralny może ogłosić pułap dla rentowności pewnych długoterminowych obligacji.

Pociąga to za sobą zobowiązanie do nielimitowanego skupu danych papierów wartościowych po ogłoszonych cenach. Aby zaś pozostawić wielkość bilansu na niezmienionym poziomie, bank musi sprzedać inne papiery wartościowe, w ilości równej zakupom danych papierów.

W sytuacji niskiego poziomu stóp % bank centralny może też zmienić wielkość swojego bilansu, przeprowadzając specyficzne operacje otwartego rynku. Nawet jeżeli zderzy się z zerowym ograniczeniem dla nominalnych stóp procentowych, nadal może zwiększyć ilość płynnych rezerw. Zwiększenie rezerw powyżej poziomu wymaganego do utrzymania zerowych stóp nazywane jest poluzowaniem ilościowym quantitative easing.

Operacje otwartego rynku- w myśl statutu ESBC jest on uprawniony do stosowania takich operacji otwartego rynku tj. repo, reverse repo, emisja certyfikatów dłużnych, pozyskiwanie depozytów terminowych i swapy walutowe. Najczęściej stosuje się zakup lub sprzedaż papierów wartościowych przez BC na otwartym rynku w ich jednoczesnym odkupem tj. uzgodnienie terminu i warunków realizacji transakcji odwrotnej. Papiery wartościowe mogą być np.: papiery skarbowe. Do OOR instytucje finansowe mają dostęp tylko „masę” transakcji i być wiarygodni, co w praktyce oznacza, że muszą być objęci regularnym nadzorem.

Podstawowe instrumenty w OOR stosowane przez EBC:

- operacje warunkowe i bezwarunkowe BC należących do EBC,

- emitowane przez BC certyfikaty dłużne,

- swapy walutowe,

- przyjmowane przez BC depozytów banków komercyjnych na z góry określony termin.

Rezerwy obowiązkowe- system rezerw jes ujednolicony na całym obszarze euro, rezerwy obowiązkowe odprowadzają instytucje kredytowe mające siedzibę w strefie euro. Podstawową stopą rezerw obowiązkowych to 2%.

CPI koszyk inflacyjny który mierzy się tempo wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych. CPI odzwierciedla wzrost cen towarów i usług ważony ich udziałem w ogólnej wielkości wydatków konsumpcyjnych przeciętnego mieszkańca danego kraju. Podstawowe grupy w owym koszyku to: żywność, dzież, mieszkanie, opał, transport i opieka lekarska. Wzrost cen żywności i surowców relatywnie silniej oddziałuje na inflację w krajach wschodzących, w których PKB na głowę jest niższy, a tym samym większy jest udział żywności w wydatkach gospodarstwa domowego. Służy do określenia celu inflacyjnego NBP.

16. Przedstaw metody i instrumenty bezpośredniego oraz pośredniego oddziaływania BC w zakresie polityki monetarnej.

Kierowane są one do ogółu podmiotów sektora bankowego, na które oddziałują poprzez odpowiednie zmiany w podaży pieniądza lub wysokości rynkowych stóp procentowych. Oddziałują one poprzez odpowiednie modelowanie układu zależności pomiędzy stopami procentowymi a popytem na pieniądz i jego podażą. Skuteczność ich zależy od stanu płynności w sektorze bankowym.

Polityka rezerw obowiązkowych- Polityka rezerw obowiązkowych zalicza się do instrumentów ilościowych. Stopa rezerw obowiązkowych określa, ile procent od każdego złotego (PLN) zdeponowanego na rachunkach a vista lub terminowych banki komercyjne muszą przekazać na swój rachunek w banku centralnym lub utrzymywać je w swojej kasie w formie zapasów gotówki. Rezerwie obowiązkowej przypisuje się rolę rynkowego instrumentu ogólnego oddziaływania, gdyż stopy ich ustalane są zazwyczaj w jednakowej wysokości dla wszystkich banków, a obowiązek ich tworzenia nie łączy się z ingerencją w układ stosunków między bankami komercyjnymi i klientami. Istnieją różne zasady odprowadzania tych rezerw na rachunek w banku centralnym. Zależą one głównie od metody naliczania rezerw, wysokości stopy, oprocentowania środków utrzymywanych w formie rezerw jak również i gromadzenia środków.

Operacje otwartego rynku- Operacje otwartego rynku prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku centralnego. Polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. W ramach tych operacji, transakcje mogą być dokonywane w sposób warunkowy lub bezwarunkowy. Poprzez nie bank centralny ma wpływ na płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych, wysokość stóp procentowych oraz efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego. W operacjach otwartego rynku mogą brać udział wybrane banki, zwane dealerami rynku pieniężnego.

Transakcje depozytowo-kredytowe- W ramach transakcji depozytowo- kredytowych banki komercyjne mogą pożyczać z własnej inicjatywy pieniądze od banku centralnego. Istnieją jednak pewne limity i warunki specjalne tych pożyczek ustalane bezpośrednio przez bank centralny, który występuje tu jako kredytodawca ostatniej instancji. Do operacji depozytowych natomiast, należą wszelkie lokaty na rachunku terminowym w banku centralnym, zwane depozytami na koniec dnia. Są istotne kiedy regulowanie płynności płatniczej sektora bankowego za pomocą operacji otwartego rynku nie zapewnia utrzymania ustabilizowanego i zgodnego z oczekiwaniami poziomu stóp procentowych.

Instrumenty bezpośrednie oddziaływania na rynek pieniężny

Stosowane przez bank centralny instrumenty bezpośredniego oddziaływania można podzielić na dwie zasadnicze grupy. Pierwsza obejmuje instrumenty wykorzystywane do kontroli rozmiarów udzielanych kredytów i wysokości stóp procentowych, druga zaś swoistego rodzaju oddziaływanie poprzez perswację.

Kontrola udzielanych kredytów i stóp procentowych- Zadaniem kontroli wysokości udzielanych przez banki komercyjne kredytów jest utrzymanie podaży pieniądza naa określonym poziomie w celu przywrócenia lub po prostu zapewnienia równowagi w gospodarce i/lub obrotach bieżących z zagranicą. Kontrola kredytów może przybierać różne formy. Różny też może być zakres jej stosowania. Może przybrać bowiem formę:

• kontyngentów lub pułapów kredytowych,

• kwotowych lub procentowych ograniczeń dotyczących depozytów lub papierów wartościowych,

• dyrektywnych wskaźników określających procentowy stosunek danego typu kredytów do kapitału własnego,

• badania wypłacalności banków komercyjnych,

• innych łagodniejszych form kontroli.

Kontrola poziomu stóp procentowych natomiast, należy do bezpośrednich instrumentów selektywnego oddziaływania na gospodarkę za pomocą zjawisk pieniężnych. Prowadzi się ją poprzez podmiotowe lub przedmiotowe różnicowanie stawek oprocentowania bądź za pomocą wyznaczania górnej lub dolnej wysokości stóp procentowych bądź też narzucania bankom komercyjnym ściśle określonej wysokości stawek.

Perswazja- Polega ona na przekazywaniu w różnej formie informacji na temat krótko i średniookresowych założeń polityki pieniężnej, jej instrumentów i zamierzonych efektów. Skala posługiwania się nimi zależy od szeregu uwarunkowań, mających swoje źródła w sytuacji wewnętrznej danego kraju oraz w jego powiązaniach z zagranicą. Można zaryzykować stwierdzenie, iż wielkość zapotrzebowanie na wspieranie polityki pieniężnej instrumentami perswazji powinna być odwrotnie proporcjonalna do poziomu niepewności i niemożności osiągnięcia jej celów za pomocą instrumentów ogólnego oddziaływania na system bankowy.

Przesłanki do perswazji:

• Stany nadpłynności w sektorze bankowym, które poprzez finansowe uzależnienie banków komercyjnych od banku centralnego zawieszają regulacyjne właściwości stopy oprocentowania kredytu lombardowego.

• Konieczność jednoczesnego realizowania wykluczających się nawzajem celów polityki pieniężnej, czego przykładem może być potrzeba schłodzenia koniunktury gospodarczej oraz zmniejszenia dopływu kapitału z zagranicy.

• Wpływ wywierany na kurs walutowy oraz zmiany w rezerwach dewizowych państwa.

• Niejednoznaczność w interpretowaniu zamierzeń banku centralnego na podstawie wykorzystywanych przez niego instrumentów pośrednich.

W ostatnich latach w Polsce, instrumenty perswazji wykorzystuje również RPP, która w sprawozdaniach ze swoich posiedzeń informuje o kształtowaniu nie tyle bieżącej, co przyszłej inflacji, wskazując przy tym prawdopodobny kierunek zmian stóp % w przyszłości.

17. Przedstaw i omów fiskalne kryteria konwergencji.

Pierwsze kryterium fiskalne:

• Pakt zaleca, by w okresie normalnej koniunktury budżety publiczne były zrównoważone, natomiast w okresie gorszej koniunktury deficyt nie przekraczał 3% produktu krajowego brutto (PKB).

• Sankcje za przekroczenie tego wskaźnika polegają na obowiązku złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego, który przemienia się w ostateczną karę finansową, jeśli danemu krajowi nie uda się w ciągu 2 lat zlikwidować nadmiernego deficytu.

• Wysokość tych kar zawiera się w przedziale od 0,2 do 0,5% PKB, w zależności od skali przekroczenia referencyjnego wskaźnika 3%. Sankcje te nie będą stosowane w sytuacji, gdy w danym państwie wystąpi recesja gospodarcza charakteryzująca się spadkiem PKB większym niż 2%.

• Po przystąpieniu do Unii Europejskiej Polska została objęta postanowieniami Paktu Stabilności i Wzrostu, choć nie jest narażona na sankcje finansowe przewidziane dla krajów strefy euro.

• Niemniej jednak utrzymując deficyt budżetowy na poziomie przekraczającym 3% PKB, Polska może tracić część środków finansowych przyznawanych przez Wspólnotę, m.in. na rozbudowę infrastruktury drogowej i ochronę środowiska w ramach funduszu spójności (np. na mocy Rozporządzenia Rady UE 1164/94, ustanawiającego Fundusz Spójności).

2. Drugie kryterium fiskalne

Dług publiczny nie może być większy niż 60% PKB.

Kontrolowanie przestrzegania kryterium długu publicznego ma zapobiegać średnio- i długokresowemu rozluźnianiu dyscypliny sektora finansów publicznych, ma przeciwdziałać kumulacji (intensywnemu rolowaniu) długu i racjonalizować sposoby finansowania zarówno rocznych niedoborów finansowych jak i ich rolowania.

De facto jest to kryterium ułatwiające kontrolę kondycji sektora finansów publicznych w krajach Unii G-W i w krajach do niej kandydujących

18. Przedstaw i omów monetarne kryteria konwergencji.

1. Kryterium stabilności cen- owe kryterium jest spełnione gdy w momencie weryfikacji średnioroczna stopa inflacji, mierzona zharmonizowanym indeksem cen konsumpcyjnych (HICP), nie przekracza średniej inflacji w trzech krajach UE o najniższym wskaźniku wzrostu cen o więcej niż 105 pkt. procentowy. Podstawowa ekonomiczna przyczyną postawienia takiego wymogu wiąże się ze zjawiskiem inercji inflacyjnej i wynikających z nich realnych kosztów wyrównania poziomów inflacji w tramach unii monetarnej. Po utworzeniu unii monetarnej przez pewien czas ceny i płace w kraju o początkowo wyższej inflacji nadal rosną szybciej niż w pozostałych krajach unii, co oznaczało stopniową utratę konkurencyjności przez ten kraj. Ten niekorzystny proces trwa dopóty, dopóki stopy inflacji nie wyrównają się , co może trwać nawet kilka lat.

2. Kryterium długoterminowej stopy procentowej- jest spełnione gdy średnioroczne, nominalne oprocentowanie długoterminowych (zwykle 10-letnich) obligacji skarbowych w trakcie jednego roku przed przeprowadzona oceną nie przekracza o więcej niż 2 pkt. %średniej stopy % w trzech krajach UEo najniższej stopie inflacji. Kryterium stopy % traktuje się, jako rozszerzenie kryterium inflacyjnego, gdyż ocena zbieżności w tym zakresie pozwala sprawdzić wiarygodność trwałego obniżenia stopy inflacji. Takiej oceny dokonuje rynek finansowy. Jeżeli uczestnicy są przekonani o trwałości dokonanego procesu dezinflacji, zmniejsza się długookresowe oczekiwania inflacyjne i rentowność długoterminowych papierów skarbowych. W efekcie umożliwia to spełnienie kryterium stopy procentowej.

3. Kryterium kursu walutowego- dotyczy uczestnictwa narodowej waluty w mechanizmie kursowym ERM II przez okres minimum 2 lata. Warunkiem uznania kursu waluty za stabilny jest utrzymanie wahań parytetu waluty narodowej w stosunku do euro w paśmie wahań +/-15% bez dokonywania w tym czasie dewaluacji. Ponadto w tym czasie nie może nastąpić „poważne napięcie” na rynku walutowym. Umiejętność stabilizowania kursu waluty krajowej w stosunku do euro jest uznawana za miarę gotowości kraju do przyjęcia wspólnej waluty bez narażania się na wystąpienia trudności w realnej sferze gospodarki.

19. Przedstaw zalety i wady indeksów CPI i HICP jako miar inflacji.

CPI koszyk inflacyjny który mierzy się tempo wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych. CPI odzwierciedla wzrost cen towarów i usług ważony ich udziałem w ogólnej wielkości wydatków konsumpcyjnych przeciętnego mieszkańca danego kraju. Podstawowe grupy w owym koszyku to: żywność, odzież, mieszkanie, opał, transport i opieka lekarska. Wzrost cen żywności i surowców relatywnie silniej oddziałuje na inflację w krajach wschodzących, w których PKB na głowę jest niższy, a tym samym większy jest udział żywności w wydatkach gospodarstwa domowego. Służy do określenia celu inflacyjnego NBP.

HICP indeks cen konsumpcyjnych tzw. indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych. Miara inflacji cen konsumpcyjnych który jest wyznaczony na potrzeby wspólnej statystki UE.

Różnice między CPI i HICP są w składzie koszyka. W HICP dodatkowo uwzględnia wydatków ponoszone przez cudzoziemców za zakup towarów i usług w Polsce, czy szacunkowe wydatki ponoszone przez osoby przebywające w szpitalach.

HICP i CPI są w większości oparte na tych samych źródeł danych, ale mierzyć inflację z różnych celów i dlatego czasami używają różnych pojęć lub metody.
Główne zastosowania HICP są, po pierwsze, do celów polityki pieniężnej. EBC określa cenę
stabilność jak z roku na rok wzrost HICP dla strefy euro na poziomie poniżej, ale blisko 2%
w średnim okresie. Zmiana cen konsumpcyjnych jest jednym z kryteriów konwergencji
do oceny, czy państwo członkowskie jest gotowe do przystąpienia do strefy euro. Zastosowania te wymagają zharmonizowane ramy koncepcyjne i porównywalne wyniki. Ponadto, staje się HICP
coraz częściej wykorzystywane do analiz ekonomicznych w ogóle - i do celów indeksacji.
CPI odgrywać rolę w niektórych krajach dla polityki pieniężnej oraz dla analizy ekonomicznej w ogóle,
ale również szereg innych zastosowań, np. indeksacji umów handlowych, wynagrodzenia, z tytułu ochrony socjalnej, instrumenty finansowe. Zakres zastosowań wykonanych z IPK waha
w poszczególnych krajach. Metody obliczeniowe różnią CPI w wyniku, a krajowe CPI nie są zwykle
traktowane jako porównywalne biegowych analiz. Dla UE, tylko HICP dostarczają
porównywalne miary inflacji cen konsumpcyjnych, i dlatego zostały one wykorzystane do cross-country
analiza.
Różnice ZWCK i CPI czasami mieć znaczenie w praktyce, chociaż
zasadniczo różnice maleje jak krajowe urzędy statystyczne przyjęły
Normy HICP także ich IPK. Główne różnice, są następujące:
• Leczenie obudowie zajmowanej przez właściciela: zmiany cen za nieruchomości zajmowanej
Obudowa są obecnie wyłączone z HICP. W IPK mogą lub nie mogą być
włączone i, gdzie są one włączone, metody różnią się zasadniczo.
• objęcie gospodarstw domowych: HICP obejmuje wydatki gospodarstw domowych odbywa się
na terytorium kraju, czy te gospodarstwa domowe rzeczywiście mieszkają w kraju, czy też
są one jedynie wizytę w kraju i obejmuje gospodarstwa domowe, jak również instytucjonalnych. On
z drugiej strony, zazwyczaj rekordowe wydatki CPI przez rezydentów gospodarstw domowych, czy
odbywa się w kraju, czy za granicą.
• zakres i pomiar podatków i opłat, a usług - takich jak ochrona zdrowia, społecznego
ochrony, edukacji i usług ubezpieczeniowych: zharmonizowane traktowanie tych
wydatków jest głównym atutem HICP. Wskaźniki HICP zmierzyć rzeczywiste ceny w obliczu
przez konsumentów, więc po podatki, cła i pomniejszone o zwroty, np. dla leków.
CPI mogą stosować różne podejścia, lub wykluczyć części tych wydatków.

Inne różnice między HICP i CPI, przynajmniej w niektórych krajach UE, zaniepokojenie:
Metody stosowane w celu oszacowania ceny za towary, wtedy gdy ich jakość zmienia się w czasie;
zasięg obniżek cen podczas letnich i zimowych sprzedaży okresów; pokrycia z loterii,
grach hazardowych oraz niektórych usług finansowych i podstawowego wzory stosowane przy
Najbardziej szczegółowy poziom do agregowania danych cenowych. Może być także różnice pomiędzy krajowym klasyfikacje wykorzystywane do CPI i zharmonizowanej klasyfikacji HICP.

Alpha

CPI:

-służy m.in. do określenia celu inflacyjnego NBP

- mierzy zmianę cen ustalonego, zdefiniowanego koszyka

-skład koszyka CPI wyznaczany jest przez GUS i bazuje na wynikach badań budżetów domowych prowadzonych przez GUS

-uwzględnia zmianę cen dóbr importowanych,

-nie przedstawia całości procesów inflacyjnych w gospodarce,

-ma największe znaczenie dla negocjacji płacowych i kluczowe znaczenie dla banków centralnych

-przeszacowuje rzeczywistą inflację(ceny niektórych towarów czy usług rosną szybciej niż innych, konsumenci reagują też na zmiany cen. Mogą się też pojawiać nowe dobra i usługi, które z opóźnieniem pojawią się w koszyku "statystycznym")

-wiele towarów i usług obecnych w bieżącym koszyku nie istniało w przeszłości co stanowi trudność porównania w dłuższym czasie

-"nierówności inflacyjne" - różnica w strukturze towarów i usług w strukturze wydatków różnych grup społecznych

-zmiany wartości CPI mają niezwykle silny wpływ na rynek ( jeżeli jego wartość rośnie, oznacza to inflacje, która może przełożyć się na decyzje o podwyżce stóp procentowych, co z kolei zwiększy stopę wolną od ryzyka, co z kolei zmniejszy atrakcyjność inwestycji w instrumenty udziałowe)

HICP:

-Koszyk HICP jest wyznaczany według ujednoliconej metodologii Eurostatu.

-jest wyznaczany na potrzeby wspólnej statystyki Unii Europejskiej.

20. Przedstaw szanse i zagrożenia dla Polski związane z wejściem do strefy Euro.

UJĘCIE POZYTYWNE

1. Stabilizacja gospodarki- będzie najistotniejszą korzyścią z akcesji do Unii Gospodarczo – Walutowej.

Doświadczenia krajów członkowskich pokazują, że nawet jeszcze w procesie tworzenia strefy euro:

- inflacja w krajach UE spadała,

- wystąpiła też duża zbieżność narodowych stóp procentowych,

- a także stabilizacja kursów walutowych,

- wyraźnie jest też lepsza kontrola i dyscyplina systemu finansów publicznych etc.

Podobna sytuacja powtarzała się ( oczywiście z różnym rozkładem akcentów) w kolejnych krajach przystępujących do UGW. (np. Słowenia, a w 2008 r. Słowacja)

Dotychczasowe funkcjonowanie UGW wzmacniają regulacje EBC i systemu NBC (mówi się wręcz o „antyinflacyjnym” statucie Europejskiego Banku Centralnego. Bank ten w większym stopniu - niż NBC czyli narodowe banki centralne - odporny jest na proinflacyjne presje związków zawodowych krajów Wspólnoty.

Jednocześnie EBC wraz z KE jest inicjatorem wielu działań stabilizujących gospodarki i systemy finansowe zarówno krajów UGW jak i pozostałych krajów UE > vide ostatnie działania EBC w zakresie ograniczania negatywnych konsekwencji tzw. globalnego kryzysu finansowego.

2. Obniżenie kosztów transakcyjnych i zmniejszenie ryzyka walutowego gdyż przyjęcie przez Polskę wspólnej z krajami UGW waluty wyeliminuje ryzyko związane ze zmiennymi kursów walut w handlu z tymi państwami. Przyczyni się to do obniżenia kosztów transakcyjnych i kosztów walutowych w zakresie zabezpieczeń przed ryzykiem kursowym.*/

Ułatwi to też racjonalne podejmowanie długoterminowych decyzji ekonomicznych i tym samym zwiększy efektywność wykorzystania zasobów. Polskie przedsiębiorstwa zwiększą przez to swoją konkurencyjność zarówno na rynku unijnym, jak i światowym.

*/ Eliminacja ryzyka kursowego w rozliczeniach polskich firm w relacjach z firmami krajów UGW > ta sama waluta czyli euro, a także ograniczenie ryzyka kursowego w relacjach z firmami spoza UGW bo euro jest silniejszą walutą w porównaniu ze złotym.

3. Większa efektywność rynków finansowych- Jednowalutowe, a przez to bardziej płynne i efektywne rynki finansowe będą oferować polskim podmiotom wiele większe możliwości inwestycyjne niż dotychczasowy rynek narodowy. Rozwijający się rynek finansowy strefy euro mocniej zachęci przedsiębiorców do finansowania działalności przez zazwyczaj tańsze od kredytów bankowych instrumenty rynku pieniężnego i kapitałowego.

4. Wprowadzenie euro może bvyć silnym impulsem dla rozwoju polskich rynków papierów wartościowych- zależeć to będzie jednak od uprzednich rozwiązań prawno- finansowych w Polsce. Akcje emitowane przez polską firmę będą traktowane tak jak akcje przedsiębiorstw z innych krajów UGW. Nastąpi swoboda inwestowania w akcje wyemitowane w całej strefie euro.

5. Wyrównanie poziomu cen- Jednym z głównych zadań, jakie stawiono przed UGW, było właśnie uruchomienie procesu wyrównywanie cen w krajach członkowskich. Ułatwia to bowiem ujednolicenie rynku, a przez to wzrost konkurencji. Do tej pory bardziej wyrównały się ceny towarów i w mniejszym stopniu ceny usług.

Także po wejściu Polski do strefy euro należy się spodziewać zmian cen. Wraz z postępującą unifikacją rynków towary relatywnie tańsze w Polsce będą drożeć, natomiast przedsiębiorstwa oferujące droższe produkty niż w pozostałych krajach UGW będą zmuszone przez konkurencję do obniżenia cen.

6.Ułatwienie ekspansji firm- Dla polskich przedsiębiorstw akcesja do UGW oznaczać będzie łatwiejszą ekspansję na rynku państw członkowskich, gdyż znikną problemy z posługiwaniem się różnymi walutami narodowymi. Należy tu zaznaczyć, że z drugiej strony ułatwioną ekspansję na rynku polski będą miały także firmy z krajów Wspólnoty. W sumie wzmocni to mechanizmy konkurencji rynkowej.

7. Przejrzystości cen- W konsekwencji prezentowania cen wszystkich dóbr i usług w tej samej walucie widoczne stają się różnice cen tych samych produktów w poszczególnych krajach UGW, co powinno zwiększyć konkurencję i w konsekwencji doprowadzić do spadku cen lub przynajmniej osłabiać tempo wzrostu cen.

8. Rozwój i integracja europejskiego rynku finansowego

W konsekwencji umacniania euro i rozszerzania strefy euro (obszaru UGW) czyli obszaru wspólnej waluty następować będzie dalszy rozwój europejskiego rynku inwestycyjnego – kapitałowego i pieniężnego - oraz nasilać się będzie konkurencja między bankami działającymi na tym rynku jak również konkurencja między innymi europejskimi pośrednikami finansowymi, co przyczyniać się będzie do obniżenia kosztów pozyskania środków finansowych, szczególnie przez średnie i małe firmy.

9.W konsekwencji 1-8 utrwalać się będą w średnim i długim okresie ekonomiczne strukturalne podstawy tzw. stabilność cen i wzrostu gospodarczego

PODSUMOWANIE

• Eliminacja kosztów zabezpieczenia się przed ryzykiem zmienności kursów walutowych

• Łatwiejszy dostęp do źródeł finansowania działalności, niższy koszt uzyskania środków finansowych dzięki nasilonej konkurencji w sektorze finansowym

• Lepszy dostęp do rynku, zyskanie nowych konsumentów dzięki przejrzystości cenowej

• Większe możliwości eksportowe, wzrost produkcji, dzięki wspólnej walucie rynki do tej pory traktowane jako zagraniczne stają się tak samo dostępne jak rynek krajowy

• Zwiększona konkurencja przyczyniająca się do modernizacji działalności przedsiębiorstw, poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych i nowych rynków

• Uproszczone procedury księgowania i raportowania dla firm międzynarodowych, rozliczenia i zestawienia finansowe stają się czytelniejsze dzięki wyrażeniu wartości w jednej walucie

• Korzyści kredytobiorców walutowych z uwagi na zniesienie kosztów spreadowych etc.

UJĘCIE NEGATYWNE

1.Wydatki dostosowawcze- Dla polskiej gospodarki kosztowne mogą być techniczne dostosowania niezbędne do przyjęcia nowej waluty. Będą to, na przykład, koszty: przystosowania systemów informatycznych, szkolenia pracowników, przystosowania bankomatów, automatów sprzedażowych etc.

Dla polskich banków i instytucji finansowych pewną wadą będzie (tak jak w przypadku innych krajów, które wcześniej wchodziły do Strefy Euro) utrata znacznej części dochodów z transakcji wymiany waluty, transakcji zabezpieczających czy płatności międzynarodowych.

2. Utrata niezależności Narodowego Banku Polskiego- Polska utraci możliwość prowadzenia suwerennej polityki przez bank centralny. Korzystanie z instrumentów pieniężno- – kursowych może ograniczyć się do wykonywania poleceń Europejskiego Banku Centralnego.

Dotychczasowe doświadczenia EBC i NBC wskazują na możliwość zajmowania różnych co do znaczenia pozycji poszczególnych NBC vide >silna pozycja np.. Bundesbank, Bank Francji, Bank Finlandii bądź słaba pozycja np. Bank Grecji i Bank Portugalii.

W dużym stopniu zależeć to będzie od umiejętności współpracy rządu z kierownictwem NBP jako NBC oraz uzgodnionej reprezentacji interesów polskich na forum EBC i Komisji Europejskiej.

3. Nawet w wariancie ponownego spełniania przez państwa strefy euro kryteriów spójności zawartych w Traktacie z Maastricht, nadal występują i występować będą znaczne różnice w rozwoju gospodarczym tych państw. Wynikają one z różnych historycznych uwarunkowań rozwoju. Dlatego też są trudności w wypracowaniu takiej polityki gospodarczej i monetarnej, która wszystkim krajom odpowiada. Występuje obawa, że Polska utraci korzyści związane z wykorzystywaniem własnej polityki monetarnej opartej na „zarządzaniu” kursem złotego dla np.:

1/ stymulowania eksportu;

2/ wspierania określonych zmian strukturalnych;

3/ obniżania kosztów obsługi i rolowania zadłużenia wewnętrznego oraz zagranicznego etc.

4. Doświadczenia praktyczne znacznej części krajów należących do UGW wskazują na możliwość wzrost cen w wyniku zaokrągleń przy przejściu z waluty krajowej na euro np. Grecja, Włochy.

Podobne zjawiska – ale w mniejszej skali – mogą wystąpić we wszystkich „obszarach” przewalutowań np. w odniesieniu do kredytów jak i odniesieniu do lokat bankowych, rachunków funduszy inwestycyjnych etc.

5. W wyniku przejścia na euro wystąpi wzrost cen nie tylko w wyniku zaokrągleń ale także w wyniku ewolucji upodobniającej (wyrównywującej) struktury i poziomy cen nierekompensowany odpowiednimi zmianami strukturalnymi i wzrostem poziomu płac.

6. Występuje też obawa, że w efekcie przejścia na euro nastąpi odpływ kapitałów w wyniku naturalnego zniesienia ograniczeń w zakresie inwestowania przez fundusze inwestycyjne i emerytalne, a także przez banki i towarzystwa ubezpieczeniowe etc.

21. Czy jesteś za szybkim wejściem Polski do Strefy Euro czy też optujesz za wariantem „niespiesznym”? Przedstaw swoje poglądy i je uzasadnij.

22. Omów pojęcie systemu finansowego i jego podstawowych tzw. filarów systemowych.

System finansowy- mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między podmiotami (instytucjami) finansowymi i niefinansowymi

W skład systemu finansowego ( tzw. filary systemowe) wchodzą m.in.:

1.Instytucje finansowe

2.Instytucje systemu finansów publicznych

3.Przedsiębiorstwa

4.Gospodarstwa domowe

5.Rynki finansowe

6.Instrumenty finansowe (sensu largo)

7.Zasady określające sposoby funkcjonowania 1-6

23. Przedstaw podstawowe modele systemów finansowych.

1. Rynek pieniężny- cechą charakterystyczną są najbardziej płynne aktywa finansowe, które służą jednostkom gospodarującym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy i utrzymanie bieżącej płynności. Istotą rynku pieniężnego jest obrót instrumentami, których termin płatności nie przekracza 1 roku.

2. Rynek kapitałowy- obrót instrumentami finansowymi funkcjonującymi w dłuższym okresie, mają charakter inwestycyjny i są realizowane celem osiągnięcia zysku w dłuższym czasie.

a) rynek bankowy- banki zawierają między sobą transakcje kredytowe i depozytowe,

b) rynek papierów wartościowych- bony skarbowe i obligacje skarbowe emitowane przez państwo oraz obligacje i certyfikaty depozytowe emitowane przez przedsiębiorstwa i banki.

3. Rynek walutowy- międzynarodowy rynek , na którym jedną walutę krajową można wymienić na inną walutę według kursu walutowego. Rynek nie posiada określonej lokalizacji ani struktury organizacyjnej. Transakcje przeprowadzane są walutami, czyli instrumentami finansowymi o najwyższym stopniu płynności. Uczestnikami rynku walutowego są przede wszystkim banki komercyjne, wyspecjalizowane firmy brokerskie, międzynarodowe domy maklerskie.

4. Rynek instrumentów pochodnych- jest to rynek najmłodszy i najszybciej się rozwijający. Instrumenty pochodne nie istnieją samodzielnie, lecz są zależne od innych instrumentów stanowiących podstawę ich utworzenia. Tworzone są nie tylko od walorów rynku finansowego, ale także jako wtórne instrumenty rynku towarowego lub mogą łączyć jeden i drugi rynek.

24. Rynek pieniężny i jego rola w ramach polityki pieniężnej.

Rynek pieniężny-> to rynek na którym lokuje i pożycza się środki na terminy do 1 roku (umownie tzw. krótkie terminy > rynek pieniądza krótkoterminowego)

Z pkt. widzenia polityki pieniężnej rynek pieniężny jest wykorzystywany głównie do oddziaływania na płynność sektora bankowego (bezpośrednio) oraz przedsiębiorstw i gospodarstw domowych (pośrednio)

• Stanowi część szeroko pojmowanego rynku finansowego;

• Jego istotą jest obrót instrumentami, których termin płatności (zapadalności) nie przekracza jednego roku;

• „Przekazuje” pieniądze od podmiotów, które mają je „w nadmiarze”, do podmiotów, które ich potrzebują;

• Nie jest rynkiem jednolitym, ponieważ zazwyczaj składa się z kilku subrynków czyli „tworzą go” różne produkty;

Rynek pieniężny- rynek instrumentów finansowych o wysokiej płynności i o wysokim poziomie bezpieczeństwa. Są to instrumenty dłużne (wierzycielskie) wyrażające zobowiązania pieniężne emitenta wobec aktualnych posiadaczy. Emitentami są podmioty o bardzo wysokiej wiarygodności finansowej: bank centralny, skarb państwa, dobre przedsiębiorstwa o ratingu co najmniej A

25. Jakie są podstawowe efekty sprawnego działania rynku pieniężnego dla polityki pieniężnej?

1. Krótkoterminowe wyrównywanie płynności banków w drodze refinansowania:

- nadmiaru środków pochodzących z operacji klientów >lokowanie na rynku pieniężnym

- bądź też pokrywanie niedoboru środków powstałych z tych operacji > pożyczanie na rynku pieniężnym

2. Zabezpieczanie (~przechowywanie) przez banki w płynnej formie niezbędnych rezerw pieniężnych.

3. Krótkoterminowe i średnioterminowe zapewnianie przez banki optymalnego powiązania między ryzykiem a dochodem:

- poprzez zmniejszanie ryzyka terminowego i ryzyka procentowego (a także w części walutowego) z operacji klientowskich i operacji M/B

- a zarazem optymalizacja ryzyka i zysku poprzez możliwość zmiany struktury aktywów.

4. Możliwość racjonalizacji i obiektywizacji sposobu określania wysokości stóp procentowych > dla krótkoterminowych i średnioterminowych operacji klientowskich.

5. Stwarzanie bankowi centralnemu BC możliwości wywierania bieżącego wpływu na koniunkturę poprzez oddziaływanie na podaż pieniądza i na popyt na pieniądz tj.

- wpływanie BC na wielkość masy pieniężnej poprzez:

1. Politykę otwartego rynku ☺☺☺

2. Politykę stóp BC ☺

3. Politykę BC w zakresie rezerw banków komercyjnych.

6. Sprawne działanie „mechanizmów transmisji” intencji i celów polityki pieniężnej BC z poziomu BC na poziom banków komercyjnych, a następnie na poziom innych uczestników sektora finansowego, a dalej na poziom podmiotów niefinansowych , w tym przedsiębiorstw i gospodarstw domowych:

- „kaskada transmisyjna” polityki pieniężnej na rynku pieniężnym

7. Stwarzanie przestrzeni rynkowej (warunków) dla sprawnego, efektywnego finansowania (w tym rolowania) długu publicznego .

8. Możliwość „sprawnych” płynnych interakcji z rynkiem kapitałowym.

9. Możliwość „sprawnych” płynnych interakcji z zewnętrznymi rynkami pieniężnymi i kapitałowymi.

{pamiętać należy o zaletach i wadach przypływów i odpływów różnych form kapitału, w tym: bezpośrednich inwestycji zagranicznych, a także międzynarodowego kapitału spekulacyjnego}

Podsumowanie:

Umożliwienie posiadaczowi kapitału jego efektywnego inwestowania, a podmiotom zgłaszającym zapotrzebowanie na kapitał pieniężny - zaspokojenie krótkoterminowych potrzeb kapitałowych.

- Regulowanie płynności systemu bankowego.

- Finansowanie deficytu budżetowego.

- Transferowanie kapitału w skali krajowej i międzynarodowej.

- Wycenianie kapitału.

- Kalkulacja stóp procentowych.

- Powiązanie cen towarów i usług w różnych krajach.

- Alokacja zasobów w skali krajowej, regionalnej i światowej.

- Przeprowadzanie operacji zabezpieczania ryzyka.

- Dzięki rynkowi pieniężnemu pieniądz zostaje przekazany z miejsca, w którym jest jego nadmiar do miejsca zapotrzebowania - drogą udzielania kredytów, bądź przez sprzedaż/kupno papierów wartościowych.

26. Omów podstawowe pożądane cechy rynku pieniężnego.

Dwie podstawowe cechy charakterystyczne rynku pieniężnego (wyjściowe od których zależy przejawianie się cech pozostałych):

1. Otwartość > polegająca na zawieraniu transakcji na identycznych zasadach (w poszczególnych segmentach RP) przez jego uczestników.

2. Zdecentralizowany charakter > transakcje mają charakter masowy i są zawierane współcześnie na specjalnych „platformach transakcyjnych” w oparciu o elektroniczne systemy transakcyjne lub/i telefonicznie.

3. Jest segmentem rynku finansowego w znacznym stopniu będącym pod bezpośrednim wpływem polityki pieniężnej prowadzonej przez Bank Centralny BC.

4. Jest jednocześnie rynkiem na którego ogromny wpływ (pośredni czy bezpośredni > jest to kwestia dyskusji) ma Budżet Państwa BP m.in.. poprzez zarówno politykę fiskalną jak i poprzez wielkość i sposoby finansowania deficytu budżetowego.

5. jest rynkiem, na którym występuje znaczna ilość pośredników finansowych.

6. jest źródłem utrzymania płynności finansowej wszystkich podmiotów gospodarczych.

7. jest (a przynajmniej powinien być L) miejscem kształtowania bazowych stóp procentowych.

8. jest rynkiem wyznaczającym poziom kursów walutowych.

9. jest rynkiem, na którym cena instrumentów finansowych jest współcześnie w coraz większym stopniu funkcją zapotrzebowania budżetu na pieniądz potrzebny dla finansowania deficytu budżetowego (w tym i obsługi długu publicznego), a także długu JST (cd. pkt.2.).

10. rynek pieniężny jest rynkiem nie posiadającym stałego miejsca (zdecentralizowany pod względem terytorialnym).

11. uczestnicy rynku współcześnie dokonują transakcji poprzez telekomunikacyjne i informatyczne środki łączności.

12. w sensie technicznym uczestnicy rynku pieniężnego tworzą własny język komunikacji oraz swoisty kodeks etyczny (najczęściej zwyczajowy i pozaprawny).

13. Jest rynkiem na którym sposób uczestnictwa danego podmiotu w operacjach tego rynku podlega bieżącej ocenie innych podmiotów uczestników rynku >>> zaufanie!!!.

14. Ma to ogromne znaczenie dla uczestnictwa w rynku pieniężnym- poprzez wieloaspektową ocenę każdego uczestnika przez innych uczestników stwarza obiektywizującą ocenę każdego uczestnika pod względem jego wiarygodności.

15. Nie można się jednostronnie wycofać z danej transakcji. Na rynku pieniężnym wiarygodność buduje się długo, a traci ją poprzez 1 lub kilka nieakceptowalnych przez innych zachowań lub transakcji.

Dotyczy to każdej kategorii uczestników rynku czyli osób prywatnych, przedsiębiorstw, instytucji finansowych, banków centralnych BC jak i budżetów państw BP.

27. Omów tradycyjne i współczesne funkcje banku centralnego BC

Tradycyjne funkcje BC:

- bank banków- działa jako bankier banków komercyjnych zapewniając sprawne funkcjonowanie całego systemu bankowego. NBP wobec banków komercyjnych pełni funkcje regulacyjną (zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilność sektora bankowego) Prowadzi rachunki bankowe (w tym tzw. podstawowe) dla banków komercyjnych.

1. Oddziałuje aktywnie na międzybankowy rynek pieniężny M/B

2. Odpowiada za stabilność i bezpieczeństwo systemu bankowego

3. Uczestniczy w licencjonowaniu działalności bankowej

4. Reguluje odpowiednimi przepisami działalność systemu bankowego

5. Kontroluje przestrzeganie przepisów i norm prawa bankowego

6. Nadzoruje systemy płatności

7. Jest dla banków komercyjnych ostatecznym kredytodawcą (bankiem banków sensu stricte)

- bank emisyjny- NBP ma wyłączne prawo do emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem pieniężnym w Polsce. NBP określa wielkość ich emisji oraz moment ich wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, NBP organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

- centralny bank państwa- realizuje politykę pieniężno- kredytową państwa. NBP pełniąc funkcje centralnego banku państwa, prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz rozliczyć ich zlecenia płatnicze.

Współczesne funkcje BC:

- kształtują podaż pieniądza- regulują za pomocą rezerw obowiązkowych, stopy dyskontowej i operacji otwartego rynku.

- wpływają na popyt na pieniądz

28. Przedstaw rolę BC jako banku emisyjnego.

- Zgodnie z art. 4 i 31 Ustawy o NBP (art. 227 Konstytucja) Narodowy Bank Polski ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. W szczególności określa on wielkość tej emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza do obiegu. Wprowadzenie nowego znaku pieniężnego odbywa się na podstawie zarządzenia Prezesa NBP ogłaszanego w Monitorze Polskim. W zarządzeniu ustala się” termin wprowadzenia do obiegu i wielkość emisji oraz wzór i wielkość nominalną znaków pieniężnych, a w przypadku monet także stop, próba i masa.

Znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP są banknoty o monety. Monety są emitowane w dwóch grupach: monety powszechnego obiegu i monety kolekcjonerskie.

- Wycofywanie z obiegu poszczególnych znaków pieniężnych. Odbywa się to na mocy zarządzenia Prezesa NBP publikowanym z Monitorze Polskim, który określa znak pieniężny, termin jego wycofania z obiegu oraz zasady wymiany we wskazanych bankach.

- NBP ustala zasady wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych oraz zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych. Znaki zużyte lub uszkodzone tracą moc prawnego środka płatniczego i podlegają wymianie, natomiast znaki fałszywe są zatrzymywane bez prawa do zwrotu ich równowartości.

- NBP jest bankiem niezależnym, jest bankiem emisyjnym, gdzie równocześnie nie powierzono mu kontroli finansowej nad innymi gałęziami przemysłu i tym samym uzależniającej od zewnętrznych decyzji politycznych i administracyjnych. Mogła to spowodować zmniejszanie się wartości złotego w związku z poświęcaniem dużo czasu na inne zadania.

29. Przedstaw rolę BC jako banku banków.

- NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwa całego systemu bankowego. Sprawuje kontrolę nad działalnością banków komercyjnych zwłaszcza w zakresie przestrzegania przepisów prawa bankowego, oraz pełni funkcję regulacyjną, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa zgromadzonym z bankach wkładów pieniężnych. NBP jako pożyczkodawca ostatniej instancji. W przypadku wystąpienia przejściowych kłopotów z płynnością bank komercyjny może otrzymać od BC pomoc finansową w postaci kredytu refinansowego (redyskontowego bądź lombardowego) który BC może tworzyć w nieograniczonej ilości.

- Organizacja i nadzór nad systemami rozliczeń pieniężnych w Polsce. Ustawowe zadania NBP i jego organów (Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, KNF) w dziedzinie systemu płatniczego:

* emisja pieniądza

* organizowanie rozliczeń pieniężnych,

* kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

* prowadzenie rachunków banków

* nadzór nad systemami płatności

* nadzór nad systemami autoryzacji i rozliczeń (elektroniczne instrumenty płatnicze)

* określanie warunków otwierania i prowadzenia rachunków bankowych przez NBP (określane przez Zarząd NBP w drodze zarządzenia)

*dokonywanie oceny rozliczeń pieniężnych

NBP sprawuje nadzór nad systemami płatniczymi w celu utrzymania stabilności sektora finansowego poprzez zapewnienie efektywności i sprawności systemów płatności oraz ich zgodności z przepisami prawa; utrzymanie zaufania publicznego do systemów płatności, instrumentów płatniczych i waluty krajowej oraz zapewnienie i ochrona kanałów transmisji polityki pieniężnej.

30. Przedstaw rolę BC jako centralnego banku państwa.

- Prowadzi obsługę bankową budżetu państwa. W szczególności prowadzi rachunki rządu, centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze. Rola „bankier państwa(ważna informacja dla rządu oraz BC do oceny rzeczywistego deficytu budżetowego, mającego istotny wpływ na gospodarczą kraju.

- Utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi oraz reprezentuje kraj na forum międzynarodowych organizacji finansowych.

- Niezależność BC w zakresie relacji finansowych z rządem, co w efekcie chroni przed niekontrolowanym i nadmiernym wypływem środków pieniężnych oraz zapobiega powstawaniu presji inflacyjnej.

-Świadczenie usług w zakresie obrotu skarbowymi papierami wartościowymi. Jako agent emisji NBP organizuje i przeprowadza przetargi na sprzedaż bonów skarbowych, stanowiących jedno z głównych źródeł finansowania bieżącego deficytu budżetowego. Obok przetargów na bonów skarbowych realizuje również zlecenia związane ze sprzedażą obligacji skarbowych, służących do finansowania długofalowych potrzeb budżetowych.

- NBP jako agent finansowy rządu w zakresie zawierania i realizacji umów kredytowych oraz obsługi zadłużenia zagranicznego.

- Utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi państwa. Odpowiedni poziom rezerw jest warunkiem wiarygodności płatniczej kraju.

- Współpracuje z międzynarodowymi instytucjami finansowymi (MFW, BŚ, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju- EBOR, EBC, Bank Rozrachunków Międzynarodowych- BRM)

31. Omów współczesną rolę BC w procesie realizacji podstawowego celu polityki pieniężnej.

W ramach polityki pieniężnej bank centralny może oddziaływać na procesy pieniężne w gospodarce (oddziaływanie „bezpośrednie” w ramach instrumentarium polityki monetarnej) oraz przebieg koniunktury gospodarczej (oddziaływanie „pośrednie” na cykl koniunkturalny) za pomocą m.in. :

1. Polityki rezerw. Jednym z zadań banku centralnego jest kontrolowanie podaży (ilości) pieniądza na rynku, a jednym z narzędzi kontroli jest modyfikowanie tzw. stopy rezerw obowiązkowych. Stopa ta określa jak duży procent środków klientów zgromadzonych na rachunkach a vista i rachunkach terminowych banki muszą gromadzić na własnym rachunku NBP lub w kasach.
   Rezerwy obowiązkowe są konieczne, by zapewnić bezpieczeństwo systemu systemu bankowego, mają jednak również inną rolę. Podniesienie stopy rezerw umożliwia chłodzenie gospodarki i zmniejszenie podaży pieniądza (mniejsza jego ilość trafia do obiegu). Tego typu akcja zwykle wywołuje umocnienie się krajowej waluty (ponieważ popyt na walutę pozostaje niezmieniony, a jest jej mniej). Zmiana stopy rezerw obowiązkowych nie jest narzędziem stosowanym bezpośrednio w celu umocnienia/osłabienia krajowej waluty, jest to jedynie jej skutek uboczny, a znaczenie tego konkretnego rodzaju działań nie jest aż tak duże jak np. bezpośredniej zmiany stóp procentowych.

2. Operacje kredytowo-depozytowe.- Są to transakcje depozytowo- kredytowe powstałe na skutek połączenia kredytów refinansowych, które są udzielane bankom komercyjnym bez BC oraz depozytów przyjmowanych od banków komercyjnych przez BC. Za ich pośrednictwem banki komercyjne mogą pożyczać więc pieniądze od BC, które sdtaje się tzw. kredytodawcą ostatniej instancji. Odpowiednio skonstruopwany układ tychże operacji umożliwa neutralizowanie wahań stóp % i sprawqne prowadzenie zamierzonej polityki gospodarczej. Górna granicą przedziału wahań rynkowej stopy % wyznacza stopa lombardowa, określająca krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku bankowym, dolną zaś stopa depozytowa, określająca minimalną rentowność lokat dokonywanych na tym rynku. Transakcje depozytowo - kredytowe stanowią dlatego istotne elementy polityki pieniężnej w przypadku kiedy regulowanie płynności płatniczej sektora bankowego za pomocą operacji otwartego rynku nie zapewnia utrzymania ustabilizowanego i zgodnego z oczekiwaniami banku centralnego poziomu stóp procentowych. Stąd różnice w stanie płynności sektora bankowego.

3. Polityki stóp procentowych- stopy % BC mają decydujące znaczenie dla rynku finansowego- według nich banki określają wysokość oprocentowania depozytów i kredytów. Zmiany stóp % są istotne dla klientów banków. Stopa % wskazuje na wartość pieniądza, określa cenę za wypożyczenie kapitału. Jeśli zaciągamy kredyt w banku, wówczas oprocentowanie pożyczki wskazuje koszt, związany z pożyczeniem pieniędzy. Stopy % w bankach komercyjnych zależą od stóp % BC. BC obniżając lub podnosząc podstawowe stopy % (interwencyjną, lombardową, redyskontową i depozytową) wpływa pośrednio na oprocentowanie depozytów i kredytów w bankach handlowych.

4. Polityki otwartego rynku- jedno z narzędzi BC służące do kontrolowania podaży pieniądza. Polega na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych, przeważnie państwowych, na otwartym rynku. Jest to najczęściej stosowane, elastyczne oraz skuteczne narzędzie polityki pieniężnej. OOR prowadzone są z bankami komercyjnymi z inicjatywy BC. Polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez BC. Ich sprzedawanie i kupowanie umożliwia BC wpływać na: płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych, wysokość stóp %, efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego. OOR są skutecznymi instrumentami wykorzystywanymi doi regulowania podaży pieniądza. Charakteryzuje się ona elastycznością oraz łagodnym i płynnym oddziaływaniem na gospodarkę. Nie można ich jednak wykorzystywać do realizowania dwóch podstawowych celów polityki pieniężnej jednocześnie: do utrzymywania rynkowych stóp % na ustabilizowanym poziomie i do dostosowania podaży pieniądza do potrzeb gospodarczych kraju. Realizacja jednego z nich odbywa się kosztem niemożności zrealizowania drugiego.

5. Polityki indykatywnej dyskrecjonalnej.

32. Omów główne cele BC w ramach polityki pieniężnej.

Wg art. 3 ustawy o NBP określa podstawowy cel działalności NBP jest „utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”. Z powyższego artykułu można sformułować, iż NBP łączy cele polityki pieniężnej z celami polityki gospodarczej rządu i wskazuje się, że NBP może współpracować z rządem w dążeniu do utrzymania zrównoważonego, stabilnego wzrostu gospodarczego i stanu wysokiego zatrudnienia, lecz nie może to być w sprzeczności z realizacją długoterminowego celu podstawowego BC.

Obok realizacji ustawowych celów, do zadań NBP należy:

- organizowanie rozliczeń pieniężnych,

- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,

- prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych w ustawie,

- prowadzenie bankowej obsługi budżetu,

- regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

- kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,

- opracowanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej,

- wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

33. Przedstaw bezpośrednie operacyjne cele polityki pieniężnej.

34. Omów potencjalne cele pośrednie polityki pieniężnej BC.

35. Przedstaw podstawowe wskaźniki masy pieniężnej i omów ich specyfikę;

36. Omów instrumenty bezpośredniego oddziaływania BC;

37. Omów instrumenty pośredniego oddziaływania BC;

38. Przedstaw historyczną i współczesną rolę rezerwy obowiązkowej.

- historycznie- zabezpieczanie płynności banków komercyjnych > sektora bankowego

- współcześnie- przede wszystkim strukturalny instrument kształtowania podaży pieniądza w długim okresie

39. Przedstaw podstawowe stopy % BC.

Stopa lombardowa – podstawowa stopa procentowa banku centralnego, stopa maksymalna. Według stopy lombardowej bank centralny udziela krótkookresowego kredytu bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Stopa lombardowa określa krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku przez banki komercyjne.

Stopa interwencyjna (referencyjna, zwana również stopą repo) – według niej przeprowadzane są operacje otwartego rynku, przy czym stopa ta określa minimalne oprocentowanie tych operacji. Stopa interwencyjna wpływa na oprocentowanie pożyczek międzybankowych, depozytów i kredytów dla klientów, jak również na rentowność skarbowych papierów wartościowych; pokazuje, ile banki zarabiają na środkach, ulokowanych w banku centralnym.

Stopa redyskontowa – według tej stopy bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych. Inaczej rzecz ujmując, jest to stopa procentowa, która jest stosowana w przypadku redyskonta przez bank centralny papierów wartościowych (w tym weksli), zdyskontowanych wcześniej przez banki komercyjne. Banki komercyjne sprzedają wówczas bankowi centralnemu krótkookresowe papiery wartościowe, odkupione wcześniej od swoich klientów, cenę tej operacji określa właśnie stopa redyskontowa. Jest to jeden ze sposobów pozyskiwania środków, z tym, że bank centralny nie wszystkie weksle przyjmuje.

Stopa depozytowa – określająca oprocentowanie jednodniowych depozytów, składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Lokaty takie mają na celu zagospodarowywanie nadwyżek, jakimi dysponują od czasu do czasu banki komercyjne.

40. Rola operacji otwartego rynku OOR w realizacji celów polityki monetarnej;

41. Omów operacje bezwarunkowe w ramach polityki otwartego rynku OR.

• Operacje bezwarunkowe in. nieuwarunkowane (outright sales & purchase)

> Bezwarunkowa sprzedaż przez BC papierów dłużnych np. bonów skarbowych BS dla banków komercyjnych (outright sales)

> Bezwarunkowy zakup przez BC np. BS lub płynnych OS1 od BK (outright purchase)

42. Omów operacje warunkowe w ramach polityki otwartego rynku OR;

43. Na czym polegają operacje reverse repo i jakie jest ich znaczenie w ramach polityki monetarnej?

44. Na czym polegają operacje repo i jakie jest ich znaczenie w ramach polityki monetarnej?

45. Znaczenie operacji walutowych BC dla realizacji celów polityki monetarnej;

46. Na czym polegają operacje BC typu SWAP i jakie jest ich znaczenie w ramach polityki monetarnej?

47. Wpływ operacji walutowych BC na podaż pieniądza krajowego;

48. Przedstaw podstawowe sposoby przeprowadzania przez BC operacji otwartego rynku OR.

OOR są to transakcje, w ramach których BC kupuje od banków komercyjnych papiery wartościowe lub im je sprzedaje. Zaletą OOR jest to, że stwarzają one możliwość dokonywania szybkich i skutecznych interwencji na rynku międzybankowym.

Wyróżnia się 5 podstawowych rodzaj OOR:

- warunkowa sprzedaż papierów wartościowych,

- warunkowy zakup papierów wartościowych,

- bezwarunkowa sprzedaż papierów wartościowych,

- bezwarunkowy zakup papierów wartościowych,

- emisja papierów dłużnych BC.

Warunkowa sprzedaż i warunkowy zakup papierów wartościowych (tzw. transakcji repo)- określenie „warunkowa” sprzedaż i „warunkowy” zakup bierze się stąd, ż w ramach tych operacji BC kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych albo im je sprzedaje pod warunkiem, że w uzgodnionym terminie dokonana zostanie transakcja odwrotna. Transakcja repo to nic innego, jak pożyczka, których BC udziela bankom komercyjnym albo sam je w nich zaciąga pod zastaw papierów wartościowych. Pożyczki te są zwracane w momencie przeprowadzenia transakcji przeciwstawnych. Oprocentowanie takich pożyczek wynika z różnicy ceny zakupu i odsprzedaży papierów wartościowych (najczęściej obligacji skarbowych) w ramach operacji repo.

Bezwarunkowa sprzedaż i bezwarunkowy zakup papierów wartościowych- BC kupuje od banków komercyjnych papiery wartościowe albo im je sprzedaje wpływając na podaż płynności w systemie bankowym i wysokości krótkoterminowych stóp %.

49. Rola operacji otwartego rynku OOR w podstawowych wariantach polityki pieniężnej BC.

Przeprowadzając OOR BC wpływa na podaż płynnych rezerw w systemie bankowym, a tym samym na kształtowanie się ich ceny, czyli wysokość krótkoterminowych stóp % na międzybankowym rynku pieniężnym, na którym banki komercyjne pożyczają sobie wzajemnie płynne rezerwy. Jeśli BC chce wywołać wzrost stóp %, to sprzedaje bankom komercyjnym papiery wartościowe. Zmniejsza się podaż płynnych rezerw na międzybankowym rynku pieniężnym, co powoduje wzrost ich ceny rynkowej, czyli krótkoterminowe stopy %. Jeśli BC chce wywołać spadek stóp % to kupuje od banków komercyjnych papiery wartościowe. Płaci im, zwiększając ilość środków, które mają w nim na rachunkach bieżących rośnie podaż płynnych rezerw na międzybankowym rynku pieniężnym, co powoduje spadek ich rynkowej ceny, czyli krótkoterminowych stóp %.

Sprzedawanie i kupowania papierów wartościowych umożliwia BC wpływać na: płynności i zdolności emisyjne banków komercyjnych, wysokość stóp % i efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego.

OOR charakteryzują się elastycznością, łagodnym i płynnym oddziaływania na gospodarkę. Nie można ich jednak wykorzystywać do realizowania dwóch podstawowych celów polityki pieniężnej jednocześnie: do utrzymywania rynkowych stóp % na ustabilizowanym poziomie i do dostosowania podaży pieniądza do potrzeb gospodarczych kraju. Realizacja jednego z nich odbywa się kosztem niemożności zrealizowania drugiego.

50. Kiedy BC podejmuje restrykcyjną politykę monetarną i jakie są jej cele i metody .

Podstawowe cele monetarnej polityki restrykcyjnej BC:

1. Wpłynąć na zahamowanie wzrostu podaży pieniądza

2. Zmniejszyć skłonność BK do ekspansji kredytowej

3. Zwiększyć skłonność wszystkich podmiotów do oszczędzania

4. Zmniejszyć popyt na pieniądz

5. Zwiększyć cenę pieniądza

51. Sposoby realizacji restrykcyjnej polityki monetarnej;

52. Kiedy BC podejmuje ekspansywną politykę monetarną i jakie są jej cele i metody?

Podstawowe cele ekspansywnej polityki monetarnej BC:

1. Wpłynąć na zwiększenie podaży pieniądza

2. Zwiększyć skłonność BK do prowadzenia akcji kredytowej

3. Pobudzić popyt na pieniądz

4. Wpłynąć na zmniejszenie ceny pieniądza

53. Sposoby realizacji ekspansywnej polityki monetarnej;

54. Przedstaw podstawowe etapy polityki monetarnej w Polsce po 1989 r.

Politykę pieniężną w Polsce po 1989 roku można podzielić na dwa etapy. Pierwszy z nich 1990-1997, a drugi etap to lata 1998- 2005.

1990- realizacja programu stabilizującego uzgodnionego z MFW tzw. plan Balcerowicza- zastosowanie strategii kontroli podaży pieniądza w warunkach sztywnego kursu walutowego- w tym celu m.in.: zmniejszono udział emisji pieniądza w finansowaniu deficytu budżetu, podwyższenie realnej wysokości st. %, która w wyniku wysokiej inflacji spadła do 50%, Nie podwyższyli drastycznie stóp %, a także zastosowano racjonowanie kredytu i wysokie opodatkowanie wzrostu płac główny instrument polityki pieniężnej NBP był kredyt redyskontowy, z czasem coraz większą rolę zaczął odgrywać kredyt lombardowy. Zastosowano „kotwicę kursową” ograniczała inflację stabilizując ceny importu.- pozytywne efekty to znaczne ograniczenie stopy inflacji oraz ograniczenie popytu do poziomu przywracającego ogólną równowagę rynkową, w wyniku znacznego ograniczenia ulg podatkowych i dotacji zrównoważono budżet państwa (okresowa nadwyżka), wzrost zaufania do waluty krajowej (oszczędzanie w złotym)- negatywne efekty to ograniczenie aktywności gospodarczej przy niedostatku reform instytucjonalnych i strukturalnych

1991- szybka realna aprecjacja złotego i pogorszenie się konkurencyjności eksportu, wprowadzono kurs stałego w postaci kroczących dewaluacji. Jednocześnie wprowadzono kurs koszykowy złotego (w jego skład wszedł dolar amerykański, marka niemiecka, funt brytyjski, frank francuski i frank szwajcarski). System pełzających dewaluacji polegał na codziennym dewaluowaniu złotego (była to odmiana kursu stałego- skala tych dewaluacji była z góry podawana, w wyniku czego nie występowało ryzyko kursowe, zapowiadana z góry skala dewaluacji złotego przez NBP, sprowadziła miesięczne tempo inflacji do określonego poziomu).

1992- zaobserwowana znaczna poprawa, gdzie tempo wzrostu gospodarczego było dodatnie; rozpoczęto prywatyzację, gdzie zagraniczni inwestorzy lokowali kapitał w Polsce;

1993- spowolniło się tempo spadku bezrobocia, pojawił się deficyt budżetowy;

1994- Polska podpisała umowę z krajami wierzycielskimi dot. Zadłużenia zagranicznego, dzięki temu stała się wiarygodnym partnerem na międzynarodowym rynku finansowym. Spowodowało to duży napływ kapitału. Wysoki poziom stóp % i brak ryzyka kursowego stanowiła poważny problem, gdyż tworzyło to silną presję na aprecjację złotego. W związku z tym NBP zaczął przeprowadzać OOR i zwiększyło ryzyko kursowe dla inwestorów wprowadzając 7% pasmo wahań kursu złotego. OOR spowodowało zwiększenie akcji kredytowych, a to spowodowało wzrost podaży pieniądza. (również prywatyzacja zwiększała podaż pieniądza

1993-1995- skuteczność kontroli podaży pieniądza przez NBP była bardzo niska, gdyż zaobserwowano gwałtowny wzrost rezerw dewizowych (efekt dodatniego salda obrotów bieżących bilansu płatniczego i wzmożonego napływu kapitału zagranicznego do Polski)

1994-1997- przyspieszenie wzrostu gospodarczego, zwiększył się popyt inwestycyjne, a także pojawiły się zagraniczne inwestycje bezpośrednie, bardzo szybki wzrost PKB, spadek liczny bezrobotnych, (zwiększono skuteczność polityki pieniężnej)- wyraźne obniżenie inflacji, NBP podniósł stopy % i stopy rezerw obowiązkowych, stopniowy wzrost znaczenia i rozwój rynkowych instrumentów BC; spadek znaczenia dofinansowania deficytu budżetu państwa w drodze dodatkowej emisji pieniądza (formalny zakaz finansowania deficytu budżetu przez BC wprowadzono dopiero uchwalono w 1997 roku Konstytucja)

1998- instytucjonalne zmiany w polityce pieniężnej w postaci upłynnienia kursu złotego i zdecydowano się o wprowadzeniu strategii bezpośredniego celu inflacyjnego (zmianę strategii w celu kontynuacji procesu obniżania inflacji, a w dalszej perspektywie stabilizowanie cen na niskim poziomie.

1998-1999- poziom inflacji powoli się obniżał, spowolnieniu uległ wzrost gospodarczy (pogarszające się uwarunkowania zewnętrzne- kryzys rosyjski powodujący załamanie dynamiki eksportu

1999- nasiliły się zjawiska inflacyjne- wysoki wzrost cen ropy naftowej na rynku światowym, poluźnienie stopnia restrykcyjności polityki fiskalnej przez rząd powodujący wzrost deficytu budżetowego, stopa bezrobocia zaczęła wzrastać na rynek pracy zaczęły się pojawiać osoby urodzone w wyżu demograficznym na przełomie lat 70 i 80, spowolnienie wzrostu gospodarczego

2001-2002- restrykcyjna polityka monetarna i fiskalna załamała aktywność gospodarczą, ograniczenie nakładów inwestycyjnych, spadek wzrostu przemysłu produkcji przemysłowej

2003-2005- ożywienie polskiej gospodarki, w 2003 najniższa stopa inflacji, 2004-3,5%, 2005-2,1%, pod silnym wpływem wstrząsów cenowych związanych z przystąpieniem Polski do UE oraz wzrostem cen surowców naturalnych na rynkach światowych.

55. Omów podstawowe tezy ilościowej teorii pieniądza (do modelu I.Fisher’a).

Podstawą ilościowej teorii pieniądza jest stwierdzenie, że ilość pieniądza w gospodarce jest podstawową zmienną określającą poziom cen, a przyjęte w niej tezy wynikają z twierdzeń klasycznej teorii ekonomii. Najważniejsze z nich to:

a) gospodarka jest mechanizmem, który poprzez wolną grę sił rynkowych zmierza automatycznie do poziomu produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie,

b) ceny i płace w gospodarce są doskonale elastyczne

c) podaż pieniądza kształtowana jest niezależnie i ma charakter egzogeniczny z stosunku do procesów realnych.

Pierwszy, klarowny wykład klasycznej teorii ilościowej zaprezentował I Fisher w opublikowanej w 1911 roku książki: „Siła nabywcza pieniądza”. I. Fisher za pomocą ilościowego równania wymiany w obrazowy sposób przedstawił związek cen z podażą pieniądza. Równanie to przyjęło postać:

M x VT =PT x T gdzie: M- ilość pieniądza; VT –transakcyjna szybkość obiegu pieniądza; PT – cena transakcji; T- ogólna liczba transakcji.

Zdaniem I. Fishera ilość pieniądza w obiegu (M) kształtowana jest egzogenicznie przez władze monetarne, a przez to jest niezależna od cen transakcji (PT ), ogólnej liczny transakcji (T) oraz transakcyjnej szybkości obiegu pieniądza (VT ). Transakcyjna szybkość krążenia pieniądza (VT )jest stała w krótkim czasie i uwarunkowana techniką rozliczeń pieniężnych, istniejącymi zwyczajami płatniczymi, rozwojem systemu bankowego, itp. W krótkim okresie stała jest również liczba transakcji (T), ponieważ podaż dóbr jest ograniczona przez zdolności produkcyjne w gospodarce, a te- zdaniem klasyków- są zawsze w pełni wykorzystywane. Oznacza to, że jedyną zmienną zależną w równaniu I. Fishera jest poziom cen. Wobec tego równanie można zapisać jako PT= M x VT /T

Wahania poziomu cen są wyłącznie wynikiem zmian ilości pieniądza. Zmiany ilości pieniądza i cen są proporcjonalne. Oznacza ro, że ceny wzrosną lub zmaleją w takim stopniu, w jakim wzrośnie lub zmaleje podaż pieniądza. I Fisher wykluczał wszelkie funkcje poza funkcją pośrednika w wymianie. Zakładał również, że ludzi obchodzi wyłącznie bieżąca siła nabywcza posiadanych zasobów pieniężnych. Chcą oni posiadać stałą ilość realnych zasobów pieniężnych przy takim poziomie realnej produkcji, która odpowiada pełnemu zatrudnieniu w gospodarce. Wobec tego dla zachowania realnych zasobów pieniężnych w stanie nienaruszonym, poziom cen musi się zmieniać wprost proporcjonalnie do nominalnej podaży pieniądza.

Ilościowe równanie pieniądza I. Fishera można zapisać również jako równanie popytu na pieniądz:

M= 1/VT x PT x T

W sytuacji, gdy rynek pieniądza jest w równowadze ilość pieniądza w obiegu jest równa ilości pieniądza, na jaki zgłaszany jest popyt. Zatem ilość pieniądza (M) może oznaczać również popyt na pieniądz (M ). Zapisując dalej wielkość 1/V , jako k i przyjmując, że jest stałe, ponieważ transakcyjna szybkość obiegu pieniądza V , jest stał, otrzymujemy:

MD =k x PT x T gdzie MD – popyt na pieniądz= ilości pieniądza w obiegu; k- współczynnik ukazujący szybkość dochodową krążenia pieniądza, inaczej wskaźnik sald pieniężnych; PT –cena transakcyjna; T- ogólna liczba transakcji. Z powyższego równania wynika, że popyt na pieniądz zależy od poziomu transakcji generowanych przez stały poziom dochodu nominalnego. Jednocześnie stopy %nie wywierają żadnego wpływu na pieniądz.

56. Na czym polegała modyfikacja ilościowej teorii pieniądza przez tzw. szkołę z Cambridge?

Przedstawiona przez nich wersja ilościowej teorii popytu na pieniądz określono mianem dochodowości, ponieważ próbowali oni znaleźć odpowiedź na pytanie, od czego zależy popyt podmiotów gospodarujących na pieniądz gotówkowy, a ściślej- szukali proporcji podziału bieżącego dochodu pomiędzy zasobami pieniężnymi i innymi formami jego lokaty.

Jednym z najbardziej znanych przedstawicieli szkoły w Cambridge był A.C. Pigou. Twierdził on, że istnieją dwa motywy, dla których ludzie utrzymują zasoby gotówkowe. Pierwszy motyw to użyteczność pieniądza gotówkowego, jako środka płatniczego, drugi- to użyteczność jako środka przechowywania wartości. A.C.Pigou zgadzał się z I.Fisherem, że istnieje transakcyjny element popytu, proporcjonalny do dochodu nominalnego. Uważał jedna, że z uwagi na funkcję pieniądza jako środka przechowywania wartości, popyt na pieniądza zależy również od poziomu zamożności ludzi, którzy w wyniku wzrostu majątku poszukują różnych form lokaty kapitału wśród których są również zasoby gotówkowe. Ponieważ ekonomiści z Cambrige uważali, że majątek w wyrażeniu nominalnym jest proporcjonalny do dochodu nominalnego zakładali, że również element majątkowy popytu na pieniądz jest proporcjonalny do dochodu netto. Dlatego też twierdzili, że popyt na pieniądz jest proporcjonalny do dochodu nominalnego.

Funkcja popytu na pieniądz trudną mierzalną wartością transakcji zastąpiono przez łatwiejszy do statystycznego uchwycenia dochód narodowy. Funkcja ta przyjęła postać:

MD =k*P*Y gdzie: MD – popyt na pieniądz= ilości pieniądza w obiegu; k= (1/V)- jest stałą proporcjonalności i oznacza współczynnik ukazujący szybkość dochodową krążenia pieniądza, inaczej wskaźnik sald pieniężnych; P- poziom cen; Y- zagregowany dochód

Przy czym P*Y- można interpretować jako całkowitą wielkość wydatków na dobra i usługi wytwarzane w gospodarce lub dochód nominalny.

Przekształcając powyższe równanie otrzymujemy:

P= MD/ k x Y gdzie: MD- popyt na pieniądz= ilości pieniądza w obiegu; k=(1/V)- jest stałą proporcjonalności i oznacza współczynnik ukazujący szybkość dochodową krążenia pieniądza, inaczej wskaźnik sald pieniężnych; P- poziom cen; Y- zagregowany dochód.

Przedstawiciele szkoły w Cambridge twierdzili, że poziom cen jest tym wyższy, im wyższa jest podaż pieniądza, im mniejszą część dochodu społeczeństwo otrzymuje w postaci sald pieniężnych oraz im niższy jest realny dochód. Twierdzili oni również, że w krótkim okresie realnych dochód jest stabilny, dlatego podstawowy wpływ na ceny ma podaż pieniądza. Jednocześnie traktowali współczynnik sald pieniężnych (k) jako wielkość stałą, ale dopuszczali jego krótkookresowe wahania. Uważali bowiem, że decyzje dotyczące pieniędzy jako środka przechowywania wartości jest uzależnione od procentowania i oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji w inne aktywa. Jeśli zatem dochodowość innych aktywów zmieni się, zmianie mogą ulec również salda pieniężne utrzymywane przez społeczeństwo (wskaźnik k) zgadzali się z I.Fisherem, iż podaż pieniądza i ceny zmieniają się w tym samym kierunku, ale nie zgadzali się, że zmiany te są proporcjonalne. Podtrzymywali podstawową tezę ilościowej teorii pieniądza i jednocześnie wprowadzili do niej nowe elementy, wyraźnie bliższe rzeczywistości.

Pomimo tego, że przedstawiciele ekonomii klasycznej reprezentowali pogląd o neutralności pieniądza, skłonni byli się zgodzić, że w krótkim czasie pieniądza może mieć znaczenie. Przedstawili bowiem dwa mechanizmy oddziaływania zjawisk pieniężnych na realne procesy gospodarcze: bezpośredni i pośredni. W obu przypadkach analiza przebiegu zjawisk gospodarczych rozpoczyna się od momentu wystąpienia zmian ilości pieniądza w obiegu.

57. Przedstaw kwestię bezpośredniej (D.Hume, R.Cantillon) i pośredniej (H.Thornton, K.Wicksell) transmisji zjawisk pieniężnych na sferę realną.

Mechanizm bezpośredni zaprezentowany przez J. Cantillon i D. Hume

W sytuacji wyjściowej zakładali oni, że w gospodarce istnieje równowaga pomiędzy popytem na pieniądz a jego podażą. Następnie wskazywali, że w wyniku wzrostu podaży pieniądza realne zasoby pieniężne społeczeństwa zaczynają przewyższać pożądane, realne zasoby pieniężne. Zgodnie z rozważaniami J. Cantillona i D. Hume’a powoduje to zachwianie równowagi, a społeczeństwo pragnąc przywrócić zasoby pieniężne do pożądanej wysokości wydatkują nadwyżki. Prowadzi to początkowo do wzrostu produkcji i zatrudnienia ponad poziom równowagi, ale z uwagi na to, że w krótkim okresie podaż dóbr i usług jest ograniczona, prowadzi to również do wzrostu cen. Ceny wzrastają do poziomu, w którym nowe wyższe salda pieniężne zrównają się z realnymi saldami pieniężnymi pożądanymi przez społeczeństwo. W efekcie równowaga zostaje przywrócona, a ceny wzrastają o tyle, o ile wzrosła podaż pieniądza. Na tym kończy się proces transmisji. Według J. Cantillona i D. Hume’a brak równowagi pomiędzy faktycznymi a pożądanymi realnymi zasobami pieniężnymi pobudzają podmioty gospodarujący do wydatków, które w rezultacie powodują zmianę cen proporcjonalnie do wzrostu ilości pieniądza.

Mechanizm pośredni według H. Thorntona i K. Wicksella

W tym mechanizmie podjęto próbę powiązania pieniądza i cen za pośrednictwem stopy procentowej. Ponadto, uwzględniono w nim koncepcje naturalnej i rynkowej stopy procentowej. Ten mechanizm po raz pierwszy został zaprezentowany przez H Thorntona i K. Wicksella. Twierdzili oni, że w gospodarce, równowaga pieniężna możliwa jest tylko wówczas, gdy rynkowa stopa procentowa, tj. stopa procentowa kredytów bankowych, wyznaczana przez popyt na kredyt i jego podaż, jest równa stopie naturalnej, a więc stopie, która:

a) odpowiada krańcowej stopie zysku od kapitału,

b) zrównuje oszczędności z inwestycjami,

c) przy której ogólny poziom cen nie przejawia tendencji ani wzrostowych ani malejących. Wszystko to odbywa się przy założeniu pełnego zatrudnienia zasobów.

Autorzy mechanizmu pośredniego zakładali wyraźnie, że w sytuacji wyjściowej na rynku istnieje równowaga długookresowa. Obie stopy są równe, a więc poziom stopy % nie zależy od ilości pieniądza w obiegu. Następnie wskazuje, że wzrost podaży pieniądza, dopływające za pośrednictwem systemu bankowego na rynek kredytowy, powoduje spadek rynkowej stopy % poniżej poziomu naturalnego. W rezultacie zachęca to przedsiębiorców do inwestowania w nowe aktywa kapitałowe, a ludność do zwiększania wydatków konsumpcyjnych. Ponieważ w krótkim okresie produkcja (podaż dóbr i usług) nie może wzrosnąć tak szybko wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu cen, spadku realnej wartości pożyczek pieniężnych i w efekcie do wzrostu rynkowej stopy % i jej powrót do naturalnego poziomu. Akcja kredytowa ulegnie zahamowaniu, gdyż zmniejszy się popyt na pożyczki. Zmniejszy się tym samym podaż pieniądza, a gospodarka powróci do równowagi finansowej

W mechanizmie pośrednim wskazywano zatem, że dodatkowego zastrzyku gotówkowego do gospodarki nie można dokonać bez obniżenia rynkowej stopy %, co z kolei pobudza inwestycję i konsumpcję wywierając presję na wzrost cen, które rosną aż do momentu kiedy zostanie przywrócony uprzedni poziom stopy %. Różnica pomiędzy naturalną a rynkową stopą % może być wobec tego przejawem nadmiaru pieniądza w gospodarce.

58. Omów podstawowe paradygmaty teorii pieniądza J.M.Keynes’a.

1. W gospodarce nie działają mechanizmy samoregulacji, zapewniające osiągnięcie stanów równowagi w różnych możliwych przekrojach, dla prawidłowego jej funkcjonowania niezbędna jest zatem interwencja państwa.

2. Ceny i płace cechuje niska elastyczność „w dół” czyli trudno jest je nominalnie obniżać.

3. Szybkość krążenia pieniądza nie tylko nie jest stała nawet w krótkim okresie, ulega ona dużym zmianom.

4. Społeczeństwo (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe) utrzymuje zarówno transakcyjne salda pieniężne, ale motywem gromadzenia środków może być również przezorność i spekulacja.

5. Podaż pieniądza nie ma charakteru niezależnego (egzogenicznego) i jest determinowana wielkością popytu na pieniądz.

Zwolennicy teorii J.M. Keynesa odpowiadali się za interwencjonizmem państwowym. Twierdzili one, że w gospodarka rynkowych występują wyraźne tendencje do generowania zaburzeń wzrostu, a zatem koniecznie jest ich stabilizowanie poprzez odpowiednie działanie ze strony państwa. Ich zdaniem gospodarka ”nie kierowana” może podlegać stałem wahaniom cyklicznym i co gorsze, mogą one się kształtować wokół zniżkowego trendu rozwoju gospodarczego. Ponadto, interwencjonizm państwowy pozwala w dłuższym okresie realizować założone cele polityki gospodarczej takie, jak wysoki wzrost gospodarczy, wysokie zatrudnienie, stabilizacja cen itp. Ich zdaniem polityka fiskalna jest znacznie skuteczniejszym narzędziem „obrony” gospodarki przed recesją oraz głównym sposobem realizacji wspomnianych wyżej celów gospodarczych. Istnieją takie stany gospodarki (fazy cyklu koniunkturalnego , w których polityka pieniężna jest niezbędnym lub wysoce pomocnym narzędziem stabilizacji wzrostu.

59. Omów podstawowe motywy decydujące o wielkości popytu na pieniądz w ujęciu teorii J.M.Keynes’a.

60. Przedstaw J.M.Keynes’a koncepcję transmisji procesów monetarnych na sferę realną.

61. Skąd wynika i na czym polega oraz jakie są konsekwencje tzw. liquidity trap w sferze polityki monetarnej?

62. Omów podstawowe paradygmaty monetarystycznej teorii pieniądza M.Friedman’a.

Zwolennicy nurtu monetarystycznego podkreślają dwie cechy gospodarki rynkowej, które mają wpływ na kształtowanie polityki gospodarczej. Gospodarka jest stabilna w długim okresie, jeśli nie zakłóca się mechanizmów rynkowych. Niezakłócone funkcjonowanie mechanizmów rynkowych gwarantuje stałe tempo wzrostu gospodarczego w warunkach stabilności cen, umożliwiające pełne zatrudnienie siły roboczej na poziomie tzw. naturalnej stopy bezrobocia. Po drugie, w polityce gospodarczej państwa decydującą rolę odgrywa polityka pieniężna, a nie polityka fiskalna, jak twierdzili zwolennicy nurtu keynesowskiego. Przydatność polityki pieniężnej jako metody doraźnego oddziaływania na koniunkturę jest jednak niewielka, a jeśli nawet, to bardziej w zakresie walki z inflacją niż w przeciwdziałaniu recesji.

Monetaryści oceniają wpływ impulsów pieniężnych na przebieg koniunktury poprzez oddziaływanie na ceny różnych form aktywów składających się na całość „struktury majątku” podmiotów gospodarujących. Zmiany podaży pieniądza zmieniają strukturę majątku będącego w posiadaniu podmiotów gospodarujących. Jeśli podaż pieniądza jest wyższa od pożądanej przez jednostki gospodarujące, to nadmiar zostaje przeznaczony na pozyskiwanie dodatkowych aktywów, a wzmożona zakupy powodują ostatecznie wzrost cen.

Zwolennicy nurtu monetarystycznego stanowczo odpowiadają się przeciwko stabilizacyjnej polityce państwa. W gospodarce rynkowej istnieją mechanizmy samoregulujące, co oznacza, że gospodarka po każdym przejściowym szoku samoczynnie powraca do równowagi. Każda próba stabilizacji gospodarki, niezależnie od tego czy dotyczy narzędzi z zakresu polityki pieniężnej czy fiskalnej, choć na krótką metę może okazać się skuteczna, w dłuższej perspektywie destabilizuje gospodarkę i wytrąca je ze ścieżki długookresowego, stabilnego wzrostu.

Zwolennicy nurtu monetarystycznego ostro krytykowali również zależność zwaną krzywą Phillipsa. Nie zgadzali się oni ze zwolennikami teorii keynesowskiej, którzy twierdzili, że państwo drogą odpowiedniej polityki gospodarczej mogą dokonać wyboru poziomu inflacji, jeśli zgodzi się na zaakceptowanie odpowiadającej temu poziomowi wielkości bezrobocia. ich zdaniem wszelkie próby obniżenia bezrobocia poniżej poziomu naturalnego muszą zakończyć się przyspieszeniem inflacji.

Czy rząd ma szansę utrzymać na dłuższą metę nowy stan gospodarki?

Nie jest to możliwe, gdyż wcześniej czy później pracownicy jak i pracodawcy uświadamiają sobie, iż błędem jest utożsamiane wzrostu dochodów nominalnych ze wzrostem realnych płac i zysków. Innym słowy znika zjawisko „iluzji pieniądza”. W rezultacie ograniczeniu ulega zarówno popytu na siłę roboczą, jak również zmniejsza się jej podaż, a stopa bezrobocia powróci do swojego pierwotnego poziomu. Podczas trwania procesu pojawiają się bowiem oczekiwania inflacyjne, które określają nowy charakter równowagi w gospodarce.

Kolejne próby obniżania bezrobocia drogą ekspansywnej polityki pieniężnej będą przynosiły krótkookresowe efekty, a gospodarka będzie płacić za nie dalszym wzrostem stopy inflacji, gdyż mechanizm oczekiwań inflacyjnych będzie działał z coraz większą siłą. Z czasem możliwe jest, że podejmowane przez państwo impulsy przyczynią się do coraz mniejszego spadku bezrobocia, a po ich wygaśnięciu bezrobocie będzie się kształtowało na poziomie coraz bardziej odbiegającym od uznawanego dotąd za naturalny. W efekcie gospodarka może znaleźć się w stanie stagflacji., czyli równoczesnego wzrostu inflacji oraz wzrostu bezrobocia.

Zdaniem zwolenników teorii monetarystycznej wymienność pomiędzy inflacją a bezrobociem istnieje tylko w krótkim okresie i wynika przede wszystkim z istnienia „iluzji pieniądza”. W długim okresie to zjawisko zanika. W konsekwencji długookresowa zależność pomiędzy inflacją a bezrobociem nie jest możliwa, a krzywa Phillipsa przyjmuje postać pionowej prostej przecinającej oś odciętych w punkcie określającej naturalną stopą bezrobocia. Ponadto, jedynie przy stopie bezrobocia równej jej naturalnemu poziomowi możliwy jest stabilny poziom inflacji” wyższe lub niższe bezrobocie oznacza przyhamowanie lub przyspieszenie procesów inflacyjnych.

Ekspansywna polityka państwa może mieć wpływ na wielkość popytu w gospodarce, a zarazem na wielkość produkcji i zatrudnienia w krótkim okresie, kiedy wynikająca z niej inflacja nie jest oczekiwana. Oddziaływanie takie nie jest jednak ich zdaniem ani sensowne, ani pożądane. Krótkookresowa polityka może bowiem na skutek popełnionych przez władze błędów w ocenie stanu ogólnej długookresowej równowagi, stać się samodzielnym czynnikiem zakłócającym tą równowagę lub utrudniającym jej osiągnięcie. Niebezpieczeństwa popełnienia błędów jest ponadto potęgowane poprzez opóźnienia czasowe, co oznacza, że kiedy skutki doraźnej polityki państwa uwidocznią się w pełni może się okazać, że są one zupełnie inne od zamierzonych.

W długim okresie państwo nie jest w stanie oddziaływać przy pomocy polityki sterowania popytem na rozmiary produkcji i zatrudnienia wymaga bowiem ciągłego zwiększania tempa wzrostu podaży pieniądza, co w efekcie prowadzi do stałego wzrostu tempa inflacji. Zatem skutkiem takiej polityki jest nieznaczny wzrost produkcji i znaczne przyspieszenie inflacji.

Głównym celem polityki ekonomicznej państwa powinno być umożliwienie harmonijnego wzrostu gospodarczego poprzez zapewnienie stabilności cen.

Głównym narzędziem walki z inflacją powinna być kontrola podaży pieniądza. Działania w tym zakresie nie mogą mieć charakteru dyskrecjonalnego, jak postulowali zwolennicy teorii keynesowskiej. Muszą one odpowiadać ściśle określonej regule tej polityki dotyczącej ustalenia stałej stopy wzrostu podaży pieniądza.

Płynny kurs walutowy, który uwalnia władze monetarne od konieczności podejmowania interwencji na rynkach walutowych, a przez to zwiększa autonomię polityki pieniężnej.

63. Neokeynesizm i neomonetaryzm – płaszczyzny i istota sporu w obszarze teorii pieniądza i polityki monetarnej.

64. Polityka pieniężna w modelu IS-LM-BP.

Model IS-LM-BP często jest nazywany modelem Mundella- Fleminga jest rozszerzeniem keynesowskiego modelu IS-LM o funkcję kształtowania się bilansu płatniczego (BP). Wykorzystuje się przy dokonywaniu analizy polityki ekonomicznej (fiskalnej i pieniężnej) w gospodarce otwartej. W modelu krzywa BP przedstawia takie kombinacje dochodu i stopy procentowej, przy których bilans płatniczy jest zrównoważony.

W modeli IS-LM-BP równowaga wewnętrzna i zewnętrzna jest zachowana, jeżeli krzywe IS, LM i BP przecinają się w tym samym punkcie. jednoczesne występowanie równowagi zewnętrznej i wewnętrznej świadczy o występowaniu stanu długookresowej równowagi globalnej w gospodarce otwartej. w omawianym modelu równowaga zewnętrzna i wewnętrzna są traktowane równorzędnie. Równowaga zewnętrzna jest jednak eksponowana w szczególności i jeśli nastąpi tylko jej naruszenie, mamy do czynienia z wieloma implikacjami dla równowagi wewnętrznej, a w tym m. in.: dla kształtowaniu się poziomu produktu krajowego. Jest to skutkiem występowania ścisłych związków między kształtowaniem się poziomu owego produktu a rynkiem pieniężnym (wyłącznie walutowym) i pozostałymi rynkami, które reagują m. in. na zmiany poziomu stopy %, determinowanymi w szczególności przez stan bilansu płatniczego i towarzyszące temu zmiany właśnie na rynku pieniężnym.

Analizują efekty polityki pieniężnej w gospodarce otwartej za pomocą modelu IS-LM-BP można rozpatrywać trzy sytuacje.:

1. doskonała mobilność kapitału, co oznacza, że krajowe i zagraniczne aktywa finansowe są doskonałymi substytutami i brak jest barier ograniczających międzynarodowe przepływy kapitału.

2. brak mobilności kapitału pomiędzy krajem a zagranicą.

3. sytuacja pośrednia, najlepiej odzwierciedlająca rzeczywistość gospodarczą tzn. gdy istnieje w pewnym stopniu ograniczona mobilność kapitału pomiędzy krajem a zagranicą

Od stopnia mobilności kapitału zależy kształt krzywej BP. I tak, krzywa BP jest tym bardziej płaska, im większy jest stopień mobilności kapitału krzywa BP jest równoległa do osi odciętych, a w przypadku braku mobilności kapitału, krzywa BP jest prostopadła do osi odciętych.

65. Główne czynniki niepewności przy prowadzeniu polityki pieniężnej.

1. Niepewność prognoz.- punktami odniesienia dla polityki pieniężnej jest stopa %, naturalna stopa bezrobocia i luka popytowa, która ze swej natury prognozy są niepewne i trudne do oszacowania wielkości nieobserwowalne.

2. Konieczność odmiennego reagowania na szoki podażowe i popytowe.

Szoki podażowe- czynnik zwiększający niepewność prowadzenia polityki pieniężnej. Powoduje zmiany inflacji, których przyczyną są zmiany popytu krajowego. Może być wywołane np.: przez zmiany technologiczne powodujące zmiany tempa wzrostu wydajności pracy, silne wzrosty cen surowców i żywności na rynku światowym.

Szoki popytowe- nieoczekiwane zmiany w wydatkach konsumpcyjnych bądź inwestycyjnych, albo nieoczekiwane zmiany po stronie wydatkowej budżetu państwa (zmiany w wydatkach rządowych lub w systemie podatkowym np.: wzrost wydatków powoduje wzrost popytu na pieniądz, co w efekcie prowadzi do wzrostu nominalnej stopy procentowej)

3. Niepewność co do mechanizmu transmisji impulsów polityki pieniężnej.- Jest bardzo skomplikowany, ponieważ chodzi tu o całokształt wpływu polityki pieniężnej na gospodarkę i inflację (w jaki sposób BC powinien zmienić stopy % dla utrzymania w równowadze mechanizm gospodarki).

4. Niepewność co do celów i sposobów działania sektora rządowego.

5. Niepewności co do celów i sposobów działania innych krajów i regionów.

66. Jakie sa podstawowe przyczyny opóźnień występujących w transmisji impulsów polityki pieniężnej.

67. Podstawowe strategie polityki pieniężnej stosowane przez NBP od końca lat 80. XX wieku.

Najważniejszym celem NBP była walka z inflacją. Polityka pieniężna prowadzona przez NBP w latach 1990-2005 można podzielić na DWA ETAPY:

1.- 1990-1997 w polityce pieniężnej dominowała strategia związana z wykorzystaniem ilościowych pieniężnych celów pośrednich oraz ewentualnie celów operacyjnych do osiągnięcia zaplanowanego poziomu inflacji.

2.- w 1998 roku odejście od hierarchicznej struktury celów monetarnych i przyjęcie przez NBP strategii bezpośredniego celu inflacyjnego

Okres	Cel ostateczny	Cel pośredni	Cel operacyjny
1990-1992	kontrola inflacji	sztywny, a następnie pełzający kurs walutowy, podaż pieniądza krajowego	-
1993-1995	jw.	kontrola podaży pieniądza w ramach kroczącej dewaluacji złotego	krótkoterminowe, rynkowe stopy procentowe
1996-1997	jw.	jw.	podaż pieniądza rezerwowego
1998-2005	jw.	-	-

Z uwagi na rozpoczęcie przemian ustrojowych oraz przystąpienie Polski do realizacji uzgodnionego z MFW programu dostosowawczego, Polska miała za zadanie ustabilizowanie siły nabywczej złotego w warunkach zrównoważonego popytu z podażą. W dłuższym okresie miało to pobudzić niezbędne zmiany strukturalne w polskiej gospodarce oraz spowodować wzrost jej efektywności. Realizacji tych celów podporządkowano politykę ekonomiczną państwa, w tym również politykę pieniężną, stopy procentową oraz kursu walutowego.

Uchwalenie Ustawy o NBP z 31.01.1989 roku oraz określenie w niej podstawowego celu działalności centralnego banku Polski, jako „umacnianie polskiego pieniądza”, można traktować jako początek aktywnego udziału tej instytucji w kształtowaniu warunków gospodarczych. NBP jako instytucja odpowiedzialna za realizację polityki pieniężnej, najważniejszym zadaniem stało się hamowanie tempa wzrostu cen poprzez kształtowanie podaży pieniądza w takich rozmiarach, aby nie dopuszczając do nadmiernych zatorów w rozliczeniach pieniężnych uniemożliwiając kreację nadwyżkowego popytu. Dodatnia w wyrażeniu realna stopa % miała pobudzać skłonność do oszczędzania w walucie krajowej oraz wymuszać spadek popytu na kredyty ze strony podmiotów gospodarczych. Istotną sprawą było uwolnienie banków od obowiązku stosowania stosowania preferencji w oprocentowaniu kredytów. Podjęte w tym zakresie działania przez NBP stworzyły przesłanki uczynienia ze stopy % aktywnego narzędzia równoważenia popytu na kredyt z podażą depozytów bankowych.

Ważnym elementem (obok kontroli podaży pieniądz) polityki monetarnej w tym okresie była kontrola kursu walutowego. Dla opanowania inflacji niezbędne stało się nadanie mu cech parametru stabilizującego. W 1990 roku wprowadzono system sztywnego kursu walutowego, a następnie kursu pełzającego w stosunku do koszyka walut. Tak obrana polityka kursowa miała hamować wzrost krajowych cen importowanych, zmniejszając w ten sposób ich ewentualną presję na ogólny poziom cen, z drugiej zaś- miała ograniczyć oczekiwania inflacyjne, traktowane często jako podstawowa siła napędzająca wzrost cen.

W latach 1993-1995 NBP wprowadził cel operacyjny w postaci krótkoterminowej stopy procentowej kształtującej się na rynku lokat międzybankowych. BC kształtował jej poziom za pomocą nowego instrumenty tj. operacje otwartego rynku.

Na początku 1996 roku zmieniono cel operacyjny, gdzie w miejscu stabilizowania krótkookresowych stóp % celem polityki pieniężnej stało się kontrolowanie przyrostu pieniądza rezerwowego. Politykę stopy % podporządkowano kontroli podaży pieniądza rezerwowego i podaży pieniądza ogółem. Powyższą strategię stosowano w latach 1996-1997.

Z wejściem w życie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku powołano do życia Radę Polityki Pieniężnej, która przyjęła „Średniookresową strategię polityki pieniężnej na lata 1999-2003. RPP postawiła sobie za zadanie obniżenie inflacji w roku 2003 poniżej 4%. W związku z większą integracją gospodarki polskiej z gospodarką światową oraz wobec przełamywania oczekiwań inflacyjnych przyjętą strategię realizacji celu inflacyjnego w sposób bezpośredni. W kwietniu 2000 roku zmieniono kurs walutowy w płynny, gdzie w uzasadnionych wyborach NBP ma prawo dokonywać interwencji na rynku walutowym.

Wraz z podjęciem decyzji o wprowadzeniu strategii BCI (bezpośredniego celu inflacyjnego) RPP zdecydowała się że ustalenie celów inflacyjnych i ocena stopnia ich realizacji będą się opierały na wskaźniku wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI).

68. Znaczenie niezależności banku centralnego.

Niezależność BC jest potrzebna w celu utrzymania inflacji na niskim poziomie. Wywiera pozytywny wpływ na długookresowe tempo wzrostu gospodarczego. Niezależność BC jest to podstawowy element służący rozwiązywaniu problemu dynamicznej niespójności polityki pieniężnej w czasie prowadzącej w efekcie do skrzywienia inflacyjnego. Ważnym rozróżnieniem wprowadzonym przez S Fishera jest niezależność BC w zakresie formułowania celów polityki pieniężnej oraz nie zależności w zakresie doboru i stosowania przez BC instrumentów polityki pieniężnej w dążeniu do osiągania wyznaczonych celów.

Niezależności BC składa się z elementów tj.:

- prawne określenie celów BC,

- kompetencje w ustaleniu celów,

- kompetencje w formułowaniu polityki pieniężnej,

- niezależność w realizowaniu celów,

- generalna niezależność od ciał politycznych,

- zakaz finansowania deficytu budżetowego,

- szczegółowe przepisy określające powoływanie, odwoływanie oraz kadencję własz BC,

- brak ograniczeń co do komunikacji z otoczeniem.

Cztery wymiary niezależności BC:

1. Niezależność instytucjonalna- związana przede wszystkim z usytuowaniem BC w systemie organów państwa i określeniem zasad współpracy pomiędzy BC i innymi organami władzy państwowej

2. Niezależność funkcjonalna- związana z uprawnieniami i zdolnością BC do wykonywania powierzonych mu funkcji, a więc kształtowanie i realizacja ;polityki pieniężnej, a także samodzielnego podejmowania decyzji w wypełnianiu pozostałych funkcji statutowych. Czynnikami determinującymi tą niezależność są konstytucyjne określenie misji BC, suwerenność w zakresie formułowania celu oraz doboru instrumentów polityki monetarnej oraz możliwość prowadzenia suwerennej polityki kursowej.

3. Niezależność personalna- związana jest ze sposobem powoływania i odwoływania statutowych władz BC oraz zapewnienie ciągłości i nienaruszalności ich kadencji względnie określeniem warunków umożliwiających przedterminowe odwoływanie z pełnionych funkcji.

4. Niezależność finansowa- związana z trwałym określeniem zasad tworzenia i podziału funduszy BC, zapewniające jego samodzielne finansowanie oraz wykluczające możliwość wywierania nacisku finansowego na jego decyzje. Istotne znaczenie ma ponadto wprowadzenie zakazu finansowania deficytu budżetowego przez BC oraz zakaz finansowania strat BC ze środków budżetowych.