"MISTYCY I BEZBO呕NICY" - Kazimierz Banek
艢WI臉TE PRAWA (ustanowione przez bog贸w):
1. Azylu 艣wi膮tynnego
- na zasadzie hikesji (b艂agalnictwa)
2. Uchwa艂a Kannona
- post臋powanie w przypadku zbrodni przeciw ludowi
- ate艅. -> 艣mier膰, mienie przej臋te 1/10 dla bogini
3. Prawo sakralne
- przeciw 艣wi臋tokradcom i zdrajcom -> wygnanie (?), nie mo偶e by膰 pochowany w ziemi attyckiej, mienie przej臋te przez pa艅stwo
4. Amfiktionowie wyznaczyli dla 艣wi臋tokradc贸w kar臋 艣mierci (za grabie偶 艣wi膮tyni)
5. Dotycz膮ce obchodzenia 艣wi膮t Zeusa i Hery w Olimpii - olimpijski "pok贸j bo偶y" (ekecheiria) (potem obowi膮zywa艂o te偶 wzgl臋dem igrzysk istmijskich i pytyjskich) -> za z艂amanie kara pieni臋偶na
6. Pok贸j podczas trwania Wielkich Misteri贸w Eleuzyjskich
7. O 艣w. drzewach oliwki (moriai) - zakaz wykopywania (pod kar膮 艣mierci) - po艣wi臋cone Atenie
8. Zakaz wycinania s艂up贸w ze 艣w. okr臋gu Dzeusa i Alkinoosa - kara pieni臋偶na
9. Zakaz wycinania drzew ze 艣w. okr臋gu - kara ch艂osty (niewolnik) lub grzywna (cz艂. wolny)
10. Ate艅skie prawo sakralne - zakaz pokazywania publicznie i m贸wienia o rzeczach nieprzyzwoitych / (Dionizos, Sabazjos, Bendis, Adonis, Kybele, Attis; by膰 mo偶e: Demeter, Pan, Damia, Auksesja)
11. Prawo Eugorosa - regulacja programu Dionizji Miejskich
12. Teba艅czyka Diagondasa - zakaz nocnych obrz臋d贸w rel. (tajnych i orgiastycznych)
13. W trakcie trwania wyprawy wojennej ostateczny g艂os ma dow贸dca a nie wieszczki
14. Izotimidesa - zakaz wst臋pu do 艣wi膮ty艅 (a wi臋c i sk艂adania ofiar na o艂tarzu i brania udzia艂u w urocz. rel.) tym, kt贸rzy pope艂nili 艣wi臋tokradztwo i przyznali si臋 do tego
15. Salomona - uczestnicy 艣w. poselstwa do Delf - op艂acani przez pa艅stwo
16. Brak kary 艣mierci w dzie艅 艣w.
17. Diopeithesa - o donoszeniu na osoby, kt贸re nie uznaj膮 bog贸w lub prowadz膮 wyk艂ady/dyskusje na temat zjawisk niebia艅skich
18. W Atenach pa艅stwo ustala艂o religijne obowi膮zki poszczeg贸lnych urz臋dnik贸w, uprawnienia kap艂an贸w oraz op艂aty dla theor贸w
NOMOS:
- regulacje prawne 偶ycia rel.
- oficjalne stanowisko pa艅stwa wobec nietypowych dla Grek贸w form kultu -> orgiast.-mistyczne z Tracji i Frygii
- jednorodno艣膰 rel. jest warunkiem stabilno艣ci politycznej -> represje wobec dewiacji rel.
- 艂amanie praw -> kara
- wyj膮tki: kult niekt贸rych bog贸w, zarazy, epidemie, kl臋ski 偶ywio艂owe, wojny
DIONIZOS
Oficjalne i publiczne 艣wi臋ta:
1. Dionizje Wiejskie (XII) i Miejskie (III / IV) - wystawiano komedie i tragedie
2. Lenaje i Anthesterie (II / III) (3 dni: Pithoigia, Choes, Chy troi)
3. Oschoforie (X / XI)
- basilinna (偶ona archonta basileusa) corocznie za艣lubiana D., prawdopodobnie podczas 艣wi臋ta Choes
- archont organiz. Dionizje Miejskie
- archont basileus organiz. Lenaje
- Wlk. Dion. - przyznanie wie艅c贸w dla zas艂u偶onych obyw. Aten lub wtedy ich og艂oszenie
- oschoforie - od oschos = ga艂膮藕 winnego krzewu z winogronami, niosonych w pochodzie w czasie oschof.
gerarai - 14 "dostojnych niewiast" opiekuj膮cych si臋 kulte Dionizosa i zw. szczeg贸lnie z jego star膮 艣wi膮tyni膮 na Bagnach
tyjady - kobiety ate艅skie, kt贸re razem z kobietami z Delf udawa艂y si臋 na Parnas -> uroczyst. orgiast. na cze艣膰 D.; nazwa od imienia c贸rki Kastaliosa - Thyi - kt贸ra w Delfachpo raz pierwszy z艂o偶y艂a ofiary D. i wiod艂a na jego cze艣膰 ta艅ce orgiastyczne
dytyramb - wynaleziona przez Ariona (poet臋 z Lesbos) dionizyjska pie艣艅 kultowa; Lasos z Hermione (poeta i kompozytor) wprowadzi艂 do muzyki tempo dytyrambiczne
orgia bakchiczna - bakchiczny = rozszala艂y, szalej膮cy
menady - biegaj膮 po g贸rach i lasach noc膮 (machaj膮c 偶agwami i owini臋tymi bluszczem i wst膮偶kami kijami (thyrsos), ubrane na wz贸r boga w sk贸ry jelonk贸w (nebris), 艣piewaj膮, ta艅cz膮, krzycz膮 "enoi", bij膮 w wynalezione przez boga b臋bny (tympanony) dop贸ki nie znajd膮 zwierz臋cia ofiarnego - koz艂a lub byka (w nim przejawia si臋 najwi臋ksza prazasada m臋sko艣ci), kt贸re ma by膰 wcieleniem boga), rozszarpuj膮 ofiary (sparagmos), po偶eraj膮 ich mi臋so na surowo (omofagia), upodabniaj膮 si臋 do dzikich bestii i Dionizosa Omadiosa -> zbli偶enie si臋 do boga, zniwelowanie r贸偶nic mi臋dzy bogiem i cz艂owiekiem
ekstasis - wyj艣cie z siebie, wyj艣cie duszy z cia艂a
enthousiasmos - w艂膮czenie si臋 w b贸stwo
entheos - nape艂nienie przez boga
Dionizos ofiarowa艂 cz艂owiekowi wino - "dar D., co rado艣膰 przynosi" (Hezjod)
nowy typ do艣w. rel. -> zagro偶enie dla dotychczasowych religii -> prze艣ladowania D. i jego czcicieli
przydomki Dionizosa:
Lyaios - Wyzwalaj膮cy
Choreios - Taneczny
Mainoles - Szale艅czy
Omestes - Krwio偶erczy
Nyktelios - Nocny
Isodaites - R贸wno rozdzielajacy
WINO - ate艅czycy przynosili do 艣wi膮tyni Dionizosa na Bagnach (prawdop. 2. dnia Antesteri贸w) wino i po wymieszaniu go z wod膮 sami wypijali - konkurs: kto pierwszy wypije dzban wina + ta艅ce i 艣piewy na temat Dionizosa
stany podobne do transu/op臋tania u kobiet - wyzwolenie od trudnej sytuacji (dominacja m臋偶czyzn, brak mo偶liwo艣ci decydowania w kwestiach spo艂. i polit.) -> J.M. Lewis
osoby posiadaj膮ce szczup艂e kontakty spo艂eczne 艂atwiej staj膮 si臋 cz艂onkami nowych grup religijnych -> teoria Starka-Bainbridge'a
d艂ugotrwa艂y wysi艂ek fiz. (taniec, bieg itp.), syt. stresowa (noc, zabijanie i zjadanie zwierz膮t), g艂o艣na muzyka, post, brak snu -> wi臋ksza produkcja endorfin -> sprzyja wywo艂ywaniu transu i osi膮ganiu odmiennych stan贸w 艣wiadomo艣ci
Nieuznawane kultu D. -> kara: goni艂y ich menady, D. zsy艂a艂 na nich sza艂
3. dzie艅 Antesterii - dbanie o zmar艂ych, bo to im zawdzi臋czamy bogactwo