STRUKTURA SEJMU

Sejm składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych,

bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Kadencja Sejmu trwa 4 lata.

Zaczyna się w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia

poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami

wyborców. Chroni go immunitet poselski.

Mandatu posła nie można łączyć z niektórymi funkcjami publicznymi, takimi jak funkcja

Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw

Obywatelskich. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w

administracji rządowej.

Posłowie tworzą w Sejmie kluby lub koła oparte na zasadzie przynależności do partii lub

ugrupowań politycznych (klub tworzy co najmniej 15 posłów, koło - 3 posłów).

Organami Sejmu są: Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, komisje

sejmowe.

Marszałek reprezentuje Sejm, stoi na straży jego praw i godności, zwołuje posiedzenia Izby i

przewodniczy jej obradom, kieruje pracami Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów,

nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym. W razie opróżnienia urzędu

Prezydenta Marszałek Sejmu sprawuje funkcje głowy państwa.

Wybierani przez Sejm Marszałek i Wicemarszałkowie tworzą Prezydium Sejmu, które ustala

plan i kalendarz prac Sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka, organizuje

współpracę między komisjami sejmowymi, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu, ustala

zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu.

Organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i

tokiem prac Sejmu jest Konwent Seniorów. W jego skład wchodzą Marszałek,

wicemarszałkowie, przewodniczący klubów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w

dniu rozpoczęcia kadencji osobną listę wyborczą. Kompetencje Konwentu Seniorów są

wyłącznie doradcze.

Sejm wyłania ze swego grona stałe komisje, które rozpatrują i przygotowują sprawy

stanowiące przedmiot prac Sejmu, opiniują sprawy przekazane pod ich obrady przez Sejm,

Marszałka lub Prezydium Sejmu. Do najważniejszych zadań komisji stałych należy

rozpatrywanie projektów ustaw i uchwał, poprawek Senatu wniesionych do uchwalonych

przez Sejm ustaw, weta Prezydenta. Komisje sejmowe są również organami Sejmu w zakresie

kontroli działalności organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych

organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu.

Rozpatrują sprawozdania i informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów

administracji państwowej, analizują działalność tej administracji. Komisje powołuje Sejm w

drodze uchwały, na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów.

Skład osobowy komisji odzwierciedla zatem polityczną strukturę Izby.

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej dwóch trzecich

ustawowej liczby posłów lub, w szczególnych okolicznościach, kadencja ta może zostać

skrócona przez Prezydenta.

Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu tworzą

Zgromadzenie Narodowe, które uchwala konstytucję, odbiera przysięgę od nowo wybranego

Prezydenta i podejmuje uchwałę o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu.

Funkcje Sejmu możemy podzielić na:

1. ustawodawczą,

2. kreacyjną,

3. kontrolną.

Podstawowym zadaniem Sejmu jest uchwalanie ustaw. Materią ustawową są w szczególności

prawa, wolności i obowiązki obywateli, organizacja i zasady działania naczelnych organów

państwa, określenie trybu postępowania i kontroli legalności ich działania. Ustawą o

szczególnym znaczeniu jest ustawa budżetowa. W drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta

do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych.

Sejm podejmuje niektóre decyzje w drodze uchwały, np. zarządza referendum, uchwala

wotum nieufności Radzie Ministrów.

Funkcja kreacyjna Sejmu polega na uczestnictwie w powoływaniu na niektóre stanowiska

państwowe i odwoływaniu z nich.

Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta

Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez

niego skład rządu.

Sejm, za zgodą Senatu, powołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw

Obywatelskich i Generalnego Inspektora Danych Osobowych.

Na wniosek Prezydenta Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Sejm powołuje członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu

Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki

Pieniężnej.

Funkcję kontrolną Sejm realizuje na posiedzeniach plenarnych poprzez:

1. udzielanie rządowi absolutorium z wykonania budżetu państwa,

2. interpelacje, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących kierowane do

Premiera lub poszczególnych ministrów,

3. wyrażanie Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów

na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata

na Prezesa Rady Ministrów,

4. wyrażanie wotum nieufności ministrowi większością ustawowej liczby posłów na

wniosek co najmniej 69 posłów,

5. wyrażanie wotum zaufania - na wniosek Premiera - Radzie Ministrów większością

głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

6. rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej Rady Radiofonii i

Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, wysłuchanie

corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania

wolności i praw człowieka i obywatela,

7. poprzez komisje sejmowe, których zadaniem w tym zakresie jest:

- rozpatrywanie sprawozdań i informacji ministrów,

- uchwalanie dezyderatów i opinii skierowanych, między innymi, do Rady

Ministrów lub do jej członków indywidualnie, do Prezezsa Najwyższej Izby

Kontroli, Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Sejm może też powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy, poprzez posłów,

którzy mają prawo uzyskiwać informacje i wyjaśnienia co do spraw związanych z

wykonywaniem obowiązków poselskich, od członków Rady Ministrów, organów, instytucji i

przedsiębiorstw państwowych i samorządu lokalnego.

Droga ustawodawcza

(wersja podstawowa)

I. Inicjatywa ustawodawcza

Władzę ustawodawczą w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat (art. 95 Konstytucji)

Inicjatywa ustawodawcza czyli prawo przedkładania Sejmowi projektów ustaw, przysługuje

(art. 118 Konstytucji, art. 29 Regulaminu Sejmu):

1. Posłom: komisji sejmowej lub co najmniej 15 posłom

2. Radzie Ministrów

3. Senatowi

4. Prezydentowi

5. Grupie 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu

Projekt ustawy wraz z uzasadnieniem w formie pisemnej, wnioskodawca składa na ręce

Marszałka Sejmu, wskazując swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go

w pracach nad projektem (art. 31 ust. 1 RS).

Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy przedstawiają finansowe skutki jej

wykonania (art. 118 ust. 3 Konstytucji, art. 31 ust. 2 pkt 5 RS).

Marszałek Sejmu, rozstrzygając o dalszym toku postępowania z projektem może:

1. zwrócić go wnioskodawcy, jeżeli uzasadnienie projektu nie spełnia warunków

regulaminowych (art. 31 ust. 5 RS),

skierować projekt do pierwszego czytania (art. 34 RS):

- na posiedzeniu Sejmu,

- na posiedzeniu właściwych komisji,

2. skierować projekt do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, która wyrazi opinię, czy

projekt nie jest sprzeczny z prawem (art. 31 ust. 6 RS).

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektu ustawy oraz doręczenie go posłom (art. 32

ust. 1 RS), a także przesyła projekt Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady

Ministrów (art. 32 ust. 2 RS).

Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach (art. 119 ust. 1 Konstytucji, art. 33 RS).

Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w

Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu (art. 119 ust. 4 Konstytucji, art. 33

ust. 2 RS).

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy

ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.

W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi

inaczej (art. 120 Konstytucji).

II. Pierwsze czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że

Sejm postanowi inaczej (art. 34 ust. 4 RS).

I czytanie obejmuje (art. 36 ust. 1 RS):

1. uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,

2. pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy,

3. debatę w sprawie ogólnych zasad projektu.

Jeżeli I czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, kończy się skierowaniem projektu ustawy

do komisji, chyba że Sejm, w związku ze zgłoszonym wnioskiem, odrzuci projekt ustawy w

całości (art. 36 ust. 2 RS). Sejm kierując projekt do komisji, może wyznaczyć im również

termin przedstawienia sprawozdania.

Rozpatrzenie projektu ustawy przez właściwe komisje sejmowe

Komisje, do których skierowano projekt do rozpatrzenia, obradują nad nim wspólnie; komisje

te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub jego

części (art. 37 ust. 2), zaś do szczegółowego rozpatrzenia projektu mogą powołać podkomisję

(art. 38 ust. 1 RS). Podkomisja przedstawia komisjom sprawozdanie o rozpatrzonym

projekcie.

Komisje mogą przekazać sprawę redakcyjnego opracowania przyjętych poprawek prezydiom

lub powołanemu w tym celu zespołowi poselskiemu, które przedstawiają do zatwierdzenia

wyniki swych prac (art. 39 ust. 3 RS).

Marszałek Sejmu, na wniosek komisji, może zwrócić się do wnioskodawcy o przepracowanie

projektu, z rozważeniem zmian postulowanych przez komisje oraz przedstawieniem skutków,

zwłaszcza finansowych, tych zmian; zmieniony projekt Marszałek Sejmu kieruje wprost do

komisji (art. 39 ust. 4 RS).

Komisje, po zakończeniu prac nad projektem ustawy, przedstawiają Sejmowi wspólne

sprawozdanie, w którym określają wspólne stanowisko w odniesieniu do projektu (art. 40 ust.

1 RS).

W sprawozdaniu Komisje wnioskują o (art. 40 ust. 2 RS):

1. przyjęcie projektu bez poprawek,

2. przyjęcie projektu z określonymi poprawkami, w formie tekstu jednolitego projektu,

3. odrzucenie projektu.

Wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez komisje, po ich zgłoszeniu w formie

pisemnej, na żądanie wnioskodawcy, zamieszczone są w sprawozdaniu jako wnioski

mniejszości. Wnioski mniejszości są traktowane w głosowaniu jak inne poprawki.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie sprawozdań komisji oraz doręczenie ich posłom (art.

40 ust. 4 RS).

Na posiedzeniu Sejmu sprawozdania komisji przedstawia wybrany z ich składu poseł

sprawozdawca.

III. Drugie czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku sprawozdania

komisji, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 41 ust. 3 RS).

II czytanie obejmuje (art. 41 ust. 1 RS):

1. przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy; sprawozdanie to

przedstawia poseł sprawozdawca,

2. przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.

Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm

przysługuje wnioskodawcy, posłom i Radzie Ministrów, najpóźniej do czasu zakończenia II

czytania (art. 42 RS).

Jeżeli w II czytaniu zgłoszono nowe poprawki i wnioski, projekt kieruje się ponownie do

komisji, które go rozpatrywały, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 43 ust. 1 RS).

Komisje, po rozpatrzeniu z udziałem wnioskodawców zgłoszonych poprawek i wniosków,

przedstawiają Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym wnioskują o ich przyjęcie lub

odrzucenie (art 43 ust. 2 RS) .

W razie nieobecności wnioskodawcy komisja może nie rozpatrywać zgłoszonej przez niego

poprawki.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie dodatkowego sprawozdania komisji (art. 43 ust 4 RS)

oraz doręczenie go posłom.

Rozpatrzenie przez Sejm sprawozdania, o którym mowa w (art. 43 ust. 2 RS) odbywa się po

jego doręczeniu posłom.

IV. Trzecie czytanie projektu ustawy

Może odbywać się niezwłocznie, jeżeli w II czytaniu projekt nie został skierowany ponownie

do komisji (art. 44 RS) .

III czytanie obejmuje (art. 45 RS):

1. przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub, jeżeli projekt nie został

ponownie skierowany do komisji, przedstawienie przez posła sprawozdawcę

poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania,

2. głosowanie

Odbywa się po doręczeniu posłom druku z dodatkowym sprawozdaniem komisji (art. 43 ust.

5 RS) i obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz głosowanie (art. 45

RS).

Porządek głosowania jest następujący (art. 46 ust. 1 RS):

1. głosowanie wniosku o odrzucenie projektu w całości, jeżeli wniosek taki został

postawiony;

2. głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej

kolejności głosuje się te poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o

innych poprawkach;

3. głosowanie projektu w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze

zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.

Marszałek Sejmu może z własnej inicjatywy odmówić poddania pod głosowanie poprawki,

która uprzednio była przedłożona komisji w formie pisemnej. Marszałek Sejmu może także

odroczyć głosowanie nad całością projektu ustawy na czas potrzebny do stwierdzenia, czy

wskutek przyjętych poprawek nie zachodzą sprzeczności pomiędzy poszczególnymi

przepisami. Sejm może poddać projekt ustawy pod głosowanie w całości, łącznie z

poprawkami, jeśli w tym zakresie nie zgłoszono sprzeciwu.

Sejm, w szczególnie uzasadnionych wypadkach może skrócić postępowanie z projektami

ustaw i uchwał przez:

1. przystąpienie do pierwszego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów

projektu,

2. przystąpienie do II czytania niezwłocznie po zakończeniu pierwszego bez odsyłania

projektu do komisji,

3. przystąpienie do drugiego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druku

ze sprawozdaniem komisji.

Sejm uchwala ustawy większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej

liczby posłów, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 115 RS).

W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały i inne rozstrzygnięcia, jeśli przepisy

Konstytucji, ustaw albo Regulaminu Sejmu nie stanowią inaczej.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony

swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy (art. 48 ust. 1 RS); tekst ten dostarcza

się również posłom (art. 48 ust. 2 RS).

O powziętych przez Sejm uchwałach Marszałek Sejmu zawiadania Prezydenta, Marszałka

Senatu, Prezesa Rady Ministrów oraz przesyła im opatrzone własnym podpisem teksty

uchwał.

V. Senat w procesie ustawodawczym

Senat może w ciągu 30 dni, w formie uchwały (art. 121.Konstytucji):

1. przyjąć ustawę bez zmian,

2. uchwalić poprawki w uchwalonej przez Sejm ustawie,

3. podjąć uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości.

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały,

ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm (art. 121. ust.2

Konstytucji).

Uchwałę Senatu zawierającą propozycje dokonania w uchwalonej przez Sejm ustawie

określonych zmian lub jej odrzucenia, Prezydium Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez

komisje, które projekt rozpatrywały (art. 50 ust. 1 RS).

Sejm na wniosek Marszałka Sejmu może rozpatrzyć powyższe propozycje Senatu bez

uprzedniego skierowania ich do komisji (art. 50 ust. 6 RS).

Komisje, po rozpatrzeniu propozycji Senatu, przedstawiają Sejmowi sprawozdanie (art. 50

ust. 3 RS). W sprawozdaniu tym komisje wnioskują o:

1. uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w części lub w całości,

2. nieprzyjęcie propozycji Senatu.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie uchwały Senatu i sprawozdania komisji oraz

doręczenie ich posłom (art. 50 ust. 4 RS).

Rozpatrzenie sprawozdania komisji przez Sejm może odbyć się nie wcześniej niż trzeciego

dnia od doręczenia posłom tych sprawozdań, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 50 ust. 5

RS).

Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa

się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co

najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 121 Konstytucji, art. 51 RS). Przepisu tego

nie stosuje się do rozpatrywania przez Sejm propozycji Senatu dotyczącej zmiany

Konstytucji.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem, tekst

ustawy ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu.

VI. Prezydent w procesie ustawodawczym

Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia i zarządza jej

ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP (art. 122 ust 2 Konstytucji).

Przed podpisaniem ustawy Prezydent RP może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z

wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją (art. 122 ust 3 Konstytucji).

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.

Prezydent RP odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją.

Jeżeli jednak niezgodność dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że

są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent RP po zasięgnięciu opinii Marszałka

Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją

albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności (art. 122 ust 4 Konstytucji).

Ustawę, której podpisania Prezydent odmówił, przekazując ją z umotywowanym wnioskiem

Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, Prezydium Sejmu kieruje do komisji, które

rozpatrywały projekt ustawy przed uchwaleniem jej przez Sejm (art. 53 ust. 1 RS).

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie wniosku Prezydenta i doręczenie go posłom (art. 53

ust. 2 RS).

Po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta komisje, do których wniosek został skierowany,

przedkładają Sejmowi sprawozdanie (art. 53 ust. 3 RS). W sprawozdaniu tym komisje

przedkładają wniosek o ponowne uchwalenie ustawy w brzmieniu dotychczasowym bądź

wniosek przeciwny.

Sejm uchwala ponownie ustawę większością 3/5 głosów, w obecności co najmniej połowy

ustawowej liczby posłów. O ponownym uchwaleniu przez Sejm ustawy w brzmieniu

dotychczasowym, Marszałek niezwłocznie zawiadamia Prezydenta (art. 53 ust. 4 RS).

Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi RP nie przysługuje prawo

wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 122 ust. 3.

Jeżeli Sejm nie uchwali ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie ustawodawcze

ulega zamknięciu (art. 53 ust. 5 RS).